OPVANG VAN ASIELZOEKERS VLUCHTHAVEN SUCCESVOL
[Evaluatierapport door ondersteuners van WE ARE HERE]
AMSTERDAM — Op zaterdag 31 mei eindigde de maatschappelijke opvang van 127 bewoners van de voormalige gevangenis aan de Havenstraat. In ‘De Vluchthaven’ bood de gemeente Amsterdam zes maanden lang basisvoorzieningen aan een groep onuitzetbare asielzoekers in samenwerking met maatschappelijke organisaties en vrijwilligers. Die vrijwilligers schrijven vandaag in een evaluatie dat de opvang een succes is, maar dat de gemeente ten onrechte spreekt van ‘te weinig terugkeer’ van asielzoekers.
Haastige spoed
De opvang in de Vluchthaven is met haast ingezet, waardoor het project met vertraging van start ging. Vrouwen die in de voormalige gevangenis woonden, kregen pas na maanden de mogelijkheid om hun eigen kamer van binnen op slot te doen tijdens het slapen. Maar ook de begeleiding van bewoners in cursussen ging pas van start vanaf de vierde maand van het verblijf. Ook het stellen van behandelindicaties voor psychologische behandeling voor 45 bewoners kwam laat op gang, waardoor geen van de bewoners binnen de proefperiode aan behandeling toekwam, terwijl de gemeente begeleiding nu juist als voorwaarde stelde voor een overwogen besluit over de toekomst.
Vertraging
De procedures waarin de asielzoekers zich bevonden, hetzij gericht op terugkeer of op doorreis, hetzij gericht op verkrijgen van een verblijfsstatus, zijn door de haastige start van het project trager verlopen dan voorzien. Daardoor konden niet alle bewoners in de laatste fase van de Vluchthaven tot een besluit over hun eigen situatie en toekomst komen, zoals de gemeente graag had gewild. Dit is niet te wijten aan de asielzoekers. Het pilotproject was nieuw en de bewoners hadden veel trauma- en stressgerelateerde klachten. Bovendien is het asielbeleid steeds in beweging door veranderende situaties in landen van herkomst en wijziging van regels.
Onveilige landen
Het gros van de Vluchthavenbewoners is afkomstig uit landen die onveilig zijn: Somalië, Eritrea, Ethiopië en Soedan en Zuid-Soedan, en verschillende landen in West- en Centraal-Afrika. In de Nederlandse ambtsberichten, rapporten van Amnesty International en Human Rights Watch wordt de situatie in deze landen als alarmerend en zorgwekkend omschreven. Daarom willen en kunnen de meeste bewoners van de Vluchthaven niet terug naar het land van herkomst, hoe hard ze ook mee wilden werken aan een oplossing voor hun problemen.
Asielprocedures
Veel Vluchthavenbewoners hebben de afgelopen periode benut om bewijs te verzamelen voor hun asielprocedure en zijn inmiddels aangemeld voor het indienen van een herhaalde asielaanvraag. Enkelen hebben deze procedure al doorlopen en hebben inmiddels een verblijfsvergunning. Velen zijn nog bezig met hun procedure of zijn hierin vastgelopen. Het verzamelen van bewijs duurt lang en dit lukt zelden als mensen op straat moeten leven. Daarnaast zijn er mensen die zelf in beweging zijn gekomen om terug te keren naar het land van herkomst of door te reizen naar een ander land.
Welbevinden
De opvang heeft ook tot effect gehad dat bewoners van de Vluchthaven hun menselijkheid weer hebben hervonden door onderwijs en andere bezigheden. De asielzoekers en de vrijwilligers zijn dan ook van mening dat de geboden basisvoorzieningen en begeleiding gedurende zes maanden, een groot en positief effect hebben gehad op het welbevinden van de bewoners, die daardoor veel beter in staat waren duidelijkheid te krijgen over hun toekomst en meer besluitvaardigheid toonden, ondanks de vele belemmeringen en verlate start van het project.
Wal en schip
De Gemeente Amsterdam heeft volgens de vrijwilligers een goede keuze gemaakt door deze groep vluchtelingen onderdak en begeleiding te bieden. Omdat het asielbeleid niet sluitend is —ook staatssecretaris Teeven bevestigt dit — moet er iemand zijn die mensen tussen wal en schip opvangt. Dat heeft Amsterdam gedaan, en daarom complimenteren de vrijwilligers in hun evaluatie de gemeente, en met name de burgemeester, met de getoonde ambitie om samen met de bewoners leerervaringen op te doen die later ten goede kunnen komen aan anderen.
Veranderen
De bewoners, vrijwilligers en de gemeente wilden een succes maken van de maatschappelijke opvang in de Vluchthaven. Maar zes maanden is te kort om conclusies te trekken over de opvang. Er is veel gezaaid, op vruchtbare grond, maar er was te weinig tijd om te oogsten. Het stellen van een einddatum lijkt logisch, gezien het huidige politieke debat. Maar het beperkt ook de kans op duidelijkheid voor de bewoners . Zoals niet ieder dossier zich laat vangen in regels en wetten, zo laten ingewikkelde individuele asielaanvragen en een omgeving waarin landen in oorlog verkeren zich niet sturen door een deadline van 1 juni.
Basisvoorzieningen
Nu de Vluchthaven sluit, moet de gemeente de bewoners en andere ongedocumenteerden en asielzoekers elders basisvoorzieningen bieden. Basisvoorzieningen zijn immers nodig om overeind te blijven en ieder mens heeft er recht op, simpelweg op grond van zijn of haar mens zijn. Een mensenrecht is niet gebonden aan voorwaarden, handelen of bepaalde eigenschappen. En dus ook niet aan je verblijfsstatus, de richting waarin je beweegt, de toekomst die je voor jezelf ziet, of besluit over je toekomst. Basisvoorzieningen moeten er gewoon voor iedereen zijn.
Met vriendelijke groet,
namens de vrijwilligers
Henk Griffioen
Imre Kleinlugtenbelt
Marijn van der List
Irene Martens
Daniëlle Roorda
Petra Tensen
Maartje Terpstra