GEMEENTE AMSTERDAM
BURGEMEESTER HALSEMA
TOESPRAAK NATIONALE HERDENKING SLAVERNIJVERLEDEN-1 JULI 2024
Toespraak Nationale Herdenking Slavernijverleden – 1 juli 2024
Het gesproken woord geldt.
Vandaag herdenken wij de voorouders van honderdduizenden Nederlanders.
“For while we have our eyes on the future – history has its eyes on us” ….
zo dichtte Amanda Gorman.
De ogen van de geschiedenis priemen in onze rug. Als aanklacht, maar ook verwachtingsvol.
Wij zijn hier niet om een politieke verplichting te vervullen, maar uit diep respect en uit mededogen.
Mededogen met hen die uit hun land werden ontvoerd, gescheiden van familie en geliefden. Wier namen werden afgenomen. Die werden geketend en mishandeld en moesten leven in slavernij. Die werden vermoord.
En uit respect voor allen die onder onmenselijke omstandigheden hun verhalen, liederen en rituelen hebben doorgegeven aan volgende generaties. Respect voor de vrijheidsstrijders – zoals Boni en Tula – die in verzet kwamen.
Tijdens de tentoonstelling Slavernij werd in het Rijksmuseum een brandijzer van de West-Indische Compagnie getoond.
Ik vond het één van de meest confronterende voorwerpen om te zien.
Door slaafgemaakte mensen te brandmerken werden zij tot eigendom gemaakt. Brandmerken was een wezenlijk onderdeel van de ontmenselijking waar het racistische systeem van slavernij op stoelde.
Toen de slavernij werd afgeschaft droegen velen nog het litteken.
Op hun huid.
En op hun ziel.
Inmiddels hebben veel organisaties, steden en ook de Nederlandse regering excuses gemaakt. Toen Zijne Majesteit zei dat de ketenen verbroken waren, voelden we ons allemaal een beetje vrijer.
Maar het litteken van het brandmerk is er nog. En ook de pijn is van generatie op generatie doorgegeven. Omdat het slavernijverleden lang werd verzwegen. Omdat pijn die wordt ontkend niet kan helen. Omdat oude wonden worden geïnfecteerd met omvolkingstheoriën, wit superioriteitsdenken en xenofobie. Omdat een verbrande huid niet geneest als die telkens weer wordt opengehaald met het brandijzer van het hedendaags racisme.
We herdenken niet alleen voor de nazaten, maar voor alle Nederlanders.
Want een land dat maar de helft van zijn geschiedenis wil kennen is een gemankeerd land.
Wie wel de moed van onverschrokken zeehelden bezingt maar niet de schandvlekken uit ons nationale verleden onder ogen durft te komen is een wegkijker.
Die kijkt weg van de ontmenselijking, de wreedheid en de ongelijkheid die slavernij was. En die onlosmakelijk verbonden was met een racistisch wereldbeeld.
Die ontkent ook de diepe sporen die slavernij heeft nagelaten. De onacceptabele verschillen in welvaart, kansen en gezondheid. En het racisme dat veel Nederlanders nog dagelijks treft. Dat overal waar je kijkt haar lelijke tentakels uitstrekt: op straat, op school, op social media, in de politiek. En dat ik ook nog tegenkom op mijn werk, bij de Amsterdamse gemeente, en ervaar als een nederlaag.
De geschiedenis houdt ons in het oog, zoals Amanda Gorman zei.
Wij kunnen niet trots zijn als we tegelijk wegkijken. Liefde voor ons land betekent ook onze geschiedenis werkelijk kennen. Het betekent rechtvaardig met ons verleden omgaan, en vooral met al de mensen die de littekens van de geschiedenis voelen branden, en die daar terecht aandacht voor vragen.
Gelukkig staan zoveel mensen op tegen haat en onrecht; zelfbewust, vastberaden en woekerend met hun talenten.
Mensen die ervoor hebben gezorgd dat zwarte Piet bijna helemaal uit onze steden verdwenen is. Dat meer schoolboeken en musea onze hele geschiedenis vertellen. Dat pijnlijke gesprekken gevoerd worden.
Aan de mensen die vooruitgang willen terugdraaien, die trots zijn op hun wegkijken, op het ontkennen van andermans pijn …. zou ik willen vragen: Waarom eigenlijk? Jou wordt toch niets afgenomen?
Laten we samen gehoor geven aan de oproep van Typhoon, eerder op deze plek. Hij zei: ‘Wees moedig in je ongemak, sluit je aan bij onze generatie.’
Laten we ons voorstellen wat we wel kunnen bereiken als we dat doen.
Als we nieuwsgierig zijn naar elkaar, in plaats van bekrompen te oordelen. Als we rechtvaardig zijn in plaats van rancuneus.
Dan kan de huid waar nu nog littekens zitten helen.
Dan kunnen we onze geschiedenis, ons gedeelde verleden verrijken.
Dan gloort er een Nederland dat zich, met de priemende ogen van de geschiedenis in de rug, laat voortduwen, de blik gericht op een toekomst samen. Werkelijk trots, moedig, hoopvol.
NOS