VOLKSKRANTZES KLIMAATACTIVISTEN EXTINCTIONREBELLION WEER VRIJGELATEN26 JANUARI 2023
Het gaat om drie mannen en drie vrouwen. Bij een zevende verdachte, acteur Sieger Sloot, stonden donderdagochtend ook twee agenten op de stoep, maar hij bleek niet thuis. ‘Mijn vrouw vertelde de politie dat ik op een familietripje ben en dat werd door mijn 7-jarig dochtertje bevestigd, maar ze wilden toch in onze woning kijken’, vertelt Sloot telefonisch. De agenten stelden vervolgens vast dat de acteur inderdaad niet thuis was. Hij heeft aangekondigd zich vrijdag bij de politie te komen melden.
Volgens het Openbaar Ministerie (OM) hebben de verdachten zich schuldig gemaakt aan opruiing omdat ze hebben opgeroepen tot een strafbaar feit, namelijk het deelnemen aan een ‘gevaarlijke en ontwrichtende blokkade van de Utrechtsebaan in Den Haag’. Na verhoor zijn ze vrijgelaten, maar ze mogen de komende negentig dagen niet op de A12 komen.
Vorige week werd klimaatactivist Lucas Winnips ook al opgepakt voor opruiing. Hij kreeg van het OM een gedragsaanwijzing en mag zich niet begeven bij de oprit van de A12. Vrijdag voert Winnips een kort geding om die aanwijzing ongedaan te maken.
Geen demonstratie aangemeld
Volgens advocaat Willem Jebbink, die opkomt voor Extinction Rebellion, maakt justitie met het ‘buitensporige’ optreden in deze kwestie inbreuk op het demonstratierecht. ‘In plaats van gewone burgers te arresteren, zou de politie zich moeten inspannen om zaterdag te waarborgen dat deze demonstratie veilig kan verlopen.’
Volgens de advocaat hebben de verdachten opgeroepen om naar de A12 te komen om te demonstreren en is een wegblokkade niet het primaire doel. ‘Ik zou zeggen: googel even’, laat een OM-woordvoerder daarop weten. Op de oproepen die Extinction Rebellion verspreidt, staat in grote roze letters ‘Blokkade A12’. Het woord ‘demonstratie’ komt er niet op voor.
Volgens de gemeente Den Haag heeft Extinction Rebellion geen demonstratie aangemeld voor zaterdag. Burgemeester Jan van Zanen in Den Haag zei eerder in de gemeenteraad zich zorgen te maken. ‘Stel je voor dat iemand het niet ziet en iemand anders doodrijdt. Ik wil dat niet op mijn geweten hebben.’ Volgens de gemeente houdt Extinction Rebellion zich onbereikbaar voor overleg over de veiligheid.
Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder (Vrije Universiteit) denkt mede daarom dat het ingrijpen van justitie in deze zaak geoorloofd is. ‘Het recht om te demonstreren betekent niet automatisch dat je het recht hebt om een weg te blokkeren. De Wet Openbare Manifestaties is daar duidelijk over. Het is aan de burgemeester om te beoordelen in hoeverre een aangemelde demonstratie opweegt tegen de bescherming van de gezondheid, het verkeersbelang en het voorkomen van wanordelijkheden. Maar als je geen demonstratie aanmeldt en wel oproept om een weg te blokkeren, dan kun je je moeilijk beroepen op het demonstratierecht.’
Overkill
Dat de klimaatactivisten ’s ochtends vroeg thuis werden gearresteerd wegens het verspreiden van een poster, noemt Schilder ‘overkill’. ‘Dat is wel een heel zwaar middel. Dan lijkt het toch of het OM even een gebaar wil maken.’
Burgemeesters worstelen volgens Schilder al langer met inwoners die online opruien, zoals bij de avondklokrellen in de coronaperiode. Zondag berichtte Nieuwsuur over burgemeesters die experimenteren met het zogenoemde ‘online uitingsverbod’, waarbij ze inwoners die opruiende teksten verspreiden een dwangsom opleggen. Daar is vanuit juridische hoek nogal wat kritiek op. Schilder: ‘Het lijkt of justitie met deze arrestaties wil laten zien: vanuit het strafrecht kunnen we ook heus wel wat.’
Advocaat Jebbink vindt de arrestaties thuis ‘onbegrijpelijk’, vooral omdat hij de officier van justitie begin deze week liet weten dat de klimaatactivisten bereid zijn om vrijwillig naar het politiebureau te komen. Maar het OM zegt niet te weten namens wie Jebbink precies spreekt en stelt bij een geplande aanhouding niet ‘als een soort kwartetspel’ te kunnen gaan raden wie hij in zijn clientèle heeft.
Twee maten
De arrestaties donderdag geven extra munitie aan kritiek die al langer klinkt: justitie zou strenger optreden tegen klimaatactivisten dan tegen boeren. Hoewel het OM toegeeft dat tractoren ‘een uitdaging’ zijn voor de strafrechtelijke handhaving, ontkent justitie dat er met twee maten wordt gemeten. ‘Ook achter de boeren gaan wij aan’, zegt een OM-woordvoerder. ‘Rond de boerenprotesten zijn nu 52 verdachten in beeld, van wie er inmiddels 36 voor de rechter zijn gebracht.’
Intussen lijkt de maatschappelijke verontwaardiging over de arrestaties de actie van zaterdag alleen maar te versterken. Directeuren van negen maatschappelijke organisaties, waaronder Greenpeace, FNV en Oxfam Novib, komen zaterdag ook naar de A12. ‘Deze intimidatie keuren wij af’, zegt Michiel Servaes van Oxfam Novib. ‘Daarom willen wij met onze aanwezigheid duidelijk maken: het recht op protest is een groot goed en essentieel voor een gezonde democratie.’