De opmaat voor een offensiefje van de bruinrechtse fracties in de Tweede Kamer, gisteren, die een debat over persvrijheid en persveiligheid probeerden te monopoliseren met hun schijnheilige gejank over Wierd Duk, die “fascist” en “nazi” wordt genoemd, “alléén omdat hij een andere mening heeft!”
Opgeblazen superego
De fascisten, ik noem ze fascisten, inderdaad, hebben heel wat op hun kerfstok wat het bedreigen van journalisten betreft. Het is de aanhang van de PVV, het FvD, BBB, Ja21 en die vastgoeddwaas die de afgelopen tijd NPO-journalisten en persfotografen bedreigden en belaagden, door met auto’s op ze in te rijden, ze te bestoken met molotov-cocktails en met een trekker de auto van een fotograaf in de sloot te duwen. Je hebt je kop met hondenpis gewassen als je, zoals Caroline van der Plas doet, probeert D66 in het nauw te drijven door die partij de schuld te geven van het kwetsen van het opgeblazen superego van Wierd Duk.
Kijk dan, onbeschaamde aso:
Niet alleen moet Van der Plas afstand doen van het racisme en fascisme van Wierd Duk, ook haar eigen achterban is niet voor de poes. Die achterban zet ze, precies zoals Duk doet, veelvuldig in om critici te intimideren nadat ze die heeft geframed. Ze deed het ook bij Hassnae, toen die in NRC een pittige column over extreemrechts schreef.
Hitleriaanse tirades
En deze racistische fascist dan, die met leugens niet alleen probeert Piet Lekkerkerk, Sidney Smeets en mij kapot te maken, maar zo vooral probeert D66 te pakken, want Smeets is D66-lid en Lekkerkerk en ik zouden op de eerste rij hebben gezeten bij een D66-bijeenkomst:
Stel, je bent het grootste schorem van Nederland en de op één na grootste schreeuwlelijk van de fascistische, racistische partij die bij elke gelegenheid Hitleriaanse tirades staat af te draaien over hyena’s uit achterlijke zandbaklanden en dergelijke, in de fucking Tweede Kamer, je bent in hoge mate mede-verantwoordelijk voor de grimmige sfeer in Nederland, waardoor journalisten niet eens meer herkenbaar op straat durven en bi-culturele Nederlanders, moslims en vluchtelingen worden aangevallen en mishandeld door het gajes dat jouw aanhang vormt, en je hebt het onbeschaamde gore lef om te wijzen naar ons, ongeveer de laatsten die openlijk stelling durven te nemen tegen een extreemrechtse agitator die zijn podium in De Telegraaf en tal van andere media gebruikt om pure, onversneden, racistische, fascistische haat te verspreiden.
Wat een fascistische goorlap ben je dán.
Open riool
En dat dit mógelijk is in de Kamer, dat ze daar fascisten leugens laten verspreiden over mensen die zich er niet tegen kunnen verdedigen, leugens die worden overgenomen door de media, waardoor wij weer meer worden geïntimideerd, meer bedreigingen te verstouwen krijgen, en we mogen dat dan geeneens fascisme noemen.
Wat een open riool is dat parlement geworden, zeg.
EINDE ARTIKEL
Reacties uitgeschakeld voor [Artikel Frontaal Naakt]/Fascisten op de bres voor Weird Duk
DE PEN EN DE TONG KUNNEN EEN ZEGEN OF EEN VLOEK ZIJN
” Everyone charged with a penal offence has the right to be presumed innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defence.”
1. Everyone charged with a penal offence has the right to be presumed innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defence.
”Een aantal (oud-)collega’s geeft in niet mis te verstane woorden aan dat er over hun grenzen gegaan is. Daar zijn we van geschrokken en dat gaat ons aan het hart, want dit past niet bij het veilige werkklimaat dat we bij BNNVARA willen bieden”
Ik denk, dat bijna iedereen de narratief nu wel wel kent:
Jarenlange angstcultuur bij De Wereld Draait Door. [1]
Daarover uitgebreid verhaald in het geruchtmakende en zo langzamerhand
legendarisch geworden Volkskrant artikel, getiteld: ”In de succesvolletv machine van DWDD werd menig redacteur vermalen” [2]
In dat artikel is te lezen, dat voormalig De Wereld Draait Door presentator
Matthijs van Nieuwkerk [3] zich zou hebben schuldig gemaakt aan ”grensoverschrijdend gedrag” [4] in de zin van het intimideren, vernederen en bullyen van
medewerkers en regelmatig als een razende tegen mensen zou hebben geschreeuwd. [5]
En ten gevolge van dit echte/vermeende wangedrag van van Nieuwkerk
zou het burn outs hebben geregend. [6]
En hoe komt de Volkskrant aan die Wijsheid:
Uit gesprekken met meer dan 70 medewerkers, volgens de krant.
Ik citeer de Volkskrant:
”In totaal sprak de Volkskrant met meer dan zeventig oud-medewerkers uit de vijftien jaar dat het programma liep” [7]
En van die zeventig zouden ruim vijftig beweerd hebben, dat er achter
de schermen van DWDD sprake zou zijn van ”structureel grensoverschrijdend gedrag. [8]
Dat is dus de Bron, een Volkskrant artikel.
En al die tijd zou BNN VARA op de hoogte geweest zijn, maar niet
hebben ingegrepen [9]
Ook zou NPO directeur Frans Klein, destijds als mediadirecteur VARA
[later BNNVARA] verantwoordelijk voor de werkomstandigheden
bij De Wereld Draait Door [10] er meer van weten.
Een wegkijkcultuur dus.
De gevolgen van deze Volkskrant annonce waren er naar:
Target Matthijs van Nieuwkerk verbrak de banden met BNN VARA [11], de
BNN VARA reageerde op het Volkskrant artikel en de [BNN VARA} directeur bood excuses aan [12], genoemde Frans Klein, een machtig man in
de TV Wereld [13] legde tijdelijk zijn taken
neer als NPO directeur neer [14]
Een onafhankelijk onderzoek werd aangekondigd [15]
EN…..het onvermijdelijke ostracisme [sociale uitsluiting] kon beginnen [16]:
OSTRACISME
Zonder nog de resultaten van het onderzoek af te wachten [17] stopte NTR
met Top 2000 quiz en Top 2000 a gogo met Van Nieuwkerk [18]
[Okay, in het NOS bericht staat, dat ook Van Nieuwkerk tot de conclusie
was gekomen, dat dit beter was [19], maar dan uiteraard WEL onder druk
van de NTR, die haar belissing baseert op het genoemde, onthullende
Volkskrant artikel [20]]
Zonder de resultaten van het onderzoek af te wachten, bood de directeur
van BNNVARA ”excuses” aan [21] en reageerde op het Volkskrant artikel,
alsof de angstcultuur al onomstotelijk was komen vast te staan [22]
Ook vond NPO directeur Leeflang het kennelijk niet nodig, onderzoeksresultaten
af te wachten en ging hij er, ook weer op grond van dat Volkskrant artikel vanuit,
dat de werksfeer bij De Wereld Draait Door door en door ziek was, door zich af te vragen [en ik citeer haar in een NOS artikel]
””Hoe heeft dit vijftien jaar lang zo kunnen bestaan?” [23]
Ook Staatssecretaris van Cultuur en Media Uslu [24] bemoeide
zich met de Van Nieuwkerk affaire:
Zij verklaarde [volgens NOS berichtgeving]het volgende:
”Het raakt me, dat medewerkers zich zo onveilig hebben
gevoeld en heel naar zijn behandeld” [25]
Ook heeft zij over de Affaire van Nieuwkerk intensief contact
gehad met NPO directeur Leeflang [26]
En dan steekt het toch even, dat Uslu in deze Zaak op ”Hoog Niveau” WEL acte de presence geeft, terwijl het haar kennelijk
aan beleefdheid ontbreekt, een aangetekende brief van een
gewone burger zelfs maar te beantwoorden [27]
Was het niet de bedoeling, dat de Politiek er voor
de Burger was…………
Maar dat daargelatenIk kan niet nalaten, alvast een reactie van van Nieuwkerk[daarover later meer] te vermelden naar aanleidingvan het Volkskrant artikelDaarvoor citeer ik de NOS:”
Het artikel in de Volkskrant noemt hij “een draconische karikatuur van vijftien jaar DWDD”. Hij stelt verder: “Ik ben nu gemakshalve teruggevouwen tot een Eeuwige Driftbui.” [28]
EN AL DEZE COMMOTIE NAAR AANLEIDING VAN
EEN VOLKSKRANT ARTIKEL [29]
Wat weer benadrukt, hoe waar Malcolm X’s uitspraak over de
media was…Ik citeer de onvergetelijke Malcolm X:”
“The media’s the most powerful entity on earth. They have the power to make the innocent guilty and to make the guilty innocent, and that’s power. Because they control the minds of the masses.” [30]
DE RATTEN VERLATEN HET ZINKENDE SCHIP Het Volkskrant artikel, waarmee overigens ook Tweede Kamerleden zich hadden bemoeid
[31] betrof dus het echte/vermeendebully gedrag van Matthijs van Nieuwkerk, maar wie het goed gelezen heeft, moet zijn opgevallen, dat hij langniet de enige was [of correcter ”geweest zou zijn”] [32]Daarover later meer Ook zijn er mensen geweest, die ervan geweten hebben,eraan hebben meegedaan, en nu snel hun eigen Straatje proberen schoon te vegen, door Ach en Wee te roepenover iets dat door een aantal mensen beweerd wordt[let daar goed op lezers, want we werken naar de cruxvan mijn artikel], maar waarvan nog geen inhoudelijken hard bewijs is geleverd.Ik noem twee voorbeelden, maar ik vermoed, dat er welmeer ”ratten, die het zinkende schip verlaten” [33] nu haastigVan Nieuwkerk voor de bus hebben helpen gooien, om huneigen straatje schoon te vegen DE RATTEN VERLATEN HET ZINKENDE SCHIPDIEUWKE WYNIA: Zij was tussen 2008 en 2016
de eind- en hoofdredacteur van De Wereld Draait Door en was dus acht jaar lang verantwoordelijk voor alle uitzendingen van De Wereld Draait Door, gepresenteerd door Van Nieuwkerk.
Ze geeft daarbij toe, al die jaren achter het harde
werkklimaat [volgens het Volkskrant artikel
ook wel ”Champions League” genoemd [34] te
hebben gestaan en Van Nieuwkerk’s genoemde
grensoverschrijdende gedrag te hebben gedoogd,
maar nu heeft ze spijt, blablabla [35], maar ondertussen geeft ze Van Nieuwkerk een lekkere
Trap Na [36], ook wel Dolkstoot in de Rug genoemd.Waarom dolkstoot in de rug?Kijk, het is een ding om vermeend grensoverschrijdend gedrag te gedogen, maar vertel dan ook het Hele VerhaalWat Wynia er in haar klaagzang tav van NieuwkerkNIET bijvertelt is het feit, dat zij, althans volgenshet genoemde Volkskrantartikel, hard meedeedaan het vermeende Van Nieuwkerk bully gedrag:Ik citeer:”
Maar als eindredacteur ondergaat ze een ‘bizarre transformatie’, stellen oud-medewerkers: ze ontwikkelt zich tot het verlengstuk van Van Nieuwkerk. ‘Als Matthijs iets niet goed vond, kwam zij schreeuwend de redactie op’, zegt een samensteller.” [37]
Dat liegt er niet om
Weliswaar bagatelliseert Wynia haar vermeend bully gedrag in haar commentaar
op Van Nieuwkerk als ”Bully” [38] en dat mag natuurlijk, maar mij dunkt, dat als je
zelf, volgens dat Volkskrant artikel, boter op je
hoofd hebt, dat het niet aangaat een ander af te branden,
die wordt beschuldigd in datzelfde Volkskrantartikel
Het Zinkende Schip…….
DE RATTEN VERLATEN HET ZINKENDE SCHIP
MIRJAM DE KLERK
Mirjam de Klerk was vijftien jaar lang als personeelsadviseur betrokken bij De Wereld Draait
Door.Nou is een personeelsadviseur natuurlijk niethetzelfde als een eind of hoofdredacteur en staat dus watverder af van het dagelijks reilen en zeilen op deredactie en werkvloer van De Wereld Draait Door.Toch is zo iemand een belangrijk figuur, wantin die functie adviseer en ondersteun je de directieen de managers. [39]Je positie en je rol is dus belangrijk tot zeer belangrijk.Die belangrijkheid brengt een grote verantwoordelijkheidmet zich mee.Je kunt dus geen vijftien jaar meedraaien bij een organisatie zonder niet alleen de misstanden te zien-en dat geeft Mirjam de Klerk ook toe [40]-zonder ook medeverantwoordelijk te zijn voor de gang van zaken.Dus voor zover de Bully cultuur bij De Wereld Draait Door [vanaf nu aangeduid met DWDD] klopt, danheeft de Klerk hierin ook een kwalijke rol gespeeld.Helaas geeft zij dit niet alleen maar halfslachtig toein haar commentaar op de gang van zaken [41], ze presenteert zichzelf ook nogeens als een soortGoede Fee [”Ik moest telkens weer naar Amsterdamom mensen op te lappen] [42] en probeert verder alleBlaam af te schuiven op ”Bully” Van Nieuwkerk. [43] Het Zinkende Schip……….. DE RATTEN VERLATEN HET ZINKENDE SCHIP/”ONZICHTBARE RATTEN”, DIE HET ZINKENDE SCHIP VERLATEN Ik heb twee voorbeelden genoemd van mensen,die in een of ander opzicht betrokken waren bijde vermeende [want er zijn nog geen harde bewijzengeleverd, vergeet dat niet, lezers] Bully cultuurbij DWDD onder Matthijs van Nieuwkerk, hetgeenze zelf min of meer hebben toegegeven [44]Maar nu even gesteld, dat de inhoud van hetVolkskrant artikel op te bewijzen feitenberust [in gewoon Nederlands ”als het allemaalwaar is wat er door de echte/vermeende ”slachtoffers]]beweerd wordt], dan zijn er veel meer mensendan Van Nieuwkerk bij betrokkenIk citeer uit het artikel:”
Uit de verhalen blijkt dat Van Nieuwkerk extreme woede-uitbarstingen had. Vele medewerkers werden door de presentator ten overstaan van anderen op centimeters afstand toegeschreeuwd, vernederd en geïntimideerd. Medewerkers beschreven aan de Volkskrant tientallen van zulke incidenten, slechts enkele daarvan zijn opgenomen in dit verhaal. Meerdere eindredacteuren – de eindverantwoordelijken voor de redactie – werkten hier volgens bronnen aan mee” [45]
Waarom, beste lezers, dan alleen Van Nieuwkerk
”gepakt” en aan de schandpaal genageld?
Waarom niet een onderzoek gedaan naar die nu nog
anonieme eindredacteuren, die ”mededaders” zouden zijn?
Bovendien is het is zo makkelijk voor de oud-medewerkers, die met beschuldigingen kwamen [van wie een deel nog actief zou zijn in de media wereld] om
alleen op anonieme basis durven praten, omdat de door
hen beschuldigde ”mededaders” nog invloedrijke posities
bekleden [46], want welke beschuldigde kan dergelijke vage beschuldigingen nagaan?
Daarom heb ik ook een pesthekel [vergeef mijntaalgebruik] aan ”anonieme” klagers, ik vind het ook nogeens vrij laf en op gespannen voet met het rechtssysteem.Want hoe kan je je verweren tegen mensen, die ”anoniem” willen blijven en van wie je hun Verhaal niet kunt natrekken? Maar hoe dan ook:Gesteld, dat de Verhalen, die aan de Volkskrant verteld zijn, allemaal waar is:Dan zijn er dus andere Bully’s, die onder dekkingvan de anonimiteit [want of ze worden door de klagerstegenover de Volkskrant niet met naam en toenaam genoemd, of de Volkskrant brengt hun namen nietnaar buiten vanwege de door beschuldigers beweerde”angst voor hun carriere” [47]
ermee wegkomen. Het Zinkende Schip…..
DE AFFAIRE VAN NIEUWKERK/DE SCHIMMIGEEWART VAN DER HORST Dan is er ook nog de voor mij [ik ben niet thuisin de TV Wereld] schimmige Ewart van der Horst [48],die in 2005 DWDD begon en nu ook volgens hetVolkskrant artikel wordt genoemd als een Bully,die als een Briesende Leeuw tekeer zou zijngegaan [49]Ook weer hier die Astrid Vraag, waarom er dan geen naderonderzoek komt naar die Van der Horst en alleenVan Nieuwkerk voor de bus wordt gegooid?
AAN DE WIEG VAN DE VAN NIEUWKERK AFFAIREHET VOLKSKRANT ARTIKEL Aan de Wieg van de Van Nieuwkerk affaire stond hetVolkskrant artikel : ”
‘In de succesvolletv machine van DWDD werd menig redacteur vermalen” [50]waarin het echte/vermeende Bully Gedrag van Van Nieuwkerk [en laten wij niet vergeten, ook anderen, zoals Dieuwke Wynia [51] uit de doeken werd gedaan.Hiertoe sprak de Volkskrant met
meer dan zeventig oud-medewerkers uit de vijftien jaar dat het programma liep. En ruim vijftig van hen stellen dat achter de schermen bij DWDD sprake was van structureel grensoverschrijdend gedrag. [52]
Ook werden in het Volkskrant artikel [anoniem]
een gedeelten uit medische dossiers genoemd. [53]Zowel de Volkskrant heeft een Verantwoording geschreven [54], als [ze hebben zeker aan Hoor enWederhoor gedaan] Van Nieuwkerk de gelegenheid gegeven te reageren, hetgeen hij ook heeft gedaan. [55]Wat de Volkskrant ook zorgvuldig heeft gedaan is datzij Van Nieuwkerk [nadat hem volgens de VK eerst27 vragen ter hoor en wederhoor waren toegestuurd,die hij niet zou hebben beantwoord] de tekst van hetartikel hebben toegestuurd [56], voordat hij zijnreactie [die is gegeven, zie noot 55] kon geven. Verder heeft de Volkskrant duidelijk de extreme stress genoemd,waaraan zowel Van Nieuwkerk als de medewerkersblootstonden bij het maken van een programma alsDWDD [57] SO FAR, SO GOOD.
WAAR WRINGT NU DE SCHOEN?/KNELPUNTEN Toch wringt de schoen bij Astrid Essed en wel omeen aantal redenen:De Volkskrant:In de Verantwoording door de Volkskrant [58]lees ik weliswaar de benadering naar Matthijs van Nieuwkerk, maar weinig over de exacte wijze waarophet onderzoek tot stand is gekomen en vooralniet over hoe de Volkskrant aan de in het artikelgenoemde medische dossiers is gekomen enhoe zich dit rijmt met de medische Ethiek [59][ik denk hierbij aan de geheimhoudingsplichtvan behandelaars etc] [60]Bovendien kan de lezer onmogelijk beoordelen,wat het verband is tussen stressklachten etcvan de betreffende medewerkers en de relatieop de werkvloer, o.a. met Van Nieuwkerk.En bovendien:Ook al zou er een relatie zijn tussen die stressverschijnselen en de relatie op de werkvloer,’hoe meet je of dat alleen aan Van Nieuwkerk ligten welke mogelijke rol anderen gespeeld hebben? Nu is de medische ethiek en de zaak rond geheimhoudingsplicht uiteraard de verantwoordelijkheid van arts/behandelaar, maar de verantwoordelijkheidvan de Volkskrant journalisten is, al dan geen medische bronnen in hun artikelen te gebruikenDoor die WEL te gebruiken wordt van in casu Van Nieuwskerk [in casu: Latijn: in het geval van] [61] een bijna demonisch beeldafgeschilderd, al dan niet bewust bedoeld.Kortom:Met de vermelding van medische gegevens moeten nietmedisch deskundigen als journalisten zorgvuldig omgaan! REACTIE BNN VARA/KAMERVRAGEN, STAATSSECRETARIS/NTR EN ANDEREN”Onschuldig tot schuld bewezen?” Er is een Volkskrant artikel over echt/vermeend grensoverschrijdend gedrag bij DWDD, met inde Hoofdrol Matthijs van Nieuwkerk, naar aanleiding waarvan een onafhankelijk onderzoek wordtingesteld waaraan, by the way, Van Nieuwkerkbereid is, mee te werken [62]Wat mij aan de gang van zaken nog meer stoort dan het in mijn ogen [nog] niet opgehelderde gebruikvan medische gegevens door de Volkskrant [zie bovenstaande] is het feit, dat bij voorhand al wordtaangenomen, dat de tegen Van Nieuwkerk geuitebeschuldigingen [want meer zijn het nog niet]wel op waarheid zullen berusten,Want dat blijkt uit de reactiesvan BNNVARA directeur, die excuses aanbood voor de werkomstandigheden bij DWDDIk citeer de NOS”
Ze richtte haar woorden aan “al die mensen, al die oud-collega’s en collega’s die nog steeds bij BNNVARA werken, die hier soms de dupe van zijn geworden, die in angst hebben gewerkt”. “Die verdriet hebben moeten meemaken, die dat leed hebben moeten ervaren. Dat is echt verschrikkelijk. Ik vind het echt niet normaal dat mensen in angst werken. Ik vind dat nu niet normaal, maar ik had dat destijds ook echt niet getolereerd.” [63]
NPO directeur huilde mee met de wolven en vroeg
zich in een artikel af ””Hoe heeft dit vijftien jaar lang zo kunnen bestaan?” [64]
Ook Staatssecretaris van Cultuur en Media Uslu bemoeide
zich met de Van Nieuwkerk affaire:
Zij verklaarde [volgens NOS berichtgeving]het volgende:
”Het raakt me, dat medewerkers zich zo onveilig hebben
gevoeld en heel naar zijn behandeld” [65]
Zonder het onderzoek af te wachten gaan bovengenoemden
[en ik heb die Geluiden ook in actualiteitenprogramma’s
en talkshows gehoord] er dus al vanuit, dat de beweringen
over Van Nieuwkerk wel waar zullen zijn
Zouden deze mensen ooit gehoord hebben van het principe
”Onschuldig tot schuld bewezen?”
Daarmee wil ik allerminst grensoverschrijdend en/of Bully gedrag
bagatelliseren, maar alleen beweren, dat er voor beschuldigingen harde en duidelijke bewijzen moeten zijn,
niet alleen een krantenartikel, dat zich op een aantal
[deels anonieme [66] bronnen baseert.
Ook zijn op basis van het Volkskrant artikel Kamervragen
gesteld [67], die ook van de kennelijke Waarheid van
de beweringen uitgingen.
En dat allemaal over Zaken, die nog niet bewezen zijn
Onschuldig tot schuld bewezen……. Net zo is het gegaan in geval van The Voice of Holland, in de Affaire rond het PvdA Kamerlid van Dijk en in zekere zin [zie zo meer daarover] in het geval vande voormalige Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.In het geval van het echte/vermeende grensoverschrijdende gedrag bij The Voice of Hollandwerd bij voorbaat al van schuld uitgegaan-zo werder in talkshows en actualiteitenprogramma’s overgepraat, zo werd erover geschreven. [68]Maar haastige Spoed is zelden goed!Want zeker bij twee aangiften tegen een verdachtewerden geseponeerd [69], waarbij uiteraard niet
is gezegd, dat de andere aangiften niet op feitelijke
juistheid berusten, wel, dat voorzichtigheid in
deze zaken geboden is.
In geval van oud PvdA Kamerlid Van Dijk was het
nog sterker:
Ook hier werd voorbarig ”schuld” aangenomen:
Naar aanleiding van het feit, dat meerdere vrouwen’
hem hadden beschuldigd van ongeoorloofd gedrag,
besloot het partijbestuur dat het “onwenselijk” was dat hij de “de komende vier jaar politieke of bestuurlijke functies namens de PvdA bekleedt”. [70]
Later concludeerde de beroepscommissie
van de PvdA, dat het bestuur onzorgvuldig met
de klachten was omgegaan en dat Van Dijk bovendien
geen hoor en wederhoor was geboden.
Het Bestuur heeft nu recentelijk excuses aangeboden
en stelt [volgens de NOS] o.a.:
””dat de kwestie draait om meldingen die betrekking hebben op de privésfeer. Daarbij gaat het niet om meldingen die betrekking hebben op seksueel overschrijdend gedrag. Het spijt het partijbestuur dat die indruk niet eerder is weggenomen.” [71]
De Zaak van oud Kamervoorzitter Khadija Arib [waarover ik misschien nog schrijf] stuitte mij vooral zo tegen
de borst omdat hier sprake was van anonieme klachten [72]
Laf en niet in overeenstemming met het rechtssysteem,
dat zoiets alleen in heel uitzonderlijke gevallen toelaat [73]
waarvan hier geen sprake was.
Want hoe kan je je verweren tegen anonieme klachten,
zonder precies de omstandigheden waaronder het echte/
vermeende grensoverschrijdende gedrag plaats zou
hebben gevonden, te kennen?
En recentelijk las ik in de Volkskrant, dat het bewijsmateriaal in de Zaak Khadija Arib ernstig rammelt……[74]
EPILOOG
Er is een Gezegde:
Een Zwaluw maakt nog geen zomer.
Maar een Volkskrant artikel brengt wel teweeg, dathet Leeuwedeel van de Publieke Opinie, of het nu debetrokken Omroepen, of talkshows, ofactualiteitenrubrieken, er maar direct vanuit gaan,dat wat in het artikel over in casu Van Nieuwkerkwordt beweerd, ook waar is.Daarmee zeg ik niet, dat de gedane beweringen perdefinitie onjuist zijn, ik zeg alleen, dat er zonderonomstotelijk bewijs, niets vaststaat.Wel een onafhankelijk onderzoek starten, maar bijvoorbaat van het Bully gedrag van van Nieuwkerken misschien ook Frans Klein uitgaan is nietalleen Groepshysterie, het is ook bij voorbaathet eigen denken uitschakelen en voetstoots aannemen,wat men hoort en/of leest.Het kan waar zijn of niet:Dat moet nader onderzoek en misschien welde rechter uitmaken, op grond van harde bewijzen,niet op in de mode zijnde Me Too sentimentaliteit,die bij voorbaat de ”slachtoffers” [eerst uitmakenOF het slachtoffers zijn] gelooft.IK persoonlijk geloof niemand op zijn mooieblauwe, bruine, grijze en whatever beautiful eyes.Ik geloof feiten en bewijzen. En dat het ook mis kan gaan, wijst de Affaire Van Dijk wel uit.Dat de Waarheid niet onomstotelijk altijd de Waarheid hoeft tezijn, kun je zien in de Zaak The Voice of Holland[Zie hierboven] Ook in de Affaire Khadija Ariblijkt het Bewijsmateriaal te rammelenEn wat ”anonieme bronnen” of ”anonieme getuigen”betreftWeg ermee, tenzij er zeer uitzonderlijke situaties zijn [georganiseerde misdaad etc] wat in de meestegevallen niet zo is. Dus nogmaals:Goed dat Me Too er isGoed dat vrouwen en iedereen, die door machtsverhoudingen wordt vernederd, gebullyed enop andere wijze te grazen genomen wordt, zich nu kanuitspreken en dat er ruimte voor is. Maar laten we dan ook niet uit het oog verliezen, dat juistharde feiten en bewijzen een rechtvaardige Zaak ondersteunen.Anders werkt het averechts en stevenen we af ophet ”The Boy who cried wolf” [75] Syndrome ASTRID ESSED[Die controverses niet uit de weg gaat] NOTEN NOTEN 1 T/M 20
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den H aag P agina 1 van7
Hierbij stuur ik u de antwoorden op de vragen van het lid Werner (CDA) over het bericht ‘In de succesvolle tv-machine van DWDD werd menig redacteur vermalen’.
De vragen werden ingezonden op 23 november 2022 met kenmerk 2022Z22874. De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Gunay Uslu De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
Datum 25 november 2022 Betreft Antwoord op schriftelijke vragen van het lid Werner (CDA) over het bericht ‘In de succesvolle tv-machine van DWDD werd menig redacteur vermalen’
Hierbij stuur ik u de antwoorden op de vragen van het lid Werner (CDA) over het bericht ‘In de succesvolle tv-machine van DWDD werd menig redacteur vermalen’. De vragen werden ingezonden op 23 november 2022 met kenmerk 2022Z22874.
De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Gunay Uslu
BLADZIJDE 2
De antwoorden op de schriftelijke vragen van het lid Werner (CDA) over het bericht ‘In de succesvolle tv-machine van DWDD werd menig redacteur vermalen’ met kenmerk 2022Z22874, ingezonden op 23 november 2022.
Vraag 1: Vindt u de berichtgeving over grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer van het televisieprogramma De Wereld Draait Door (DWDD) schrijnend en ontluisterend? Deelt u de mening dat medewerkers zich te allen tijde beschermd moeten weten door hun werkgever? (1)
Antwoord 1: Ja. Grensoverschrijdend gedrag is kwetsend, vernederend en schadelijk voor het slachtoffer. Dat laat ook deze casus van de DWDD weer zien. Het is ontoelaatbaar dat dit anno 2022 nog gebeurt. Iedereen op de werkvloer heeft recht op een veilig werkklimaat: alle medewerkers, opdrachtnemers maar ook kandidaten en gasten die meedoen aan tv-programma’s. En de werkgever heeft de taak en zelfs verplichting om hiervoor te zorgen. Vraag 2: Kunt u zich de vragen van het CDA over De bescherming van deelnemers van tv programma’s zoals the Voice of Holland. d.d. 17 januari 2022 (2) en uw antwoorden daarop d.d. 22 februari 2022 (3) herinneren?
Antwoord 2: Ja.
Vraag 3:
In antwoord op vraag 7 (4) – Bent u bereid in gesprek te gaan met de verschillende publieke en commerciële partijen om te onderzoeken of dit soort beschuldigingen breder spelen bij tv-programma’s en te bespreken hoe kandidaten in de toekomst beter kunnen worden beschermd? Zo ja, wanneer bent u dit van plan te doen en hoe wordt de Kamer hierover op te hoogte gehouden? – schrijft u, met verwijzing naar het antwoord op vraag 2, dat u naar aanleiding van de uitzending van BOOS en de berichtgeving daarover heeft gesproken met “zowel RTL, Talpa alsook de NPO”. Hoe vaak hebben u, of medewerkers van uw ministerie, sindsdien contact gehad met de NPO? Met wie van de NPO is toen gesproken? Is in die gesprekken op enig moment melding gemaakt van grensoverschrijdend gedrag bij DWDD? Is in die gesprekken op enig moment melding gemaakt van grensoverschrijdend gedrag bij andere programma’s dan DWDD, bij de NPO of op commerciële zenders? Indien ja, wat is er met deze meldingen gedaan?
Antwoord 3
Na de uitzending van BOOS en de berichtgeving heb ik inderdaad eerst contact opgezocht met de top van alle drie de grote mediaorganisaties. De contacten met de NPO over het onderwerp grensoverschrijdend gedrag die daarop volgden, betroffen de twee rondetafelgesprekken die ik met zowel publieke als private mediapartijen over het onderwerp grensoverschrijdend gedrag heb georganiseerd. Het doel van deze gesprekken was het verkennen van een vanuit de sector gezamenlijke preventieve aanpak om grensoverschrijdend gedrag zoveel mogelijk tegen te gaan. Gezien de vertrouwelijkheid van deze gesprekken kan ik niet ingaan op wat er concreet is besproken. Wel kan ik uw Kamer melden
BLADZIJDE 3
dat bij geen van deze gesprekken melding van grensoverschrijdend gedrag bij de DWDD of andere programma’s aan de orde is geweest.
Vraag 4: Kunt u expliciet aangeven wanneer u voor het eerst hoorde over (meldingen van) grensoverschrijdend gedrag bij DWDD en via welke kanalen? Was u verbijsterd over de ernst en de omvang van de meldingen?
Antwoord 4
Net als uw Kamer, hebben de signalen over grensoverschrijdend gedrag bij DWDD mij bereikt via de media. Ik heb met afschuw kennis genomen van de artikelen in de Volkskrant. Het is moeilijk te begrijpen hoe het mogelijk is geweest dat mensen jarenlang blootgesteld zijn aan een onveilig werkklimaat.
Vraag 5: Hoe beoordeelt u de wijze waarop omroep BNNVARA als werkgever, de NPO en andere betrokkenen sinds het uitkomen van het Volkskrantartikel hebben gehandeld en gecommuniceerd? Zijn volgens u alle juiste stappen, door de juiste verantwoordelijkheden, op de juiste momenten en in de juiste volgorde genomen?
Antwoord 5
Mijn beeld van het verloop de afgelopen dagen is in ieder geval dat er snel is gehandeld. BNNVARA heeft openlijk haar excuses geboden aan alle slachtoffers; een noodzakelijk signaal omdat hiermee het leed van de slachtoffers wordt erkend. De NPO laat nu een extern onderzoek doen door een onafhankelijke partij naar de werkomstandigheden bij DWDD. Mede op basis daarvan komt er een actieplan waarin NPO samen met de omroepen gaan vaststellen wat nodig is om een veilige werkomgeving te garanderen. Met de NPO heb ik afgesproken dat zij mij informeert over de aanpak en het proces. Vraag 6:
Ziet u ook dat veel medewerkers bij de omroepverenigingen werken met kortlopende arbeidscontracten en via schijnconstructies met zzp’ers, waardoor het nog ingewikkelder is om eventuele misstanden aan de kaak te stellen? In hoeverre speelt volgens u hierin mee dat zowel bij de omroepverenigingen als de NPO sprake is van een ‘ratrace’ waarin alles draait om kortetermijnsucces op basis van kijkcijfers, marktaandelen en streefgetallen?
Antwoord 6:
Het beeld herken ik. Ook in het advies van de Raad voor Cultuur “Over de grens”, dat in juni 2022 is gepubliceerd wordt hierop ingegaan.1 De Raad constateert dat wanneer veel werknemers tijdelijke contracten hebben, dit bijdraagt aan een gevoel van onderlinge concurrentie. Personen die hun werkomgeving als competitief ervaren, maken significant meer grensoverschrijdend gedrag mee. Dit heeft namelijk ook tot gevolg dat mensen zich minder durven uit te spreken wanneer zij grensoverschrijdend gedrag ervaren of in het bijzijn ervan meemaken. De nadruk op succes en kijkcijfers in de mediasector en de druk die dit met zich meebrengt, zal vermoedelijk dit fenomeen versterken. Dat laat onverlet dat succes nooit een excuus mag zijn om mensen respectloos en onwaardig te behandelen. Ook als de druk nog zo hoog is.
BLADZIJDE 4
Vraag 7:
Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat omroepverenigingen weer personeel voor langere tijd aan zich gaan binden op basis van fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en in een veilige werkomgeving?
Antwoord 7 Met u deel ik dat de mensen die bij de publieke omroepen meewerken aan het neerzetten van een stevige, onafhankelijke en kwalitatief hoogstaande publieke omroep moeten kunnen rekenen op een fatsoenlijke betaling. Zeker omdat dit er aan bijdraagt dat zij zich veilig voelen in hun werkomgeving en zich durven uit te spreken bij misstanden die zij ervaren of zien gebeuren. Ik vraag dan ook nadrukkelijk zowel bij de NPO als in mijn gesprekken met de omroepen aandacht hiervoor en zal dat ook in de toekomst expliciet blijven doen.
Vraag 8: De NPO heeft een actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag aangekondigd. Welke voorstellen of goede voorbeelden heeft u zelf om de veiligheid op de werkvloer bij televisie- en radioprogramma’s te verbeteren en structureel te borgen?
Antwoord 8 In mijn reactie op het advies van de Raad voor Cultuur “Over de grens” heb ik reeds aangegeven dat grensoverschrijdend gedrag meerdere oorzaken en gezichten heeft.2 Er is helaas niet één oplossing voor en in die brief geef ik aan welk breed palet aan maatregelen zal bijdragen aan het verminderen van grensoverschrijdend gedrag. Wettelijk gezien zijn werkgevers nu reeds verplicht om via de Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) een inventarisatie te maken van de arbeidsrisico’s die in die organisaties spelen, waaronder die van psychosociale arbeidsbelasting. Grensoverschrijdend gedrag valt hier onder. Daarbij horen ook maatregelen om deze risico’s te beheersen. Het kabinet werkt aan het nationaal actieprogramma tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Dit actieprogramma zet in op maatregelen in de hele maatschappij, waaronder ook de werkvloer. In dat kader werken werkgevers en werknemers aan een programmatische aanpak gericht op maatregelen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld op de werkvloer. In dat zelfde kader onderzoekt de minister van SZW enkele aanscherpingen in de Arbowet en – regelgeving (zie ook het antwoord op vraag 12). Verder kan tot voorbeeld dienen het Beleidskader Veilig de vloer op, dat door NAPK ontwikkeld is voor de podiumkunsten, maar voor een groot deel toepasbaar op de mediasector. Dit beleidskader gaat in op alles wat een organisatie kan doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en – wanneer het zich toch voordoet – aan te pakken. Het gaat specifiek in op de bijzondere omstandigheden in de culturele en creatieve sector, zoals de inzet van het lichaam als instrument, de rol van (artistiek) leiders en de onderlinge afhankelijkheid die mensen in de sector ervaren.
Vraag 9:
Op welk manier worden medewerkers van de omroepverenigingen en NPO op een
BLADZIJDE 5
veilige en verantwoorde manier bij zowel het actieplan als het externe onderzoek betrokken?
Antwoord 9
De NPO heeft mij laten weten dat de Centrale Ondernemingsraad van de NPO zal worden geïnformeerd over de opzet van het extern uitgevoerde en onafhankelijke onderzoek en de uitkomsten van hiervan. Tevens zal de Centrale Ondernemingsraad van de NPO worden betrokken bij het actieplan. In het overleg van de HR-managers van alle omroepen zal het actieplan eveneens worden besproken evenals de wijze waarop de eigen medewerkers – waaronder ook externe inhuur – zullen worden geïnformeerd.
Vraag 10: Vindt er nu al met enige regelmaat een medewerkerstevredenheidsonderzoek plaats onder zowel medewerkers van alle omroepverenigingen als medewerkers van de NPO? Worden hierbij ook de kortlopende contracten en (schijn-)zzp’ers meegenomen?
Antwoord 10
Uit de eerdere inventarisatie m.b.t. het borgen van de veilige werkomgeving die de NPO dit voorjaar heeft uitgevraagd bij de omroepen, blijkt dat vrijwel alle omroepen onderzoeken houden onder hun personeel. Bij de onderzoeken die de NPO-organisatie uitvoert, worden zzp’ers en uitzendkrachten en stagiaires meegenomen. Het is de verwachting dat dit ook het geval is bij alle omroepen, omdat dit de gangbare praktijk is. Ik heb de NPO gevraagd om dit na te gaan.
Vraag 11: Wie is opdrachtgever om onderzoek te doen naar de werkomstandigheden bij DWDD en hoe luidt de precieze onderzoeksopdracht? Is er volgens u aanleiding om breder naar de werkomstandigheden in televisie- en radioprogramma’s te kijken?
Antwoord 11 Ik heb de NPO gevraagd om op te treden als opdrachtgever voor het onderzoek naar de werkomstandigheden bij DWDD, vanwege haar wettelijke sturings- en coördinatietaak. Deze opdracht zal worden verleend aan een externe onafhankelijke partij. Om de kwaliteit van het onderzoek te bewaken zal er een externe adviescommissie worden ingesteld. Verder zal de NPO ook het Commissariaat voor de Media betrekken bij het onderzoek. Ten tijde van het schrijven van deze antwoorden is de precieze onderzoeksopdracht nog niet bekend. Verder is er is inderdaad aanleiding om breder te kijken naar de werkomstandigheden. Daarin zal worden voorzien met het actieplan waarin de NPO samen met de omroepen concrete stappen gaat vaststellen die nodig zijn om een veilige werkomgeving te garanderen.
Vraag 12:
Volgens artikel 3, tweede lid van de Arbeidsomstandighedenwet ligt de primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen van ongewenst gedrag op de werkvloer bij de werkgever. Welke mogelijkheden ziet u om de Arbeidsomstandighedenwet en/of het Arbeidsomstandighedenbesluit aan te scherpen en bijvoorbeeld Arboartsen een (nog) grotere rol te geven bij het signaleren van
BLADZIJDE 6
grensoverschrijdend gedrag?
Antwoord 12
De Arbeidsomstandighedenwet valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van SZW . Zij stimuleert de naleving van de verplichte Risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) via het Meerjarenprogramma RI&E om de naleving van de RI&E, waarin speciale aandacht is voor psychosociale arbeidsbelasting. De minister van SZW is bovendien namens het kabinet samen met de minister van OCW coördinator van het nationaal actieprogramma tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Binnen dit actieprogramma is onder andere aandacht voor scherpere normering op het werk via wet- en regelgeving en voor de rol van omstanders. In aanvulling op het initiatiefwetsvoorstel van lid Maatoug (GroenLinks) voor het verplichten van een vertrouwenspersoon voor werkgevers, onderzoekt de minister van SZW in het kader van het actieprogramma het verplichten van een gedragscode en een klachtenprocedure en -commissie. Uw Kamer ontvangt het actieprogramma begin van het nieuwe jaar.
Vraag 13:
Wat is tot dusver het resultaat van de drie interventies die u begin dit jaar naar aanleiding (van meldingen) van seksueel wangedrag op de werkvloer bij The Voice of Holland aankondigde, te weten in gesprek gaan met de sector, ondersteuning van het meldpunt Mores.online en de opvolging van de acties uit het advies van de Raad voor Cultuur?
Antwoord 13
Met de gesprekken heb ik de urgentie bij de sector willen overbrengen voor een gezamenlijke preventieve aanpak vanuit de sector. Die wordt ook gedeeld. Binnen afzienbare tijd komt de sector met een gezamenlijke convenant over hoe ze grensoverschrijdend gedrag willen aanpakken. Snel daarna – waarschijnlijk begin volgend jaar – ga ik samen met regeringscommissaris Hamer weer om tafel met deze sector om deze te bespreken. Ook hebben een aantal mediaorganisaties zich bij het meldpunt Mores.online aangesloten. Momenteel krijgt Mores.online een bijdrage vanuit het ministerie via de Rijkscultuurfondsen van € 200.000,- voor de periode tot en met 2023. Het werk van Mores.online zal ik ook na 2023 financieel blijven ondersteunen. Voor de opvolging van de acties uit het advies van de Raad voor Cultuur verwijs ik graag naar de brief die ik hierover heb geschreven aan uw Kamer op 2 november 20223 .
Vraag 14: Welke rol heeft de regeringscommissaris grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld in deze kwestie? Wat houdt haar rol in bredere zin in en wat heeft zij sinds haar aanstelling gedaan?
Antwoord 14
De NPO is met de regeringscommissaris in gesprek over haar eventuele betrokkenheid in het onderzoek naar deze kwestie. De rol van de regeringscommissaris in bredere zin houdt in dat zij gevraagd en ongevraagd het kabinet en andere partijen adviseert over de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld en vormt een boegbeeld voor het
BLADZIJDE 7
maatschappelijk gesprek om tot een cultuurverandering te komen. De primaire focus van haar activiteiten ligt bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, maar waar de aanpak andere vormen van grensoverschrijdend gedrag of geweld raakt zal zij dit in haar werkzaamheden meenemen en hier desgevraagd over adviseren.
Uit de gesprekken die zij tot nu toe heeft gevoerd met organisaties en individuen komt namelijk naar voren dat seksueel grensoverschrijdend gedrag vaak samenhangt met andere vormen van grensoverschrijdend gedrag.
Momenteel voert zij verdiepende gesprekken met een dwarsdoorsnede van het maatschappelijk middenveld, bedrijven en ervaringsdeskundigen over seksueel grensoverschrijdend gedrag als fenomeen, hoe dit te adresseren en welke kansen en uitdagingen er liggen in de preventieve, repressieve en curatieve sfeer.
Ten aanzien van de media is zij betrokken bij gesprekken die ik heb geïnitieerd met omroepen waaronder over hun initiatief om tot een convenant te komen waarbij zij zich maximaal zullen inspannen voor een veilige werkcultuur waarin alle vormen van grensoverschrijdend gedrag worden tegengegaan.
Vraag 15: Wilt u deze vragen elk afzonderlijk, met spoed en voor het Wetgevingsoverleg Media (28 november 2023) beantwoorden?
Staatssecretaris Uslu (OCW) geeft antwoorden op Kamervragen naar aanleiding van het bericht ‘In de succesvolle tv-machine van DWDD werd menig redacteur vermalen’. Het Tweede Kamerlid Werner (CDA) had de vragen gesteld.
Vijftien jaar lang geniet een miljoenenpubliek van De Wereld Draait Door. Maar wat de kijker niet ziet, is dat achter de schermen een angstcultuur heerst. Tientallen medewerkers werden ziek. Omroep BNNVara greep niet in. ‘Het was alsof de duivel in hem kroop.
Vragend kijkt presentator Matthijs van Nieuwkerk om zich heen. Het is 21 november 2019, iets voor achten, als tijdens de uitzending van De Wereld Draait Door onverwachts zijn eigen stem uit de luidsprekers galmt. Aan tafel zitten journalist Ruben Terlou, tafeldame Femke van der Laan, presentator Menno Bentveld en twee vogelexperts. Ze praten over de verkiezing van de vogel van het jaar.
Door een technische fout was een flard van de repetitie te horen. ‘Ik heb geen enkel idee wat hier gebeurde’, zegt Van Nieuwkerk snel. ‘Was ik de enige die het hoorde?’
De vogelexpert maakt er een grap over. ‘Geheime opnamen!’, roept ze. Alle gasten lachen. (Het incident wordt later uit de online-versie van de uitzending geknipt.)
Even lijkt er niets aan de hand.
Maar direct na de uitzending beent Van Nieuwkerk met grote passen de trap op naar de ruimte boven de studio. Daar wachten redacteuren, gastvrouwen, de regisseur, de eindredacteur. Zeven getuigen verklaren tegenover de Volkskrant wat er dan gebeurt.
‘Wíé is hier verantwoordelijk voor?’, schreeuwt Van Nieuwkerk.
Even later staat hij tegenover een geluidsman. Hun hoofden zijn dicht bij elkaar. ‘Wat stá je daar nou man?’, schreeuwt Van Nieuwkerk.
Dan begint hij te razen. Zijn woede is zo extreem dat velen het zich drie jaar na dato nog herinneren. ‘Het was’, zegt een redacteur, ‘alsof de duivel in hem kroop.’ Medewerkers gooien snel de deuren dicht: niemand mag dit zien of horen.
De geluidsman probeert wat terug te zeggen, maar hij komt niet boven de presentator uit. ‘Het is meneer Van Nieuwkerk voor jou’, horen aanwezigen hem schreeuwen.
‘Jij!’, schreeuwt de presentator volgens meerdere getuigen. ‘Jij had hier op je knieën moeten zitten, en moeten zeggen: sorry.’
Onthutst kijken mensen naar wat hier gebeurt.
‘Zeg sórry meneer Van Nieuwkerk’, roept de presentator. Om hen heen is het doodstil.
En dan doet de man wat hij zegt. ‘Sorry meneer Van Nieuwkerk’, brengt hij uit.
Zijn woorden gaan bij sommigen door merg en been. ‘Als ik hier aan terugdenk, krijg ik nog steeds kippevel’, zegt een redacteur. ‘Ik schaamde me kapot.’ ‘We waren allemaal in shock. Dit ging over alle grenzen heen’, zegt een ander, ‘het ging zó ver dat ik heb besloten dat ik nooit meer met Matthijs wil werken.’
Sommige getuigen voelen zich schuldig. ‘Ik heb hier naderhand lang over nagedacht’, zegt een van hen. ‘Niemand deed iets. Waarom deed ik niets?’
Vijftien jaar lang staat De Wereld Draait Door (DWDD) op eenzame hoogte op de Nederlandse tv. Het is het paradepaardje van de Vara en later BNNVara: het heeft jarenlang meer dan een miljoen kijkers per dag en wint alle belangrijke televisieprijzen. Vrijwel alles wat het programma aanraakt, verandert in goud. Veel bekende Nederlanders danken hun carrière aan de talkshow. Iedereen wil dáár zijn. Bij Matthijs aan tafel.
Het programma bezorgt de omroep miljoenen euro’s aan reclamegelden. Directieleden komen regelmatig naar de studio en proosten met leidinggevenden op de kijkcijfers.
Maar dit programma had een schaduwzijde.
De afgelopen maanden deed de Volkskrant onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag achter de schermen van De Wereld Draait Door en naar de rol van de omroep hierin. De laatste uitzending van DWDD was weliswaar twee jaar geleden, ook werd er ruim tien jaar geleden al in de media geschreven over de harde werksfeer bij het programma, toch besloot de redactie tot een onderzoek, omdat uit verhalen van oud-medewerkers bleek dat de angstcultuur en de gevolgen ervan langduriger, veelomvattender en ernstiger waren dan tot nu toe bekend. Daarnaast publiceerde de Raad voor Cultuur in juni een rapport waarin geconstateerd werd dat dergelijk gedrag in de mediasector een ‘hardnekkig en urgent’ probleem vormt, waarvan nu alleen ‘het topje van de ijsberg’ zichtbaar is.
In totaal sprak de Volkskrant met meer dan zeventig oud-medewerkers uit de vijftien jaar dat het programma liep. Ruim vijftig van hen stellen dat achter de schermen bij DWDD sprake was van structureel grensoverschrijdend gedrag.
Uit de verhalen blijkt dat Van Nieuwkerk extreme woede-uitbarstingen had. Vele medewerkers werden door de presentator ten overstaan van anderen op centimeters afstand toegeschreeuwd, vernederd en geïntimideerd. Medewerkers beschreven aan de Volkskrant tientallen van zulke incidenten, slechts enkele daarvan zijn opgenomen in dit verhaal. Meerdere eindredacteuren – de eindverantwoordelijken voor de redactie – werkten hier volgens bronnen aan mee. Het veroorzaakte bij velen stress en een permanent gevoel van onveiligheid. De top van BNNVara werd herhaaldelijk gewaarschuwd voor de situatie op de werkvloer, maar greep niet in.
Tientallen medewerkers kregen als gevolg hiervan burn-outs, ernstige psychische klachten zoals angst- en paniekaanvallen, of raakten anderszins beschadigd. De krant sprak met mensen die zeggen hier tot op de dag van vandaag last van te hebben. Sommigen zijn nog steeds verminderd inzetbaar of kampen nog altijd met angstgevoelens, nachtmerries of andere klachten die hen belemmeren in hun werk. Tientallen mensen hebben de televisiewereld hierdoor definitief verlaten. De krant beschikt over vertrouwelijke mails, berichten uit appgroepen, medische dossiers, contracten, vaststellingsovereenkomsten en communicatie met advocaten, die de verklaringen ondersteunen.
Omdat de meeste leidinggevenden uit die tijd ook nu nog invloedrijke posities bekleden in Hilversum of elders in de media, willen de meeste oud-medewerkers alleen op anonieme basis praten. Een deel is zelf nog actief in de mediawereld, vaak met korte contracten, en vreest voor hun carrière. Niettemin deelden tientallen mensen hun verhaal. Sommige vragen houden hen nog altijd bezig. Waarom deed BNNVara, de omroep die staat voor een ‘gelijkwaardige en rechtvaardige samenleving’ en die dit jaar het veelbesproken programma Boos! uitzond over grensoverschrijdend gedrag bij The Voice, niets? Waarom werd de presentator nooit gecorrigeerd?
Ging het succes boven alles?
EINDE DEEL ARTIKEL
2005 – 2008De onervaren presentator spat van het scherm
Het succes van DWDD begint in 2005, als ‘architect’ en eindredacteur Ewart van der Horst het format in een paar weken tijd uit de grond stampt. Niemand geeft er vooraf een stuiver voor, maar al snel valt één ding op: presentator Matthijs van Nieuwkerk, dan 45 jaar, spat van het scherm. Hij is eloquent, creatief, slim, charmant, scherp, razendsnel. En nooit saai.
Op de redactie houdt Van Nieuwkerk zich dan nog afzijdig. Hij leunt sterk op eindredacteur Van der Horst. ‘Matthijs luisterde naar hem’, zegt een redacteur. ‘Als Matthijs om 4 uur zei dat hij toch geen zin had in een onderwerp, dan zei Ewart: om 1 uur hebben we besloten dit te gaan doen, dus dan doen we dat ook.’
Van der Horst fungeert als de buffer tussen hem en de redactie. Hij schermt de presentator af, houdt hem uit de wind. Van Nieuwkerk houdt zich in die tijd meestal gedeisd, zegt een redacteur. ‘Als ik een onderwerp met hem doornam, vroeg hij: vind je het goed als ik het iets anders formuleer?’
‘Mensen waren in die tijd vooral bang voor Ewart’, vertelt een redacteur. ‘Die stoof razend en tierend over de redactie. ‘Kutonderwerp’, riep hij dan, terwijl hij een prullenbak omver schopte. Collega’s krompen ineen als hij langskwam.’
Van der Horst, die nu verantwoordelijk is voor de talkshows Jinek, Beau, Humberto en Renze, is een keiharde televisiemaker, zeggen bronnen. Maar hij heeft wel twee kanten. ‘Hij kon net zo goed schreeuwen: ‘Welke idioot heeft dit filmpje gemaakt?’, als ‘Jezus, dit is het beste filmpje dat ik ooit heb gezien’’, vertelt een geluidstechnicus.
Van der Horst zegt nooit enige wanklank te hebben vernomen, ook niet van de Vara. Misschien, zo zegt hij in een reactie, dat hij ‘imponerend was vanwege mijn staat van dienst, maar zeker niet intimiderend’.
De redacteuren zijn jong, veelal in de 20, ze werken non-stop, onder hoge druk. Maar ze voelen dat ze deel uitmaken van iets bijzonders. De kijkcijfers schieten de lucht in. ‘DWDD straalde op je af’, zegt een redacteur. ‘Het opende deuren. Bij concerten, festivals, boekpresentaties – overal stonden we op de gastenlijst. We konden met vijftien man naar het Boekenbal.’ Er ontstaan vriendschappen voor het leven. ‘Ons hele bestaan was DWDD’, zegt een redacteur. ‘Ook als we vrij waren. We stonden dag en nacht aan.’
EINDE DEEL ARTIKEL
2008 – 2016De maestro voert de druk op, falen is geen optie
‘We spelen Champions League’, zegt Van Nieuwkerk vaak. Nadat eindredacteur Van der Horst in 2008 is vertrokken, laat hij zich steeds vaker gelden. ‘De maestro’, zoals Van Nieuwkerk wordt genoemd, is extreem perfectionistisch. En dat verwacht hij ook van anderen. Voor middelmaat is geen plaats. Iedere uitzending voelt hij opnieuw dat hij kan falen.
‘Mijn kop ligt op het hakblok’, schreeuwt hij geregeld. Hij is bang voor verslapping. De druk moet maximaal zijn. Altijd. Tot het einde toe.
Deadlines, gasten afbellen, uitzendingen omgooien, fouten, teleurstellingen, ruzies, gesnauw, geschreeuw – het hoort bij een talkshow. Maar wat hier gebeurt, is anders, zeggen medewerkers.
De presentator is onberekenbaar, onvoorspelbaar en kan zomaar in woede ontvlammen. ‘Kun je dan niks?’, roept hij. Of: ‘Wie uit 2 mavo heeft dit gemaakt?’ Of: ‘Jij bent níéts waard.’
‘Elke dag kwam Matthijs rond een uur of 1 de redactie op’, zegt een redacteur. ‘Dan gluurden we van achter onze computer gespannen naar zijn gezicht. Keek hij boos? Hoe liep hij? Maakt hij een praatje? Uit alles probeerde ik af te lezen wat voor een dag het zou worden. Iedereen was voortdurend aan het aftasten. Het was zenuwslopend.’
Er ontstaat een werksfeer waarin verbale agressie, dreigen en intimideren wordt ingezet in een poging om prestaties te verbeteren. En waarin iedereen probeert zijn eigen hachje te redden, de woede te ontlopen.
Het zwaarste moment van de dag is de repetitie. Elke middag om vijf uur gaat de redactie naar de studio. Aan tafel ‘spelen’ redacteuren dan de gast die ze hebben voorbereid, terwijl Van Nieuwkerk hen interviewt. Collega’s kijken met klamme handen mee.
‘Tijdens de repetitie waagde ik het om hem tegen te spreken’, vertelt een redacteur. ‘Ik had een verhaal dat niet zo in elkaar zat als hij hoopte. Daarop explodeerde Matthijs. Hij was zo boos dat hij met zijn hand op tafel sloeg en begon te schreeuwen: ‘Luister jij óóit naar wat ik zeg?’ Ik keek naar de samensteller (een leidinggevende die verantwoordelijk is voor de uitzenddag, red.), die ook aan tafel zat. Die wist precies hoe het verhaal in elkaar zat. Maar die zei ijskoud tegen me: ‘Hoe kun je dat nou doen?’ Die liet me keihard vallen, terwijl ze zelf met dit slechte onderwerp was gekomen. Later gaf de samensteller me op mijn kop dat ik Matthijs had tegengesproken. Ze zei: wat denk je nou?’
Als er iets misgaat, vraagt Van Nieuwkerk zich volgens vele bronnen meestal maar een ding af: wie heeft dit gedaan?
‘Het was jóúw fout, jóúw schuld’, zegt een andere redacteur. ‘Daardoor ging je enorm aan jezelf twijfelen. Na een uitzending kwam hij naar me toe in de redactieruimte en ging vlak voor me staan. Ten overstaan van de redactie werd ik minutenlang met de grond gelijk gemaakt. ‘Je bent waardeloos!’, schreeuwde hij. Het was enorm intimiderend. Toen ik iets terug zei, ging Matthijs nog eens over me heen. En nog eens. Na die tirade liep hij naar de bar. Hij dronk een glas wijn en toen leek het van hem af te vallen. Ik heb me in mijn hele leven nog nooit zo klein gevoeld. Ik ken niemand die verbaal sterker is dan hij. Voor mezelf heb ik daarna besloten: als iemand ooit nog zo tegen me tekeergaat, dan laat ik me dat niet meer gebeuren. Het werken met Matthijs heeft me beschadigd; ik heb constant het gevoel dat ik op mijn hoede moet zijn. Matthijs leek zich totaal niet bewust van de ravage die hij aanrichtte.’
Vanaf 2008 is Dieuwke Wynia de eindredacteur van DWDD – ze zal acht jaar lang de redactie leiden (deze functie wordt later afwisselend eind- en hoofdredacteur genoemd, red.). Voor die tijd werkt ze er al als samensteller en wordt ze omschreven als bevlogen, aardig, betrokken en gevoelig. Maar als eindredacteur ondergaat ze een ‘bizarre transformatie’, stellen oud-medewerkers: ze ontwikkelt zich tot het verlengstuk van Van Nieuwkerk. ‘Als Matthijs iets niet goed vond, kwam zij schreeuwend de redactie op’, zegt een samensteller.
Wynia jaagt mensen op, stellen medewerkers. Ze noemt redacteuren ‘ambtenaren’ en ‘zombies’ en beticht hen van luiheid, terwijl ze 70 tot 80 uur per week werken. Redacteuren geven inzage in berichten, die aangeven dat ze waardeloze prestaties leveren. Een redacteur vertelt hoe Wynia eerst dreigt met ontslag en pas veel later zegt: ‘Waarom moet ik jou eerst helemaal afbranden voordat je je best gaat doen?’
‘Dieuwke liet twee redacteuren met elkaar strijden om een plek in het volgende seizoen’, zegt een redacteur. ‘Soms leek het een soort Expeditie Robinson.’ Sommige redacteuren zeggen door Wynia meer te zijn beschadigd dan door Van Nieuwkerk.
De cultuur van angst en wantrouwen infecteert ook de rest van de redactie. Op de werkvloer zijn de banden onderling hecht en proberen mensen elkaar te helpen, maar er is een probleem: zodra een collega uit de gratie valt bij Van Nieuwkerk of Wynia, raakt hij ‘besmet’ en gaan onderwerpen steeds vaker niet door. ‘Dan hoorde je: Matthijs vertrouwt hem of haar niet meer’, zegt een medewerker. Op de redactie, waar iedereen van elkaar afhankelijk is, zorgt dat ervoor dat anderen zich min of meer gedwongen voelen om om de besmette persoon heen te werken, vertellen bronnen. Waardoor die steeds verder geïsoleerd raakt, en steeds meer het gevoel krijgt niets goed te kunnen doen.
In die tijd vertrekken of knakken tientallen mensen. Sommigen stappen naar personeelszaken of de bedrijfsarts. ‘We voelden een continue dreiging’, zegt een medewerker. ‘We hadden geen idee meer wat normaal was. Een van mijn collega’s – een superintelligente, leuke, boomlange vent – was in een paar maanden tijd veranderd in een trillend rietje. De angst stond in zijn ogen. Hij stapte midden in zijn werkdag op. Eigenlijk hadden we hem applaus moeten geven. Maar in plaats daarvan zeiden we collectief: wat doet híj nou? Dat is het erge. Je gaat je allemaal zo gedragen. Dat doet een angstcultuur met mensen.’
De betrokken medewerker wil niet reageren. Drie getuigen bevestigen de gang van zaken.
Wynia verzet zich ten overstaan van de redactie niet tegen de presentator. Integendeel. Een redacteur vertelt hoe Wynia haar filmpje goedkeurt, maar hoe Van Nieuwkerk daarna uitvalt. ‘Hij zei: ‘Dit is zó slecht gemaakt. Hoe kán dit?’ Vervolgens deed Dieuwke alsof ze het voor het eerst zag, sloeg haar hand voor haar mond en zei: ‘Oh, nee, néééé.’’
‘Dat mechanisme maakte mensen gek’, vertelt de redacteur. ‘Het betekende dat je haar oordeel als leidinggevende nooit kon vertrouwen.’
‘Onze vrienden dachten dat wij de leukste baan van de wereld hadden’, zegt een redacteur. ‘Maar ik maakte geregeld mee dat ik na een werkdag naar buiten liep en dat er iemand bij zijn fiets stond te huilen.’
EINDE DEEL ARTIKEL
Signalen van grensoverschrijdend gedrag stapelen zich op
In de jaren 2010 en 2011 komt er een reeks alarmsignalen binnen bij de top van de omroep over de angstcultuur en over grensoverschrijdend gedrag van Van Nieuwkerk. Deze belanden veelal bij de toenmalige Vara-mediadirecteur Frans Klein, nu een van de machtigste mannen binnen Hilversum: als NPO-directeur is hij verantwoordelijk voor de televisieprogrammering van alle publieke zenders.
De eerste die bij hem aan de bel trekt is Wim van Klaveren. Hij werkte jarenlang als eindredacteur voor talkshows als Sonja en Vara Laat en is niet bang. In 2010 slaat hij alarm over DWDD, waar hij dan net is gestopt. ‘Ik heb Frans Klein gezegd dat hij moest ingrijpen’, zegt Van Klaveren. ‘Dat het zo niet langer kon. Dat redacteuren het slachtoffer werden van de grillen van Van Nieuwkerk en Wynia.’
Maar hij wordt naar eigen zeggen afgescheept. ‘Frans zei: ‘Als we ingrijpen, dan moet het programma misschien stoppen. Weet je om hoeveel arbeidsplaatsen dat gaat?’
‘Dan sta je met je bek vol tanden’, zegt Van Klaveren.
In datzelfde jaar volgt nog een andere waarschuwing, wanneer medewerkers lekken naar Nieuwe Revu. Het blad schrijft over een ‘dictatorschap van angst’ bij DWDD. Maar mediadirecteur Klein bagatelliseert de situatie. ‘Ik ben juist trots op die mentaliteit’, reageert hij in het artikel. ‘Dit programma is topsport op het scherpst van de snede.’ De omroep komt niet in actie. Klein onderzoekt niet wat er waar is van de aantijgingen. Er verandert niets.
Het is maart 2011 als een derde waarschuwing volgt. Ditmaal van Janine Abbring, die het niet meer pikt. De afgelopen jaren maakte Abbring naam als interviewer bij Zomergasten en als eindredacteur van de shows met Arjen Lubach.
In die tijd is ze een van de Jakhalzen, de verslaggevers die dagelijks brutale of grappige reportages maken. Midden op de redactievloer vindt een harde aanvaring plaats tussen haar en eindredacteur Wynia over een al dan niet spontane polonaise die PvdA-lijsttrekker Job Cohen tijdens verkiezingstijd in een tv-programma inzette en waarover Abbring niet tijdig zou hebben verteld, al stelt Abbring zelf dat Wynia niet wilde luisteren. ‘Dieuwke was ziedend’, zegt een collega. ‘Ze zei dat ze ervoor zou zorgen dat Janine nooit meer aan de bak zou komen in Hilversum.’
Wynia doet wat ze wel vaker doet: ze stuurt een mail naar vrijwel de hele redactie waarin ze genadeloos uithaalt naar Abbring. In de mail, in bezit van deze krant, spreekt ze over ‘een ernstig ongeluk’, en een ‘enorme blunder’ waarvoor geen verzachtende omstandigheden zijn. ‘ALS JE OP NIEUWS STUIT, MELD HET!’, staat er.
De volgende dag belandt er om 12.02 uur een reply van Abbring in ieders mailbox. Het onderwerp: ‘Jakhals wordt weer een visje’. Beste Dieuwke, staat er. ‘Het is nogal wat, om iemand in een mail volkomen neer te sabelen (…) Om dit te bestempelen als de grootste (gemiste) primeur sinds Watergate vind ik schromelijk overdreven.’ Ze bekritiseert de manier waarop ze is ‘behandeld, toegemaild en toegeschreeuwd/gild’ vanuit verschillende ruimtes in het gebouw. ‘Ik vond en vind dat absurd, respectloos en onbeschoft. Iemand zei gisteren tegen me: ‘If you want to swim with the sharks, you have to become one.’ Maar ik ben eigenlijk liever gewoon een aardige vis in plaats van een haai(baai). Vandaar dat ik heb besloten te stoppen als Jakhals.’ Ze bedankt de rest van de redactie. ‘Ik vind jullie de bom’, schrijft ze.
Op de redactie kijken mensen verbijsterd naar hun scherm. Voor het eerst komt een van hen openlijk in opstand.
‘Ik dacht: dit is groots verzet’, zegt een redacteur.
Toch veroorzaakt de brief slechts een rimpeling in de vijver: het haalt niets uit. Desgevraagd reageert Abbring schriftelijk: ‘Het klopt dat ik ooit ontslag heb genomen bij DWDD vanwege de mijns inziens onacceptabele manier waarop er door de eindredacteur van dat programma met mensen werd omgegaan. In mijn ontslagmail, die buiten mijn weten om door iemand naar de Volkskrant is gestuurd, gaf ik aan dat ik de managementstijl van deze eindredacteur ervoer als grensoverschrijdend (ook al heb ik toen andere woorden gebruikt, want die term kende ik nog niet). Ik voel me, elf jaar na dato, niet genoodzaakt in te gaan op gebeurtenissen en details, omdat de mail voor zich spreekt. We zijn inmiddels meer dan een decennium verder, situaties veranderen, mensen veranderen.’
‘Ik heb bij DWDD geleerd’, aldus Abbring, ‘hoe ik vind dat een redactie niet moet worden geleid.’
Wynia, die nu als freelance programmamaker in de tv-wereld werkt, erkent achteraf dat ze dit anders had moeten aanpakken. Ze zegt dat ze Abbring eerder probeerde te beschermen, toen Van Nieuwkerk haar niet zag zitten. ‘Ik had eerder met haar in gesprek moeten gaan en het er niet zo op aan moeten laten komen’, zegt Wynia. Ze stuurde de mail van Abbring naar eigen zeggen door naar de Vara-directie. ‘Voor hulp.’ Daar werd niet op gereageerd, stelt ze.
Aan de reeks waarschuwingen voegt de afdeling personeelszaken van de Vara eind 2011 een vierde alarmsignaal toe. Daar groeien de zorgen over de ongezonde werkomstandigheden bij DWDD. Personeelsadviseur Mirjam de Klerk, die de talkshow onder haar hoede heeft, hoort steeds meer verhalen van medewerkers die last hebben van mentale klachten. De Klerk voelt zich genoodzaakt een waarschuwing te sturen aan mediadirecteur Frans Klein. Ze laat hem weten dat de situatie ‘uit de hand dreigt te lopen’, zegt ze achteraf tegen de Volkskrant.
In december 2011 komt daar nóg een signaal overheen, ditmaal in Privé. Vier pagina’s lang publiceert het blad over de ‘studioterreur’ bij DWDD. Van Nieuwkerk zou medewerkers ‘op ongelooflijke wijze’ schofferen en al negentien medewerkers hebben ontslagen. Twaalf van hen worden met naam en toenaam genoemd. ‘Draait Matthijs nu zelf doorrr?’, staat er op de cover. Meestal haalt het roddelblad het bureau van mediadirecteur Frans Klein niet, maar nu wel. Het blijft zelfs een aantal dagen liggen, aldus een insider.
In 2011 vindt er intern beraad plaats bij de Vara over de toestand bij DWDD. Mediadirecteur Klein en hoofd personeelszaken Anjes van der Linden besluiten de taken te verdelen. Klein spreekt samen met personeelsadviseur De Klerk met Wynia, Van der Linden gaat met Van Nieuwkerk praten. Ze kiezen voor een zalvende toon.
Het verandert weinig.
Op dat moment kraakt niet alleen de redactie. Ook presentator Van Nieuwkerk wankelt. Op 5 december 2011, vlak voor de Privé-publicatie, begint hij op tv ineens te hakkelen en te haperen. Hij voelt zich niet goed. Af en toe hapt hij naar adem. Een aantal keer grijpt hij naar zijn borst. Hij denkt dat hij een hartaanval heeft. Nadien gaat hij naar het ziekenhuis, maar het blijkt niet ernstig. Hij zou te hard hebben gewerkt.
Van Nieuwkerk verkeert dan al jaren aan de top. Medewerkers vragen zich geregeld af in hoeverre het verantwoord is dat iemand zo lang onder zo’n zware druk verkeert. De presentator schermt zichzelf in de loop der tijd steeds meer af van de buitenwereld. Interviews doet hij uiteindelijk alleen nog maar schriftelijk. Er zijn maar weinig mensen die hij in zijn privéleven toelaat. Van Nieuwkerk, die zichzelf ‘een mozaïek van angsten en fobieën’ noemt, kan niet meer over straat zonder herkend te worden. Iedereen houdt hem in de gaten, iedereen wil iets van hem.
Het artikel in de Privé schaadt zijn positie niet. Maar het kost wel iemand anders de kop.
Jelleke van Rijsoort is al negen jaar een van de vaste visagisten van Van Nieuwkerk. Zelfs in haar vakantie wordt ze gebeld door zijn assistent voor fotoshoots. ‘Ik liep al jaren op mijn tenen door de angstcultuur achter de schermen – net als iedereen daar’, zegt ze. ‘Maar als zzp’er was ik zo afhankelijk dat ik er niets van durfde te zeggen.’
Haar einde begint maanden voor de publicatie in Privé, als ze uit het niets bericht krijgt. ‘Matthijs wilde mijn föhn zien’, zegt Van Rijsoort. ‘Hij dacht dat mijn föhn niet goed was, omdat hij vond dat zijn haar niet goed zat.’ De visagiste besluit te doen wat hij zegt. ‘Zijn haar zat net als anders, maar ik ging erin mee omdat ik mijn baan wilde houden.’ Het wordt een vreemd gesprek. ‘Hij wilde weten wat de kracht van mijn föhn was. Onzin natuurlijk. Ik voelde dat ik richting de uitgang zou gaan, zonder dat ik wist waarom.’
Kort daarop hoort ze dat hij ‘haar niet meer wil zien’. Ze mag alleen de gasten blijven doen, maar Van Nieuwkerk kijkt haar niet meer aan.
Vlak na de publicatie in Privé werkt ze op een dag in december bij Van Nieuwkerks tv-programma over de Top 2000. ‘De producer zei: er is heel veel spanning, loop even naar Matthijs.’ Op de vloer kreeg ik de volle laag. En plein public schreeuwde hij dat ik verantwoordelijk was voor dat Privé-stuk, terwijl ik er niets mee te maken had. Ik moest weg.’
Huilend verlaat ze de studio. Ze staat per direct op straat. Het betekent dat ze haar hoofdinkomen kwijt is.
Later biedt de Vara onder druk van haar advocaat een ‘schamele vergoeding’, stelt ze. De Vara-jurist sommeert haar ‘intern en extern’ te ‘zwijgen’ over de kwestie.
‘Ik heb hier tot op de dag van vandaag last van’, zegt Van Rijsoort. ‘Het heeft me beschadigd. Ik kreeg zelfs paniekaanvallen. Ik had daar zo lang gewerkt, en ineens werd ik zó aan de kant gezet. Niemand bij BNNVara, met uitzondering van één persoon, heeft ooit nog contact met me opgenomen. Ik bestond gewoon niet meer.’
EINDE DEEL ARTIKEL
Iedereen weet het. Waarom doet niemand iets?
Op de redactie maken medewerkers zich na alle door de omroep genegeerde signalen dan geen illusies meer. Redacteuren realiseren zich dat BNNVara er kennelijk voor heeft gekozen om de giftige werkcultuur te accepteren. ‘John de Mol had het na de onthullingen over The Voice over loketten. Maar wij hadden geen loketten. Frans Klein was heel dik met Matthijs en Dieuwke. Dus je liet het wel uit je hoofd om naar hem toe te gaan.’
‘Iedereen wist dit’, zegt een collega, ‘maar er werd gewoon weggekeken. BNNVara deed alles voor het succes. Zo lang het zo goed ging, konden ze doen wat ze wilden. Ik verwijt mezelf en mijn collega’s dat we hebben gezwegen in angst.’
Eindredacteur Dieuwke Wynia verdedigde de harde cultuur bij DWDD in 2015 in de Volkskrant nog zonder een spoor van twijfel. Ze vergeleek het programma met een sportwedstrijd. ‘Wie niet presteert, krijgt dat meteen te horen of wordt gewisseld’, zei ze destijds.
Maar de afgelopen jaren heeft ze nagedacht. Ze erkent nu dat ze ‘bot’ en ‘te weinig invoelend’ is geweest. ‘Daar heb ik spijt van.’ In een schriftelijke reactie vertelt ze dat ze jarenlang klem heeft gezeten tussen Van Nieuwkerk en de redactie. ‘Ik worstelde met Matthijs’, zegt ze. ‘Zijn woede-aanvallen waren heftig, hij leek op zulke momenten een ander persoon.’ Ze stelt dat de presentator haar op cruciale momenten in de steek liet en het haar alleen liet opknappen. Zo ‘stopte ze de samenwerking’ met meerdere mensen nadat Van Nieuwkerk had aangegeven ‘klaar’ te zijn met hen. ‘Ik besef nu dat ik het niet zo ver had moeten laten komen.’
Dat ze tijdens repetities soms van standpunt veranderde en daarmee redacteuren afviel, had te maken met Van Nieuwkerk, zegt ze. ‘Matthijs had een scherp oog en kon zeer overrompelend zijn. Niet alleen voor redacteuren, maar ook voor mij.’
‘Als we het hebben over daders en slachtoffers, dan zit ik in een grijs gebied’, zegt Wynia. ‘Ik heb Matthijs zo vaak proberen aan te spreken op zijn gedrag, hem zo vaak gevraagd zich anders op te stellen tegenover mensen. Als hij was uitgevallen, dan belde ik hem ’s avonds. Soms ging hij dan gewoon nóg een keer los tegenover mij. Hij was niet te bereiken, niet te sturen. Mijn positie was eenzaam. En mijn rol was zo complex. De redactie had vaak geen idee dat ik dit deed. Ik kon ook niet alles doorbrieven, want ik kon mijn vertrouwensband met Matthijs ook niet zomaar schenden. Ik moest hem als presentator ook veiligheid bieden.’
‘Aan het eind van mijn hoofdredacteurschap ging ik steeds vaker verdrietig naar huis. Ik ben vooral vanwege Matthijs weggegaan bij DWDD.’
Wynia zegt regelmatig met Frans Klein gesprekken te hebben gevoerd over het gedrag van Van Nieuwkerk. ‘Matthijs was het probleem. Frans wist van het ingewikkelde karakter van Matthijs. Dat werd als een vervelende bijwerking beschouwd. Maar uiteindelijk werd niet ingegrepen. Nooit is er actieve bekommernis geweest over de veiligheid of de mentale staat van de redactie. De directie koesterde het succes.’
Achteraf voelt ze zich in de steek gelaten door de omroeptop, zegt ze. ‘Frans Klein zei een keer: ‘Er is er maar één die de grenzen kan aangeven, dat ben jij. Doe dat dus ook, want anders creëer je een monster.’ Klein had moeten ingrijpen. Iedereen wist het. Ook alle directeuren die na hem kwamen. Zij hadden mij moeten beschermen. Je kunt wel luisteren, maar je moet ook iets doen. Niemand van hen vroeg aan mij: wat heb jij nodig?’
‘Ik hoop dat we hier lessen uit trekken’, zegt ze. ‘We moeten ons realiseren dat presentatoren die dag in dag uit op tv komen, vervormd raken. We moeten ervoor zorgen dat zij niet onaantastbaar worden.’
Volgens Klein heeft hij wel degelijk ingegrepen toen ‘na vier of vijf seizoenen’ bleek dat de verloopcijfers hoger waren dan bij andere programma’s. ‘In de loop van de tijd hebben we bewust de redactie vergroot. En iemand van personeelszaken dichter op het programma gezet.’
Klein erkent dat hij ‘zag dat het heftig was’. ‘Natuurlijk liepen we het risico dat sommige mensen iets te veel vermalen raakten in deze situatie. Daar hebben we op onze manier aandacht aan proberen te besteden.’ In retrospectief was dat volgens hem ‘misschien onvoldoende’.
Zijn opvolger in 2014, Robert Kievit, zegt van Klein geen overdrachtsdossier te hebben gekregen. Ook hij voorkomt niet dat in zijn periode redacteuren zich onveilig blijven voelen. ‘Achteraf gezien hadden we daar als bestuur, en ik als mediadirecteur, alerter op moeten zijn’, laat hij schriftelijk weten.
EINDE DEEL ARTIKEL
2016 – 2019Het patroon van wegkijken verzekert het voortbestaan
Bij DWDD ontstaat in de loop der jaren een patroon van wegkijken waardoor het programma kan voortbestaan, ondanks de angstcultuur: BNNVara bagatelliseert het probleem om het paradepaard in de lucht te houden, de eindredacteur voert de opdrachten van Van Nieuwkerk rücksichtslos uit en schaadt daarmee medewerkers. De redacteuren durven er bijna nooit iets van te zeggen. De kortlopende arbeidscontracten die gebruikelijk zijn in de talkshowwereld, maken hun positie kwetsbaar.
Er is ook een kleine groep medewerkers die stelt dat de ‘harde sfeer’ juist nodig was om zo’n goed programma te maken. Ze zeggen dat sommige mensen daar minder goed mee om konden gaan en daarmee ‘ongeschikt’ waren om voor een dagelijkse talkshow te werken. Dat dit er veel meer waren dan bij andere programma’s, komt volgens hen doordat niets kon tippen aan DWDD.
Medewerkers die zich ziek of overspannen bij BNNVara-bedrijfsarts Hein Hendriks, in dienst bij de Arbo Unie, of p&o-adviseur Mirjam de Klerk melden, krijgen daar te horen dat ze niet de enigen zijn. ‘Toen ik bij de bedrijfsarts kwam’, vertelt een redacteur, ‘pakte hij mijn hand en zei: je bent nummer zoveel al, we gaan je helpen.’ Ook De Klerk reageert vaak begripvol, zeggen mensen. ‘Ik heb Mirjam alles verteld en ze gaf het ook toe’, zegt een redacteur. ‘Ze zei: we weten wat daar gebeurt, maar het is wél DWDD.’ In gesprekken met de Volkskrant steekt De Klerk de hand in eigen boezem. ‘Ik moest mensen soms echt oplappen’, zegt ze. ‘Achteraf denk ik dat ik te veel een fixer ben geweest, te veel gericht op het oplossen van individuele problemen en te weinig op het aanpakken van de oorzaken.’
Personeelszaken probeert mensen door te sluizen binnen de omroep naar radioprogramma’s zoals De Nieuws BV of naar tv-quizzen, waar ze kunnen bijkomen. Anderen vertrekken met een vaststellingsovereenkomst, een afspraak om het dienstverband te beëindigen. ‘Mirjam zei: ‘We zaten aan dit bedrag te denken.’ Ik zei: okay’, vertelt een redacteur.
Het lukt personeelszaken niet om structureel iets aan de ongezonde situatie op de werkvloer te veranderen, wel stuurt zij medewerkers die in de knel komen naar een coach. Op die manier moeten ze weerbaarder gemaakt worden tegen de situatie op de werkvloer en hoopt p&o dat het ze duidelijk wordt dat het niet aan hen ligt. Sommigen krijgen zelfs coaching nadat ze al zijn vertrokken. ‘Ik heb daar echt wat aan gehad’, zegt een medewerker. ‘Maar het idee was: jíj moet veranderen, jíj moet je aanpassen. Dat werd volstrekt normaal gevonden.’
De Arbo Unie laat in een reactie weten dat het de taak is van een bedrijfsarts om toe te zien op de veiligheid op de werkvloer en signalen hierover te melden bij de directie. Of Hendriks dat heeft gedaan, wil de Arbo Unie niet zeggen. Ook op andere vragen wil de organisatie geen antwoord geven.
Het seizoen 2016/2017 is een van de ergste uit de laatste periode van DWDD. In dat seizoen vallen volgens insiders zo’n tien mensen uit – doordat ze eruit worden gewerkt, door burn-out, door overplaatsing. In oktober vertrekt Wynia en wordt ze opgevolgd door een nieuwe eindredacteur:
Marco Versluis, tegenwoordig directeur tv bij productiebedrijf Medialane, waar Van Nieuwkerk ook aan verbonden is.
Onder leiding van Versluis blijft Van Nieuwkerk tekeergaan, de eindredacteur weet diens emoties niet te dempen. Zo ontslaat hij op Goede Vrijdag 2017 een samensteller op staande voet na een woede-uitbarsting van Van Nieuwkerk. ‘We hebben haar nooit meer teruggezien’, zegt een redacteur die het ontslag van een afstand zag gebeuren. ‘Dat zou ik nu anders hebben gedaan’, zegt Versluis in een reactie.
Versluis voorkomt ook niet dat Van Nieuwkerk een van zijn meest ervaren redacteuren vernedert. Het gebeurt in het ‘hok’, zijn kantoor midden op de redactie. ‘Iedereen wist dat die redacteur op omvallen stond’, zegt een medewerker. ‘Hij kreeg een onderwerp opgedragen dat hij zelf twijfelachtig vond, maar daarna werd het hém verweten. In het hok begon Matthijs te schreeuwen. ‘Deze tekst stelt geen reet voor’, riep hij, ‘iedereen zapt weg als ik dit uitspreek.’ Toen de redacteur wat terugzei, ontplofte Matthijs. Hij schreeuwde: ‘O ja, vind jij dít een goede opzet?’ Hij hield de tekst omhoog en riep: ‘Dan doen we het toch op jouw manier? Kóm dan, pak hem dan, kom hem dan halen?’ Die redacteur stond aan de grond genageld. Uiteindelijk liep hij er op af. Maar net toen hij zijn blaadje wilde pakken, gooide Matthijs het voor zijn ogen in de prullenbak. Daarna is die redacteur het hok uitgelopen. Huilend ging hij naar huis. Matthijs schreeuwde: ‘Haal hem terug!’ Daarop heeft Marco hem meegedeeld dat hij terug moest komen. De volgende dag werd er koeltjes over gesproken door Marco. O ja, werd er gezegd, die komt niet meer.’
De betreffende redacteur bevestigt het incident maar zegt dat het te gevoelig ligt om hierop te reageren. Ook andere redacteuren bevestigen de gang van zaken.
Achteraf zegt eindredacteur Versluis dat hij grenzen heeft overschreden. ‘Ik erken dat in mijn eerste jaar als hoofdredacteur het maken van het programma ook bij mij vóór alles ging. Ik wilde primair het allerbeste programma maken en daarin ben ik soms over mijn eigen grenzen heen gegaan. Dat zag ik ook bij anderen gebeuren. Pas gaandeweg besefte ik dat het ook anders kon, en dat ik het anders wilde. We zijn, door onze drang naar continuïteit van het succes, tekortgeschoten.’
De woede van de presentator zorgt ervoor dat medewerkers geen enkel risico meer nemen. Als een gast ‘niet levert’ worden zij afgebrand, weten ze. Bij twijfel richten ze zich daarom op zijn lievelingsgasten: Sywert van Lienden, Hugo Borst, Jort Kelder, Alexander Klöpping. ‘Bel Sywert maar, vraag maar wat Sywert ervan vindt’, zei Matthijs dan. Daarom hadden we zo vaak dezelfde gasten.’
EINDE DEEL ARTIKEL
Als je ziek wordt van de stress heb je niet ‘het juiste dna’
In documenten van psychologen, psychiaters en de bedrijfsarts die in bezit zijn van de Volkskrant, staat dat medewerkers last hebben van psychische klachten, burn-outs, angst- en paniekaanvallen, slaapproblemen, hyperventilatie, duizelingen, buikpijn en emotionele uitputting. Sommige medewerkers zeggen ptss-achtige klachten te hebben. Meerdere mensen zeggen nog altijd met klachten te kampen, zoals overmatige gevoeligheid voor stress en overbelasting, angst voor conflicten of fouten, en het gevoel dat ze altijd tekortschieten. Een psychiater concludeert expliciet dat de onveilige en onberekenbare manier waarop de leidinggevenden bij DWDD omgingen met werknemers de oorzaak is van het ontstaan van een burn-out bij zijn cliënt.
‘Ik heb meerdere vrienden – vier, inclusief mezelf – over wie hun therapeut zegt dat ze kenmerken vertonen van ptss’, vertelt een andere redacteur. ‘Ze staan altijd aan, zijn constant alert. Ze zijn continu aan het scannen hoe de sfeer ergens is. Want ze weten dat de situatie in één klap om kan slaan.’
Verschillende medewerkers zeggen hun eindredacteur om hulp te hebben gevraagd, omdat ze voelden dat ze ziek werden van de werksfeer. Volgens de medewerkers werden hun noodsignalen genegeerd.
Over redacteuren die weg moeten wordt door leidinggevenden gezegd dat ze niet het ‘juiste dna’ hebben of ‘van een andere bloedgroep’ zijn. Ze worden buiten de groep geplaatst. Voor begeleiding van mensen zou geen tijd zijn geweest.
Een jonge redacteur vertelt hoe ze plotseling een kantoor in wordt gevraagd en wordt ontslagen. ‘Mirjam de Klerk van p&o zei: ‘Nou, je voelt het al aankomen.’ De eindredacteur zei: ‘We gaan niet met je verder.’ Ik mocht kiezen: mijn dag afmaken of meteen vertrekken. Ik was in tranen. Mirjam vroeg: ‘Ben je opgelucht?’ Alsof ze mij een gunst bewees. Ik heb nadien maandenlang op bed gelegen met de gordijnen dicht. Ik deed niets meer, kon niets meer. Ik had nachtmerries. Achteraf denk ik dat je dit een depressie kunt noemen. De eindredacteur (Versluis, red.) beweerde dat ik niet geschikt was voor dit soort werk. Ik weet nu dat dit niet waar was, maar de woorden zijn altijd blijven hangen in mijn hoofd. De impact was enorm. Ik raakte al mijn ambitie kwijt, wilde niets meer, dacht dat het aan mij lag. Ik heb nooit meer iets van iemand gehoord. Daarna heb ik jarenlang onder mijn niveau gewerkt. Ik neem het BNNVara en Marco Versluis nog steeds kwalijk dat ik zo lang onnodig heb stilgestaan.’
Sindsdien is ze op haar hoede. ‘Op mijn werk kijk ik altijd: hoe zijn de verhoudingen, wie is bevriend met wie? Als iemand ‘even met me wil praten’, dan schrik ik nog steeds.’
‘Ik heb zoveel mensen van de ene op de andere dag zien verdwijnen’, zegt een medewerker. ‘Over hen werd vaak met dedain gepraat. Het verhaal was altijd dat ze niet functioneerden. Dat ze gewoon niet goed genoeg waren. Ik heb hier nachten van wakker gelegen, trillend in mijn bed. Zelf ben ik er bijna aan onderdoor gegaan. Ik zat vaak huilend op de wc. Ik merkte dat ik er zelf ook snauwerig van werd. Dat is het erge: je gaat eraan meedoen. Ik begon anderen af te blaffen. Uiteindelijk ben ik zelf opgestapt.’
Toch blijft een deel van de redacteuren er jarenlang werken, ondanks de cultuur van angst. Waarom?
‘Ik zat er zó in verstrikt’, zegt een redacteur. ‘Alle mensen die onder onze ogen verbrokkelden – daar wilde ik gewoon niet bij horen. Ik wilde niet falen. Ik zat op de rand van een burn-out, maar het kwam niet in me op om te stoppen of grenzen te stellen. Ik stoomde gewoon door. Terwijl ik voelde dat het misging.’
Wat het voor medewerkers met een jaarcontract ook lastig maakt, is dat ze vaak een fors bedrag moeten betalen om tijdens een lopend seizoen weg te mogen bij DWDD. Doordat medewerkers (tot 2018) in de zomer drie maanden vrijaf hebben maar wel doorbetaald worden, bouwen sommigen van hen een ‘schuld’ op aan vrije dagen. Een schuld die tijdens een seizoen makkelijk te compenseren is met alle gemaakte overuren, maar die zij bij een tussentijds vertrek moeten terugbetalen – soms tot een bedrag van wel twee maandsalarissen. ‘Veel twintigers zonder vast contract konden zich dat niet veroorloven’, zegt een medewerker.
Het is bovendien niet altíjd verschrikkelijk bij DWDD, benadrukken vrijwel alle bronnen. ‘Een slechte dag, dat was het ergste dat je mee kon maken’, zegt een redacteur. ‘Maar een goede dag, dat was de beste dag uit je leven.’ Op die momenten is de stemming euforisch, is Van Nieuwkerk uitermate charmant en geeft hij vrouwelijke redacteuren een kus op hun voorhoofd of aait hij mannelijke redacteuren door hun haar. ‘Pico bello’, zegt hij dan. ‘Als hij zoiets tegen je zei, dan kon je daar wekenlang op teren’, zegt een redacteur.
Allerlei redacteuren vertellen dat DWDD van hen geweldige televisiemakers heeft gemaakt en hun carrières heeft geholpen. Maar soms verscholen ook zij zich in ruimtes zoals het montagehok om te ontsnappen aan de spanningen. ‘Ik ging twijfelen. Aan mezelf, aan alles’, zegt een van hen. ‘Ik heb er een ongezonde relatie met mijn werk aan over gehouden. Ik krijg snel last van stress en leg de lat altijd heel erg hoog. Het is nooit goed genoeg. Het heeft meer dan twee jaar geduurd en ik heb een tiental bezoeken aan een psycholoog afgelegd voordat ik weer normaal aan een live-uitzending kon werken.’
EINDE DEEL ARTIKEL
2019 – 2020Het laatste seizoen, een ‘dream team’ treedt aan
Pas in het laatste seizoen verandert er iets. De nieuwe eindredacteur Cécile Koekkoek heeft meer oog voor de redactie dan haar voorgangers, en verdedigt hen tegenover de presentator.
Koekkoek, voormalig hoofdredacteur van de Varagids en tegenwoordig werkzaam bij katern V van de Volkskrant, is door Van Nieuwkerk zelf gevraagd. Hij spreekt over een ‘dream team’. Aanvankelijk loopt dit goed en grijpt Koekkoek een aantal keer in als situaties dreigen te escaleren. Toch zien medewerkers dat ze uiteindelijk op hetzelfde probleem stuit als haar voorgangers: het is bijna onmogelijk om én de redactie te beschermen én Van Nieuwkerk tevreden te houden.
In dit seizoen vindt in december 2019 het incident met de geluidsman plaats, de gebeurtenis waar dit verhaal mee begon. De geluidsman werd ten overstaan van collega’s door Van Nieuwkerk met de grond gelijkgemaakt. De dag daarna gebeurt er iets opmerkelijks.
Het is rond twee uur in de middag als Van Nieuwkerk met een grote, bordeauxrode wollen muts de redactie van DWDD op loopt. Op de vloer roept hij iedereen bij elkaar.
Hij zegt dat eindredacteur Koekkoek hem heeft aangesproken op zijn gedrag. ‘Gisteren is er iets niet goed gegaan’, aldus Van Nieuwkerk. ‘Ik ben te ver gegaan, en ik zie nu in dat dat niet kon.’ Hij vertelt dat hij zojuist zijn excuses heeft gemaakt aan de geluidsman.
Van Nieuwkerk huilt. Hij zegt dat het hem soms zwart voor zijn ogen wordt en dat dit iets is waar hij niet trots op is. Hij vertelt dat hij ‘gif’ in zijn hoofd heeft. Dat hij in therapie zou moeten.
Hij heeft hulp nodig, zegt hij.
Verbijsterd kijken de medewerkers naar de presentator. Zo zien ze hem nooit.
Het is een van de weinige keren dat de presentator zich tegenover medewerkers verontschuldigt voor een woedeaanval. De geluidsman zelf wilde aanvankelijk tegenover de Volkskrant niet inhoudelijk op het incident ingaan. Wel zegt hij over ‘de woede-uitbarsting’ dat die ‘extreem’ was, al zegt hij zich niet te kunnen herinneren dat Van Nieuwkerk zei dat hij op zijn knieën had moeten zitten. Hij neemt Van Nieuwkerk niks meer kwalijk, omdat die hem ‘heel oprecht’ zijn excuses heeft aangeboden in een lang telefoongesprek ‘van zestigers onder elkaar’. Zo is het ‘uitstekend opgelost’ in zijn ogen. ‘Ik voel me geen slachtoffer.’
Voor zijn werkgever, productiebedrijf NEP, is het incident niettemin zo ernstig dat twee leidinggevenden verhaal halen bij de programmaleiding van DWDD én de directie van BNNVara. De toenmalig directeur van het bedrijf bevestigt dat tegenover de Volkskrant.
Even lijkt het alsof de houding van Van Nieuwkerk na zijn excuses aan de redactie verandert. Meerdere medewerkers bedanken Koekkoek voor haar handelen.
Maar uiteindelijk gaat het alsnog fout. Als Koekkoek het bij nieuwe incidenten opnieuw opneemt voor de redactie, zien mensen hoe Van Nieuwkerk zich tegen haar keert. Hij negeert en kleineert haar en houdt tirades. ‘Er waren incidenten waarbij Matthijs in het hok tegen Cécile schreeuwde en met zijn vuisten op tafel sloeg’, vertelt iemand. ‘Mijn collega zei: Moeten we iets doen? Ik ben bang voor haar veiligheid.’’
‘Ik herken me in het hier geschetste beeld’, zegt Koekkoek. ‘De cultuur bij DWDD en de structurele passieve houding van de directie zijn de redenen geweest voor mijn vertrek bij de omroep.’
Op 27 maart 2020 wordt in de studio het scherm achter Van Nieuwkerk zwart en is alleen zijn silhouet nog zichtbaar. ‘Tot zover’, staat er. Het is de laatste aflevering.
EINDE DEEL ARTIKEL
Het laatste sprankje hoop wordt de grond ingeboord
Uit correspondentie blijkt dat Koekkoek na afloop van het seizoen met de directie van BNNVara heeft besproken wat eigenlijk iedereen al weet, en wat al die tijd is gedoogd. De directie is volgens haar ‘al jaren op de hoogte’ van het feit dat Van Nieuwkerk ‘een cultuur creëert van angst en intimidatie’. ‘De bestuurders hebben dat laten gebeuren zonder daar iets aan te doen’, en zij hebben daarmee ‘de facto hun fiat gegeven voor een onveilige werkplek waar zeer veel werknemers aan zijn en nog zullen worden opgeofferd’.
De reactie van BNNVara past naadloos in de traditie van de vijftien jaar ervoor. ‘Het maken van een dagelijks programma als DWDD is als topsport: de lat ligt hoog en de druk is groot’, aldus de omroep. ‘Dat geldt voor de makers maar nog veel meer voor de presentator. Die vraagt daarom veel van zijn team, gaat tot het uiterste en verwacht een onvoorwaardelijk commitment van zijn eindredacteur.’ De omroeptop denkt dat ‘de DWDD-redactie zich altijd voldoende gezien, gehoord en gesteund heeft gevoeld door de directie.’
Nu, twee jaar na dato, staat de BNNVara-directie er radicaal anders in. ‘Deze reactie is een verkeerde inschatting geweest’, zegt Suzanne Kunzeler, sinds begin dit jaar directeur content bij die omroep.
De afgelopen maanden voerde de directie gesprekken met een aantal oud-medewerkers van DWDD, en andere hoofdrolspelers rond het programma, om erachter te komen wat er precies is gebeurd. Volgens Kunzeler bevestigen deze mensen het beeld van de Volkskrant. ‘Het raakt mij heel erg’, zegt ze.
Ook met Van Nieuwkerk zijn meerdere ‘zeer indringende’ gesprekken gevoerd. Volgens de directie waren dat ‘ook goede’ gesprekken. Maar ingewijden zeggen dat hij zijn rol aanvankelijk ontkende en het grensoverschrijdende gedrag bagatelliseerde.
BNNVara, dat met Matthijs Gaat Door, Chansons en The Connection nog steeds de programma’s van Van Nieuwkerk uitzendt, laat weten dat het voor hen ‘van essentieel belang is dat hij onderkent dat hij grenzen over is gegaan’. Dat zou Van Nieuwkerk volgens hen in de interne gesprekken van de afgelopen maanden ook hebben gedaan.
In een eerste reactie die Matthijs van Nieuwkerk gaf op dit artikel was van onderkenning van grensoverschrijdend gedrag geen sprake. Vijf kwartier later stuurde Van Nieuwkerk na druk van BNNVara de reactie die hieronder is te lezen.
De verdediging dat dergelijk gedrag destijds niet als grensoverschrijdend werd bestempeld, omdat de tijdgeest toen anders was, verwerpt Kunzeler. ‘Ik keur dit gedrag nu af, en ik had dat in die tijd ook afgekeurd. Wij vinden dat deze cultuur nooit meer mag plaatsvinden. Met ‘nooit’ in kapitalen.’
Wilt u in contact komen met de auteurs of heeft u informatie over grensoverschrijdend gedrag in de mediawereld: onderzoek@volkskrant.nl
EINDE DEEL ARTIKEL
REACTIE MATTHIJS VAN NIEUWKERK
REACTIE MATTHIJS VAN NIEUWKERK
Het raakt me te lezen dat redacteuren van DWDD zich angstig hebben gevoeld. We zijn niet op de wereld om elkaar bang of ongelukkig te maken. Ik ook niet. DWDD was godbetert zo’n beetje opgericht als een medicijn tegen angst en lelijkheid. Dat we kennelijk toch niet iedereen een veilig en prettig gevoel hebben kunnen geven en dat het zelfs collega’s ziek heeft gemaakt, dat spijt me enorm. We hebben het succes van DWDD jarenlang uitbundig gevierd, met iedereen, tot bij het afscheid eervolle aandacht in kranten en journaals aan toe.
Maar dat was toen. Nu zitten we met een aantal ongemakkelijke gedane zaken. Die nemen helaas geen keer, maar stemmen wel tot nadenken. Deze spiegel blijft in mijn kamer hangen. Tegelijkertijd is dit artikel ook een draconische karikatuur van vijftien jaar DWDD. Zeker, ik was fanatiek, eigenwijs en streng. En ik kon af en toe lelijk uit mijn slof schieten. Waardeloos. Maar ik ben nu gemakshalve teruggevouwen tot een Eeuwige Driftbui. En dat was ik dacht ik niet.
Ik heb eigenlijk een eenvoudige vraag: zou er in deze geschetste inktzwarte modderpoel ooit een succesvol dagelijks programma vol levenslust, optimisme en verbeelding hebben kunnen bloeien? Een wieg bovendien van de vele tv-colleges, een museum, festivals, concerten? Ik zeg niks nieuws: televisie is een meedogenloze, competitieve arena. Er waren redacteuren bij wie deze grote uitdaging in goede handen was, en met wie ik heel lang heb gewerkt, en trouwens nog werk. En er waren redacteuren voor wie dat minder gold, of ging gelden. En voor hen had ik helaas weinig tijd. Laat staan voor eventuele nazorg. Maar ik realiseer me nu beter dan toen dat ook bij al die redacteuren verwachtingen, dromen en ambities hoorden over een spannende baan bij de televisie. Daar had ik met een milder oog naar moeten kijken. Zeker op dagen dat de lieve vrede het verloor van de uitzending. Nooit persoonlijk trouwens, alles voor het beste tussen zeven en acht. De vraag die ook uit het stuk opstijgt, is of ik eigenlijk wel goed bij mijn hoofd was. Ik weet het eerlijk gezegd niet. Jarenlang elke dag met deze drift en onder grote verwachtingen een talkshow maken, is misschien gekkenwerk. Het zal niet overal goed voor zijn. Maar er was altijd weer frisse energie door onze nieuwe ideeën, de prijzen, de cijfers en de zoete woorden van kijkers die om ons heen bleven vlinderen.
Tijden zijn nu aan het veranderen. Er worden nu vragen gesteld die in vijftien jaar DWDD niet of nauwelijks zijn gesteld. Dat is goed. Grenzen zijn er om te respecteren. Wat de winst van dit ethisch reveil ongetwijfeld is; ik blijf trots op DWDD, op de ontelbare feestdagen die we met z’n allen hebben meegemaakt, en op iedereen die er heeft gewerkt en die ervoor heeft gezorgd dat het een onvergetelijk programma is geworden.
Sinds 17 oktober heeft de redactie getracht om met presentator Matthijs van Nieuwkerk in contact te komen over de beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag achter de schermen bij De Wereld Draait Door. De verslaggevers hebben die dag bij Van Nieuwkerk zelf en zijn agent Julia Wolff een verzoek ingediend voor een gesprek over zijn visie op de cultuur bij DWDD. Zijn agent deelde meteen mee dat hij daartoe niet bereid was, en dat Van Nieuwkerk vragen van de Volkskrant schriftelijk wenste te beantwoorden.
Op 3 november, toen het onderzoekswerk was afgerond, heeft de krant een uitgebreide lijst met 27 vragen voor wederhoor per e-mail toegestuurd en Van Nieuwkerk een week de tijd te geven om daarop te reageren. Op 10 november mailde Wolff, nadat de deadline voor de beantwoording van de vragen al was verstreken, dat Van Nieuwkerk geen vragen wilde beantwoorden. Hij wilde ‘het stuk’ lezen om vervolgens zelf een verklaring te schrijven.
Dat leidde tot een journalistiek dilemma. Voor de totstandkoming van artikelen is het van belang dat mensen open in gesprek gaan met de krant, of tenminste (schriftelijk) vragen beantwoorden. Op die manier kunnen we een evenwichtig verslag doen. Het is vanwege de zuiverheid van de journalistieke procedure ongebruikelijk dat een van de betrokkenen het conceptartikel mag lezen alvorens vragen te beantwoorden. Het protocol van de Volkskrant schrijft dat ook niet voor.
Vanwege de aard en omvang van de beschuldigingen was de Volkskrant toch bereid Van Nieuwkerk in zijn verzoek tegemoet te komen. Wel verbond de krant daar voorwaarden aan, om te voorkomen dat het concept of passages daaruit zouden uitlekken, of bronnen na lezing in verlegenheid te brengen. Van Nieuwkerk stelde als voorwaarde dat zijn reactie integraal zou worden opgenomen op papier. Dat is een eis waaraan de Volkskrant op voorhand nooit kan voldoen: de krant blijft te allen tijde verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen.
Pas op donderdag besloot Van Nieuwkerk die eis te laten varen. Op donderdagavond kreeg hij de tekst. Vrijdagmiddag om half 3 volgde een verklaring; om kwart voor 4 werd die verklaring nog gewijzigd door Van Nieuwkerk.
Marije Randewijk, adjunct-hoofdredacteur de Volkskrant
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor De Affaire Matthijs van Nieuwkerk, Deel I/Het Geruchtmakende Volkskrant artikel
JULIAN ASSANGE ARRESTED/ATTACK ON THE FREEDOM OF PRESS WIKILEAKS HOPE FOR THE VICTIMS OF THE POWER POLICY OF SUPERPOWER USA AND THEIR ALLIES
FREEDOM OF SPEECH AND PRESS/ FIRST AMENDMENT UNITED STATES CONSTITUTION
Congress shall make no law respecting an establishment of religion, or prohibiting the free exercise thereof; or abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances. – Wikipedia
In the race between secrecy and truth, it seems inevitable that truth will always win”
Rupert Murdoch
“In a time of universal deceit, telling the truth becomes a revolutionary act.” ~George Orwell
This world is full of injustice. Julian Assange is in jail, while top American and allies war-criminals are free to go
Wise woman
What was feared by many adherents of whistleblower site Wikileaks has come to reality.
Julian Assange, founder of Wikileaks, has been arrested by the British police, after he voluntarily surrendered [1]
O fficially this arrest was on behalf of the Swedish Justice, which had issued an European Arrest Warrant agianst him with charges of alleged rape and molestation of two Swedish women[2]
On request of the Swedish police Interpol also issued an International Arrest Warrant against him [3]
However it is clear, that this arrest is motivated by the political interests of the USA and their allies, considering the spectacular revealings of Wikileaks and the American political hysteria, from extreme right wing death treaths and hunting Assange down ”like a terrorist”, [4] till governmental plans to prosecute him [5]
Also State Secretary of Defense mr Gates called the arrest of Assange ”good news” [6]
Releasement on bail :
Initially it seemed, that Swedish Justice appealed against the decision of the UK Court [dd 14th december] to grant bail to Assange. [7]
Mr Stephens, solicitor of Assange, spoke of the ”continuing vendetta by the Swedes” [8]
Later however rumour spread, that the British prosecution had appealed However, Assange is released on bail now [9]
IN DEFENSE OF THE POWERLESS :
Wikileaks, which has been founded by Assange, is an international new media with a whistlerblower function, revealing otherwise unavailable documents and thus exposing injustice, committed by States, especially Superpower the USA and their allies [10]
As a new medium, Wikileaks has won several prices, as in 2009, Amnesty International’s UK Media Award [in the category ”New Media”] for the 2008 publication of “Kenya: The Cry of Blood – Extra Judicial Killings and Disappearances” [11]
RELEASED DOCUMENTS
What has infuriated the US and allies are the released documents about US and alles warcrimes and scandals about secret diplomacy This happened in close cooperation with The New York Times, The Guardian and Der Spiegel, which publicized them
And although Assange has been arrested, the releasements go on
An overview:
Video in US killings in Iraq:
”Exposing warcrimes is not a crime!” Bradley Manning Support Network
In April 2010, Wikileaks posted video from an American airstrike on Badghdad [2007] [12] in which Iraqi civilians and journalists were killed by US forces, including a Reuters journalist and his driver, on a website called Collateral Murder [13]
A courageous American soldier with a conscience, Sgt Bradley Manning, is supposed to have leaked it
He now possibly faces a trial and a yearlong prison sentence [14]
Afghan war-logs
In July the same year, Wikileaks released Afghan War Diary , a compilation of more than 76,900 documents about the War in Afghanistan [15], not previously available for public review.
Iraq war-logs
In October, Wikileaks released a package of almost 400,000 documents called the Iraq War [16] in coordination with major commercial media organisations [17]
As well as the Afghan as Iraq war-logs documents showed shocking details about American and allied warcrimes as torture practices
The moat horrifying however is the total American indifference for Afghan and Iraqi civilian lives
US Embassy Cables
In November, Wikileaks began releasing US State Department diplomatic cables [18]
Those are the most important revelations, internationally known
However, already in 2007 Wikileaks disclosed the ”Standard Operation Procedure for Camp Delta”, a guideline for the American military, how to handle prisoners in Guantanamo Bay [19]
Shocking details were the detention [by arrival] of prisoners in an isolation cell [in the Manual called ” the’Brhaviour Managment Plan”] ’to make them more ”cooperative” for interrigations
Placing in isolation was litterary meant to ”ENHANCE AND EXPLOIT THE DISORIENTATION AND DISORGANISATION BY A NEWLY ARRIVED DETAINEE” [20] In other words: Cruel and inhumane treatment
Lack of access to the Red Cross:
The manual also revealed, that some of the prisoners were denied access to the Red Cross
Also on arrival, the prisoners were denied basics and access to a Qu’ran [21]
CREDIBILITY: REACTIONS OF STATES AND HUMAN RIGHTS WATCH
Although it is impossible for the common civilian to control the hundred and thousands of document on their credibility, a clear confirmation is been showed in the website ”Collateral Murder, where the video proof of the US attack in Iraq, where 13 civiilians were killed, is clear [22] Besides, this Iraq document and thousands of others have been controlled by a team of journalists, who work with Wikileaks
Also the close cooperation with quality papers like the New York Times, Der Spiegel and The Guardian, which have their own investigative journalists, confirms the credibility
The Guardian has since then published all Wikileaks documents in her paper [23]
Credibility is also shown by the aggressive and hostile reactiions of several States, especially the USA, which seek to prosecute Assange on the ground of an old ”Espionage Act” , which is ridiculous, since a native Australian and not in American government service, he can’t be a ”spy”
This American use of the Espionage Act to silence critics is not new: Many critical intellectuals, journalists, film producers and pacifist religious figures were prosecuted. [24]
Human Rights Watch has emphasized her concern about the planned US prosecution in a letter to president Obama, that prosecitung Assange is a violation of the freedom of press and expression [25] But despite the furious reactions of governing States, no charge on the ground of defamatiion or slander [the socalled libel suit] has followed
THE ”RAPE” CASE
”There’s something rotten in the State of Denmark” Hamlet, Shakespeare
Let’s make this clear: Nobody is above the Law
When there is really substantial and hard evidence, that Assange should have raped this women, he should be prosecuted and, by enough proof, condemned after a fair trial
However, there are clear indications, that this whole case is politically motivated
That would not be the first or the last time:
Using rape and sexual contact as a political or personal means is as old as Mankind
In the Old Testimony the wife of Potiphar accused Joseph, son of Patriarch Jacob, than slave in Egypt, of rape, when he refused to be intimate with her [26]
Whistleblower Vanunu, who exposed Israel’s nuclear power, was trapped by a gallgirl and so was abducted by Israel, which led to a yearlong imprisonment [27]
From the very start, this real or alleged ”rape case” had some strange and clumsy aspects, which make the whole case look fishy
After two Swedish women, in press called ”Miss A” and ”Miss W” went to the police with accusations about rape and molestation, at 21 august Swedish police opened an investigation against Assange [28] Within hours, Stockholm’s chief prosecutor Eva Finne, reviewed the case and dropped the rape investigation, saying there was insufficient evidence to suggest rape [the charge on molestation, a far lesser crime, had been maintained] [29]
However, despite the dropping of the case, at 1 september, Swedish Justice reopened the rape case again [30] At least that sounds very strange
But there were more fishy elements on this case
Accompanied with the European Arrest Warrant, Interpol issued an International Arrest Warrant against Assange [30 november], which is highly out of proportion, seen the charges against him Then, on request of the British Serious and Organised Crime Agency, Sweden issued a new Arrest Warrant because of incorrectness of the earlier one [31]
Allegations of the women:
Without going into details, at least some of the allegations of the women were dubious
For example:”Miss A”
Despite her accusations ”Miss A” organised a party for the same man whe accused of rape and molestation
And moreover: Even after her alleged ”rape” or ”molestation” she let him stay in her appartment [32]
Timing
Not long after the revelations of Wikileaks Afghan war logs, the rape accusations of Miss A and W followed
What is a better moment for slander against Wikileaks and his founder, seen American hysterical reactions?
Assange himself commented on Twitter ”The charges are without basis and their issue at this moment is deeply disturbing.” [33]
Of course there is no proof for a political set-up, but overviewing the strang behaviour of Swedish Justice, the out of propiortion Interpol Arrest Warrant, the initially ”wrong” Swedish Arrest Warrant, the contradictional story of the women involved and the ”timing” of the charges, raise a serious doubt and show political intrigue.
OPERATION PAYBACK CYBERATTACKS ON LARGE CORPORATIONS, CUTTING OFF WIKILEAKS OF FINANCIAL MEANS
PAMPHLET OF ANONYMOUS
WE ARE ANONYMOUS. WE ARE LEGION
Several corporations now have been involved in the censoring of Wikileaks
The censoring of free speech and free information
The censoring of a free world
Amongst these corporatiions are MasterCard, VISA, PayPal, Amazon- some of the largest corporations in the world
We, the people, will make a stand, no matter how large these corporations are
We, the people, won’t budge for government pressure We, the people, won’t fall for bribery and corruption We, the people, won’t submit to this attempt by our so-called leaders to protect their own interests and power
We, the people, will fight back. We will not forgive. We will not forget Expect us
Apparently due to American political pressure, large corporations like Mastercard, Visa, Paypal, Amazon and the Swiss Bank cutt of the financial means of Wikileaks [34]
Later the Bank of America joined [35]
Due to this cutting off of financial means, Assange was obliged to sell the rights of his autobiography for his legal fight in Sweden and to keep the website afloat [36]
As a reaction, a group of hackers [socalled ”hacktivists”] of the Group ”Anonymous” systematically attacked and attacks large corporations like Mastercard, Visa, Paypal and Swiss Bank,to protect the right to free information [37]
Also the office of Mr Borgstrom, the laywer of the two women who accused Assange of socalled ”rape” has been under attack [38]
Dutch authorities arrested and later released a Dutch 16 year old, in connection with the Cyberattacks Also a Dutch man [19 year old] had been arrested [and later released] in connection with an attack on the Dutch public prosecution office, in connection with the arrest of the 16 year old [39]
Cyberattacks:
Attacks on the laywer of the two Swedish women are unacceptable, since any person has a right to a laywer, however controversial his or her case
However, although somewhat extreme, the Cyberattacks on the financial corporations which cut off Wikileaks, are legitimate resistance, since Mastercard and co are supporting American government policy against Wikileaks, violating freedom of press
In this respect and given the American hatred policy against Wikileaks, also attacks on American governmental organisations is legitimate.
Anonymous is an important weapon in the struggle for Wikileaks freedom of press
Also the Also UN Commissioner of Human Rights, mrs Pilay, has criticized websites, that have refused to host Wikileaks, as an attack on the freedom of expression of Wikileaks [40]
EPILOGUE
The arrest of Assange is directly connected with the American political interest to stop the revelations of Wikileaks at all costs
Therefore it is an attack on the freedom of press and the freedom of expression
Journalism feels that, by working together with Wikileaks and saving material, as The Guardian and other papers do
But there’s more at stake:
Whole Internetjournalism may be treathed
When Assange is to be extradited to Sweden and in the horrorscenario, that Sweden extradites him to the USA [41], after British consent [42], there is more to it than a probably unfair US trial
From that moment all critical Internetjournalists, who write unpleasant truths about the US and human rights violating allies, can be prosecuted, persecuted and intimidated
The freedom of press and speech, consolidated in the first Amendment of the American Constitution, will be a dead letter.
However, most bizarre point: Real or alleged American warcriminals are free to go, while the messengers are shooted at [42]
BUT US AND ALLIES, MAKE NO MISTAKE
Their dirty secrets will always be unmasked and Wikileaks, or a successor, will go on
To defend the victims of US power policy
Astrid Essed Amsterdam The Netherlands
NOTES
[1]
ARTICLE JULIAN ASSANGE THE AUSTRALIAN DON’T SHOOT THE MESSENGER FOR REVEALING UNCONFORTABLE TRUTHS 8 DECEMBER 2010
”At 9.15am last Tuesday a thin, white-haired figure left the Frontline Club, the west London establishment dedicated to preserving freedom of speech, and voluntarily surrendered to police.”
Source:
THE GUARDIAN WIKILEAKS BACKLASH: THE FIRST GLOBAL CYBER WAR HAS BEGUN 11 DECEMBER 2010
”Assange, a 39-year-old Australian, had earlier handed himself in to British police after Sweden had issued a European Arrest Warrant for him. Assange, who denies the allegations, will remain behind bars until a fresh hearing on December 14.”
Source:
REUTERS WIKILEAKS FOUNDER ASSANGE REFUSED BAIL BY UK COURT 7 DECEMBER 2010
” US At torney General Er ic Holder said officials were pursuing a “very serious criminal investigation” into the matter. Yet while Mr Assange has widely acknowledged his role in disseminating classified documents, legal experts say US criminal statutes and case law do not cleanly apply to his case. US espionage law has been used to prosecute US officials who provided secrets to foreign governments or foreign spies who pursued US secrets. But Mr Assange, an Australian citizen, former computer hacker and self-described journalist, did not work for the US government, has no known links to foreign governments, and operates on the internet, by all accounts far from US soil”
SOURCE:
BBC NEWS BARRIERS TO POSSIBLE US ASSANGE PROSECUTION 8 DECEMBER 2010
” US Attorn ey General Eric Holder said officials were pursuing a “very serious criminal investigation” into the matter. Yet while Mr Assange has widely acknowledged his role in disseminating classified documents, legal experts say US criminal statutes and case law do not cleanly apply to his case. US espionage law has been used to prosecute US officials who provided secrets to foreign governments or foreign spies who pursued US secrets. But Mr Assange, an Australian citizen, former computer hacker and self-described journalist, did not work for the US government, has no known links to foreign governments, and operates on the internet, by all accounts far from US soil”
SOURCE:
BBC NEWS BARRIERS TO POSSIBLE US ASSANGE PROSECUTION 8 DECEMBER 2010
” There is a Sweden-US extradition treaty, signed in 1961, which provides a legal foundation for extraditions between the countries. But there is still discretion for Sweden to refuse extraditions for “political offences” or where the suspect has reason to fear persecution on account of their membership of a social group or political beliefs. The treaty also specifies the offences which qualify for extradition, and espionage is not one of them. If the treaty doesn’t apply, there would still be scope for the country to agree to his extradition to the US – Swedish law permits extradition more generally to countries outside Europe, but this could only take place after the current rape proceedings were concluded.”
SOURCE:
THE GUARDIAN JULIAN ASSANGE’S EXTRADITION WHAT HAPPENS NEXT? 8 DECEMBER 2010
” 4.1 8pm: Speaking outside the court, Ken Loach said it was “good news” that Assange had been granted bail.
Clearly, if the Swedish government opposes bail it will show there is some vindictiveness beyond this case. It will show there is some political element that goes beyond the case.”
Source:
THE GUARDIAN JULIAN ASSANGE GRANTED BAIL/LIVE UPDATES 14TH DECEMBER 2010
”WikiLeaks has won a number of awards, including the 2008 Economist magazine New Media Award.[10] In June 2009, WikiLeaks and Julian Assange won Amnesty International’s UK Media Award (in the category “New Media”) for the 2008 publication of “Kenya: The Cry of Blood – Extra Judicial Killings and Disappearances”,[11] a report by the Kenya National Commission on Human Rights about police killings in Kenya.[12] ”
”David Schlesinger, Reuters editor in chief, said Tuesday that the video was disturbing to watch “but also important to watch.” He said he hoped to meet with the Pentagon “to press the need to learn lessons from this tragedy.”
Source:
THE NEW YORK TIMES AIRSTRIKE VIDEO BRINGS NOTICE TO A WEBSITE 6TH APRIL 2010
”David Schlesinger, Reuters editor in chief, said Tuesday that the video was disturbing to watch “but also important to watch.” He said he hoped to meet with the Pentagon “to press the need to learn lessons from this tragedy.”
Source:
THE NEW YORK TIMES AIRSTRIKE VIDEO BRINGS NOTICE TO A WEBSITE 6TH APRIL 2010
” US Attorn ey General Eric Holder said officials were pursuing a “very serious criminal investigation” into the matter. Yet while Mr Assange has widely acknowledged his role in disseminating classified documents, legal experts say US criminal statutes and case law do not cleanly apply to his case. US espionage law has been used to prosecute US officials who provided secrets to foreign governments or foreign spies who pursued US secrets. But Mr Assange, an Australian citizen, former computer hacker and self-described journalist, did not work for the US government, has no known links to foreign governments, and operates on the internet, by all accounts far from US soil”
SOURCE:
BBC NEWS BARRIERS TO POSSIBLE US ASSANGE PROSECUTION 8 DECEMBER 2010
””The fact that one prosecutor dismissed the charges against Assange and another picked them up afterwards, makes the case look fishy. The prosecuting authorities should have acted more expeditiously and speedily.”
Source:
THE GUARDIAN JULIAN ASSANGE FURORE DEEPENS AS NEW DETAILS EMERGE OF SEX CRIME ALLEGATIONS 18 DECEMBER 2010
”Assange’s supporters point out that, despite her complaints against him, Miss A held a party for him on that evening and continued to allow him to stay in her flat.
Source:
THE GUARDIAN 10 DAYS IN SWEDEN: THE FULL ALLEGATIONS AGAINST JULIAN ASSANGE 17 DECEMBER 2010
MAIL ONLINE SUPPORTERS DISMISSED RAPE ACCUSATION AGAINST WIKILEAKS FOUNDER JULIAN ASSANGE…BUT THE TWO WOMEN INVOLVED TELL A DIFFERENT STORY 29 AUGUST 2010
Onderstaand artikel schreef ik voor Konfrontatie Digitaal. Daar is het dus al te lezen.
In het zwart en solidair: samen slaan we de repressie terug!
A longread, a very long read
De afgelopen maanden is politiegeweld en staatsrepressie in Nederland fors toegenomen. Waar je een jaar geleden demonstraties nog kon min of meer onderscheiden in wandeltochten zonder gevaar enerzijds, en risicowedstrijden anderzijds, daar heeft de politie en het ‘bevoegde gezag’ dat onderscheid zo ongeveer gewelddadig opgeheven. Elke demonstratie ter linkerzijde – voor corona-ontkenners, fascistoïde boeren en dergelijke gelden andere regels – staat onder concrete dreiging van staatsgeweld. Of dat geweld er daadwerkelijk komt, hangt niet af van het reële of door autoriteiten verwachte houding van actievoerders. Het hangt af van keuzes van het gezag: hoe ze deze keer de dreiging die ze sowieso van protesterende mensen voelen, tegemoet zullen treden. Je kunt dus niet meer zeggen: als wij een nette optocht of protestbijeenkomst houden en geen ‘geweld’ gebruiken, dan laat de politie ons met rust. Die dagen zijn voorbij. Die dagen komen terug, en meer dan dat… maar alleen als wij onze vrijheid op straat zo goed verdedigen dat we de repressieve staatsmacht op de terugtocht weten te dwingen. In het zwart en solidair: samen slaan we die repressie terug! Maar eerst: wat is er gebeurd en hoe staan we er voor?
Amsterdam: politie op krakersjacht
We zien de repressie al enkele maanden in een stroomversnelling. Amsterdam, het Woonprotest op 12 september 2021, is een belangrijk moment hierin. Al tijdens de optocht was de politie opdringerig aanwezig rond groepen demonstranten die een strijdbare indruk maakten en bijbehorende toon zetten. Een poging van een aantal demonstranten om aan het eind van de demonstratie een pand te kraken, was het excuus dat de politie misbruikte om niet alleen vermeende krakers, maar mensen die alleen maar in de buurt stonden, aan te vallen, af te tuigen en in een aantal gevallen ook te arresteren. Heel behendig maakte de politie onderscheid tussen verschillende soorten demonstranten om de actievoerders uit elkaar te spelen. ‘De politie benadrukt dat het gaat om aanhangers van de kraakbeweging “en niet om de gemiddelde demonstrant die er vandaag was.”’(1) Voor de ‘gemiddelde demonstrant’ is de politie niet zo bang: die loopt netjes tussen de voorgeschreven lijntjes. Maar ‘aanhangers van de kraakbeweging’, dat is een ander verhaal. Dat is ondermijning van het gezag en een aanval op het eigendomsrecht. Dat moet natuurlijk de kop worden ingedrukt. Afstand scheppen tussen goede demonstranten en slechte actievoerders. Een klassiek verdeel-en-heers spel van het gezag.
Spijtig genoeg voor de politie stelde Woonprotest, de actiecoalitie die de demonstratie op touw had gezet, zich vierkant op tegenover het politiegeweld.(2) ‘Laat het duidelijk zijn: wij zijn pro-kraken, dat zeiden we op het podium, dat zeggen we in de media en dat zeggen we nog steeds. Kraken moet gedecriminaliseerd worden, omdat het onderdeel is van het fundamentele woonrecht.’ En ook: ‘Kraken is het gevolg van onmenselijk wanbeleid.” En al eerder in dezelfde verklaring, over de politieterreur zelf: ‘ We zijn daar heel erg van geschrokken en veroordelen dit politiegeweld. Onze steun gaat uit naar de mensen die gewond zijn geraakt, trauma hebben opgelopen of in de cel zijn beland.’ Geen vleug van afstand-nemen, geen vleug van beide-partijen-droegen-aan-escalatie-bij, zoals je heel vaak ziet vanuit bredere actiecoalities als radicaler demonstranten op politiegeweld stuiten en daarvan dan al gauw de schuld krijgen ook. Doodgewoon glasharde solidariteit van het Woonprotest met alle deelnemers. Woonstrijd is overduidelijk ook kraakstrijd, en de poging van het gezag om die twee uiteen te scheuren is frontaal mislukt. Goed!
Den Haag: politie op journalistenjacht
Intussen was al duidelijk dat het niet bij een enkel woonprotest zou blijven. Uit de ene na de andere stad kwamen aankondigingen van demonstraties tegen de woningnood. De eerste grote zou Woonopstand in Rotterdam worden. Daar werd nadrukkelijk ver buiten die stad gemobiliseerd, al voor en op het woonprotest in Amsterdam. Voordat daar echter de volgende confrontatie plaatsvond, zagen we staatsrepressie op een heel ander actiefront. Vanaf 11 oktober hield de klimaatactiegroep Extinction Rebellion (XR) zogeheten disruptieve acties van burgerlijke ongehoorzaamheid in de straten van regeringszetel Den Haag. Natuurlijk ontregelt zoiets het verkeer. Daarin schuilt het alarmsignaal dat XR wil afgeven: regering, ga iets doen aan de klimaatramp! Natuurlijk gaat de regering niets serieus doen, daar is ze niet voor opgericht. Het hele pleidooi is dus verkeerd geadresseerd. Maar het signaal dat van de actie uit ging is daarmee niet waardeloos. En degenen die intussen echt iets probeerden te doen, waren de dappere actievoerders.
Het gezag vond het natuurlijk helemaal niets en probeerde weer dezelfde verdeel-en-heers praatjes. Demonstreren mag, blokkeren mag niet. Nu laat XR haar actievoerders vervolgens opgewekt wegslepen, en daar vind ik iets van. Maar in dit verband belangrijker: politie reageerde weer met grof geweld. Opvallend daarbij was dat ze de ene dag een Volkskrant-journalist die van dichtbij vroeg waar de politie mee bezig was, oppakte, en de andere dag hetzelfde deed met een AD-journalist en bijbehorende cameraman. De twee zaten in ene bus vol actievoerders, om de geplande actie van dichtbij te kunnen verslaan. Politie sloot de bus in en hield zowel actievoerders als de twee mediawerkers aan. Beiden hadden een perskaart, beiden moesten toch mee naar het bureau. Dat is een repressieve grensverlegging ten kwade, temeer omdat er vrij weinig commotie over ontstond. En het Openbaar Ministerie noemt de aanhoudingen nog ‘rechtmatig’ ook.(3)
Demonstranten maken vaker zulke op niets geloofwaardigs gebaseerde aanhoudingen mee, en dan geven journalisten doorgaans niet thuis. Nu het journalisten raakt, slaan ze wat meer alarm. Het zou ze sieren om van nu af aan ook scherper te zijn als het actievoerders weer eens overkomt, maar ik verwacht niet al te veel… Hans Nijenhuis, de opgepakte journalist, zei al: ‘Ik blijf er bij dat het niet nodig was om ons mee te nemen naar het bureau. Het was op straat al glashelder wie wij zijn en geen deel van het protest uitmaakten.’(3) Waar. Maar ook een manier om te zeggen: ons mag je niet oppakken maar die actievoerders wel. Zo redden journalisten wellicht hachjes, maar geen vrijheden. Want als straks alle actievoerders van de straat gesleept zijn of erger, zonder journalisten die voor ze opkomen, dan blijft er van de journalistieke vrijheid ook weer steeds minder over. Die zijn dan gewoon het volgende doelwit,.
Intussen zou het begrijpelijk, maar niet handig zijn als wij als activisten zouden zeggen: net goed, nu voelen jullie ook eens hoe het is. Beter is het om voor journalisten op te komen, ook al zijn het inhoudelijk doorgaans onze bondgenoten niet. Immers: waar journalisten door onderdrukking geen verslag meer kunnen doen van demonstraties, kunnen agenten ook makkelijker ongezien en ongeremd hun geweld inzetten tegen ons. Waar de journalistieke vrijheid teloor gaat, is van de demonstratievrijheid al snel niet veel meer over. Hier delen we een tactisch, maar wezenlijk gemeenschappelijk belang tegen de repressie. Als journalisten dat onderkenden, waren we verder. Nogmaals: er op rekenen doe ik niet. En intussen heeft de staat de paaltjes weer wat verder verzet richting expliciete politiestaat, met gebreidelde pers en al. Belarus in wording met het kabinet-Rutte als collectieve Loekasjenko die demissionair is en eindeloos blijft zitten.
Rotterdam: politie op anarchistenjacht
Een hele aanzienlijke verdere verscherping van de onderdrukking manifesteerde zich afgelopen zondag. Toen vonden burgemeester en politie het nodig om Woonprotest in Rotterdam – een levendige manifestatie en optocht met tegen de achtduizend deelnemers – het leven zuur te maken met gerichte en herhaalde politieaanvallen. Deze keer ontbrak ieder serieus klinkend excuus. Bij een poging tot kraken kun je nog zeggen: dat is strafbaar, dan gaat de politie optreden. Dat ik die strafbaarheid niet erken en kraken legitiem vind, is zo. Maar ik snap dan nog wel de staatslogica, die ik tegelijk verwerp. Ik snap het politiegeweld tegen Woonprotest Amsterdam 13 december, dat ik tegelijk totaal verwerpelijk en verachtelijk vind.
In Rotterdam is echter extra inspanning – en een totaal cynische houding jegens het gezag – nodig om het politiegeweld nog een beetje te kunnen begrijpen. Agenten sloten al vrij vroeg in de demonstratie een groep anarchisten en aanverwanten helemaal in, bejegende deelnemers vanaf het begin al met agressie, en zette die groep stil. Daarmee kwam de hele optocht tot stilstand, want demonstranten vertikten het om door te lopen zolang niet iedereen, ook de ingesloten actievoerders, onbelemmerd verder konden. Hoe dat allemaal verder ging, is op diverse plaatsen uitvoerig te lezen. De bottom line: politie viel bij herhaling demonstranten aan en probeerde die weg te knuppelen, zonder dat demonstranten de politie op enige wijze serieus aan het belagen waren. Er was letterlijk niets illegaals of dreigends aan de hand toen de politie begon met haar getreiter. Of het moeten spreekkoren geweest zijn tegen de politie, die agenten natuurlijk beledigend zullen hebben gevonden. Maar wie zich agressief gedraagt, moet nu eenmaal niet verbaasd zijn voor agressor te worden uitgemaakt.
Beelden spreken boekdelen, Op een filmpje zie je hoe achter mensen langs een groepje agenten in burgers – de beruchte stillen, ook wel bekend als Romeo’s – aan komen lopen, terwijl vooraan een linie ME zich opstelt. De Romeo’s storten zich de deels zittende menigte in en proberen mensen mee te sleuren. Panische bewegingen van actievoerders, en met grote agressie rukt de ME op. Zo opereerde de politie dus: doelbewust gewelddadig, en zonder aanleiding. Natuurlijk hoorden we allerhande smoesjes. Nu.nl had het over ‘acht mensen’ die door de politie (zijn) aangehouden wegens opruiing, belediging en verboden wapenbezit’.(4) Waar de opruiing uit bestond, bleef volslagen onduidelijk, de politie voelt zich al beledigd als mensen hardop zeggen wat het zijn – staatsterroristen – en dat verboden wapen bezit bleek te bestaan uit een enkele boksbeugel, zoals uit een latere brief van de locoburgemeester bleek.(5) De NOS had het over ‘een groep in het zwart geklede demonstranten (…) die mogelijk verboden voorwerpen zoals boksbeugels en vuurwerk bij zich hadden’, en ‘voor escalatie wilden zorgen’.(6) Oftewel: de politie denkt dat mensen moeilijkheden gaan maken en daartoe spullen bij zich hadden, en valt die mensen dus aan. Niet wegens wat mensen deden, maar om wat de politie beweert wat ze dacht dat ze wellicht zouden willen gaan doen, is de politie mensen gaan aanhouden, aanvallen en gaan slaan. Kortom: lulkoek.
De politie hield trouwens meer mensen aan dan de genoemde acht. De politie vorderde ter plekke een tram van de RET, het plaatselijke OV-bedrijf, joeg de inzittenden er uit en stopte de tram vol met opgepakte actievoerders. ID-check en fouillering volgde, evenals trouwens ook nog klappen tegen al opgesloten mensen. Daarna werden mensen er weer uit gelaten.
Dit is niet de plek voor ene verdere uitgebreide reconstructie. Her en der zijn goede uitgebreide verslagen te lezen waarin je kunt vinden wat er werkelijk gebeurde. Een aangrijpend verslag geeft “een trampassagier”, via Twitter en via een commentaar op Indymedia.(7) Salic Kilic vertelt op Vers Beton wat hij aan politiegeweld heeft gezien.(8) Eric Krebbers doet op de website van Doorbraak verslag vol foto’s en ook video.(9)De essentie is dit. De politie probeerde anarchisten te isoleren van de rest van de demonstratie, veel andere demonstranten weigerden door te lopen, politie viel zowel anarchisten als andere demonstranten aan op en rond de Erasmusbrug, actievoerders deden een uitbraakpoging met behulp van een ludiek actiemiddel, een huisje dat de woningnood symboliseerde maar noodgedwongen eventjes een andere functie kreeg. De politie sloeg, en sloeg hard ook. De hondenbrigade stond ook klaar. Het was intimidatie en terreur.
Wat was van dit alles het doel? De repressie richtte zich vrij openlijk tegen anarchisten. Die liepen in een flinke en door rood-zwarte en rood-groene vlaggen herkenbare groep. Dat, en dat alleen, was kennelijk genoeg voor de politie om deze mensen in te sluiten en af te tuigen. De hoop was kennelijk dat de rest – beroofd van een strijdbaar en levendig deel van de demonstratie – dociel doorliep. Zoals in Amsterdam ‘aanhangers van de kraakbeweging’ losgescheurd moesten worden van ‘de gemiddelde demonstrant’, zo was het nu de bedoeling dat anarchisten en andere demonstranten uit elkaar werden gedreven. In beide gevallen richt de terreur tegen een strijdbaar en radicaal deel van de woonstrijd. En daar gaat het om.
De staat weet, of voelt, dat de woningnood mensen boos maakt. De staat weet of voelt ook dat kraken tegenover leegstand al;s idee dan best aannemelijk is voor boze demonstranten. De staat weet of voelt ook dat anarchisme – dat de strijd tegen woningnood ziet als strijd tegen het kapitalistische systeem, en daarbij directe actie zoals kraken belangrijk vindt – in zo’n situatie voet aan de grond kan krijgen binnen bredere protestbewegingen. De staat weet of voelt dat die bredere protestbewegingen tegen woningnood via kraken en anarchistische invloed aan scherpte en kracht zouden winnen. De staat zit daar niet op te wachten, want daarmee loopt haar ‘orde’ – bedoeld voor grote bezitters waaronder speculanten en huisjesmelkers – gevaar.
Door anarchisten en krakers aan te vallen, valt de politie dus precies dat deel van de beweging aan wat die beweging extra kracht geeft en extra gevaarlijk maakt voor staatsgezag en kapitaalsmacht. Daarmee is de aanval tegen krakers en anarchisten feitelijk een aanval op de hele woonstrijd. De hoop is dat anarchistische bewegingen in hun activiteiten worden belemmerd. De hoop zal vooral ook zijn dat andere demonstranten afstand houden van anarchisten, uit angst dat het staatsgeweld ook henzelf treft als ze te dicht bij anarchisten lopen. Hou de anarchisten uit jullie demonstraties, distantieer je van hun acties, en we laten jullie met rust. Dat is feitelijk de boodschap die via politiegeweld aan de andere demonstranten, en vooral aan organisatoren van het protest,wordt gegeven via charges, knuppelarij en arrestaties.
Die boodschap is binnengekomen – en op grote schaal beantwoord met een indrukwekkend ‘fuck you, blijf van onze anarchistische medebetogers af’. Dat bleek al doordat mensen weigerden door te lopen toen ze merkten dat de groep anarchisten was stilgezet en ingesloten. ‘Laat ze gaan, laat ze gaan!’ weerklonk het, of woorden van die strekking. De solidariteit leefde, daar op en rond de Erasmusbrug in Rotterdam. Ook nu kwam er na afloop vanuit de organisatie weer een ondubbelzinnige afwijzing van het politieoptreden.
De afstand tussen anarchisten en andere demonstranten is met dit alles kleiner geworden, en niet groter. Dit gebeurde zonder dat anarchisten zich in zaten te houden of zich wezenlijk minder radicaal voordeden dan ze – dan we! – zijn. Anarchistische zichtbaarheid en vastberadenheid was een deel van dat succes. Het intuïtieve besef van minstens vele honderden andere demonstranten dat de politieaanval tegen de anarchisten volslagen verwerpelijk en onterecht, leidde tot een solidariteit die we in deze vorm heel erg lang niet op deze schaal hebben meegemaakt. Dat was het andere deel van het succes van Rotterdam. Een tegen een hoge prijs van verwondingen en trauma behaald resultaat. Dat wel. Maar het was de staat voor de tweede keer niet gelukt om radicalen en meer gematigden in de woonstrijd uit elkaar te spelen. De solidariteit had de twee rondes woonstrijd in de twee grootste steden van Nederland gewonnen.
Repressie: hoe sterk staan zij?
Niets wijst er echter op dat de staat daarom haar repressieve houding gaat wijzigen in minder repressieve richting. Integendeel. Met een stevige woonstrijd in opkomst, en een zelfbewuste en door steeds meer mensen als legitiem erkende rol van anarchisten daarbinnen, is de dreiging die er van de woonstrijd tegen staat en kapitaal uitgaat, gegroeid. Staat en kapitaal zullen eerder harder terug proberen te slaan dan vrijwillig meer terrein prijs geven. Komende woonprotesten dienen dan ook te rekenen op grove politieaanvallen van allerlei soort, van ID-checks en fouilleringen en preventieve arrestaties tot en met onbeheerste knuppelpartijen, charges van politie te paard, optreden met hondenbrigades, waterkanon en traangas. Dat is het antwoord van een gezag dat zich bedreigd voelt en weet door de combinatie van radicaliteit en solidariteit die de woonstrijd steeds nadrukkelijker uitstraalt.
En ook dan zal de aanleiding van het staatsgeweld niet het optreden en gedrag van sommigen actievoerders zijn. Deelname aan woonprotesten door radicalen en met name anarchisten, of zelfs het vermoeden van deelname, is excuus genoeg. Het vermoeden van zulke deelname klopt natuurlijk bij voorbaat. Want anarchisten zijn overal, zoals het ook hoort, en waar we nog niet zijn, duiken we binnenkort wel op. De repressie is dus niet zonder meer een teken van kracht en zelfvertrouwen van het staatsgezag. Het is angst die ze drijft, angst om de greep te verliezen. Het is tegelijk ook de arrogantie van een macht die denkt dat ze met alles wegkomen, van toeslagenaffaire tot en met dertigduizend coronadoden, en dus ook met ongecontroleerd staatsgeweld tegen mensen die gewoon willen wonen zonder hemel en aarde te moeten bewegen en met fortuinen te hoeven schermen die ze niet hebben om aan een geschikte woning te komen.
Er zijn goede redenen om te vermoeden dat de repressiegolf niet zomaar gaat slagen, dat de staat haar greep in ieder geval op korte termijn verder gaat verliezen. Aan de mislukking van die repressie kunnen we op een aantal manieren ook krachtig bijdragen. Succesvolle verdediging tegen de repressie opent dan de weg naar verdere en radicaler verandering.
Waarom is de repressiegolf sowieso niet zeer kansrijk? Nieuw ontluikende protestbewegingen die opkomen voor breed gedeelde verlangens van naar sociale rechtvaardigheid zijn helemaal niet zo makkelijk door staatsgeweld in te tomen, zeker als die protestbewegingen vooral jonge mensen op de been brengen. De mensen die in Amsterdam en Rotterdam – en (binnenkort) in Arnhem, Tilburg, Nijmegen, Den Haag, Groningen en elders – de straat op gaan… die mensen hebben het gevoel dat ze voor een heel eenvoudige, heel rechtvaardige zaak staan; de vrijheid om te wonen, om niet dakloos te zijn, en om niet te arm te zijn om naast huur ook nog eten, drinken en kleding te kunnen betalen. Daar hebben die mensen natuurlijk groot gelijk in! Dit verlangen is rechtvaardig, en wordt ook door heel veel mensen als rechtvaardig erkend. Woondemonstranten aftuigen betekent dus mensen aftuigen die iets vragen waarvan bijna iedereen zegt: groot gelijk, dat wil toch iedereen? Dat diepe en breed erkende rechtvaardigheidsgevoel maakt sterk. Het maakt dat repressie de woede eerder zal vergroten dan zal doen afnemen, en repressie kan dan juist ook solidariteit oproepen met degenen die er door worden getroffen. Rechtvaardigheidsgevoel plus woede is een hele sterke cocktail. Woningnood plus repressie brouwen die cocktail. Misschien dat een vroegere Russische minister de cocktail weer eens een passende naam kan geven.
Daar komt iets bij. Deze woondemonstranten zijn overwegend nieuw. Ze demonstreren niet al jarenlang, ze zijn nog hoopvol en meestal nogal onervaren. Ze schrikken dus heel oprecht van wat ze aan repressie meemaken. Ze zijn veelal ook jong: de huidige woonstrijd heeft een hele sterke generatie-dimensie. Het is een jeugd die als het ware tegen de volwassen maatschappij zegt: je stuurt ons naar propvolle school, je duwt ons flutbanen in, je verpest ons klimaat, je legt ons allerlei beperkingen op wegens een pandemie die je niet eens serieus aan het bestrijden bent… en als we om zoiets als betaalbare woningen vragen heb je een wachtlijst van 20 jaar voor ons, plus politieknuppels als we bezwaren maken. What The Fuck?! Deze boze mensen zitten ook nog eens vol jeugdige energie en nog helemaal niet ‘realistisch’ geworden door eindeloos dromen in rook te hebben zien op gaan. Denken we echt dat duizenden jonge woondemonstranten zich door ene paar politiecharges tot gehoorzaamheid en lotsaanvaarding zullen laten terroriseren? Dat dachten burgemeesters en politiecommissarissen en universiteitsbestuurders in 1964 en 1965 in Amsterdam en Berkeley ook. Die inschattingsfout is ze niet goed bekomen.
Iets soortgelijks begint zich nu af te spelen, maar dan met een jeugd die veel slechtere vooruitzichten heeft dan toen, met mensen die weten dat zij het slechter krijgen dan hun ouders, zoals hun kinderen het slechter dreigen te krijgen dan zijzelf. Wat we nu zien is niet zomaar woonstrijd. Wat we zien heeft dimensies van een jongerenrevolte, gecombineerd met een opstand tegen armoedige, volstrekt inadequate maatschappelijke voorzieningen. Zoiets is niet snel te bedwingen. Als mensen in groten getale de moed verliezen en de hoop opgeven, ja, dan kan repressie een beweging echt breken. Maar we zitten in een situatie dat mensen juist moed aan het vatten zijn en en hoop aan het vinden zijn in hun eigen en in onze gezamenlijke kracht. Nee, deze woonstrijd wordt niet zomaar in drie maanden tijd in en uit elkaar getimmerd.
Hoe verder: wat doen wij?
Het is echter niet verstandig om hier uit af te leiden dat repressie haar effect ‘vanzelf’ wel verliest en de staat het wel opgeeft. De staat geeft het namelijk nooit op als we de staat niet verslaan. Nu beleven we een ontluikende beweging in snelle opkomst. Vroeg of laat bereikt die beweging resultaten – of niet. Blijven resultaten uit, dan raken mensen ontmoedigd en dan kan de repressie een beweging wel degelijk echt breken. Zover is het niet. We dienen ervoor te helpen zorgen dat het zover ook niet komt.
Dat vergt versteviging van de woonstrijd zelf: ja, een kraakrevival en wijdverbreide huurweigering is absoluut iets om actief na te streven. Het is goed dat het begrip ‘kraken’ weer een beetje mainstream wordt. Een liedje helpt.(10) Een kraakactie helpt nog iets meer.(11)
Dat vergt verbreding van het front: dezelfde overheid die een brute politiemacht op woondemonstranten afstuurt, laat een hardvochtige belastingdienst los op mensen die een sociale toeslag aanvragen en daarbij misschien een verkeerd woord invullen op ene onbegrijpelijk formulier. Hier zijn verbanden te leggen en bondgenootschappen te smeden.
Dat vergt verdieping van onze kritiek: dezelfde staatsmacht en hetzelfde kapitaalsbelang die ons geen woning gunnen, gunnen ons ook geen planeet waar we op kunnen wonen zonder weg te spoelen of te verschroeien. We botsen dus niet enkel tegen beleid, maar tegen een staat en uiteindelijk tegen een systeem.
Dat vergt vooral solidariteit! Opkomen voor elkaar, op demonstraties en daarbuiten. We zien wat dat betreft zeer vrolijkmakende zaken. De politie valt zwartgeklede anarchisten aan op demonstraties? Weet je wat, we gaan allemaal zwartgekleed naar de volgende demonstratie! Dat soort geluiden zie je nu buiten anarchistische kringen. Het is niet alleen hartverwarmend, het kan ook buitengewoon effectief zijn. Een zwart blok van 50 mensen kun je als ME wel insluiten en gaan aftuigen. Als een demonstratie van 5000 mensen er uit begint te zien als een soort zwart blok, dan wordt dat een beetje moeilijker. En zoals mededemonstranten voor anarchisten beginnen op te komen, zo is het ook een taak van anarchisten om anderen te helpen verdedigen tegen arrogante op hol geslagen staatsrepressie. Of die nu de vorm aanneemt van politiegeweld, huisuitzetting, deportatie of belastingterreur.
Dus: 1 Solidariseer! Kom voor elkaar op. 2 Generaliseer! Laten we onze gemeenschappelijke vijand onderkennen en bestrijden. 3 Radicaliseer! Achter onze problemen ligt een systeem van staatsmacht en kapitaalsbelang en andere autoritaire instituties, van patriarchaat en witte suprematie en natuurvernietiging en wat al niet. Hoe wijder verbreid dit soort kritiek, hoe sterker de strijd op elk afzonderlijk front ook staat. Hoe meer anarchisten er zijn, en hoe effectiever die weten te opereren, hoe sterker ook de strijd op al die fronten zal staan. Anarchisten hebben heel veel steun aan de solidariteit die ze – we! – momenteel steeds meer ervaren. Anarchisten hebben heel veel te bieden aan de strijd zelf, aan praktijkervaring en aan inzichten en radicale analyse, ter oriëntatie in de strijd.
Een sterkere woonstrijd een een steviger anarchistische deelname daaraan gaan dus hand in hand. Samen slaan we de repressie terug! Maar vooral ook: samen vechten we voor een wereld waarin woningnood een nachtmerrie is of een hoofdstuk in een geschiedenisboek, maar in ieder geval geen realiteit. Op naar dat volgende woonprotest, en allemaal in het zwart!
