Vreemdelingen uit veilige landen van herkomst en vreemdelingen met een asielvergunning in een ander EU-land maken nauwelijks kans op een asielvergunning in Nederland. Wel belasten zij het opvang- en asielsysteem. Voor de groep veilige landers geldt dat zij veelal niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning en relatief vaak voorkomen in de groep overlastgevers. Om de druk op het opvang- en asielsysteem te verlichten worden kansloze asielaanvragen daarom zo snel mogelijk afgehandeld door de IND – in de regel binnen vier weken.”
” De IND behandelt de asielaanvragen van asielzoekers uit veilige landen in een versnelde procedure. Ook wel ‘spoor 2’ genoemd. Het COA vangt deze mensen tijdens de versnelde asielprocedure versoberd en separaat op. Gaan ze in beroep? Dan verhuizen ze naar reguliere azc’s. ”
Asielzoekers uit een veilig land van herkomst of asielzoekers die al internationale bescherming genieten in een ander Europees land vragen soms toch asiel aan in Nederland. Deze noemen we in de asielketen ook wel ‘spoor 2-asielzoekers’. Zij maken weinig kans op een verblijfsvergunning. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) behandelt hun asielaanvraag in een versnelde procedure. Zo wil de overheid Nederland minder aantrekkelijk maken voor mensen met een kansarme asielaanvraag. Asielzoekers in spoor 2 hebben het recht om tegen een afwijzing van de asielaanvraag in beroep te gaan.
Opvang tijdens de versnelde asielprocedure
Asielzoekers in spoor 2 verblijven tijdens hun versnelde asielprocedure in Ter Apel en Budel-Cranendonck in sober ingerichte en afgescheiden gebouwen. Ze ontvangen geen eet- en leefgeld, maar krijgen maaltijden en verzorgingsproducten in natura. Ze kunnen ook geen begeleidingsprogramma’s volgen. De huisregels zijn hier ook strenger. Hier wordt op toegezien door een stevig COA-team, extra beveiligingspersoneel en personeel van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Zo moeten deze bewoners zich dagelijks melden bij het COA en wekelijks bij de Vreemdelingenpolitie (AVIM). Daardoor zijn ze beschikbaar voor hun asiel- en vertrekproces.
Opvang tijdens de beroepsfase
Gaan asielzoekers in spoor 2 in beroep tegen de afwijzing van hun asielaanvraag en er is nog steeds recht op opvang? Dan plaatst het COA hen tijdens de beroepsfase in reguliere azc’s verspreid over het land. Het is niet mogelijk om op de azc’s hetzelfde maatregelenpakket te bieden als in Ter Apel en Budel-Cranendonck.
Kwetsbare personen: niet separaat
Kwetsbare asielzoekers uit deze groep vangen we niet separaat op. Denk aan alleenstaande vrouwen, gezinnen met kinderen jonger dan 16 jaar en LHBTI’s. Zij verblijven niet in de afgescheiden gebouwen, maar op een andere plek in Ter Apel en Budel-Cranendonck. Daar geldt wel hetzelfde regime als voor de andere bewoners in spoor 2. Als zij in beroep gaan en er nog steeds recht op opvang is, stromen zij door naar een regulier azc in het land.
Pilot sobere opvang
In opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) voerde het COA in 2021 een pilot sobere opvang uit. Spoor 2-asielzoekers werden tijdens zowel de versnelde asielprocedure als de beroepsfase afgescheiden, sober en met extra toezicht opgevangen in Ter Apel en Budel-Cranendonck.
Het is na de pilot nog niet gelukt om nieuwe locaties te vinden voor deze wijze van versoberde opvang van asielzoekers in spoor 2. Ondanks de overwegend goede ervaringen met deze pilot, de inspanningen van het COA en het dringende beroep vanuit de Landelijke Regietafel Migratie en Integratie op provincies en gemeenten.
De gemeenteraden van Westerwolde en Cranendonck willen de versoberde opvang voor asielzoekers uit spoor 2 in hun gemeenten niet langer facilliteren. Op 31 december 2021 is daarom de pilot van JenV gestopt. Het COA blijft, in opdracht van het ministerie, locaties zoeken waar versoberde opvang wel mogelijk is.
”Zij moeten zich voortaan dagelijks melden bij het COA en worden gecontroleerd bij het naar binnen- en buitengaan. Ook krijgt deze groep asielzoekers gedurende de gehele periode in de opvang geen leefgeld meer, maar goederen in natura zoals maaltijden en toiletartikelen.”
Nieuwe asielzoekers die nauwelijks kans maken op een Nederlandse asielvergunning worden voortaan geclusterd ondergebracht in een aparte, sobere opvang. Dat schrijft staatssecretaris Broekers-Knol vandaag in een brief aan de Tweede Kamer.
Deze nieuwe manier van opvangen is bestemd voor nieuwe asielzoekers uit veilige landen van herkomst en voor hen die al een asielvergunning hebben in een ander EU-land. Zij moeten zich voortaan dagelijks melden bij het COA en worden gecontroleerd bij het naar binnen- en buitengaan. Ook krijgt deze groep asielzoekers gedurende de gehele periode in de opvang geen leefgeld meer, maar goederen in natura zoals maaltijden en toiletartikelen.
Druk verlichten
Vreemdelingen uit veilige landen van herkomst en vreemdelingen met een asielvergunning in een ander EU-land maken nauwelijks kans op een asielvergunning in Nederland. Wel belasten zij het opvang- en asielsysteem. Voor de groep veilige landers geldt dat zij veelal niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning en relatief vaak voorkomen in de groep overlastgevers. Om de druk op het opvang- en asielsysteem te verlichten worden kansloze asielaanvragen daarom zo snel mogelijk afgehandeld door de IND – in de regel binnen vier weken.
Clustering
Op dit moment worden asielzoekers met een kansarme aanvraag opgevangen in asielzoekerscentra verspreid over heel Nederland. Vanaf nu gaat dat – met een zorgvuldige opbouw – gebeuren in een afgezonderd deel op de bestaande centra in Ter Apel en Budel-Cranendonck. Door deze asielzoekers geclusterd op te vangen, is deze groep beter beschikbaar voor begeleiding in het asiel- en opvolgende vertrekproces waardoor de asielprocedure sneller verloopt. Er is sneller duidelijkheid over hun toekomst en zij kunnen Nederland sneller verlaten bij een afwijzing van de asielaanvraag. De versobering en clustering moet daarnaast leiden tot een afname van de aantrekkingskracht van Nederland en een betere beheersbaarheid van deze groep in de opvanglocatie.
Kwetsbare groepen
Asielzoekers in een extra kwetsbare positie, zoals alleenstaande minderjarige vreemdelingen, gezinnen met minderjarige kinderen tot 16 jaar, alleenstaande vrouwen en LHBTI+ (als dat bij ketenparners bekend is) zullen niet in de nieuwe voorziening worden opgevangen. Zij gaan naar een reguliere locatie, maar vallen wel onder hetzelfde versoberde verstrekkingenniveau. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) zijn uitgezonderd van het versoberde regime. Veilige landers die momenteel in andere asielzoekerscentra verblijven, wachten daar de voortgang op hun procedure af.
Nieuwe asielzoekers die nauwelijks kans maken op een Nederlandse asielvergunning worden voortaan geclusterd ondergebracht in een aparte, sobere opvang. Dat schrijft staatssecretaris Broekers-Knol vandaag in een brief aan de Tweede Kamer.
Deze nieuwe manier van opvangen is bestemd voor nieuwe asielzoekers uit veilige landen van herkomst en voor hen die al een asielvergunning hebben in een ander EU-land. Zij moeten zich voortaan dagelijks melden bij het COA en worden gecontroleerd bij het naar binnen- en buitengaan. Ook krijgt deze groep asielzoekers gedurende de gehele periode in de opvang geen leefgeld meer, maar goederen in natura zoals maaltijden en toiletartikelen.
Druk verlichten
Vreemdelingen uit veilige landen van herkomst en vreemdelingen met een asielvergunning in een ander EU-land maken nauwelijks kans op een asielvergunning in Nederland. Wel belasten zij het opvang- en asielsysteem. Voor de groep veilige landers geldt dat zij veelal niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning en relatief vaak voorkomen in de groep overlastgevers. Om de druk op het opvang- en asielsysteem te verlichten worden kansloze asielaanvragen daarom zo snel mogelijk afgehandeld door de IND – in de regel binnen vier weken.
Clustering
Op dit moment worden asielzoekers met een kansarme aanvraag opgevangen in asielzoekerscentra verspreid over heel Nederland. Vanaf nu gaat dat – met een zorgvuldige opbouw – gebeuren in een afgezonderd deel op de bestaande centra in Ter Apel en Budel-Cranendonck. Door deze asielzoekers geclusterd op te vangen, is deze groep beter beschikbaar voor begeleiding in het asiel- en opvolgende vertrekproces waardoor de asielprocedure sneller verloopt. Er is sneller duidelijkheid over hun toekomst en zij kunnen Nederland sneller verlaten bij een afwijzing van de asielaanvraag. De versobering en clustering moet daarnaast leiden tot een afname van de aantrekkingskracht van Nederland en een betere beheersbaarheid van deze groep in de opvanglocatie.
Kwetsbare groepen
Asielzoekers in een extra kwetsbare positie, zoals alleenstaande minderjarige vreemdelingen, gezinnen met minderjarige kinderen tot 16 jaar, alleenstaande vrouwen en LHBTI+ (als dat bij ketenparners bekend is) zullen niet in de nieuwe voorziening worden opgevangen. Zij gaan naar een reguliere locatie, maar vallen wel onder hetzelfde versoberde verstrekkingenniveau. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) zijn uitgezonderd van het versoberde regime. Veilige landers die momenteel in andere asielzoekerscentra verblijven, wachten daar de voortgang op hun procedure af.
Het is ontzettend triest dat een relatief kleine groep overlastgevers het steeds weer verpest voor mensen die op de vlucht zijn voor oorlog of vervolging.”
…
….
”Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. En alle inzet van de schaarse capaciteit van de IND en het COA gaat ten koste van vluchtelingen voor wie die bedoeld is. Het draagvlak voor de opvang van asielzoekers staat door deze kleine groep enorm onder druk.”
VLUCHTELINGENWERK
ZES VRAGEN OVER ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN EN OVERLAST
De afgelopen tijd is er veel aandacht voor asielzoekers uit zogenoemde ‘veilige landen’. Het is bekend dat een groot deel van de overlast in en rond een aantal azc’s wordt veroorzaakt door asielzoekers uit deze landen. Ondanks extra handhaving lukt het nog niet om deze overlast structureel op te lossen. Zes vragen en antwoorden over asielzoekers uit veilige landen.
1 Wat zijn ‘veilige landen’?
Nederland heeft een lijst opgesteld met veilige landen van herkomst. Deze lijst wordt gebruikt door de IND om te bepalen of een asielverzoek kansrijk is. Omdat het overgrote deel van de asielzoekers uit deze landen geen gevaar loopt, worden deze asielverzoeken sneller beoordeeld. Het gaat om relatief stabiele landen waarvan bekend is dat er in principe geen mensen worden vervolgd of gemarteld. De overheid kan je er beschermen als dat nodig is. Je mag er zijn wie je bent, je mag je mening uiten en je geloof belijden. Althans, dat is de theorie. In de praktijk heeft een klein deel van de asielzoekers uit veilige landen een heel goede reden om asiel aan te vragen.
Gemiddeld zo’n 2 procent van hen krijgt uiteindelijk toch een asielvergunning, blijkt uit cijfers van Eurostat en de Rijksoverheid (zie vraag 2). Het gaat dan bijvoorbeeld om (politiek) activisten, kritische journalisten of LHBTI-asielzoekers. De term ‘veilig land’ is daarom deels misleidend: ook in deze landen is het voor sommige mensen niet veilig. Daarom is het belangrijk dat asielverzoeken uit deze landen goed beoordeeld worden. Of een land als ‘veilig’ wordt gezien, bepaalt dus alleen de snelheid van de procedure en niet of iemand asiel krijgt.
2 Om hoeveel mensen gaat het, en waar komen ze vandaan?
Vorig jaar kwam ongeveer 4% van de asielverzoeken van een asielzoeker uit een veilig land van herkomst (cijfers IND). De grootste groep komt uit Marokko en Tunesië. De rest komt uit een groot aantal verschillende veilige herkomstlanden, maar de groep om wie het gaat is klein. Andere veilige herkomstlanden die in het verleden vaker voorkwamen zijn Albanië en Mongolië. Omdat deze asielverzoeken met voorrang worden behandeld en in bijna alle gevallen worden afgewezen, moeten asielzoekers uit veilige landen veel sneller de opvang verlaten. Hierdoor is het percentage asielzoekers uit veilige landen in de opvang nog lager dan het percentage van het aantal asielverzoeken.
Hoeveel van deze verzoeken worden ingewilligd, is te vinden op Eurostat, het bureau voor de statistiek van de Europese Unie. Ook de Rijksoverheid publiceert jaarlijks in ‘De staat van migratie’ hierover. Gemiddeld werd 98 procent van de asielverzoeken uit veilige landen over de afgelopen drie jaar afgewezen. Van het aantal beslissingen op asielaanvragen van asielzoekers uit Marokko werd vorig jaar (in 2021) 8,5 procent ingewilligd. Bij Algerijnen lag dat percentage op 4,3 procent.
3 Waarom komen ze naar Nederland?
Een klein deel van de asielzoekers uit veilige landen loopt daadwerkelijk gevaar en krijgt asiel. Maar het overgrote deel heeft duidelijk geen bescherming nodig tegen oorlog of vervolging. Het gaat vaak om jonge mannen die naar Europa zijn gegaan voor een betere toekomst. Zij willen niet terugkeren naar hun land van herkomst omdat ze daar geen perspectief zien of zich schamen voor hun familie dat ze in hun ogen gefaald hebben. Een groot deel van hen kampt met psychische problemen of zijn verslaafd.
De meesten weten dat ze geen kans maken op een verblijfsvergunning, maar maken misbruik van de asielprocedure om een tijdje in de opvang te kunnen blijven. Nadat hun asielverzoek is afgewezen, vertrekken ze vaak weer uit Nederland of belanden in de illegaliteit. Om hoeveel mensen het gaat, is niet bekend. Een deel van deze groep vraagt vervolgens in een ander Europees land asiel aan om daar opnieuw een tijdje in de opvang te kunnen blijven.
4 Waarom worden asielzoekers uit veilige landen niet gewoon uitgezet?
De asielprocedure van asielzoekers uit veilige landen is zeer kort en wordt door de IND, die over de aanvragen gaat, met voorrang behandeld. Binnen enkele weken volgt in de meeste gevallen een afwijzing. Na een eventueel beroep moeten ze uiterlijk binnen 4 weken het land verlaten. Ook krijgen ze een inreisverbod voor twee jaar voor Nederland en de Europese Unie. Als blijkt dat een ander land verantwoordelijk is voor hun asielaanvraag, dan wordt er een Dublinclaim gelegd. Dat betekent dat Nederland aan bijvoorbeeld Duitsland verzoekt om de asielzoeker over te nemen. Ze verhuizen dan naar een azc en hun procedure kan dan wel vijf tot zes maanden duren.
Wie weigert te vertrekken kan gedwongen worden uitgezet, mits het land van herkomst daaraan meewerkt. Als een land niet meewerkt, dan is het onmogelijk om asielzoekers uit dat land op het vliegtuig te zetten. Marokko is daar een voorbeeld van. Asielzoekers uit die landen worden wel gedwongen de opvang te verlaten. Ze belanden op straat. Meestal vertrekken ze dan zelfstandig naar een ander land.
5 Wat wordt er gedaan tegen overlast?
In gemeenten waar relatief veel overlast is van deze groep, zoals Westerwolde (Ter Apel) en Cranendonck (Budel), waar de versnelde procedure voor asielzoekers uit veilige landen plaats vindt, wordt extra ingezet op handhaving. Met meer beveiligers en politie-inzet wordt geprobeerd overlast als winkeldiefstal en asociaal gedrag op straat en in het openbaar vervoer te voorkomen. En overlastgevers kunnen zo sneller worden gestraft. Tijdens de versnelde procedure krijgen zij geen leefgeld, hebben ze minder bewegingsvrijheid en worden ze extra in de gaten gehouden. Asielzoekers die ernstige overlast in een asielzoekerscentrum veroorzaken kunnen tijdelijk in een HTL (Handhaving- en toezichtlocatie) worden geplaatst. Toch heeft al deze inzet op handhaving en versobering maar een beperkt effect. Al jaren lukt het niet om de overlast van asielzoekers uit veilige landen helemaal op te lossen.
Wat vinden wij dat er moet gebeuren?
Het is ontzettend triest dat een relatief kleine groep overlastgevers het steeds weer verpest voor mensen die op de vlucht zijn voor oorlog of vervolging. Asielzoekers uit veilige landen die bewust een onterecht asielverzoek doen, maken misbruik van de asielprocedure en de opvang voor vluchtelingen. Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. En alle inzet van de schaarse capaciteit van de IND en het COA gaat ten koste van vluchtelingen voor wie die bedoeld is. Het draagvlak voor de opvang van asielzoekers staat door deze kleine groep enorm onder druk.
Wij pleiten ervoor dat dat de groep kansloze asielzoekers goed in kaart wordt gebracht en duidelijke terugkeerafspraken worden gemaakt met de landen van herkomst. Ook vinden we dat er geen Dublin-claims meer moeten worden gelegd aan mensen uit veilige landen omdat die procedure het voor deze groep ‘extra aanlokkelijk’ maakt om tijdelijk onderdak te vinden in Nederland. Nu nog wordt er vaak een Dublinprocedure gestart met het doel de asielzoeker terug te sturen naar het eerste EU-land waar hij of zij een aanvraag indiende. Maar deze procedures nemen maanden in beslag en zijn zinloos, omdat de persoon in kwestie vaak voor het einde van de procedure de opvang verlaat om zo niet aan een ander land overgedragen te kunnen worden. In onze ogen zou Nederland er goed aan doen om deze asielverzoeken zo snel mogelijk zelf af te handelen.
6 Wat vindt VluchtelingenWerk?
Asielzoekers uit veilige landen die bewust een onterecht asielverzoek doen maken misbruik van de asielprocedure en de opvang voor vluchtelingen. Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. En alle inzet van de schaarse capaciteit van de IND en het COA gaat ten koste van vluchtelingen voor wie die bedoeld is. Het draagvlak voor de opvang van asielzoekers staat door deze kleine groep enorm onder druk.
De extra inzet op handhaving en versobering heeft de afgelopen jaren niet genoeg effect gehad. Bovendien belanden ook asielzoekers die wel degelijk gevaar lopen in het versoberde opvangregime. Wij vinden dat er meer gedaan kan worden om te voorkomen dat overlastgevende asielzoekers uit veilige landen naar Nederland komen.
Maak terugkeerafspraken met veilige herkomstlanden
Overlastgevende asielzoekers uit veilige landen weten vaak heel goed dat ze niet uitgezet kunnen worden. Het maken van terugkeerafspraken is het meest effectieve middel om hun komst te ontmoedigen. Dit is in het verleden ook gelukt met landen als Albanië. Zoek hierin de samenwerking met andere EU-lidstaten op en oefen druk uit op landen die hier niet aan mee willen werken.
Wijs kansloze asielverzoeken uit veilige landen zelf af
In de EU is de afspraak dat het land waar een asielzoeker is binnengekomen verantwoordelijk is voor de asielprocedure. Veel overlastgevende asielzoekers uit veilige landen zijn al eerder in andere Europese landen geweest. Nederland start dan de ‘Dublin-procedure’ en vraagt een ander land om de asielzoeker terug te nemen.
Deze procedure duurt vaak maanden. Al die tijd houdt de asielzoeker recht op opvang. Terwijl het afwijzen van een asielverzoek slechts enkele weken kost. Bovendien vervalt na anderhalf jaar de mogelijkheid om een Dublin-procedure te starten. Asielzoekers kunnen ook daar misbruik van maken om opnieuw een asielverzoek te doen. Wij pleiten daarom voor het stoppen met Dublinprocedures voor asielzoekers uit veilige landen. Zo wordt hun periode in de opvang flink verkort en hun komst naar Nederland ontmoedigd.
Zorg voor gespecialiseerde begeleiding
Probeer deze jonge mannen die nergens perspectief hebben te bereiken met psychische zorg en goede terugkeerbegeleiding. Hier zal naar verwachting slechts een klein deel voor open staan. Maar goede begeleiding van overlastgevende asielzoekers met uiteenlopende (psychische) problemen is zowel in het belang van henzelf als van de samenleving.
[63]
WILDERS SPREEKT/OVER ”OMVOLKING”/
VLUCHTELINGEN ALS ”HYENA’S EN ”ACHTERLIJKE ISLAMITISCHE ZANDBAKLANDEN”
”In onze ogen zou Nederland er goed aan doen om deze asielverzoeken zo snel mogelijk zelf af te handelen.”
…..
….
”
Maak terugkeerafspraken met veilige herkomstlanden
Overlastgevende asielzoekers uit veilige landen weten vaak heel goed dat ze niet uitgezet kunnen worden. Het maken van terugkeerafspraken is het meest effectieve middel om hun komst te ontmoedigen”
VLUCHTELINGENWERK
ZES VRAGEN OVER ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN EN OVERLAST
”Probeer deze jonge mannen die nergens perspectief hebben te bereiken met psychische zorg en goede terugkeerbegeleiding. Hier zal naar verwachting slechts een klein deel voor open staan. Maar goede begeleiding van overlastgevende asielzoekers met uiteenlopende (psychische) problemen is zowel in het belang van henzelf als van de samenleving.”
VLUCHTELINGENWERK
ZES VRAGEN OVER ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN EN OVERLAST
”Veilige landen zijn volgens de lijst bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Brazilië, Albanië, India, maar ook Ghana, Marokko en Tunesië. Mensen afkomstig uit deze twee laatste landen komen momenteel het meest voor in de statistieken.”
Aalden en Zweeloo zuchten onder overlast van veiligelanders; ‘Veiligelanders’ uitgezet na strooptocht’; Kansarme asielzoekers ‘bedreiging veiligheid’. Het zijn zomaar wat nieuwskoppen van de afgelopen tijd over zogeheten veiligelanders: asielzoekers die uit relatief veilige landen komen. De overlast door een deel van deze groep neemt toe, met als gevolg dat het draagvlak voor azc’s in de gemeente ook vermindert. Een dilemma waar veel PvdA-bestuurders mee worstelen.
4% van de asielverzoeken komt van een veiligelander. Veiligelanders komen uit landen die de Nederlandse overheid als veilig heeft bestempeld. Er is in die landen over het algemeen geen sprake van foltering of onmenselijke behandeling, of vervolging vanwege ras of geloof. Veilige landen zijn volgens de lijst bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Brazilië, Albanië, India, maar ook Ghana, Marokko en Tunesië. Mensen afkomstig uit deze twee laatste landen komen momenteel het meest voor in de statistieken.
De lijst veilige landen gebruikt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) om te bepalen of een asielverzoek kansrijk is. Komt een asielzoeker uit een veilig land, dan beoordeelt de IND de zaak sneller. In de praktijk krijgt nog zo’n 2% van de mensen, die asiel aanvraagt uit deze landen een verblijfsvergunning, omdat het land van herkomst toch niet veilig blijkt te zijn. Meestal is de procedure binnen een paar weken afgerond: dan verdwijnen ze naar een ander land of in de illegaliteit.
Veiligelanders oververtegenwoordigd
In het azc Aalden verblijven permanent 450 mensen. In de afgelopen tijd zijn er vijftig plekken aan toegevoegd, vertelt verantwoordelijk wethouder Joop Slomp van Coevorden. ‘Veiligelanders zitten daar ook tussen. Het zijn dagkoersen, maar gemiddeld hebben we het over zo’n tien tot twintig mensen, vooral jonge mannen, die voor overlast zorgen. Denk aan winkeldiefstallen, opstootjes. Als je naar de cijfers kijkt, zijn ze echt oververtegenwoordigd.
‘Op het moment dat ze er niet zijn, dan is het echt rustiger in Aalden en Zweeloo,’ zegt Slomp. ‘Het is wel supervervelend, want zo’n klein groepje tast echt je draagvlak voor het azc aan. Daarbij is het trieste dat het overgrote deel van de mensen die verblijven in het azc ook als een stekker baalt. Zij snappen als geen ander dat zij erop worden aangekeken.’
Dat signaleert Vluchtelingenwerk op haar website eveneens: ‘Asielzoekers uit veilige landen die bewust een onterecht asielverzoek doen, maken misbruik van de asielprocedure en de opvang voor vluchtelingen. Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. En alle inzet van de schaarse capaciteit van de IND en het COA gaat ten koste van vluchtelingen voor wie die bedoeld is.’
In Emmen spreekt burgemeester Eric van Oosterhout ook van aanhoudende problematiek, hoewel hij geen toename van de overlast ziet: ‘Ik denk dat we beter kunnen spreken van incidenten en vormen van overlast die zich blijven voordoen. In onze gemeente geldt dat vooral voor het dorp Nieuw-Weerdinge, dat op geringe afstand van het aanmeldcentrum in Ter Apel ligt. Wat we zien is dat ze wandelend tussen Ter Apel en het centrum van Emmen dingen doen die het daglicht niet kunnen verdragen. Het gaat om een vrij grote groep die uit zo’n 150 tot 200 vluchtelingen bestaat.’
Van Oosterhout vindt het als PvdA-burgemeester zoeken naar een balans: ‘Ik probeer permanent de balans te zoeken tussen de voorwaarden voor humane opvang en het bewaken van een veilig leefklimaat voor onze inwoners. De structurele indringende problematiek die de komst van (te veel) veiligelanders met zich meebrengt, leidt tot een sterke uitholling van het draagvlak voor de opvang van asielzoekers.’
Straatcoaches
Beide gemeentes hebben straatcoaches ingezet. In Coevorden is er ook cameratoezicht. De bestuurders merken dat het vooral symptoombestrijding is. Joop Slomp: ‘De straatcoaches werken wel, maar het is niet zaligmakend. Het werkt vooral als ze er zijn, maar de dames en heren die overlast veroorzaken, zijn er niet tijdens kantooruren. En nou werken de coaches ook wel tot later in de avond, maar het houdt natuurlijk een keer op.’
Oosterhout: ‘Alles wat wij lokaal aan maatregelen konden treffen, hebben we gedaan. Want je hoort, ziet en begrijpt de frustratie van de inwoners van Nieuw-Weerdinge. Op een gegeven moment zijn je mogelijkheden op. Vorig najaar hebben we in samenspraak met Plaatselijk Belang Nieuw-Weerdinge een aantal maatregelen getroffen om meer toezicht te houden. Helaas bleken die maatregelen niet afdoende. Daarom zijn er meer straatcoaches gekomen, is het toezicht door Handhaving geïntensiveerd en surveilleert de politie extra.’
Van Oosterhout: Alles wat lokaal kan, hebben we gedaan
Helaas moet Van Oosterhout vaststellen dat incidenten en overlast zich blijven voordoen. ‘Dat is voor mijn collega Jaap Velema van de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel in ligt, en mij ook aanleiding geweest om de problemen indringend onder de aandacht te brengen van staatssecretaris Eric van der Burg en het COA en aanvullende maatregelen te bepleiten. Velema en ik trekken samen op, weten elkaar goed te vinden en delen dezelfde zorgen.’
Vluchtelingenwerk meldt dat overlastgevers sneller worden gestraft op het moment dat er meer op handhaving wordt ingezet: ‘Tijdens de versnelde procedure krijgen zij geen leefgeld, hebben ze minder bewegingsvrijheid en worden ze extra in de gaten gehouden. Asielzoekers die ernstige overlast in een asielzoekerscentrum veroorzaken kunnen tijdelijk in een HTL (Handhaving- en toezichtlocatie) worden geplaatst. Toch heeft al deze inzet op handhaving en versobering maar een beperkt effect. Al jaren lukt het niet om de overlast van asielzoekers uit veilige landen helemaal op te lossen.’
Spreiding
Zowel Van Oosterhout als Slomp pleiten voor spreiding over Nederland. ‘We hebben handvatten nodig, en dan liever een slechte Spreidingswet dan geen wet,’ zegt Slomp.1 ‘Wij doen relatief veel aan opvang, maar het voelt knullig dat anderen het laten afweten. En moeten we nou die poort dichtdoen voor het COA? Het zou veel beter zijn als ieder z’n deel doet.’
Van Oosterhout stelt dat sommige gemeenten voortdurend gaten dichtlopen en crises oplossen: ‘Vorig jaar hebben we gezien hoe groot de humanitaire crisis in het aanmeldcentrum in Ter Apel was. En tegelijkertijd hoe lastig het was om vluchtelingen op een waardige wijze op te vangen. Opvang in sporthallen kan, maar niet voor een langere periode.’
Slomp: Veiligelanders moeten harder worden aangepakt
Er ligt ook een heel duidelijke rol voor gemeenten zelf, constateert Van Oosterhout. ‘De gemeenten hebben behoefte aan visie en beleid voor een langere termijn. Ik vind het teleurstellend dat te weinig gemeenten hun verantwoordelijkheid nemen in de opvang van vluchtelingen. Dat verklaart de komst van de Spreidingswet. Ik ben blij dat de wet niet controversieel is verklaard door de Tweede Kamer. Nog beter zou het zijn als de wet wordt aangenomen. Wij wachten al veel te lang op een structurele oplossing voor de opvang van asielzoekers.’
Ook wil Slomp het liefst dat veiligelanders harder worden aangepakt. ‘Als ze een overtreding begaan, dan moeten ze gewoon snel in bewaring en als het kan snel worden uitgezet. De realiteit is helaas dat een deel van de groep niet uitgezet kan worden en daardoor in de illegaliteit belandt. Maar we moeten wel iets doen om het systeem houdbaar en uitlegbaar te houden naar de samenleving.’
Snellere procedures en psychische hulp
Van Oosterhout gaat ook voor snellere procedures voor deze groep: ‘Ze hebben geen uitzicht op een verblijfstatus. Het ministerie en het COA hebben in juli een speciale voorziening op het aanmeldcentrum getroffen om de procedure inderdaad te versnellen. Dat is een goede ontwikkeling, maar de capaciteit moet omhoog en dat geldt ook voor het tempo. Want we zien nog onvoldoende effect.’
Vluchtelingenwerk ziet ook een aantal zaken die de Rijksoverheid kan doen; zo willen ze dat de overheid terugkeerafspraken maakt met veilige herkomstlanden, kansloze asielverzoeken uit veilige landen zélf afwijst en voor gespecialiseerde begeleiding zorgen. De afspraken met veilige herkomstlanden zijn in het verleden gelukt met bijvoorbeeld Albanië: ‘Dit is het meest effectieve middel om hun komst te ontmoedigen. Overlastgevende asielzoekers uit veilige landen weten namelijk heel goed dat ze niet uitgezet kunnen worden. Zoek hierin de samenwerking met andere EU-lidstaten op en oefen druk uit op landen die hier niet aan mee willen werken.’
Van Oosterhout: De procedure is niet snel genoeg
Als het gaat om het zelf afwijzen van kansloze asielverzoeken, draait het om het niet langer inzetten van de zogeheten Dublin-procedure, waarbij mensen teruggestuurd moeten worden naar het land waar de asielzoeker als eerste de EU is binnengekomen. ‘Deze procedure duurt vaak maanden. Al die tijd houdt de asielzoeker recht op opvang. Terwijl het afwijzen van een asielverzoek slechts enkele weken kost. Bovendien vervalt na anderhalf jaar de mogelijkheid om een Dublin-procedure te starten. Asielzoekers kunnen ook daar misbruik van maken om opnieuw een asielverzoek te doen.’
Als laatste pleit Vluchtelingenwerk om deze – veelal – jonge mannen psychische zorg en goede terugkeerbegeleiding te geven: ‘Hier zal naar verwachting slechts een klein deel voor open staan. Maar goede begeleiding van overlastgevende asielzoekers met uiteenlopende (psychische) problemen is zowel in het belang van henzelf als van de samenleving.’
1 De Tweede Kamer debatteerde op dinsdag 26 en woensdag 27 september over de Spreidingswet. Of de wet het gaat halen, is onzeker. De stemming is op dinsdag 3 oktober.
Ondanks extra veiligheidsmaatregelen vond zondag in het asielzoekerscentrum in Budel de zoveelste steekpartij plaats. Vooral asielzoekers zonder perspectief veroorzaken er al maanden extreme overlast. Wie zijn deze ‘veiligelanders’ en waarom blijven ze een hoofdpijndossier voor zowel gemeenten als het kabinet?
Wat is het probleem in Budel?
Een relatief kleine groep asielzoekers veroorzaakt buitenproportioneel veel overlast, zowel binnen als buiten het azc. Het zijn vooral asielzoekers uit Marokko en in mindere mate Tunesië zonder kans op een verblijfsvergunning die betrokken zijn bij fysiek geweld en andere incidenten. In tegenstelling tot ‘kansrijke’ asielzoekers, bijvoorbeeld gevluchte Syriërs, hebben zij niks te verliezen.
In Budel en Ter Apel liep tot eind vorig jaar een pilot met een versoberde opvang van ‘veiligelanders’. Maar begin deze maand moest staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) naar Budel voor een spoedoverleg na een geweldsgolf. Hij noemde het bij Omroep Brabant ‘volstrekt belachelijk’ dat de politie in drie maanden tijd tweehonderd keer moest optreden bij het azc in Budel, onder meer vanwege meerdere steekincidenten. Het overleg leidde tot extra beveiligingsmaatregelen, zoals meer politiecontroles en de plaatsing van een hek rond het terrein. Toch ging het zondagavond weer mis, toen een 24-jarige man bij een vechtpartij in zijn been werd gestoken. Een 19-jarige man is aangehouden.
Ook elders veroorzaken de veiligelanders overlast. Zo blijkt uit het ‘Incidentenoverzicht 2020’ van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat 53 procent van de Marokkanen en 53 procent van de Tunesiërs een incident hebben veroorzaakt in een asielzoekerscentrum. Daarbij gaat het om uiteenlopende incidenten, van fysiek geweld tot roken in de kamer of overtreding van andere huisregels.
Wat zijn veiligelanders?
Veiligelanders zijn asielzoekers uit landen die door Nederland als ‘veilig’ worden beschouwd, waardoor hun asielaanvraag bij voorbaat vrijwel kansloos is. Slechts een zeer beperkte groep, zoals Marokkaanse Rif-activisten of lhbti’s, maakt kans te worden erkend als vluchtelingen. Maar de meeste asielzoekers uit deze Noord-Afrikaanse landen is het niet te doen om een verblijfsvergunning. Zij zoeken vooral een tijdelijk verblijf in de azc’s, met een bed, eten en drinken en ‘leefgeld’, want het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is wettelijk verplicht iedere asielzoeker op te vangen. Om misbruik te voorkomen, handelt Nederland de asielaanvraag van veiligelanders in een versnelde procedure af. In de praktijk betekent dit binnen zes tot negen weken.
Veel Noord-Afrikaanse ‘asielhoppers’ blijken dezelfde truc ook al eens in een ander EU-land te hebben uitgehaald. Zij krijgen bij binnenkomst in Nederland een zogenaamde ‘Dublin-indicatie’: hun asielverzoek wordt niet eens in behandeling genomen en ze moeten zo snel mogelijk worden teruggestuurd naar de EU-lidstaat waar ze eerder asiel hebben aangevraagd. Maar die onderhandelingen met de andere lidstaten over het terugnemen van asielzoekers kunnen vele maanden duren, waardoor kansloze asielzoekers tot een halfjaar in een azc kunnen verblijven. Vluchtelingenwerk Nederland pleit er daarom voor geen Dublin-claims meer op te leggen aan veiligelanders, omdat die procedure het voorasielhoppers ‘extra aanlokkelijk’ maakt om tijdelijk onderdak te vinden in Nederland.
Hoeveel veiligelanders zitten er in een azc?
Ongeveer duizend, aldus het COA. Volgens de laatste cijfers kwamen in december 910 asielzoekers uit veilige landen, ongeveer 2,5 procent van het totaal aantal asielzoekers. Van hen kwamen 380 (ruim 40 procent) uit Marokko en 140 (15 procent) uit Tunesië. Het COA en de Immigratie- en Naturalisatiedienst krijgen daarnaast verontrustende signalen dat een groeiend aantal Marokkanen en Tunesiërs zich de laatste maanden voordoet als Algerijn, omdat Algerije sinds medio vorig jaar als ‘onveilig’ land wordt beschouwd. Daardoor kunnen ze als ‘nep-Algerijn’ aanspraak maken op de gewone asielprocedure.
Wat kan Nederland doen tegen veiligelanders?
Veel landen, zoals Marokko, nemen geen veiligelanders terug. Zolang een teruggang niet mogelijk is, kan Nederland de uitgeprocedeerde asielzoekers ook niet in vreemdelingendetentie zetten. Bovendien lukt het niet altijd om hun identiteit vast te stellen, omdat veel veiligelanders deze bewust achterhouden.
‘Velen maken de gang naar de rechter om hun verblijf te maximaliseren’, zegt asiel- en migratieadvocaat Flip Schüller. ‘Daarna verdwijnen ze uit de opvang en gaan ze naar het volgende land of verdwijnen ze in het illegale circuit.’
Volgens het COA was de proef met de versoberde opvang succesvol, omdat veel veiligelanders het regiem als ‘onprettig’ hebben ervaren en vertrokken uit het azc. Maar vanwege de overlast toonde geen enkele gemeente zich daarna bereid mee te werken aan de versoberde opvang van veiligelanders, waardoor de proef nu wordt gestaakt.
Wat nu?
De veiligelanders in Budel en Ter Apel zijn of worden nu weer meer verspreid over de reguliere azc’s, waar ze goedwillende asielzoekers een onveilig gevoel kunnen geven. De kansloze asielzoekers zijn niet enkel een Nederlands probleem. Zo bestonden de aanranders tijdens Oudejaarsavond in 2015 in Keulen ook voornamelijk uit Marokkanen, Tunesiërs en Algerijnen, meldde de Süddeutsche Zeitung destijds.
Momenteel proberen Europese landen afzonderlijk afspraken te maken met de herkomstlanden over de terugkeer van veiligelanders. Maar de diplomatieke banden tussen Nederland en Marokko zijn al tijden beroerd. Toenmalig staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) reisde in 2019 af naar Marokko voor een gesprek over uitgeprocedeerde Marokkaanse asielzoekers, maar droop af met de staart tussen de benen toen de deur bij de Marokkaanse autoriteiten dicht bleef.
EU-voorzitter Frankrijk kondigde onlangs aan eindelijk werk te gaan maken van Europese terugkeerafspraken. Rutte IV wil ook inzetten op Europese afspraken. Maar die voornemens zijn niet nieuw: zulke plannen klapten eerder vanwege de conflicterende belangen van lidstaten.
EINDE
”‘Asielzoekers werden opgenomen in de gemeenschap. In het naburige dorp Stevensbeek werden ze opgenomen in scholen en in het verenigingsleven. Maar sinds de komst van ‘veiligelanders’ (asielzoekers uit veilige landen, red.) gebeuren er zaken waar we niet blij mee zijn.’ Logtens heeft het in dat geval over bijvoorbeeld inbraak, insluiping en winkeldiefstal”
BNN VARA
HOE GROOT IS DE OVERLAST VAN ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN?
Opnieuw een noodkreet vanuit de omgeving van AZC’s: wat te doen met het groepje criminelen uit veilige landen dat voor overlast zorgt?
Natuurlijk, als er veel mensen bij elkaar zitten, dan gebeurt er weleens wat. Dat ziet Judith Logtens (fractievoorzitter VVD Boxmeer) ook wel. Logisch. ‘Maar de overlast die er nu is, is een stap te ver. Dit kan de samenleving niet meer behappen.’
Logtens heeft het over het dorp Overloon, gemeente Boxmeer, waar een asielzoekerscentrum staat. ‘In het begin merkten we helemaal niks. Er was veel draagvlak’, zegt ze in De Nieuws BV . ‘Asielzoekers werden opgenomen in de gemeenschap. In het naburige dorp Stevensbeek werden ze opgenomen in scholen en in het verenigingsleven. Maar sinds de komst van ‘veiligelanders’ (asielzoekers uit veilige landen, red.) gebeuren er zaken waar we niet blij mee zijn.’ Logtens heeft het in dat geval over bijvoorbeeld inbraak, insluiping en winkeldiefstal. ‘Omwonenden voelen zich niet meer veilig. Ze durven hun kinderen ’s avonds niet meer alleen thuis te laten, omdat ze bang zijn dat iemand op hun terrein komt die daar niet hoort.’
Jos van der Kamp (bedrijft een sportzaak in Kampen) vertelde eerder in Pauw over de overlast van asielzoekers (uit als ‘veilig’ aangemerkte landen) die in AZC Dronten verblijven. Wat ondervindt hij? ‘Diefstal van kleding. Diefstal van schoenen.’ Hij weet wie het zijn. ‘Het is uiteindelijk een klein groepje dat heel gericht zoekt naar producten die het nodig heeft. Ik krijg soms groepen van vier, vijf, zes man tegelijk. Ze werken in groepjes van twee alle winkels af. Ze kijken gewoon waar ze hun slag kunnen slaan.’ Via WhatsApp wisselen winkeliers foto’s uit. ‘Maar het gaat relatief snel.’
Tien verdachten In de zomer van vorig jaar zaten in één weekend tien verdachten vast op het politiebureau in Kampen, dat zei burgemeester Koelewijn van Kampen eerder tegen Omroep Flevoland. ‘Daardoor had de politie zoveel mensen nodig op het bureau, dat er nauwelijks nog agenten konden worden ingezet op straat.’ Van der Kamp vertelt in Pauw hoe hij iemand in zijn winkel zag op schoenen die eerder gestolen waren. ‘Die schoenen hadden een heel apart kleurtje, dus ik herkende ze direct. Hij kwam gewoon doodleuk met die schoenen de winkel in lopen. Lachend, zo van: hier ben ik. ‘Nice shoes’, zei ik nog. Toen begon hij te lachen, en dat was het dan.’
n De Nieuws BV legt Wil Eikelboom, advocaat in vreemdelingenrecht, de procedure rond ‘veiligelanders’ uit. Zo krijgen asielzoekers uit veilige landen voorrang in de procedure, zodat zij Nederland vervolgens zo snel mogelijk weer kunnen verlaten. Wat gaat er dan mis? ‘Dat ligt niet aan de asielprocedure als zodanig, want die zou heel snel kunnen zijn. Maar in de huidige tijden heeft de IND ( Immigratie- en Naturalisatiedienst , red.) zodanige personeelstekorten, dat alle procedures ontzettend lang duren: in plaats van een paar dagen wordt het een paar weken. Of een paar maanden.’ Dagen worden maanden: Logtens herkent dit probleem.
Dan is er nog iets: als deze mensen uitgeprocedeerd zijn, lukt het vaak niet om hen uit te zetten. ‘Dat is geen juridisch probleem, maar een praktisch probleem. Hebben ze documenten? Zo niet, dan doen veel landen moeilijk over het terugnemen van asielzoekers. […] We hebben het over mensen uit veilige landen en we noemen ze veiligelanders, maar zij kunnen wel degelijk een goed asielrelaas hebben en ook asiel krijgen. Daar moet wel altijd goed naar worden gekeken.’
‘Dit gaat om een groep mensen die niet weg wíl’, vervolgt Eikelboom. ‘Dit zijn mensen die geen kans maken op asiel en terug moeten, maar daar gewoon geen zin in hebben. Zij willen hier blijven. Die mensen gaan niet met hun paspoort op zak naar de vreemdelingenpolitie. Ze duiken onder, ze maken hun document kwijt, en dan is het heel lastig om ze uit te zetten.’ Wat zijn dan de opties?
Diplomatie Wat kan Nederland dan nog doen? ‘Dan wordt het een politiek en diplomatiek verhaal tussen Nederland en het land van herkomst. Spanje heeft bijvoorbeeld hele goede banden met Marokko. Zij hebben deals gesloten, en Marokko doet helemaal niet moeilijk over het terugnemen van Marokkanen uit Spanje. Maar de Nederlandse staatssecretaris is het vooralsnog niet gelukt om zulke afspraken te maken met Marokko. […] Je moet je afvragen: waarom lukt dit Spanje wel en Nederland niet?’
Is er inmiddels zicht op het einde van de capaciteitsproblemen bij de IND? Eikelboom krijgt wel berichten dat er hard aan getrokken wordt. ‘Dat is wel wat we horen, maar dat is tegelijkertijd ook iets wat we al jaren horen. We trekken al anderhalf jaar aan de bel: er zijn te weinig mensen bij de IND. In 2015 en 2016 waren er genoeg, toen waren er enorme aantallen asielzoekers uit Syrië. Veel meer dan nu en de IND kon dat destijds wel bolwerken. Er is toen personeel aangenomen en ingewerkt, maar die hebben ze ook weer laten gaan.’
Bang Burgemeester Jos Heijmans van Weert ondervindt ook overlast. Heijmans in Pauw : ‘Het zijn mensen uit Marokko, Tunesië, Algerije; mensen die met de stroom echte vluchtelingen zijn meegekomen. Ze hoppen van land naar land. Door dit kleine groepje […] verliezen we het draagvlak voor de echte vluchtelingen, als we niet oppassen. […] Echte vluchtelingen zijn ook bang voor deze gasten. Van hen wordt óók gestolen.’
In Overloon willen bewoners nu concrete maatregelen tegen de overlast. Logtens: ‘We hebben een motie ingediend om het contract met het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, red.) in 2022 niet meer te verlengen. Daar is een stemming over geweest, maar de motie heeft het niet gehaald. Ik merkte heel erg dat de burgemeester er alles aan heeft gedaan met de macht en de middelen die hij heeft. Helaas is dat niet genoeg. Dat komt niet door hem, maar door de procedures. We voelen ons allemaal heel erg machteloos.’
[59]
”Minderjarige veiligelanders uit Marokko die in Ter Apel en andere delen van Nederland voor overlast zorgen, komen vaak uit gezinnen waarin al problemen waren met geweld, misbruik en drugsverslaving.”RTV NOORDJONGE VEILIGELANDERS, DIE VOOR OVERLASTZORGEN, HADDEN IN HUN THUISLAND VAAK AL PROBLEMEN31 OCTOBER 2023
Minderjarige veiligelanders uit Marokko die in Ter Apel en andere delen van Nederland voor overlast zorgen, komen vaak uit gezinnen waarin al problemen waren met geweld, misbruik en drugsverslaving.
Dat valt te herleiden uit het rapport I have nothing to lose over het rondreisgedrag van alleenstaande Marrokaanse minderjarigen.
Onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid interviewden professionals, waaronder begeleiders van asiel-opvangcentra in Nederland, België, Frankrijk, Spanje en Italië. Daarbij gaat het ook over minderjarigen die asiel aanvragen in Nederland, wat ze doen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel.
Zijn ze echt minderjarig?
Volgens het rapport is de werkelijke leeftijd van de alleenstaande minderjarige veiligelanders onderwerp van discussie bij de Nederlandse en Belgische begeleiders. ‘Begeleiders hebben het vermoeden dat een deel van de groep meerderjarig is. De leeftijd die jongeren zelf aangeven, varieert van 15 tot 17 jaar. Er zijn ook minderjarigen die jonger zijn’, valt erin te lezen.
De veelal jongens die zich aanmelden en die problemen hebben met hun mentale gezondheid, drugsverslaafd zijn en/of gedragsproblemen hebben, komen vaak uit (zeer) sociaal-economisch achtergestelde gezinnen, waarin geweld, misbruik en drugsmisbruik voorkomen.
Onder andere extreme armoede, laagbetaalde banen en het gebrek aan betaalbaar onderwijs zorgen ervoor dat ze willen migreren. Ze worden daarbij niet altijd gepusht door hun familie, zo blijkt. Soms willen jongeren zichzelf in Europa bewijzen tegenover hun ouders.
Nederland heeft ‘vriendelijke politie’
Omdat deze groep weinig tot geen kans heeft op een verblijfsvergunning in Nederland, wordt ons land door deze jongeren niet gezien als bestemming. Ze zien het als een van de verschillende landen in een doorreis. Toch hebben de jonge veiligelanders zo hun redenen om in Ter Apel aan te kloppen, stellen de bevraagde professionals.
Dat zijn onder meer de weekvergoedingen die ze krijgen, de ‘goed georganiseerde en comfortabele opvangcentra’ en een ‘vriendelijke politie’ waardoor gedragsproblemen of strafbare feiten minder gevolgen hebben dan in andere Europese landen.
Daarnaast is Nederland ook aantrekkelijk voor de doelgroep vanwege de mogelijkheid om zwart te werken, de beschikbaarheid van drugs en de mogelijkheid om geld te verdienen door drugs te verkopen. Ook het gebrek aan een terugkeerovereenkomst tussen Nederland en Marokko speelde de afgelopen jaren mee mee. Die is er nu, maar heeft nog weinig effect.
Deel van criminele netwerken
Volgens de onderzoekers bevestigen ‘de resultaten dat deze minderjarigen last hebben van psychische problemen, vaak kampen met (ernstig) middelengebruik en verslaving en daarnaast gedragsproblemen vertonen die kunnen leiden tot incidenten binnen en buiten opvangcentra.’
De problematiek ‘is terug te voeren op de ongunstige gezinssituatie in het land van herkomst’, schrijven de onderzoekers. ‘De problemen worden verder ontwikkeld door ervaringen tijdens de doorreis naar Europa, het rondzwerven en het straatleven, en de beperkte legale mogelijkheden voor deze minderjarigen.’
De onderzoekers stellen dat jonge veiligelanders criminele activiteiten aangaan als overlevingsstrategie. ‘Deze jongens zijn vaak betrokken bij criminele activiteiten en netwerken en er zijn aanwijzingen voor uitbuiting binnen deze netwerken.’ Dat kunnen grote maar ook kleine verbonden voor drugs of diefstallen zijn.
Wat is de oplossing?
Nederlandse begeleiders zien dat volwassen Noord-Afrikaanse veiligelanders de jongere groep asielzoekers in criminele netwerken lokken. Dat is mogelijk omdat jonge asielzoekers uit veilige landen én onveilige landen vanaf 17,5 jaar doorstromen van een eigen opvang naar een azc.
‘In Nederland wordt deze groep veiligelanders min of meer het asielsysteem in geduwd’, stellen de onderzoekers. ‘Dat kan gepaard gaan met frustraties onder jongeren door lange procedures en tijdverspilling’, en een gevoel van ‘onrecht omdat andere leeftijdsgenoten wel kans maken op een asielvergunning’.
Begeleiders noemen kleinschalige opvangcentra, stages en beroepsopleidingen als mogelijke oplossingen, maar: ‘Tegelijkertijd bestaan er bij sommige begeleiders negatieve beelden van deze minderjarigen als overlastgevers’, met de verwachting dat incidenten zullen blijven gebeuren. Dat deze groep samen met asielzoekers uit onveilige landen wordt opgevangen, zorgt voor fricties binnen de opvangcentra.
De jonge veiligelanders ontslaan uit de centra lijkt ook geen oplossing: ‘Als deze minderjarigen in straatsituaties terechtkomen, wordt het gebruik van middelen een overlevingsstrategie. Hoe langer ze in straatsituaties zitten, hoe groter de afstand tot de samenleving en instituties.’ De onderzoekers wijzen naar Spanje, waar dezer groep jongeren vanaf 18 jaar ook mogelijkheden hebben om legaal te kunnen verblijven en werken, waardoor er een alternatief ligt voor criminaliteit.
Niet alleen criminelen
‘Belangrijk is dat ze niet alleen overlastgevers of daders zijn. Het zijn tegelijkertijd kinderen die een ongelukkige start in het leven hebben gehad’, schrijven de onderzoekers in hun bevindingen. ‘Er is geen gemakkelijke en eenduidige oplossing voor deze problemen.’
Rapport van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Het rapport onderzoekt de kenmerken van de doelgroep van rondreizende alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv). Het gaat in op de onderliggende redenen voor hun rondreisgedrag en op de (multi-) problematiek die zij ondervinden. Daarnaast bespreekt het de maatregelen die andere Europese landen treffen voor de begeleiding en zorg voor deze doelgroep.
”De afgelopen tijd is er veel aandacht voor asielzoekers uit zogenoemde ‘veilige landen’. Het is bekend dat een groot deel van de overlast in en rond een aantal azc’s wordt veroorzaakt door asielzoekers uit deze landen. Ondanks extra handhaving lukt het nog niet om deze overlast structureel op te lossen. Zes vragen en antwoorden over asielzoekers uit veilige landen.”
VLUCHTELINGENWERK
ZES VRAGEN OVER ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN EN OVERLAST
De afgelopen tijd is er veel aandacht voor asielzoekers uit zogenoemde ‘veilige landen’. Het is bekend dat een groot deel van de overlast in en rond een aantal azc’s wordt veroorzaakt door asielzoekers uit deze landen. Ondanks extra handhaving lukt het nog niet om deze overlast structureel op te lossen. Zes vragen en antwoorden over asielzoekers uit veilige landen.
1 Wat zijn ‘veilige landen’?
Nederland heeft een lijst opgesteld met veilige landen van herkomst. Deze lijst wordt gebruikt door de IND om te bepalen of een asielverzoek kansrijk is. Omdat het overgrote deel van de asielzoekers uit deze landen geen gevaar loopt, worden deze asielverzoeken sneller beoordeeld. Het gaat om relatief stabiele landen waarvan bekend is dat er in principe geen mensen worden vervolgd of gemarteld. De overheid kan je er beschermen als dat nodig is. Je mag er zijn wie je bent, je mag je mening uiten en je geloof belijden. Althans, dat is de theorie. In de praktijk heeft een klein deel van de asielzoekers uit veilige landen een heel goede reden om asiel aan te vragen.
Gemiddeld zo’n 2 procent van hen krijgt uiteindelijk toch een asielvergunning, blijkt uit cijfers van Eurostat en de Rijksoverheid (zie vraag 2). Het gaat dan bijvoorbeeld om (politiek) activisten, kritische journalisten of LHBTI-asielzoekers. De term ‘veilig land’ is daarom deels misleidend: ook in deze landen is het voor sommige mensen niet veilig. Daarom is het belangrijk dat asielverzoeken uit deze landen goed beoordeeld worden. Of een land als ‘veilig’ wordt gezien, bepaalt dus alleen de snelheid van de procedure en niet of iemand asiel krijgt.
2 Om hoeveel mensen gaat het, en waar komen ze vandaan?
Vorig jaar kwam ongeveer 4% van de asielverzoeken van een asielzoeker uit een veilig land van herkomst (cijfers IND). De grootste groep komt uit Marokko en Tunesië. De rest komt uit een groot aantal verschillende veilige herkomstlanden, maar de groep om wie het gaat is klein. Andere veilige herkomstlanden die in het verleden vaker voorkwamen zijn Albanië en Mongolië. Omdat deze asielverzoeken met voorrang worden behandeld en in bijna alle gevallen worden afgewezen, moeten asielzoekers uit veilige landen veel sneller de opvang verlaten. Hierdoor is het percentage asielzoekers uit veilige landen in de opvang nog lager dan het percentage van het aantal asielverzoeken.
Hoeveel van deze verzoeken worden ingewilligd, is te vinden op Eurostat, het bureau voor de statistiek van de Europese Unie. Ook de Rijksoverheid publiceert jaarlijks in ‘De staat van migratie’ hierover. Gemiddeld werd 98 procent van de asielverzoeken uit veilige landen over de afgelopen drie jaar afgewezen. Van het aantal beslissingen op asielaanvragen van asielzoekers uit Marokko werd vorig jaar (in 2021) 8,5 procent ingewilligd. Bij Algerijnen lag dat percentage op 4,3 procent.
3 Waarom komen ze naar Nederland?
Een klein deel van de asielzoekers uit veilige landen loopt daadwerkelijk gevaar en krijgt asiel. Maar het overgrote deel heeft duidelijk geen bescherming nodig tegen oorlog of vervolging. Het gaat vaak om jonge mannen die naar Europa zijn gegaan voor een betere toekomst. Zij willen niet terugkeren naar hun land van herkomst omdat ze daar geen perspectief zien of zich schamen voor hun familie dat ze in hun ogen gefaald hebben. Een groot deel van hen kampt met psychische problemen of zijn verslaafd.
De meesten weten dat ze geen kans maken op een verblijfsvergunning, maar maken misbruik van de asielprocedure om een tijdje in de opvang te kunnen blijven. Nadat hun asielverzoek is afgewezen, vertrekken ze vaak weer uit Nederland of belanden in de illegaliteit. Om hoeveel mensen het gaat, is niet bekend. Een deel van deze groep vraagt vervolgens in een ander Europees land asiel aan om daar opnieuw een tijdje in de opvang te kunnen blijven.
4 Waarom worden asielzoekers uit veilige landen niet gewoon uitgezet?
De asielprocedure van asielzoekers uit veilige landen is zeer kort en wordt door de IND, die over de aanvragen gaat, met voorrang behandeld. Binnen enkele weken volgt in de meeste gevallen een afwijzing. Na een eventueel beroep moeten ze uiterlijk binnen 4 weken het land verlaten. Ook krijgen ze een inreisverbod voor twee jaar voor Nederland en de Europese Unie. Als blijkt dat een ander land verantwoordelijk is voor hun asielaanvraag, dan wordt er een Dublinclaim gelegd. Dat betekent dat Nederland aan bijvoorbeeld Duitsland verzoekt om de asielzoeker over te nemen. Ze verhuizen dan naar een azc en hun procedure kan dan wel vijf tot zes maanden duren.
Wie weigert te vertrekken kan gedwongen worden uitgezet, mits het land van herkomst daaraan meewerkt. Als een land niet meewerkt, dan is het onmogelijk om asielzoekers uit dat land op het vliegtuig te zetten. Marokko is daar een voorbeeld van. Asielzoekers uit die landen worden wel gedwongen de opvang te verlaten. Ze belanden op straat. Meestal vertrekken ze dan zelfstandig naar een ander land.
5 Wat wordt er gedaan tegen overlast?
In gemeenten waar relatief veel overlast is van deze groep, zoals Westerwolde (Ter Apel) en Cranendonck (Budel), waar de versnelde procedure voor asielzoekers uit veilige landen plaats vindt, wordt extra ingezet op handhaving. Met meer beveiligers en politie-inzet wordt geprobeerd overlast als winkeldiefstal en asociaal gedrag op straat en in het openbaar vervoer te voorkomen. En overlastgevers kunnen zo sneller worden gestraft. Tijdens de versnelde procedure krijgen zij geen leefgeld, hebben ze minder bewegingsvrijheid en worden ze extra in de gaten gehouden. Asielzoekers die ernstige overlast in een asielzoekerscentrum veroorzaken kunnen tijdelijk in een HTL (Handhaving- en toezichtlocatie) worden geplaatst. Toch heeft al deze inzet op handhaving en versobering maar een beperkt effect. Al jaren lukt het niet om de overlast van asielzoekers uit veilige landen helemaal op te lossen.
Wat vinden wij dat er moet gebeuren?
Het is ontzettend triest dat een relatief kleine groep overlastgevers het steeds weer verpest voor mensen die op de vlucht zijn voor oorlog of vervolging. Asielzoekers uit veilige landen die bewust een onterecht asielverzoek doen, maken misbruik van de asielprocedure en de opvang voor vluchtelingen. Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. En alle inzet van de schaarse capaciteit van de IND en het COA gaat ten koste van vluchtelingen voor wie die bedoeld is. Het draagvlak voor de opvang van asielzoekers staat door deze kleine groep enorm onder druk.
Wij pleiten ervoor dat dat de groep kansloze asielzoekers goed in kaart wordt gebracht en duidelijke terugkeerafspraken worden gemaakt met de landen van herkomst. Ook vinden we dat er geen Dublin-claims meer moeten worden gelegd aan mensen uit veilige landen omdat die procedure het voor deze groep ‘extra aanlokkelijk’ maakt om tijdelijk onderdak te vinden in Nederland. Nu nog wordt er vaak een Dublinprocedure gestart met het doel de asielzoeker terug te sturen naar het eerste EU-land waar hij of zij een aanvraag indiende. Maar deze procedures nemen maanden in beslag en zijn zinloos, omdat de persoon in kwestie vaak voor het einde van de procedure de opvang verlaat om zo niet aan een ander land overgedragen te kunnen worden. In onze ogen zou Nederland er goed aan doen om deze asielverzoeken zo snel mogelijk zelf af te handelen.
6 Wat vindt VluchtelingenWerk?
Asielzoekers uit veilige landen die bewust een onterecht asielverzoek doen maken misbruik van de asielprocedure en de opvang voor vluchtelingen. Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. En alle inzet van de schaarse capaciteit van de IND en het COA gaat ten koste van vluchtelingen voor wie die bedoeld is. Het draagvlak voor de opvang van asielzoekers staat door deze kleine groep enorm onder druk.
De extra inzet op handhaving en versobering heeft de afgelopen jaren niet genoeg effect gehad. Bovendien belanden ook asielzoekers die wel degelijk gevaar lopen in het versoberde opvangregime. Wij vinden dat er meer gedaan kan worden om te voorkomen dat overlastgevende asielzoekers uit veilige landen naar Nederland komen.
Maak terugkeerafspraken met veilige herkomstlanden
Overlastgevende asielzoekers uit veilige landen weten vaak heel goed dat ze niet uitgezet kunnen worden. Het maken van terugkeerafspraken is het meest effectieve middel om hun komst te ontmoedigen. Dit is in het verleden ook gelukt met landen als Albanië. Zoek hierin de samenwerking met andere EU-lidstaten op en oefen druk uit op landen die hier niet aan mee willen werken.
Wijs kansloze asielverzoeken uit veilige landen zelf af
In de EU is de afspraak dat het land waar een asielzoeker is binnengekomen verantwoordelijk is voor de asielprocedure. Veel overlastgevende asielzoekers uit veilige landen zijn al eerder in andere Europese landen geweest. Nederland start dan de ‘Dublin-procedure’ en vraagt een ander land om de asielzoeker terug te nemen.
Deze procedure duurt vaak maanden. Al die tijd houdt de asielzoeker recht op opvang. Terwijl het afwijzen van een asielverzoek slechts enkele weken kost. Bovendien vervalt na anderhalf jaar de mogelijkheid om een Dublin-procedure te starten. Asielzoekers kunnen ook daar misbruik van maken om opnieuw een asielverzoek te doen. Wij pleiten daarom voor het stoppen met Dublinprocedures voor asielzoekers uit veilige landen. Zo wordt hun periode in de opvang flink verkort en hun komst naar Nederland ontmoedigd.
Zorg voor gespecialiseerde begeleiding
Probeer deze jonge mannen die nergens perspectief hebben te bereiken met psychische zorg en goede terugkeerbegeleiding. Hier zal naar verwachting slechts een klein deel voor open staan. Maar goede begeleiding van overlastgevende asielzoekers met uiteenlopende (psychische) problemen is zowel in het belang van henzelf als van de samenleving.
”Marokko heeft verkiezingen en een gekozen parlement maar tegelijk een politieapparaat dat strevingen naar meer vrijheid van bijvoorbeeld de Imazighen gewelddadig kort houdt. In Tunesië was na de revolutie van 2011 daar meer vrijheid gekomen. Maar die wordt onder de huidige president Saied in hoog tempo teruggedraaid. Politie pakt in dat land zelf vluchtelingen die uit andere landen op weg zijn naar Europa, met grof geweld aan.(3) Hoezo, veilige landen?”
CONCENTRATIEKAMPEN, CORRUPTIE, YESILGOZ-FASCISME IN OPBOUW
”De Rijksoverheid gebruikt een lijst van veilige landen van herkomst. Komt een asielzoeker uit een land dat op deze lijst staat? Dan wordt de asielaanvraag in een versnelde procedure afgehandeld. Dat kan omdat de asielzoeker weinig kans maakt op een verblijfsvergunning.”
De Rijksoverheid gebruikt een lijst van veilige landen van herkomst. Komt een asielzoeker uit een land dat op deze lijst staat? Dan wordt de asielaanvraag in een versnelde procedure afgehandeld. Dat kan omdat de asielzoeker weinig kans maakt op een verblijfsvergunning.
Heeft een asielzoeker uit een veilig land toch bescherming nodig? Dan kan hij dat vertellen tijdens de asielprocedure. Bij genoeg bewijs kan hij toch nog een verblijfsvergunning krijgen.
Tijdens de behandeling van de asielaanvraag verblijven mensen uit veilige landen van herkomst in een sobere locatie van het COA in Ter Apel of in Budel-Cranendonck. Asielzoekers kunnen in beroep gaan tegen de afwijzing van hun asielaanvraag. Het COA plaatst hen tijdens de beroepsfase in reguliere azc’s verspreid over het land. Het COA zoekt naar nieuwe locaties waar ze alle versoberingsmaatregelen ook in de beroepsfase kunnen inzetten.
Na afwijzing van de aanvraag asielzoeker uit veilig land
Is de asielaanvraag afgewezen omdat de vreemdeling uit een veilig land komt? Dan moet hij onmiddellijk weggaan uit Nederland. Bovendien krijgt hij een verbod om binnen 2 jaar de Europese Unie (EU) in te reizen. Na afwijzing van de asielaanvraag heeft de vreemdeling geen recht meer op opvang in een asielzoekerscentrum.
De asielzoeker kan tegen de afwijzing in beroep gaan bij de rechter maar hij mag de uitspraak van de rechter in principe niet in Nederland afwachten.
Snellere uitzetting vreemdelingen uit veilige landen
Een uitgeprocedeerde asielzoeker moet na een afwijzing snel terug naar het land van herkomst. Hij moet zelfstandig vertrekken. Doet hij dit niet? Dan neemt de overheid het voortouw om een vreemdeling uit te zetten. Dit heet gedwongen terugkeer.
Het is wel zo dat de kleine groep asielzoekers uit veilige landen in de asielopvang (circa 3%) relatief vaker betrokken is bij een incident dan de asielzoekers uit onveilige landen
COA
WAT IS WAAR OVER ASIELOPVANG?
HOEVEEL OVERLAST WORDT VEROORZAAKT DOOR ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN?
De meeste overlast wordt veroorzaakt door vluchtelingen die niet uit een veilig land komen. Simpelweg omdat circa 97% van de azc-bewoners niet uit een veilig land komt. Klik hier om te zien welke landen als veilig worden beschouwd. Het is wel zo dat de kleine groep asielzoekers uit veilige landen in de asielopvang (circa 3%) relatief vaker betrokken is bij een incident dan de asielzoekers uit onveilige landen. Van de in totaal 8.730 incidenten die er in 2022 zijn geregistreerd, zijn er ruim 1.200 gepleegd door een bewoner uit een veilig land. Dat is ongeveer 14% van de incidenten. Overlastgevers zijn vaker betrokken bij meerdere incidenten. Je kunt dus zeggen: niet alle veiligelanders geven overlast en niet alle overlastgevers zijn veiligelanders.
Reacties uitgeschakeld voor Noten 53 t/m 56/HOOFDSTUK II
Asielzoekers uit veilige landen krijgen zelden een verblijfsvergunning. Veilige landen zijn relatief stabiele landen waar volgens de Rijksoverheid geen sprake is van vervolging vanwege bijvoorbeeld ras, geloof, foltering of onmenselijke behandeling. Op dit moment zijn Marokko, Tunesië, Georgië, Armenië en Ghana de vijf landen waar de meeste ‘veiligelanders’ in Nederland vandaan komen. In 2022 kwam ongeveer 5% van de asielzoekers die voor het eerst asiel aanvroegen uit een veilig land. In de asielopvang is het aandeel veiligelanders ongeveer 3%. De lijst van veilige landen verandert omdat de omstandigheden in landen veranderen, zoals bijvoorbeeld Algerije dat nu als niet veilig wordt beoordeeld. Ook verzoeken van asielzoekers die eerder al asiel aanvroegen in een ander Europees land en dat in Nederland opnieuw doen, worden afgewezen. Zij moeten terug naar dat Europese land om de procedure af te wachten. In 2023 (tot en met juni) is 26% (3.390 aanvragen) van de eerste asielaanvragen op grond van deze Dublinverordening afgewezen.
[51]
”Asielzoekers uit veilige landen krijgen zelden een verblijfsvergunning. Veilige landen zijn relatief stabiele landen waar volgens de Rijksoverheid geen sprake is van vervolging vanwege bijvoorbeeld ras, geloof, foltering of onmenselijke behandeling. ”
COA
IS HET WAAR, DAT DE MEESTE ASIELZOEKERS ”GELUKSZOEKERS” ZIJN?
Asielzoekers uit veilige landen komen ook naar Nederland. Om asielaanvragen sneller af te handelen, heeft het kabinet een lijst met veilige landen van herkomst gemaakt. Asielzoekers uit deze landen komen bijna nooit in aanmerking voor bescherming. Deze lijst kan veranderen; er kunnen landen bijkomen of afgaan.
Nederlandse lijst van veilige landen van herkomst
Op de lijst staan landen waar volgens de Rijksoverheid over het algemeen geen sprake is van:
vervolging vanwege bijvoorbeeld ras of geloof;
foltering;
onmenselijke behandeling.
Dit zijn de volgende landen:
Albanië
Armenië
Bosnië-Herzegovina
Brazilië
Georgië
Ghana
India
Jamaica
Kosovo
Marokko
Mongolië
Montenegro
Noord-Macedonië
Oekraïne Vanwege de situatie in Oekraïne is de aanwijzing als veilig land van herkomst voorlopig opgeschort. Dat betekent dat het veilige landenbeleid niet wordt toegepast op asielzoekers uit Oekraïne. Lees meer informatie over hoe er wordt omgegaan met asielaanvragen van Oekraïners.
Senegal
Servië
Trinidad en Tobago
Tunesië
Verenigde Staten
Europese lijst met veilige landen van herkomst
Ook de Europese Unie (EU) werkt aan een lijst met veilige landen. Het is nog niet bekend wanneer deze klaar is. Daarom heeft Nederland zelf alvast een lijst opgesteld. Andere lidstaten van de EU hanteren ook lijsten met veilige landen van herkomst.
De lidstaten van de EU beschouwen elkaar als veilige landen van herkomst (voor alle juridische en praktische doeleinden) in verband met asielzaken. Deze landen hoeven niet beoordeeld te worden zoals de landen die op de Nederlandse lijst van veilige landen van herkomst staan.
