Sameed Asif van 23 had zijn ouders gesmeekt: laat me alsjeblieft naar Europa gaan. In Pakistan zag hij geen toekomst voor zichzelf. De economie ligt op haar gat, corruptie tiert welig. Bij de klimaatramp, vorig jaar, overstroomde een derde van het land en zaten meer dan zes miljoen mensen zonder onderdak, eten of medische hulp. Asif vertrok. Maar Europa heeft hij nooit bereikt. Hij is vermist; een van de naar schatting vijfhonderd mensen die vorige week verdronken toen hun boot kapseisde in de Middellandse Zee.
Het is verleidelijk om dit een ‘migrantendrama’ te noemen, alsof het een tragisch voorval betreft. Maar zo’n woord is misleidend. Overlevenden verklaarden dat de boot omsloeg toen de Griekse kustwacht haar naar Italiaanse wateren probeerde te slepen. Geen ongeluk dus, maar opzet. Dood door pushback.
Dat zou meer vragen moeten oproepen dan het gewoonlijk doet. Zoals: waarom gebeurt dit? Waarom vinden onze leiders dit acceptabel? Waarom laten we vluchtelingen en migranten niet gewoon op een veilige manier binnen? Waarom bestaan er überhaupt grenzen?
Om met dat laatste te beginnen: grenzen zoals we die nu kennen, zijn een tamelijk recent verschijnsel. Natuurlijk, stelt geograaf Joshua Jelly-Schapiro, er waren altijd keizers, koningen en andere eindbazen die bepaalde gebieden claimden. Maar die waren niet erg bezorgd over wie er hun land in en uit wandelden. ‘Toen in de tweede eeuw na Christus de Romeinse legioenen een lint van kalksteen langs het noorden van Brittannië legden, gaven ze er weinig om of de Schotse herders met hun schapen naar het zuiden kuierden of over de Muur van Hadrianus heen hupsten’, schrijft hij. Grenzen gingen niet over individuen, maar over macht uitstralen en legers tegenhouden. Tot ver in de 20ste eeuw bestonden harde grenzen eigenlijk alleen op plekken waar elk moment de bewapende pleuris kon uitbreken.
Nu is dat anders. Grenzen kregen een nieuw doel, constateert schrijver OluTimehin Adegbeye: ‘Waar ze ooit de grenzen van soevereine staten waren, begonnen ze nu te functioneren als een manier om de menselijke mobiliteit te reguleren.’
En wie niet de juiste papieren heeft, komt er niet doorheen. Martin Sommer schreef dat mensen in bootjes de Middellandse Zee oversteken omdat ze weten dat ze, zodra ze voet zetten op Europese bodem, zullen mogen blijven. Maar dat is natuurlijk niet waar. Mensen stappen in bootjes omdat ze niet met het vliegtuig of de trein kunnen komen. En dat komt doordat de EU het voor vluchtelingen schier onmogelijk maakt om een visum aan te vragen. Die bootjes zijn niet hun keuze; ze zijn de keuze van onze leiders.
Waarom dat besluit? Omdat we in de EU hebben bedacht dat sommigen – Europeanen bijvoorbeeld – best de hele wereld over mogen reizen, maar veel anderen – bijna altijd mensen van kleur – niet. ‘Hedendaagse grenzen (…) functioneren als plekken van uitsluiting voor eenieder die geacht wordt het niet waard te zijn om de wereld naar believen te doorkruisen’, schrijft Adegbeye. Hoe door en door koloniaal dit idee is, illustreert ze treffend wanneer ze vaststelt dat ‘zij die migranten worden genoemd vaak reizen in dezelfde richting als dat kapitaal en andere middelen van Azië, Afrika of Zuid-Amerika naar het mondiale Noorden stromen.’ Geld en grondstoffen laten we met alle liefde binnen, maar we sluiten onze grenzen voor de mensen.
Schrijver Valerie van Schaik noemt dit beleid in OneWorld ‘necropolitiek’; een politiek van de dood. ‘Het is het kolonialisme dat leidde tot ons racistische wereldbeeld, en daarmee ook tot de necropolitiek die mensen verdeelt in ‘gewenst’ en ‘ongewenst’, in mensen die mogen leven en mensen die mogen sterven.’
Het is een realiteit die gemakkelijk uit beeld raakt wanneer politici abstract spreken over ‘migrantenstromen’ of de verontwaardiging over verdrinkingen handig omleiden naar boosaardige mensensmokkelaars. Maar laten we eerlijk blijven. Grenzen zijn bullshit. Mensen zouden niet moeten omkomen omdat ze, uit vrije wil of noodgedwongen, naar een andere plek op aarde gaan. Het Europese grensbeleid is wreed en misdadig. En elke leider die hiermee heeft ingestemd, heeft bloed aan zijn handen. Sameed Asif is geen slachtoffer van een ‘drama’. Hij is vermoord.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor [Artikel Asha ten Broeke in Volkskrant]/Grenzen zijn bullshit. Mensen zouden niet moeten omkomen omdat ze naar een andere plek op aarde gaan
Het was best wel indrukwekkend, de manifestatie en demonstratie waar ik afgelopen middag – 18 juni 2023 – aan mee deed. ‘Bescherm mensen, geen grenzen’, luidde het motto’, en Migreat was de organisatie die die actie op poten zette.(1) De actie was een protest tegen de onmenselijke behandeling die mensen ten deel valt als ze proberen te ontkomen aan oorlog, vervolging en andere ellende. Ja, onder die onmenselijke behandeling valt ook het laten verzuipen van honderden migranten afgelopen week die in een wrakke boot de Middellandse Zee probeerden over te steken omdat veiliger opties om een veilig toevluchtsoord te bereiken door de EU en haar deelstaten niet worden geboden, zelfs onmogelijk worden gemaakt. Het was dan een demonstratie die deze afgelopen week extra urgentie en lading had gekregen.
Samen met enkele andere antiracisten uit de regio waar ik woon, was ik naar de Dam gegaan. Daar stonden al ettelijke honderden mensen. Even later begon er een programma met een vrij lange reeks spreker, relatief weinig muziek. Vaak klaag ik over zo’n programma: demonstranten worden er voorasl door in de te beperkte rol van toeschouwer gedrukt, en de speeches wekken vaak de indruk dat het er meer om gaat dat elke ondersteunende organisatie even in de picture mag komen dan dat het inhoudelijk echt nodig is.
Nu had ik dat totaal niet. Alle sprekers vertelden indrukwekkend over wat mensen op de vlucht te doorstaan hebben, over de noodzaak om voor zulke mensen op te komen, mdat ieder mens het recht heeft om waardig te kunnen wonen en leven waar men wil, en over de rol van Europese/ Westerse landen in het verkopen van wapens en het brengen van oorlog, precies het soort ellende waarvoor mensen vervolgens op de vlucht slaan. Flink wat aandacht kreeg bijvoorbeeld ook de huidige oorlogen in onder meer Soedan, hetgeen zich vertaalde in leuzen. Vanaf het podium werd het roepen daarvan aangejaagd. Zo riepen we op de Dam ook herhaaldelijk ‘No more Bhah b Blah Blah’. Geen ontwijkend geklets, gewoon grenzen open en mensen welkom heten die dat nodig hebben dus, zo viel die leus te verstaan.
Opvallend en goed was het feit dat vrijwel alle sprekers mensen van kleur waren, veelal vluchtelingen aren, of afkomstig uit gemeenschappen van migranten. Het aantal witte sprekers bedroeg precies een, als ik het goed heb gezien, en dat was ruimschoots genoeg. Opvallend was ook de inhoudelijke hardheid van de demonstratie, door spreker na spreker tot uiting gebracht: grenzen als zodanig deugen niet. Vrijheid van migratie is een fundamenteel mensenrecht, en daar stonden we samen voor op de Dam.
Een spreker wees er op dat dit de grootste demonstratie was die zich achter het doel van onbeperkte vrijheid van migratie stelde die er in Nederland ooit is gehouden. Of dat helemaal klopt weet ik niet. Maar het is zeer zeker zo dat grotere demonstraties uit solidariteit met vluchtelingen veel beperkter zijn wat de inhoud betreft: het verlenen van verblijfsvergunningen aan een specifieke groep ongedocumenteerde mensen, een pleidooi voor een minder hardvochtig overheidsbeleid jegens vluchtelingen. Deze demonstratie ging kwalitatief veel verder dan dat. Soortgelijke demonstraties met deze scherpte waren de afgelopen jaren – de afgelopen veel jaren! – inderdaad veel en veel kleiner. Het wrange is dan weer wel dat het de catastrofe in de Middellandse Zee waar ik al naar verwees, die ongetwijfeld aan de relatief hoge opkomst heeft bijgedragen.
Uiteindelijk gingen we lopen, in een levendige stoet, over het Rokin en verder, naar het Museumplein. Ik liep als anarchist weer eens lekker samen met anarcho/antifa kameraden, en hielp wat mee met het vasthouden van spandoek en dergelijke. Eerst vlak langs een groepje fanatieke aanhangers van Israël dat daar stond te manifesteren Apartheidsstaat Israël dus, verantwoordelijk voor het op de vlucht jagen van vele honderdduizenden van de oorspronkelijke bevolking in land waar Israël is gesticht, van Palestijnen dus. Dus riepen we ‘From the river to the sea – Palestine will be free!’ Daarna, toen de stoet op het Rokin en verder liep, Leuzen, zoals te doen gebruikelijk. ‘Say it loud, say it clear – refugees are welcome here!’ (ook gezongen), ‘IND, weg er mee!’ ,’Na borders, no natuions, stop deportations’ en de onvermijdelijke variant ‘No nations, no borders – fuck law and order!”, ‘Brick by brick, wall by wall, Fortress Europe’s gonna fall’, heel even ook ‘One solution – revolution’ , onmiddellijk gevolgd door ‘One direction – insurrection!’
Politiebusje reed voorop, want je weet maar nooit voor wanordelijkheden vijfhonderd tot duizend gemotiveerde demonstranten – met zoveel ware we naar mijn indruk uiteindelijk wel allemaal niet kunnen ontketenen. Toch? Misschien waren we niet onrustig genoeg voor de geüniformeerde gezagsdragers. Hoe dan ook, na enige tijd kwam er een politiebusje proberen om de stoet in te komen, op een van de rijbanen van de straat waar de demonstratie zich dus afspeelde. Toeval of niet, maar dat gebeurde dus precies vlak achter de plek waar die anarcho’s – herkenbaar aan zwartrode vlag en dergelijke – liepen. Ze wilden er natuurlijk alleen maar langs. We maakten echter geen ruimte, en ze dreven het verder niet op de spits. Even later zag ik het politiebusje een zijstraat in rijden. Het voelde toen het gaande was, als een provocatie van precies dat deel van de demonstratie waar de afkeer van de politie zeer bewust wordt beleefd en geuit.. En ook als ze er echt alleen maar langs wilden, is het logisch dat we er niet gerust op waren dat er niet meer achter zat. Maar als dat zo was, zette het niet door.
We vervolgden verder ongestoord onze tocht, waarbij nu ook een enkele keer ‘Politie, fascisten, staatsterroristen!’ weerklonk uit onze kelen. Vlak voordat we on der het Museumplein door liepen, stond daar ene groepje agenten. “Ik kan niks, ik wil niks, geef me een uniform!’ kregen ze van ons – nog steeds ons anarcho-groepje, niet de hele demonstratie – te horen. Onder het museum gebruikten we de galmende akoestiek natuurlijk voor extra veel lawaai. Ik zag trouwens aan vingers in de oren dat dit niet voor iedereen erg draaglijk was, en dan doel ik op mededemonstranten die er dus flink last van hadden. Iets om wel bij stil te staan, want ook dit heeft met de toegankelijkheid van demonstraties te maken. Ja, samen zulke herrie produceren is ook wel een morale booster. Masar lawaai produceren waar onze tegenstander amper last van heeft maar wijzelf wel, is misschien niet de allerbeste aanpak.
Kort hierna kwamen we aan op het Museumplein – en in de verte zagen we enkele omgekeerde Nederlandse vlaggen. Met wat mensen eromheen, dat bleek al snel. Een groepje fasco’s, duidelijk gekomen om onze solidariteitsdemonstratie te jennen. We liepen dus snel door met ons anarcho/antifagroepje – recht op dat groepje af, met ons spandoek ‘Make racists afraid again’, en de vlag met ‘Refugees welcome – Bring your families’, en tien tot vijftien mensen. Even later waren het er meer, en was ook het spandoek met ‘Geef haat geen stem – Platform Stop Racisme’ aan de antifa-frontlinie zichtbaar. Schreeuwen naar de fasco’s: ‘Nazi scum – Off our streets!’ en ook ‘Jullie kinderen worden net als wij!’ Een enkeling uit het fascistengroepje kwam vlak voor onze neus jennen. Enkele agenten, duidelijk beducht op ‘escalatie’, maakten een praatje met de fasco’s en hielden ze ook een beetje weg van ons. Kort erna: een politiebusje, een extra handvol agenten – en die maanden ons om naar de andere demonstranten te gaan en ons dus terug te trekken. We waren ook niet met genoeg om de politie effectief terug te dringen en de fasco’s zich nog wat ongemakkelijker te doen voelen. Ook de politie krege het weer te horen: ‘Tous le monde deteste la police!’
Omdat het er op leek dat de politie er weer eens niet vies van zou zijn om ons als antifascisten te isoleren en aan te pakken, besloten mensen het er verder bij te laten en ons bij de demonstratie te voegen, Die was inmiddels bezig zich te ontbinden: mensen gingen naar huis. We waren niet uit op heftig gedoe, met name ook niet voor mededemonstranten waaronder mogelijk mensen zonder verblijfspapieren. Ons punt hadden we evengoed wel gemaakt.
Ik had intussen mijn reisgenoten teruggevonden, en een half uurtje later zaten we samen met wat andere mededemonstranten in de tram. Het was gedaan. En al was het allemaal niet genoeg is het dat ooit, in deze angstaanjagende tijden? – het was goed dat we er samen stonden, liepen en onze leuzen riepen. We gaan een zomer in waar we weer meer van dit soort acties nodig hebben. Waar ‘onze’ regeerders mensen laten verzuipen in zee of verrekken in de modder van Ter Apel, daar is solidariteit van en met die mensen en felle strijd tegen de regerende onderdrukkers onmisbaar.
