Aanhangers van de overleden oud-president Desi Bouterse hebben hem de avond voor zijn crematie herdacht op het partijcentrum van de Nationale Democratische Partij (NDP) in Paramaribo. Daarbij werd aanwezige journalisten gevraagd om in het centrum geen woorden als ‘moordenaar’ en ‘veroordeelde’ te gebruiken in hun live verslagen en bij interviews met aanwezigen.
Volgens een woordvoerder van de partij “kon niet worden ingestaan voor de veiligheid van de pers” als deze woorden worden gebruikt in de buurt van de aanhangers van Bouterse. De Surinaamse nieuwswebsite Starnieuws besloot na deze mededeling geen liveverslag meer te doen van de herdenking.
“Er kunnen geen instructies worden geaccepteerd over op welke manier journalisten hun werk moeten doen. Dit komt neer op pure censuur”, schrijft de nieuwswebsite. “Starnieuws zal verslag blijven doen van de ceremoniën omdat het publiek geïnformeerd dient te worden, maar accepteert de voorwaarden van de NDP niet. Censuur kan nimmer worden getolereerd.” De krant de Ware Tijd besloot eveneens geen liveverslag meer bij te houden via hun website vanwege de beperkingen.
‘Garant staan voor ordelijk verloop’
Ook de NOS kreeg de instructies. Binnen het partijcentrum werd geadviseerd de woorden niet te gebruiken, daarbuiten was dat volgens de NDP-woordvoerder wel mogelijk. Volgens hem was dat geen beperking van de persrechten, maar wil de partij “garant staan voor een ordelijk en goed verloop” van de ceremoniën in het partijcentrum.
Nadat Starnieuws en De Ware Tijd hadden bericht over de instructies en hun gedeeltelijke boycot, reageerde de NDP dat er sprake was van een misverstand. “Wij betreuren het dat bij het gesprek tussen de persoon die verantwoordelijk was voor de accreditatie van de media en de mediahuizen, het als een vorm van censuur is overgebracht en bieden wij onze oprechte verontschuldigingen aan. Vanuit de partij is er nimmer instructie gegeven voor enige beperking aan de media.”
Volgens de partij waren de richtlijnen “uitsluitend gericht op het garanderen van een respectvol en ordelijk verloop, gezien de emoties die gepaard gaan met deze gebeurtenis”. Starnieuws heeft de verontschuldiging van de NDP geaccepteerd.
Verdeeld
In Suriname wordt verdeeld gedacht over de oud-president en legerleider. Tegenstanders zijn vooral boos over de Decembermoorden van 1982. Daar werden onder leiding van toenmalige legerleider Bouterse vijftien mensen gemarteld en vermoord. Hij werd er uiteindelijk eind 2023 voor veroordeeld tot een gevangenisstraf van twintig jaar, maar vluchtte. Zijn voorstanders prijzen hem juist als een sterke en charismatische leider die veel geld uitgaf aan sociale projecten.
De zogenoemde singi neti wordt de avond voor de begrafenis of crematie van een Surinaamse persoon gehouden. Er worden herinneringen opgehaald en er wordt gezongen.
De kist van de oud-president was er nog niet, die wordt vandaag rond 21.00 uur Nederlandse tijd in het partijkantoor neergezet na een tocht door de stad. Mensen kunnen dan in een stoet langs de opgebaarde Bouterse lopen om afscheid te nemen. Daarna volgt rond middernacht Nederlandse tijd de crematie.
Verslaggever Danny Simons in Paramaribo:
“In het partijcentrum waren geen tegenstanders en ook buiten bij het centrum was het rustig.
Honderden van de aanhangers van Bouterse waren op de ceremonie afgekomen. Dat is een gemêleerd publiek. Oudere en jongere mensen en mensen van verschillende etnische groepen. Er waren buiten kraampjes opgezet met eten en drinken voor hen en het leek haast wel een feest.”
Onder meer vanwege zijn veroordeling, heeft de Surinaamse regering besloten Bouterse geen staatsbegrafenis te geven. Er is geen condoleanceregister opengesteld door de regering en er zijn geen ceremoniën vanuit de staat. Wel hangen de vlaggen van regeringsgebouwen vandaag halfstok en is minister Landvreugd van Binnenlandse Zaken op verzoek van de familie bij de uitvaart aanwezig.
Minister Ramdin van Buitenlandse Zaken vroeg het Surinaamse volk “fatsoen en waardigheid te tonen” en zei dat “elke overledene een respectvolle begrafenis verdient”.
Gisteravond werd al een kleinere singi neti gehouden in Amsterdam-Zuidoost, daarop kwamen tientallen aanhangers van Bouterse af.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor NOOT 12/GEEN HEILIGENSTATUS VOOR SCHURK!
Suriname neemt vandaag afscheid van Desi Bouterse, die zich als president geliefd maakte door kwistig geld uit te geven. Maar dat hij het land daarmee in een diep economisch dal stortte, wil er bij veel mensen niet in. ‘We zijn aan het pinaren.’
Met een veelbetekende blik wijst Virginia Bruns (65) naar een pakje kippenbouillon. Het is dinsdagochtend en de pensionado staat in supermarkt Kasi Trading in Paramaribo. Op oudejaarsdag is ze doorgaans in feeststemming, maar de boodschappenprijzen dragen daar vandaag niet aan bij.
Ze pakt de bouillon uit het schap en houdt ’m omhoog. ‘Dit pak van honderd blokjes kostte een paar jaar geleden nog 50 Surinaamse dollar. Nu is het 93 dollar. Ik moet tegenwoordig langs drie of vier winkels om geld te besparen. Het gaat slecht met Suriname’, zegt ze, terwijl ze de bouillon teruglegt. ‘Heel slecht.’
Suriname neemt dit weekend afscheid van Desi Bouterse, die veertig jaar lang gold als een van de invloedrijkste mannen van Suriname. In Nederland zal hij vooral worden herinnerd vanwege de Decembermoorden, waarbij vijftien journalisten, advocaten en andere critici werden gemarteld en geëxecuteerd.
Maar een aanzienlijk deel van zijn volksgenoten herdenkt vandaag een geliefd staatshoofd. Met weemoed wordt teruggedacht aan de tijd waarin Bouterse aan de knoppen zat en het geld liet rollen. Tussen 2010 en 2020 hield hij als president de wisselkoers kunstmatig laag, net als de boodschappenprijzen, en nam duizenden mensen in overheidsdienst.
En dat was heel prettig, zeggen ze hier in de supermarkt. Paramaribo verkeert op de laatste dag van het jaar in een feestroes. Straks, vanaf het middaguur, zal overal in de stad het geknetter van pagara’s klinken, Chinese rotjesrollen van soms wel 40 meter lang. Maar voordat de stad zich overgeeft aan een drinkgelag, halen mensen nog gauw wat boodschappen in huis.
Elisabeth Doekoe (38) staat bij een vrieskist gevuld met kippenbouten, peinzend over de vraag wat ze ook alweer nog meer zou gaan kopen. Haar 17-jarige dochter Sandhien hangt verveeld over de boodschappenkar, de ogen vastgeplakt aan haar telefoon. Doekoe heeft vier kinderen en die zou ze straks graag naar de stad brengen. Maar dat gaat waarschijnlijk niet gebeuren. ‘Een drankje hier, een snack daar. Ik weet niet of ik dat kan betalen. Alles is duur geworden.’
Gratis boodschappen
Vroeger, onder Bouterse, kreeg ze nog wat hulp van politici. Zo ontving ze geregeld pakketten met gratis boodschappen. Bovendien zat er op tal van zaken subsidie. ‘Als je bij wijze van spreken 50 Surinaamse dollar moest betalen, dan legde Bouterse 45 dollar bij. Nu moeten we alles zelf betalen. Deze regering helpt niemand.’
Supermarktbezoekers Doekoe en Bruns hebben geen ongelijk. Het leven is na Bouterses aftreden fors duurder geworden; Suriname kent sinds 2020 duizelingwekkende inflatiecijfers van tot wel 60 procent per jaar. Een harde dobber voor de Surinamer, die het moet doen met een minimumloon van nog geen 7.000 dollar per maand. Dat is 190 euro.
Tegelijkertijd is de beleving op straat een totaal andere dan die van economen en politici. Het kwistig strooien met geld is weliswaar op de korte termijn fijn, maar op de lange termijn desastreus. De kille rekensommen liegen er niet om: Bouterses beleid stortte het land in een diep economisch dal.
Toen hij de sleutels kreeg van het presidentieel paleis, had Suriname een staatsschuld van 18 procent van het bruto binnenlands product. Toen hij tien jaar geleden de deur achter zich dichttrok, was dat opgelopen tot 120 procent. De nieuwe schulden kennen bovendien vaak torenhoge rentes.
Bouterses opvolger, president Chan Santokhi, meldde zich met hangende pootjes bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF). In ruil voor een noodlening moet Suriname sindsdien op last van het IMF fors bezuinigen. Inwoners krijgen geen subsidie meer op brandstof en ook steeds minder op elektriciteit.
Praktisch failliet
Het is ‘de enige manier voor Suriname om er bovenop te komen’, vindt Steven Debipersad, voorzitter van de Vereniging van Economisten in Suriname (VES), die fungeert als een denktank. ‘Suriname was praktisch failliet. In zijn drang om het volk te behagen, heeft Bouterse het juist armer gemaakt. Veel Surinamers zijn afhankelijk geworden van overheidssubsidies. Ze moeten op eigen benen leren staan.’
Dat zegt ook supermarkteigenaar Henk Kasi (60), die dinsdagochtend door zijn zaak loopt. Het is een man die ondanks zijn zachte stem toch harde uitspraken doet. ‘Bouterse en ook andere regeringen hebben subsidies gegeven om stemmen te winnen en aan de macht te blijven. Maar je kweekt luilakken.’
Hij wijst naar een aantal van zijn creoolse werknemers, die voor zijn winkel in de weer zijn met steekkarren vol frisdrank. ‘Ze verdienen elke maand minstens 15 duizend dollar (410 euro). Dat is een goed salaris. Een enkeling spaart en komt vooruit. Maar de meesten gaan uit en geven het binnen een paar dagen weer uit. Er wordt vooral veel geklaagd.’
Een van hen, Lorenzo Inge (35), zegt soms heus wel geld opzij te zetten. Hij zet de steekkar stil, doet zijn pet af en buigt naar voren. ‘Maar het leven is kort. En hard. Dus men heeft ook ontspanning nodig. En bij ontspanning ga je niet op de prijzen letten.’
Verstandig beleid
Het zijn twee werkelijkheden die elkaar niet raken. De regering voert verstandig macro-economisch beleid, maar voor de man en vrouw op straat is het leven slechts duurder geworden. De prijs van een liter benzine aan de pomp is gestegen van 7 naar 40 Surinaamse dollar; een gemiddelde gascilinder om op te koken van 50 naar ruim 300 dollar. ‘De regering moet gewoon hulp vragen aan het buitenland’, zegt Doekoe, zonder te specificeren hoe dat precies moet werken. ‘We zijn aan het pinaren.’
‘De mensen op straat hebben gelijk’, zal Stanley Raghoebarsing (68), de minister van Financiën, later vertellen. ‘Wij zeggen dat ons beleid goed is voor het land. Dat blijven we herhalen. Maar mensen willen de voordelen natuurlijk zelf ervaren.’
Toch komt de regering de bevolking maar mondjesmaat tegemoet. De enige serieuze poging is het opzetten van zogenoemde food baskets, 31 verkoopplekken waar veelgebruikte boodschappen tegen kostprijs worden aangeboden. Het gaat om bijvoorbeeld aardappelen, uien, suiker, bruine bonen of sardientjes. Die worden verkocht vanuit oranjekleurige containers die her en der door het land staan.
Woekerwinsten
Het is een manier om de bevolking een handje te helpen, zegt de minister. Bovendien drukt dat hopelijk ook de prijzen in commerciële supermarkten. ‘Supermarkten vragen 85 Surinaamse dollar voor een kilo aardappelen. Ze maken woekerwinsten, want bij een basket is de prijs 35 dollar.’
Het project is een bescheiden succes, stelt kruidenier Kasi, die zelf een distributiepunt heeft. Ook verzorgt Kasi de import van alle producten voor het project. Zo krijgt hij elke week 40 ton aardappelen en 20 ton uien binnen uit het buitenland, die vervolgens over alle verkooppunten worden verdeeld. Andere producten worden beduidend minder vaak geïmporteerd, zoals bruine bonen (acht containers per jaar) en blikken sardines (vier containers).
Raymon, een Javaanse veertiger die in de supermarkt een pak bruine suiker in zijn winkelmandje legt, vindt het een mooi gebaar. Maar het is volgens hem lang niet genoeg. ‘Veel mensen weten niet dat deze food baskets bestaan. En als ze wel gaan, is de voorraad snel op’ – iets wat ook Kasi erkent.
De regering moet meer van Bouterse leren, vindt Raymon. ‘Bouterse snapte de Surinamer. De doorsnee bevolking heeft niet het intellect om te begrijpen hoe de economie werkt. Veel mensen hebben alleen de lagere school afgemaakt. Ze kijken naar de portemonnee en zeggen: deze regering maakt me arm.’ In mei gaat Suriname weer naar de stembus, en dat zou zomaar weer het einde kunnen betekenen van de regering-Santokhi, waarschuwt Raymon. Zijn advies? ‘Verwen het volk een beetje.’
HOE NEEMT SURINAME AFSCHEID VAN BOUTERSE?
Een Surinaamse uitvaart is doorgaans uitbundig, met veel zang en dans. Die van Bouterse begon vrijdagavond met een singi neti, een wake waarbij wordt gebeden. Aanhangers kwamen samen in de grote congreshal achter het hoofdkantoor van de NDP, de partij van Bouterse. Het is een ruimte met plaats voor duizenden toeschouwers, die doet denken aan een sportarena.
Zaterdagochtend wordt het lichaam van Bouterse door de hoofdstad Paramaribo gereden. De NDP hoopt dat er een mensenmassa op de been zal zijn. Vanaf 11 uur lokale tijd wordt de uitvaart gehouden, die uren zal duren en waarbij veel mensen zullen spreken. Er staan meer dan 25 sprekers op het programma. Het geheel wordt uitgezonden op de lokale tv-zenders. Daarna wordt Bouterse gecremeerd.
De regering heeft besloten dat Bouterse geen staatsbegrafenis krijgt. De oud-president werd eind 2023 voor zijn rol bij de Decembermoorden veroordeeld tot 20 jaar cel en was sindsdien op de vlucht. Toch laat de regering zijn dood niet ongemerkt voorbijgaan: op overheidsgebouwen hangen de vlaggen zaterdag halfstok. Inwoners wordt op het hart gedrukt om kalm te blijven. ‘We zijn een vredige, tolerante en religieuze samenleving. Laten we dat zo houden.’
Het Suriname van de 21ste eeuw toont een gezicht van welvaart en economische groei. President Desi Bouterse houdt de touwtjes stevig in handen en is topfavoriet om met zijn partij NDP de parlementsverkiezingen opnieuw te winnen. Een nieuwe ambtstermijn wenkt, al wekt de zeepbeleconomie onrust en is het klimaat van corruptieschandalen en vriendjespolitiek nog lang niet gaan liggen.
Suriname is altijd al een buitenbeentje geweest op het Zuid-Amerikaanse continent. Het Caraïbische staatje is letterlijk en figuurlijk afgesneden van de buitenwereld. Snelle verbindingswegen naar buurlanden Frans-Guyana en Guyana zijn er niet en het dichte Amazonewoud sluit Suriname helemaal af van zuiderbuur Brazilië.
De internationale luchthaven in Zanderij telt één bestemming buiten het Amerikaanse continent: Schiphol. ‘De Nederlandse kolonisatie was het slechtste wat ons ooit kon overkomen’, zegt een studente op de campus van de Anton De Kom Universiteit van Suriname. ‘Naast decennia onderdrukking en slavernij zadelden ze ons op met een taal waar we niets mee zijn.’ Steeds meer vakken worden tegenwoordig in het Engels gedoceerd in plaats van het Nederlands en ouders kiezen bewust voor Engelstalig onderwijs.
Casino’s, villa’s en Japanse bolides
Taalisolement was lange tijd de belangrijkste belemmering voor internationale relaties in de voornamelijk Spaans- en Portugeestalige regio. De Surinaamse president Desi Bouterse doorbrak dat isolement door nieuwe internationale handelsrelaties aan te knopen.
De rijke Surinaamse bodem vormt een ideale troef tijdens onderhandelingen met potentiële buitenlandse investeerders. Dankzij de massale ontginning van goud, olie en hout kon Suriname evolueren van een laag- naar een midden-inkomensland. En Bouterse is ambitieus: een nieuwe ambtstermijn zou het land toelaten door te groeien naar een hoog-inkomstland.
Met een economische groei van 3,6 procent in 2014 behoort Suriname tot een van de best scorende landen van Zuid-Amerika.
Nina Jurna werkte tien jaar als correspondente in Suriname en publiceerde recent een biografie van de Surinaamse president: Desi Bouterse: een Surinaamse realiteit. De Nederlandse journaliste verhuisde toen Bouterse in 2010 aan de macht kwam en keerde voor het eerst in vijf jaar terug om te kijken hoe het land veranderd was.
‘De algemene levensstandaard verhoogde drastisch’, merkte ze onmiddellijk op. ‘Dat is overal zichtbaar in het straatbeeld: naast talloze casino’s en winkelcentra maakten verloederde huizen plaats voor fraaie villa’s. Japanse bolides rijden op nieuw aangelegde wegen en winkelrekken puilen uit van importproducten.’
Sociaal contract
Investeringen in onderwijs, volksgezondheid en infrastructuur –dat beloofde Bouterse bij zijn aantreden als president. Een snelweg van Paramaribo naar Brazilië kwam er voorlopig niet, evenmin als de beloofde 18.000 woningen. Van heel wat andere toezeggingen kwam er wel wat in huis: de invoering van een minimumloon, de algemene ziektekostenverzekering, de gratis gezondheidszorg voor kinderen en bejaarden…
‘Spelende kinderen aan de Surinamerivier in het diepe binnenland. Bouterse geniet enorme populariteit bij de jonge Surinaamse bevolking.’
Irvin Ngariman
De kinderbijslag steeg van 0,75 euro per kind per maand naar 12 euro, de “Algemene Oudedagvoorziening” van 70 euro naar 130 euro. De sociale vooruitgang maakte Bouterse populair bij de kiezer, maar kwam niet gratis: de reserves van de Centrale Bank –op dit moment amper een half miljard euro– halveerden in de laatste drie jaar en de nationale schuldenlast –thans meer dan 1,5 miljard euro– is sinds 2000 nog nooit zo hoog geweest.
‘Na vijf jaar Bouterse zijn de overheidsfinanciën in een precaire toestand beland. Dat zorgt voor onrust bij de bevolking’
Volgens Regilio Dodson, econoom aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname, zijn de Surinaamse overheidsfinanciën in een precaire toestand beland. Hij vreest dat de uitgaven onder Bouterse groter zijn dan de economie dragen kan.
‘In vijf jaar tijd probeerde Bouterse heel wat beloftes in te lossen. Er zijn echter te veel verschillende lijnen uitgezet, zonder diepgang of realistische aanpak.’
Dodson ziet Suriname afglijden naar een zeepbeleconomie: ‘De voornaamste bron van inkomsten in Suriname zijn de grondstoffen. Alternatieven zijn er niet. Als de wereldprijs van goud en olie zakt, zoals de laatste jaren het geval, is dat onmiddellijk voelbaar.’
De uitdager van Bouterse
De onzekere economische toekomst van Suriname is een heet hangijzer in de aanloop naar de verkiezingen. De oppositie beschuldigt Bouterse van te veel en te ondoordachte uitgaven. Chandrikapersad Santokhi is presidentskandidaat bij V7, een coalitie van zeven oppositiepartijen. Hij is de belangrijkste uitdager van Bouterse.
Santokhi: ‘Ons land gaat ten onder aan het corrupte fenomeen van ‘familie en vrienden’. Het is de burger die op den duur het gelag zal betalen. De president zegt dat de economie lekker loopt, maar voor wie eigenlijk?’
VHP
Volgens Santokhi moet de volgende regering werk maken van een duurzame economie en meer investeerders aantrekken. Santokhi: ‘De economie moet opnieuw gezond worden, met een bloeiende industrie.’
‘Surinames extreme afhankelijkheid van grondstoffen creëert een ongezond economisch klimaat’
Daarnaast wil de politicus van Hindoestaanse afkomst de banden met Nederland opnieuw versterken, iets waar het huidige staatshoofd van huivert. Bouterse minimaliseert de precaire financiële situatie van Suriname: ‘Ondanks een turbulente internationale economische omgeving, heeft Suriname een gezonde groei doorgemaakt met uitstekende groeivooruitzichten.’
Zolang de economische bel niet barst voor de verkiezingen blijft Suriname op de hand van Bouterse. Uit de laatste peilingen blijkt dat vijftig procent van de kiezers verder wil met de huidige regeringsleider. De fluctuerende grondstoffenprijs beantwoordt de vraag of zijn sociale vooruitgang op termijn betaalbaar zal blijven.
Kruistocht tegen corruptie
Naast het economische vraagteken stond de afgelopen regeerperiode bol van corruptieschandalen en andere incidenten. De vriendjespolitiek, het nepotisme en cliëntelisme waar Bouterse zich zo tegen verzette in de vorige verkiezingscampagne, wordt hem vandaag zelf verweten door de oppositie. Ook het aannemen van de controversiële amnestiewet, waarmee Bouterse zijn aangebrande verleden schoonveegde, wakkerde de tegenstand aan.
Bouterses zelf verkondigde “kruistocht tegen corruptie” draaide uit op een flop. Hij ontsloeg vijftien ministers wegens zelfverrijking, maar kwam volgens Nina Jurna weinig geloofwaardig over door zich te blijven omringen met omstreden figuren.
‘Bouterse gaf zelf al aan dat het economisch zware tijden zijn. In de aanloop naar de verkiezingen probeerde hij deze uitspraak te minimaliseren maar het kwaad was al geschied.’
Annelies Verhelst
‘In 2013 werd zelfverrijking vastgesteld bij minister van Openbare Werken Ramon Abrahams. Na het schandaal ontsloeg Bouterse zijn oude maatje en medecouppleger uit zijn functie, om hem enkele weken later aan te nemen als “staatsadviseur”.’
Parlementariërs verwijten de regering een gebrek aan transparantie en vriendjespolitiek.
Zeven oppositiepartijen bundelen zich om een vuist te maken tegen de NDP van Bouterse.’
VHP
In datzelfde jaar liet het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zich kritisch uit over druggerelateerde corruptie in Suriname tot op het hoogste politieke niveau. Op de corruptie-index van Transparency International zakte Suriname eind 2014 weg naar de honderdste plaats, die ze deelt met China en Algerije.
Parlementariërs verwijten de regering een gebrek aan transparantie en vriendjespolitiek. Zo zegt Nationaal Assemblee-lid Arthur Tjin A Tsoi: ‘Alles gebeurt in een waas van geheimzinnigheid en duisternis. Ministeries zijn uitgehold en het beleid wordt centraal gevoerd vanuit het Kabinet van de President. Transparantie en verantwoording over uitgaven en projecten bestaan niet.’
Chandrikapersad Santokhi belooft alvast verandering als een meerderheid in het parlement hem straks aanduidt als nieuwe president: ‘Ons land gaat ten onder aan familie en vrienden. De regering voert een beleid dat enkel voordeel oplevert voor zijn naasten.’
Vogelzangwedstrijden
Ondanks zijn omstreden imago blijft Bouterse een man van het volk. Volgens Nina Jurna zijn er weinig politici die het land zo goed kennen en de kiezers zo handig weten te bespelen. ‘Zoals al zijn buren geniet hij doodgewoon van vogelzangwedstrijden op zondagochtend in Paramaribo.’
‘Bouterse kent als geen ander de psyche van de Surinamer en speelt hier uitstekend op in’
Daarnaast is Bouterse een meester in bruggen bouwen tussen de etnisch verdeelde Surinamers. Dat slaat vooral aan bij jongeren, die in tegenstelling tot oudere generaties minder vastgeroest zijn in de etnische politiek. Binnen de 350.000 stemgerechtigde Surinamers zijn er heel wat jongeren –en dat is voor Bouterse een belangrijke troef.
‘De NDP is voor velen meer dan een politieke partij, een beweging die symbool staat voor Surinaams nationalisme’, zegt politicoloog Hans Breeveld. ‘Ze overwon de etnische sentimenten en de bevolking lijkt haar haar verleden en misstappen keer op keer te vergeven.’
Santokhi, die met zijn serieuzer imago en onbesmette reputatie erg in trek is bij een socioculturele elite, blijft voor velen een Hindoestaanse presidentskandidaat. Zijn Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) stond lange tijd bekend als emancipatorische partij voor de Hindoestaanse gemeenschap. Het blijft nog maar de vraag hoeveel stemmen hij bij andere bevolkingsgroepen kan halen.
Vrouwvriendelijk
Voor Surinaamse vrouwen worden het alvast historische verkiezingen. Suriname bengelt al jaren achteraan op het vlak van gendergelijkheid. Volgens het Global Gender Gap-rapport van het Wereld Economisch Forum (WEF) waren in 2014 slechts 12% van de parlementariërs in Suriname vrouwen, veruit het laagste cijfer van het Amerikaanse continent. 94% van de ministerposten is ingevuld door mannen.
De Ook Zij-bewustmakingscampagne streefde in de aanloop van de verkiezingen naar meer vrouwen op de kieslijsten. Met in totaal 106 verkiesbare vrouwen –een nooit eerder gezien aantal– bij de 25 politieke partijen hopen de campagnevoerders op meer dan 30% vertegenwoordiging van vrouwen in het parlement.
Het succes van de Ook Zij-campagne is ook Bouterse niet ontgaan. Hij nam alvast het voortouw en zette de meeste vrouwen van alle partijen op zijn kieslijst. Een vrouwvriendelijke keuze of vooral een populistische verkiezingsstrategie? Het verkiezingsresultaat na 25 mei zal op deze en meerdere vragen antwoord bieden.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor NOOT 10/GEEN HEILIGENSTATUS VOOR SCHURK!
Surinamers namen dit weekend afscheid van oud-president en voormalig dictator Desi Bouterse. Op vrijdag hielden belangstellenden een Singi Neti: een traditionele herdenkingsbijeenkomst op de dag voor een uitvaart. Op zaterdag liep een begrafenisstoet met een opgebaarde Bouterse naar het crematorium.
EINDE
HET PAROOL
IN EEN AMSTERDAMSE BOVENZAAL WORDT DESI BOUTERSE HERDACHT: ”HIJ WAS DE GROTE LEIDER, DIE ALS EEN VADER
Het is zaterdagmiddag nog niet zo druk als vrijdagavond tijdens de zogeheten singineti – een traditionele herdenkingsdienst met veel zang en mooie woorden. Toch is het fanatisme in de rijkelijk versierde bovenzaal van een bedrijfsverzamelgebouw in Zuidoost er bepaald niet minder om.
De livestream van de uitvaartplechtigheden rond Desi Bouterse die zijn partij, de Nationale Democratische Partij (NDP), vanuit Suriname verzorgt, is voorin de zaal te zien op een groot videoscherm. Achterin ligt, op een met de paars-witte partijkleuren-beklede hoge tafel en temidden van staatsieportretten, het condoleanceregister.
De op 24 december overleden Surinaamse ex-president Desiré Delano Bouterse (79) wordt hier door Amsterdamse Surinamers geëerd als een Volksheld, met een hoofdletter V. Een man die Suriname veertig jaar heeft beheerst. Die het land wat de aanwezigen betreft uit het slop heeft getrokken en trots en waardigheid heeft gegeven.
Heldenstatus, ondanks veroordeling
Dat Bouterse eind 2023 voor het aanjagen van de Decembermoorden op 15 politieke tegenstanders in 1982 tot 20 jaar cel werd veroordeeld en dat hij in Nederland voor drugshandel is veroordeeld, doet voor de rouwenden helemaal niets af aan zijn heldenstatus, integendeel. ‘Meneer Bouterse’ was een groot staatsman, zeggen ze tegen iedereen die het maar horen wil.
Rosita Foort poseert naast de met paars-witte ballonnen en bloemen omzoomde foto van haar held. Onder die foto is een banier gedrapeerd in de kleuren van de Surinaamse vlag. Hoe zij Bouterse gedenkt? “Als een ge-wel-di-ge man. Wat hij allemaal heeft gedaan voor Suriname is bijna niet met woorden te beschrijven. Voor de economie, de bedrijven die hij heeft opgezet, de universiteit, de bruggen, de wegen… Door hem konden Surinamers een eigen woning krijgen. Hij heeft zo veel opgebouwd, wat inmiddels allemaal weer kapot is gemaakt.”
Het D-woord, de Decembermoorden, laat haar gloedvolle blik iets verstarren, maar niet lang. Foort: “De echte schuldigen voor de Decembermoorden moet je in Nederland zoeken. Bouterse kan zich nu niet meer verdedigen, maar zijn kinderen en kleinkinderen zullen die verdediging oppakken. Dan zullen ze nog lelijk opkijken.”
Tranen in de ogen
Achterin de zaal kijkt Alexandra Haman met tranen in haar ogen naar het grote scherm waarop is te zien dat Surinamers bloemen gooien op de lijkwagen die onder grote belangstelling door Paramaribo rijdt. Door de ruiten van het voertuig kunnen ze een glimp van de overleden heerser opvangen, want de kist is open. “Kijk nou, hoe fantastisch, deze volkseer! Dit is een historische dag!” zegt Haman.
Bouterse ís Suriname, wat haar betreft. “Door het bericht over zijn overlijden voelde ik me zo hulpeloos. Zo machteloos. Hij was de grote leider die als een vader over ons waakte, als de beschermheer van Suriname die alle etnische tegenstellingen overbrugde.”
Wat dat betreft bestaat de regering van Chan Santokhi, de huidige president van Suriname, uit tegenpolen. Als Haman zijn naam uitspreekt, is het alsof ze een scheldwoord gebruikt. “Hij en Ronnie Brunswijk, die veroordeelde bankovervaller en moordenaar, zijn het kwaad. Zij maken de staat Suriname en de rechtsstaat kapot. Ik sidder en beef voor de toekomst zonder Bouterse, waarin zij hun tanden zullen laten zien.”
Als Haman naar de Decembermoorden wordt gevraagd, verwijst ze naar het boek van rechtspsycholoog Peter van Koppen: “Dat heeft me de ogen geopend. Bouterse is zonder gedegen bewijs veroordeeld. Ik ben boos op de overheid en op justitie en over hoe Nederland zijn pionnen heeft gebruikt om Bouterse veroordeeld te krijgen.”
Voor altíjd de held
Glenn van Duivenvoorde eert Bouterse als de staatsman die ‘meer dan veertig jaar in het machtscentrum van Suriname zat’. “Ik zie hem als een grote leider en een groot nationalist die heel veel voor Suriname heeft gedaan. Ik hoop dat hij uiteindelijk een stuk positiever de geschiedenis in zal gaan. Het proces over de Decembermoorden was te veel politiek gestuurd. Als het parlement hem eerst amnestie heeft verleend, kun je dat later niet terzijde schuiven.”
Ook aan de toog achterin, bij de broodjes bakkeljauw, klinkt louter hulde voor Desiré Delano Bouterse, vandaag de held van deze zaal in Amsterdam-Zuidoost. “Nee, niet alleen vandaag, maar voor altij́d! Schrijf dát maar op.”
”Ook op andere manieren wist Bouterse de kiezer voor zich te winnen. Een 72-jarige Hindostaanse vrouw, die op de Centrale Markt tayerblad en andere bladgroente verkoopt, vertelt in geuren en kleuren hoe de partij van Bouterse haar geregeld cadeaus bracht. ‘Afgelopen week nog zijn ze gekomen. Ze hebben een mooi tasje achtergelaten met een kerstbrood en een potje pindakaas.’ Met veelbetekende blik: ‘Wat heeft de huidige president voor mij gedaan? Ik verdien hier 200 Surinaamse dollars (omgerekend 5,50 euro, red.) per dag. Wij armen hebben hulp nodig.’
Bouterse was een charismatische man die omkeek naar de armen, klinkt het op veel plekken. ”
…….
……..
…….
……..
”
Hij heeft mensen vermoord’
Toch zijn er ook genoeg mensen die van Bouterse niets moeten hebben. Een van hen is Suradj Budha (53), die bij zijn kraampje aandachtig kleine tomaatjes uitstalt. Hij was zelf jong toen Bouterse de macht greep, maar de periode heeft een onuitwisbare indruk bij hem achtergelaten. ‘Hij heeft mensen vermoord. Op zo iemand kan ik nooit stemmen.’ Bouterse heeft de straten weliswaar wat opgeknapt, ‘maar hoeveel kinderen heeft hij vernietigd met drugs? Hoeveel criminaliteit is er ontstaan?’”
De liefde voor Desi Bouterse zit diep bij vele Surinamers, blijkt op het partijkantoor waar rouwenden zijn condoleanceregister komen tekenen. Elders in Paramaribo klinken andere geluiden. ‘Een verschrikkelijke tijd.’
De 76-jarige Lesley Valies had zich voorgenomen om flink te zijn. Het is zaterdagmiddag en hij staat op het punt om het condoleanceregister te tekenen voor Desi Bouterse, veertig jaar lang een van de meest invloedrijke mannen van Suriname. Maar nu het moment daar is, houdt Valies het niet droog. Zijn handen beginnen te bibberen, dikke tranen biggelen over zijn wangen.
Valies wenkt een aanwezige vrijwilliger, die de pen overneemt en hem vragend aankijkt. ‘Vader van dit land’, dicteert hij, zachtjes snikkend. ‘Altijd groot, zelfs na de dood. Kijk naar boven en je ziet hem in elke wolk. De geest van dit Surinaamse volk.’
Valies is een van de vele Surinamers die zijn afgereisd naar Ocer, het hoofdkantoor van de NDP, de politieke partij van Bouterse. Het is een vrijstaand gebouwencomplex, waar auto’s af en aan rijden. Het is zaterdagmiddag in Paramaribo en druk in de stad. Veel Surinamers hebben sinds de kerstdagen vrij.
Hier wordt gerouwd om Desiré Delano Bouterse, de meervoudig president van Suriname die afgelopen week op 79-jarige leeftijd overleed. Hij kwam in 1980 aan de macht na een staatsgreep. Onder zijn bewind werden in 1982 vijftien journalisten, advocaten en andere critici gemarteld en geëxecuteerd. De moordpartij, die later de Decembermoorden is gaan heten, bleek een politieke comeback niet in de weg te zitten. Bouterse werd tweemaal verkozen en was tussen 2010 en 2020 president.
Je geloofde hem, je vertrouwde hem’
Voor sommige buitenstaanders is zijn immense populariteit moeilijk te begrijpen. Bouterse was als hoogste militair verantwoordelijk voor gruweldaden. Daarna mengde hij zich in de cocaïnehandel. Als president liet hij het land berooid achter.
Die mensen hebben Bouterse nooit horen spreken, vermoedt Kalisda Pinas (47). Ook zij heeft net het register getekend en zit nu in de grote congreshal, achter het partijkantoor. De ruimte met plek voor tweeduizend toeschouwers doet denken aan een sportarena.
Pinas heeft hier talloze malen gestaan. Ze zag dan hoe Bouterse de zaal binnenkwam. Kinderen omhelsde. Danste. Zong. ‘Als hij sprak, dan kon je ademloos luisteren. Je geloofde hem, je vertrouwde hem. Het was betoverend.’
Ze hoeft haar ogen maar te sluiten en ze hoort nog hoe Bouterse Sinatra’s My Way zong. Dus toen ze woensdagochtend via de tamtam hoorde dat hij was overleden, reed ze in het donker naar zijn huis.
Pas toen ze die ochtend met eigen ogen het wit weggetrokken lijk zag dat lag opgebaard in zijn huis, kon ze het geloven. Nu wendt ze haar ogen af en kijkt naar een banner met een foto van Bouterse, naast foto’s van andere Zuid-Amerikaanse leiders als Che Guevera, Hugo Chávez en Fidel Castro. ‘Bouta was een volkspresident. Zo iemand gaan we nooit meer krijgen.’
‘We moeten elkaar ook vergeven’
Ook elders in de stad heeft Bouterse nog een grote aanhang. Neem de 46-jarige Ray Gennip, die zondagochtend om 08.30 uur op de Saoenah-markt handenwrijvend staat te wachten op een warme bakabana. ‘Vers uit de pan’, jubelt hij.
Gennip is, net als Eddi (63) en Saartje (59) die de bakabana’s staan te frituren, een fan van Bouterse. Vooral omdat Bouterse ‘écht voor een multiculturele samenleving stond’. Suriname bestaat uit een mengelmoes van etniciteiten: afstammelingen uit onder meer Afrika (creolen), India (Hindostanen) en Indonesië (Javanen). De NDP zegt een multi-etnische partij te willen zijn, en dat spreekt aan. ‘Voor Bouterse was iedereen een Surinamer.’
Aan de Decembermoorden heeft Gennip niet zo’n boodschap. ‘Ik ben van de generatie die daar niet bij was. We moeten elkaar ook vergeven. Je kunt niet blijven doorsukkelen over zoiets uit het verleden.’
Ook op andere manieren wist Bouterse de kiezer voor zich te winnen. Een 72-jarige Hindostaanse vrouw, die op de Centrale Markt tayerblad en andere bladgroente verkoopt, vertelt in geuren en kleuren hoe de partij van Bouterse haar geregeld cadeaus bracht. ‘Afgelopen week nog zijn ze gekomen. Ze hebben een mooi tasje achtergelaten met een kerstbrood en een potje pindakaas.’ Met veelbetekende blik: ‘Wat heeft de huidige president voor mij gedaan? Ik verdien hier 200 Surinaamse dollars (omgerekend 5,50 euro, red.) per dag. Wij armen hebben hulp nodig.’
Bouterse was een charismatische man die omkeek naar de armen, klinkt het op veel plekken. Daarmee heeft hij het land ook diep in de schulden gestoken. De huidige regering trekt de broekriem aan en bouwt subsidies en toeslagen af. Maar ‘het gras groeit terwijl het paard sterft’, zegt een Javaanse bezoeker op de markt.
‘Hij heeft mensen vermoord’
Toch zijn er ook genoeg mensen die van Bouterse niets moeten hebben. Een van hen is Suradj Budha (53), die bij zijn kraampje aandachtig kleine tomaatjes uitstalt. Hij was zelf jong toen Bouterse de macht greep, maar de periode heeft een onuitwisbare indruk bij hem achtergelaten. ‘Hij heeft mensen vermoord. Op zo iemand kan ik nooit stemmen.’ Bouterse heeft de straten weliswaar wat opgeknapt, ‘maar hoeveel kinderen heeft hij vernietigd met drugs? Hoeveel criminaliteit is er ontstaan?’
Kraamhouder Mientje (59), die zwijgend naast hem heeft zitten luisteren, knikt. Ze was zwanger toen hij als militair de macht greep. ‘Ik herinner me nog goed hoe ik uren in de rij stond om spijsolie te kopen. Ik kwam aan de beurt en toen was het op.’ Hoofdschuddend: ‘Een verschrikkelijke tijd.’
Over de erfenis van Bouterse zal nog lang worden getwist. Ondertussen zal de komende periode ook langzaam maar zeker iets meer duidelijk worden over waar Bouterse zich de afgelopen twaalf maanden heeft schuilgehouden. Op straat en in de pers wordt driftig gespeculeerd, maar feiten zijn er nog niet.
Vaststaat dat Bouterse vanwege zijn veroordeling geen staatsbegrafenis zal ontvangen. De Surinaamse veiligheidsdiensten vrezen dat dit in de komende dagen tot onrust zal leiden, maar de rouwende Kalisda Pinas bezweert op het partijkantoor dat dat niet zal gebeuren. ‘Bouterse zou niet hebben gewild dat er rotzooi wordt getrapt. Hij wilde het land bijeenbrengen. Niet iedereen hield van hem, maar hij hield van alle Surinamers.’
Vrijdagavond zal het hier in Ocer vollopen met ‘vele duizenden mensen’ die hun laatste eer willen bewijzen, verwacht de NDP. Die nacht zal er een wake worden gehouden, de zogenoemde singi neti, een feestelijke bijeenkomst waarbij wordt gedronken en gezongen. Na de doorwaakte nacht zullen zijn aanhangers met het lichaam door de stad rijden.
Natuurlijk vindt Pinas het jammer dat er geen staatsbegrafenis volgt. Toch maakt ze zich niet druk. Paramaribo zal getuige zijn van een ‘geweldige mensenmassa’, die Bouterse een ‘grootser afscheid zal geven dan de staat hem had kunnen geven’. ‘Het zal de geschiedenisboeken ingaan.’
EINDE
[7]
”Ook elders in de stad heeft Bouterse nog een grote aanhang. Neem de 46-jarige Ray Gennip, die zondagochtend om 08.30 uur op de Saoenah-markt handenwrijvend staat te wachten op een warme bakabana. ‘Vers uit de pan’, jubelt hij.
Gennip is, net als Eddi (63) en Saartje (59) die de bakabana’s staan te frituren, een fan van Bouterse. Vooral omdat Bouterse ‘écht voor een multiculturele samenleving stond’. Suriname bestaat uit een mengelmoes van etniciteiten: afstammelingen uit onder meer Afrika (creolen), India (Hindostanen) en Indonesië (Javanen). De NDP zegt een multi-etnische partij te willen zijn, en dat spreekt aan. ‘Voor Bouterse was iedereen een Surinamer.’
Aan de Decembermoorden heeft Gennip niet zo’n boodschap. ‘Ik ben van de generatie die daar niet bij was. We moeten elkaar ook vergeven. Je kunt niet blijven doorsukkelen over zoiets uit het verleden.’
De Nationale Assemblee stond zaterdag tijdens de openbare vergadering stil bij het overlijden van Desi Bouterse die jarenlang lid is geweest van het college en fractieleider was van de NDP. Ook was hij twee termijnen president van Suriname. Er is geen onvertogen woord gevallen in De Nationale Assemblee, die ook 1 minuut stilte in acht heeft genomen. Alle fracties, de Assembleevoorzitter en de regering hebben hun medeleven betuigd met de familie en de NDP.
Assembleevoorzitter Marinus Bee opende de rij der sprekers en had het over een collectief verdriet, waarbij eenheid en respect van belang zijn. Hij riep op om vast te houden aan het positieve. Ronny Asabina, fractieleider van de BEP, zei dat een markante Surinamer is heengegaan. Hij was voor velen een bron van inspiratie. Hij heeft als een bijzondere Surinamer zijn stempel op vele terreinen gedrukt. Hij riep namens zijn partij op om de idealen van Bouterse te koesteren.
De fractieleider van Pertjajah Luhur, Evert Karto, toonde zijn respect voor de overledene. Een grote Surinamer is heengegaan. Hij was onlosmakelijk verbonden aan de geschiedenis van het land en heeft een diepe indruk achtergelaten. Hij was een vastberaden leider die grote uitdagingen is aangegaan. Zijn leiderschap ging gepaard met zware verantwoordelijkheid, waarbij keuzen moesten worden gemaakt. Er moeten lessen geleerd worden uit het verleden en gebouwd worden aan een rechtvaardige toekomst.
Edgar Sampie zei namens ABOP dat Bouterse een grote zoon was van het land. In en buiten Suriname is zijn heengaan een groot verlies. Hij prees zijn moed en durf in goede en slechte tijden. Sampie bracht in herinnering dat zijn voorzitter, vicepresident Ronnie Brunswijk, en Bouterse een lange geschiedenis hebben gedeeld. Zijn inspiratie moet gebruikt worden om het land op te bouwen. Ivanildo Plein van de NPS bracht zijn condoleances over aan de familie, vrienden en de dierbaren van de overledene en wenste hen sterkte toe met het verlies.
Asis Gajadien, fractieleider van de VHP, zei dat het land geconfronteerd is geworden met het plotselinge heengaan. Er is veel discussie geweest en er spelen veel emoties. Het is niet aan hem of de VHP om te oordelen. Dat ligt aan hogere machten. Hier op aarde is het de taak om in alle rust en alle eerbied zaken af te handelen. Hij condoleerde de weduwe Ingrid Bouterse-Waldring, zijn kinderen, andere familieleden en de NDP en wenste hen veel sterkte toe. Namens de regering betuigde minister Krishna Mathoera haar sympathie met De Nationale Assemblee en de NDP-fractie.
“De leider van de Revolutie, gewezen voorzitter, erevoorzitter van de NDP, lid van De Nationale Assemblee, tevens president van de Republiek Suriname, onze geestesvader en nestor, de heer Desiré Delano Bouterse is ons plotseling komen te ontvallen. Nationaal en internationaal erkend als een groot en inspirerende progressieve leider voor jonge natiestaten”, zei Rabin Parmessar, fractieleider van de NDP.
“Zijn nalatenschap blijft een baken voor ons werken, bewustwording en dekolonisatie van onze samenleving. Wij zullen zijn visie en idealen met vastberadenheid voortzetten en zijn droom van een sterker en verenigd Suriname levend houden. Zijn visie was groot, zijn droom voor ons land puur, waarbij hij tevens zocht naar een vreedzame wereld gebaseerd op duurzame internationale principes en internationaal recht.
Desiré Delano Bouterse is op weg naar het Grote Licht, moge zijn ziel in vrede rusten; zijn werk hier is voldaan, maar hij blijft voortleven in onze idealen en in elke positieve daad voor duurzame ontwikkeling, daar zijn nalatenschap zal blijven als een eeuwige belofte aan ons aller geliefd land en volk.
Wij wensen zijn echtgenote, familie, partij leden, sympathisanten van de NDP en allen die geraakt zijn door dit groot verlies veel sterkte. Wij bedanken de familie in het bijzonder zijn echtgenote en kinderen, dat zij hem met ons hebben gedeeld. Een grote zoon en groot nationalist met zijn hart op de juiste plaats voor Suriname is ons voorgegaan! Hij zal altijd bij ons zijn; zijn legacy is nu deel van ons!”
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor NOOT 5/GEEN HEILIGENSTATUS VOOR SCHURK!
Baas, Bevel en Bouta: zo werd de Surinaamse oud-president Desiré Delano Bouterse in de volksmond genoemd. Surinaamse media meldden vanochtend zijn overlijden. Sommigen zullen Bouterse herinneren als een volksheld, anderen vooral als een dictator, moordenaar en drugsdealer.
De laatste jaren was de oud-president vooral in het nieuws vanwege de vervolging voor zijn rol bij de Decembermoorden in 1982. Op 7 en 8 december van dat jaar werden vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse doodgeschoten in Fort Zeelandia.
In het hoger beroep over de Decembermoorden kreeg Bouterse vorig jaar twintig jaar gevangenisstraf. Sindsdien was hij voortvluchtig. Het is nog niet duidelijk waar hij zich het afgelopen jaar had verborgen.”
NOS
BOUTERSE: COUPPLEGER, PRESIDENT EN VOOTVLUCHTIG OM
‘Baas, Bevel en Bouta: zo werd de Surinaamse oud-president Desiré Delano Bouterse in de volksmond genoemd. Surinaamse media meldden vanochtend zijn overlijden. Sommigen zullen Bouterse herinneren als een volksheld, anderen vooral als een dictator, moordenaar en drugsdealer.
De laatste jaren was de oud-president vooral in het nieuws vanwege de vervolging voor zijn rol bij de Decembermoorden in 1982. Op 7 en 8 december van dat jaar werden vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse doodgeschoten in Fort Zeelandia.
In het hoger beroep over de Decembermoorden kreeg Bouterse vorig jaar twintig jaar gevangenisstraf. Sindsdien was hij voortvluchtig. Het is nog niet duidelijk waar hij zich het afgelopen jaar had verborgen.”
NOS
BOUTERSE: COUPPLEGER, PRESIDENT EN VOOTVLUCHTIG OM
Desi Bouterse definitief veroordeeld tot 20 jaar cel voor Decembermoorden
Oud-president Desi Bouterse is definitief veroordeeld tot twintig jaar cel voor zijn rol bij de Decembermoorden in 1982. Het Hof van Justitie in Suriname heeft de oud-president van het land in hoger beroep veroordeeld. Bouterse (78) zelf was niet bij de uitspraak aanwezig.
Ook tegen vier medeverdachten heeft het hof een definitief vonnis geveld. Ex-militairen Ernst Geffery, Iwan Dijksteel, Benny Brondensten en Stephanus Dendoe zijn veroordeeld tot 15 jaar celstraf. Ook zij waren net als Bouterse niet aanwezig bij de uitspraak. Het hof acht de vier medeschuldig aan het plegen van de moorden.
Geen onmiddellijke gevangenneming
Het Openbaar Ministerie had in hoger beroep twintig jaar cel geëist tegen Bouterse, expliciet werd daar een bevel tot onmiddellijke gevangenneming van de oud-president bij geëist. Bij de twee eerdere veroordelingen was die eis er niet.
Het hof heeft vandaag geen bevel tot onmiddellijke gevangenneming gelast. Het hof vindt dat justitie dat verzoek onvoldoende heeft onderbouwd. Tegelijkertijd zegt het hof dat het vonnis de “in gevangenneming al in zich draagt”. Dat betekent niet dat Bouterse niet de cel in moet, maar dat het aan het Surinaamse OM is om invulling te gaan geven aan het vonnis. Hoe en wanneer dat gebeurt, is nog niet duidelijk.
Gratieverzoek
Desi Bouterse heeft de mogelijkheid om een gratieverzoek in te dienen bij de president. Dat betekent dat zijn straf daarmee eventueel kwijtgescholden kan worden. Dit verzoek dient hij binnen acht dagen in te dienen. Indien hij dat verzoek doet, wordt de uitvoering van het vonnis opgeschort tot de president er een besluit over heeft genomen.
President Santokhi moet bij een gratieverzoek advies inwinnen bij het Hof van Justitie, dat vandaag uitspraak heeft gedaan. Als Bouterse een verzoek doet, heeft de president de ruimte om zelf te bepalen hoelang hij de tijd neemt voor een besluit.
Het jarenlange proces van de Decembermoorden draait om de moord op vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse. In de nacht van 7 op 8 december 1982 werden journalisten, vakbondsleiders en advocaten doodgeschoten in Fort Zeelandia.
Definitief
In 2019 werd Bouterse door de krijgsraad al veroordeeld tot twintig jaar cel. Omdat hij nooit bij het proces aanwezig was, werd hij bij verstek veroordeeld. Na die veroordeling tekende Bouterse verzet aan en belandde de zaak opnieuw bij de krijgsraad. Die kwam in 2021 tot dezelfde straf. Tegen de uitspraak van het hof vandaag kan Bouterse niet meer in beroep.
Vooraf was het al de vraag of de 78-jarige Bouterse aanwezig zou zijn in de rechtbank. In de zestien jaar dat het proces loopt, was Bouterse meermaals afwezig. Ook nu hadden zijn aanhangers de leider van de grootste oppositiepartij in Suriname (NDP) aangemoedigd niet te verschijnen bij het Hof in Paramaribo.
Ontkend
Bouterse heeft zijn betrokkenheid altijd ontkend en vindt dat hij alleen politiek verantwoordelijk is omdat hij destijds bevelhebber van het leger was. Of hij zelf heeft deelgenomen aan de executies in de nacht van 7 op 8 december is niet met zekerheid te zeggen. Dat hij daar opdracht voor heeft gegeven is volgens de rechtbank en nu dus ook volgens het hof voldoende bewezen.
Wie waren de vijftien slachtoffers van de Decembermoorden? In de carrousel hieronder zie je hun namen:
Bouterse heeft het hele proces “politiek gemotiveerd” genoemd. Herhaaldelijk wijst hij daarbij naar Nederland. Volgens hem houdt Nederland belangrijke informatie rond de gebeurtenissen in december 1982 achter.
Ruim 41 jaar na de gebeurtenissen komt er met het definitieve vonnis een einde aan het lange wachten voor de nabestaanden van de slachtoffers. Zij reageren opgelucht op het vonnis.
“Ik hoop dat we het nu niet meer zullen hebben over de verdachten, maar over die vijftien mensen die zich verzet hebben. Het is een dag om eer te bewijzen aan degenen die zich sterk hebben gemaakt voor een democratisch Suriname”, reageerde Lilian Gonçalves, nabestaande en jurist, tegenover de NOS.
Reacties uitgeschakeld voor NOOT 2/GEEN HEILIGENSTATUS VOOR SCHURK!
De Surinaamse oud-president Desi Bouterse is op 79-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt de Surinaamse minister van Buitenlandse Zaken aan de NOS.
Volgens de minister is het lichaam van Bouterse in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo. Lokale media melden dat de oud-president is overleden “na een kort ziekbed op een schuiladres”.
De afgelopen uren deden in Suriname al geruchten de ronde dat Bouterse is overleden. Er verzamelden zich mensen bij het kantoor van zijn partij de NDP en ook bij de woning van Bouterse in Paramaribo. De weg daarnaartoe werd afgesloten.
Desi Bouterse was voortvluchtig sinds zijn definitieve veroordeling van ruim een jaar geleden voor zijn rol bij de Decembermoorden. Daarbij werden in 1982 vijftien tegenstanders van het regime-Bouterse gedood in Fort Zeelandia, in Paramaribo.
Toen de Surinaamse justitie een opsporingsbevel uitvaardigde, dook Bouterse onder en sindsdien werd niets meer van hem vernomen. Twee dagen geleden werd er in zijn woning een inval gedaan, maar daarbij werd voor zover bekend niets gevonden.
Bouterse was in de jaren 80 van de vorige eeuw de leider van het militaire regime, dat door een staatsgreep aan de macht kwam. Bouterse gaf leiding aan een groep van onderofficieren die begin 1980 een staatgreep pleegde. Hij bleef tot 1988 aan de macht.
In 2010 kwam hij door democratische verkiezingen opnieuw aan de macht. In 2015 werd hij herkozen. Hij bleef president tot 2020.
Correspondent Latijns-Amerika Nina Jurna
“Desi Bouterse was zowel diep gehaat bij velen als zeer geliefd bij zijn aanhang. Hij verdeelde Suriname tot op het bot. Bouterse drukte zijn stempel op Suriname sinds 1980 toen hij samen met vijftien sergeanten een staatsgreep pleegde en vervolgens een militaire dictatuur vestigde in het toen nog jonge land, dat in 1975 onafhankelijk was geworden.
Een dieptepunt waren de Decembermoorden van 1982 toen onder leiding van Bouterse vijftien critici van zijn bewind werden gemarteld en vermoord.
Nadat Suriname weer een democratie werd, lukte het Bouterse om via zijn politieke partij NDP (Nationale Democratische Partij) een belangrijke rol te blijven spelen. Eerst als parlementslid, later twee termijnen als democratisch gekozen president. De Decembermoorden bleven hem altijd achtervolgen en na een proces van zestien jaar werd Bouterse in 2023 definitief veroordeeld tot 20 jaar celstraf.
De verwachting is dat, net als Bouterse deed bij leven, de reacties op zijn dood Suriname zullen verdelen. Op sociale media posten zijn aanhangers al emotionele berichten. Bij de nabestaanden van de Decembermoorden zal er alles behalve rouw zijn. Wat de uiteindelijke impact zal zijn is nog moeilijk te zeggen. Enerzijds zal het voor velen als bevrijding aanvoelen, voor anderen juist als het grote verlies van een volksleider.”
EINDE
NOS
BOUTERSE: COUPPLEGER, PRESIDENT EN VOOTVLUCHTIG OM
Baas, Bevel en Bouta: zo werd de Surinaamse oud-president Desiré Delano Bouterse in de volksmond genoemd. Surinaamse media meldden vanochtend zijn overlijden. Sommigen zullen Bouterse herinneren als een volksheld, anderen vooral als een dictator, moordenaar en drugsdealer.
De laatste jaren was de oud-president vooral in het nieuws vanwege de vervolging voor zijn rol bij de Decembermoorden in 1982. Op 7 en 8 december van dat jaar werden vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse doodgeschoten in Fort Zeelandia.
In het hoger beroep over de Decembermoorden kreeg Bouterse vorig jaar twintig jaar gevangenisstraf. Sindsdien was hij voortvluchtig. Het is nog niet duidelijk waar hij zich het afgelopen jaar had verborgen.
Bouterse, met inheemse en Zeeuwse voorouders, werd een paar maanden na de Tweede Wereldoorlog geboren en groeide op in Suriname. Vanaf 1968 volgde hij zijn militaire opleiding in Nederland, het land waarmee hij later een moeilijke relatie onderhield. Hij keerde vlak voor de Surinaamse onafhankelijkheid van 1975 terug om zijn land te dienen als beroepsmilitair.
Sergeant Bouterse stoorde zich aan de manier waarop de regering van Henck Arron het land bestuurde na de onafhankelijkheid. Samen met vijftien andere militairen pleegde hij in 1980 een staatsgreep. Hij kreeg aanvankelijk het voordeel van de twijfel, ook van de Nederlandse regering.
Maar toen verkiezingen uitbleven, zwol de kritiek aan. Er klonken steeds meer negatieve geluiden over de sterke repressie en het gebrek aan democratische stappen. Bouterse was niet gediend van die kritiek.
Vooral de acties van vakbondsleider Cyriel Daal, wekten zijn woede. In de nacht van 7 op 8 december 1982 werd Daal opgepakt samen met vijftien andere mannen: journalisten, advocaten, en een andere vakbondsleider, Fred Derby.
In Fort Zeelandia werden ze bijna allemaal gemarteld en vermoord. Volgens de militairen wilden de mannen een tegencoup plegen en zijn ze op de vlucht neergeschoten.
Derby was de enige overlevende van de Decembermoorden. Zijn verklaring vormde later een belangrijk en doorslaggevend bewijsstuk in de rechtszaak tegen Bouterse, die pas in 2007 begon en eind 2019 tot een veroordeling leidde van 20 jaar.
In de jaren na de moorden werd er weer langzaam werk gemaakt van democratiseringen. De voormalige persoonlijke lijfwacht van Bouterse, Ronnie Brunswijk, keerde zich van hem af. Tussen 1986 en 1992 voerden de twee een bloedige strijd tegen elkaar. Tientallen mensen kwamen om het leven.
Bouterses militaire regime werd steeds meer door de bevolking verguisd vanwege de economische neergang en het tekort aan voedsel. Pas in 1988 kwam er een einde aan de dictatuur. Maar achter de schermen bleef Bouterse actief en invloedrijk.
Eind jaren 90 werd Bouterse in Nederland berecht en bij verstek veroordeeld voor betrokkenheid bij een drugstransport. De basis van die veroordeling bleek later niet geheel onomstreden. Advocaat Inez Weski diende tevergeefs meerdere herzieningsverzoeken in bij de Hoge Raad, omdat de kroongetuige zou zijn omgekocht door de Nederlandse regering.
De term drugsbaas bleef aan hem kleven. Al was het maar omdat zijn zoon Dino zowel in Paramaribo als in de Verenigde Staten achter de tralies belandde wegens drugs en wapenhandel. Bouterse senior leek het allemaal niet te deren. Hij zei dat politiek Den Haag hem uit de weg wilde ruimen. De relatie met Nederland bleef moeizaam.
Opnieuw president
Via de democratische weg lukte het Bouterse om opnieuw aan de macht te komen. Zijn charisma en multi-etnische partij – wars van buitenlandse bemoeienis – werkte aanstekelijk op de jonge bevolking van Suriname. In 2010 stemde een ruime meerderheid voor zijn Nationale Democratische Partij.
De droom van Bouterse om de grote volksleider te worden, kwam uit en de economische wind waaide gunstig in die jaren. De regering Bouterse gaf veel geld uit aan sociale projecten en in 2015 werd hij herkozen.
Maar niet lang daarna werden de scheuren in zijn beleid zichtbaar. De inkomsten van de regering daalden flink door de lage grondstofprijzen. De staatskas bleek vrijwel leeg en corruptie vierde ondanks de beloftes van Bouterse hoogtij. De regering leende exorbitante bedragen.
Ondertussen begon de bevolking te morren. De lage inkomens beleefden moeilijke tijden en ook de middenklasse kampte met grote tegenslag.
Veroordeling Decembermoorden
Ook de Decembermoorden bleven Bouterse achtervolgen. Ondanks diverse pogingen om het proces stil te zetten, kwam de openbaar aanklager met een zware strafeis tegen Bouterse: twintig jaar cel. Op 20 december vorig jaar werd hij door de rechter definitief veroordeeld tot deze gevangenisstraf. Dat was een overwinning voor de nabestaanden van slachtoffers van de Decembermoorden, en een smet op het blazoen van Bouterse.
De oud-president moest zich op 12 januari van dit jaar melden bij de gevangenis, maar deed dat niet. Sindsdien was hij voortvluchtig. De autoriteiten konden hem niet opsporen en er gingen geruchten dat Bouterse in de jungle van Suriname zat. Er waren ook verhalen dat hij gewoon thuis zat. Vandaag werd dus bekend dat hij is overleden. Waar hij is gestorven en wanneer is nog niet bekend.
Kort na de eerste berichten over zijn overlijden verzamelden zich vandaag veel mensen bij het partijkantoor en bij de woning van Bouterse. Veel mensen toonden zich geëmotioneerd.
Daaruit bleek opnieuw hoe verdeeld de Surinaamse bevolking is over de oud-president en legerleider. Voor sommigen is hij nog steeds een volksheld die Suriname tot grote hoogte bracht. Maar voor anderen is hij voorgoed het gezicht van de Decembermoorden, de zwarte pagina in de Surinaamse geschiedenis.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor NOOT 1/GEEN HEILIGENSTATUS VOOR SCHURK!
NOS
NOS
NOS
NOS
NOS