Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2025
Nr. 18 MOTIE VAN HET LID BECKER
Voorgesteld tijdens het Wetgevingsoverleg van 25 november 2024
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat er door het CBS uitgebreid onderzoek gedaan wordt naar feitelijke gegevens over de integratie van Nederlanders met een migratieachtergrond zoals onderwijsprestaties en sociaaleconomische status en criminaliteit;
overwegende dat data over de normen en waarden en mogelijke acties die hieruit voortvloeien in (gesloten) religieuze gemeenschappen van overheidswege weinig bestudeerd worden;
overwegende dat data over normen en waarden inzicht kan bieden in de culturele integratie van Nederlanders met een migratieachtergrond en behulpzaam is om gericht problemen aan te pakken en lessen te trekken uit positieve ontwikkelingen;
verzoekt de regering om gegevens over
culturele en religieuze normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond bij te houden, bijvoorbeeld door het SCP te vragen dit (periodiek) te onderzoeken
WILDERS SCHREEUWT TEGEN TIMMERMANS, MAAR DAN GEBEURT DIT
[WILDERS/PVV]:
”Voorzitter, het is nou de zoveelste keer dat eh collega Timmermans
praat over bestuurlijk vandalisme.
En het is een gotspe om dat te horen, als het gaat om Immigratie en
Asiel om de grootste politieke vandaal die deze Kamer ooit heeft gekend
en dat is de leider van de Partij van de Arbeid als het gaat om immigratie en asiel.
U bent de man, u representeert de politieke partij- laat ik het zo
formuleren-die jarenlang, die decennialang niets heeft gedaan om
de immigratie te beperken.
Die constant op de rem heeft getrapt bij iedere maatregel om de
immigratie en asielinstroom te beperken.
U heeft alles gedaan om stevig beleid tegengehouden [?]
U heeft iedereen als u verantwoordelijkheid droeg, hier binnengelaten.
En dat u dan nu het gore lef hebt om de partijen en een kabinet, die
hun nek uitsteken om met oplossingen te komen, om die van bestuurlijk
vandalisme te betichten….
U moet zich kapot schamen.
U bent de vandaal en dat…u moet zich kapot schamen, dat u
degene bent, die alles heeft tegengehouden, die ons nu de les
gaat lezen.
Dat is onacceptabel en ik kan dat ook niet accepteren.
[1.15]
[Geroffel vanuit PVV banken]
[FRANS TIMMERMANS/PVDA GROENLINKS]
[DOOR HET PVV GEROFFEL HEEN]
[1.16]
”Ja, voorzitter…..”
[TIMMERMANS LAAT AL GLIMLACHEND HET PVV GEROFFEL
UITRAZEN]
[1.20]
[TIMMERMANS HERVAT]:
”Voorzitter gisteren…gisteren stond de heer Wilders hier een beetje de schaduw
premier uit te hangen en nou is het weer de heer Wilders die we al
20 jaar eh kennen.
Weet u:
Eh we hebben nu te maken met eh de noodzaak om deze Kamer in
een positie te brengen om ordentelijk aan wetgeving te doen.
Ik zeg het [?] er heel nadrukkelijk bij.
Groenlinks Partij van de Arbeid denkt heel anders over asiel en migratie
dan de PVV.
Dan andere eh fracties in deze Kamer.
Dat hoort bij democratie.
En daar gaan we dan ook de discussie over aan op basis van
ordentelijke voorstellen die het kabinet kan doen.
Mijn enige punt vandaag is en ik houd de Wilders, de heer
Wilders heel helder voor:
Er is geen enkele objectieve feitelijke reden om nu met
noodwetgeving aan de slag gaan.
Dat is vandaag glashelder uit het debat eh gebleken.
Dat u dat wel wil -en het is een gotspe dat u mij iets
verwijt:
U, u meneer de heer meneer Wilders, die dit parlement
een nepparlement noemt, wil mij de maat nemen, schei toch uit
man.
[GEROFFEL VAN PVDA GROENLINKS BANKEN]
Absoluut accepteer ik dat niet van u.
[HARDER GEROFFEL VAN PVDA GROENLINKS BANKEN]
[WILDERS/PVV]:
[2.29]
”Voorzitter, het is een gotspe.
Dat degene, die deze ellende heeft veroorzaakt….
Weet u, als u nou degene was [ER WORDT TUSSENDOOR GEROEPEN,
WILDERS GAAT DOOR], die er altijd stond, als u nou uw partij
degene was, die er altijd had gestaan om te knokken voor een
voor een streng asielbeleid voor een stel [?] migratiebeleid.
Maar de Partij van de Arbeid en zeker Groen Links waar u nou
bent samengegaan is een beetje het toonbeeld van multiculturalisme.
U bent het toonbeeld van open grenzen, u bent een toonbeeld van meer
asiel in Nederland.
En nou gaat u die partijen, die het lef hebben om er wat aan te doen….
Weet u wat wij aan het doen zijn?
Wij zijn uw rotzooi aan het opruimen.
U heeft tientallen jaren lang de rotzooi in Nederland veroorzaakt.
En wij komen nu -en we steken onze nek uit- om die rotzooi
van de Partij van de Arbeid en Groenlinks op te ruimen.
En in plaats van dat u meewerkt, zit u ons de les te lezen.U moet zich kapot schamen.[3.19][GEROFFEL VAN PVV BANKEN]
[FRANS TIMMERMANS/PVDA GROENLINKS]
[3.20]
”Voorzitter……”
[TIMMERMANS LAAT HET PVV GEROFFEL UITRAZEN]
[TIMMERMANS GAAT DOOR]
[3.24]
”De heer Wilders, de heer Wilders is al decennia bezig met het ontmenselijken
van een deel van de Nederlandse bevolking.
Met hen….hij spreekt over mensen, die al de derde en vierde generatie in
Nederland wonen alsof ze er niet bij horen.
Alsof zij een probleem zijn.
Hij heeft het gisteren nog gehad eh waarbij die eh etniciteit koppelt
aan misdaad.
Terwijl iedereen, die ook maar iets weet of de ontwikkeling
van misdaad, weet, dat misdaad gekoppeld is aan armoede.
Dat misdaad gekoppeld is aan postcode waar je woont.
Dat misdaad gekoppeld is aan kansen die je hebt in de
samenleving
En ja, soms heeft dat ook een kleur.
Maar dat is niet de oorzaak.
Het feit, dat mensen ergens anders vandaan komen, het feit,
dat mensen een ander geloof eh hebben, het feit dat mensen een
andere huidskleur hebben, is niet de oorzaak.
De oorzaak is achterstand, de oorzaak is slechte ontwikkeling,
slechte situatie in wijken.
En daar moeten we aan werken.
En daar zouden we veel meer in dit Huis over kunnen praten,
als we ons niet lieten meesleuren in eh de retoriek van
de heer Wilders, die meer dan een miljoen Nederlanders consequent
heeft weggezet 20 jaar lang.
En wat mij het meeste stoort-Dat hij dat vindt, dat weet ik-Maar dat hij daarin geholpen wordt in deze coalitie, met de V, door de VVD,want hij spreekt mij aan op wat de Partij van de Arbeid in het verledengedaan heeft, maar in de afgelopen 35 jaar is die partij daar, de VVD velemalen meer aan het landsbestuur betrokken geweest dan de Partij’van de Arbeid en Groen Links al helemaal niet Dus als u iemand wil aanspreken, spreek dan uw coalitiepartner aaneh op dit punt.Maar dat doet u niet.En wat ik al helemaal niet begrijp is, dat een partij als Nieuw Sociaal Contractaan dit soort van nep wetgeving en ik vind het hooliganisme deelneemten niet op basis van hun waarde voor eh behoorlijk bestuur zegt ”nee, zo doenwe dat niet’, is niet nodig”Kijk ik zeg ook meteen iedereen na.Ambtenaren adviseren, politici hoeven die adviezen niet te volgen.Maar als je die adviezen niet volgt, dan sta je wel aan de lat voorde consequenties van het niet volgen van die adviezen.En als de minister van Binnenlandse Zaken zulke duidelijkeadviezen krijgt, dan verwacht ik van een partij als Nieuw SociaalContract, dat die zeggen: ”We gaan niet meewerken aannoodwetgeving. Wij gaan de Kamer gewoon in positiebrengen om ordentelijke wetgeving hier te behandelen.Dat zou de nette, dat zou de koninklijke weg zijn geweest en erstaat niets in de weg om dat in de komende weken te gaan doenen vandaar de motie, die ik heb ingediend.[5.57]GEROFFEL VAN PVDA GROENLINKS BANKEN[KAMERVOORZITTER BOSMA]:[6.00]”De heer Baudet”[THIERRY BAUDET/FVD][6.01]”Dank u wel voorzitter.Ik wou even zeggen, dat in de motie van de eh de heer Timmermans wordtgesproken van het staatsnoodrecht, maar eh daar heeft dit helemaal niks mee te maken.Staatsnoodrecht is wat eh ontstaat als artikel 103 Grondwet in werking treedt,namelijk een noodtoestand.Dit is gewoon een uitzonderingsclausule van een normale wet.[BAUDET GEEFT VOORBEELD]”Indien buitengewone omstandigheden het …vragen, kan de NS afwijkenvan de normale dienstregeling en rijdt de trein van Den Haag naar Amsterdamniet om 11.20, maar om 11.30”[EINDE CITAAT BAUDET, VERVOLGT’]”Dat is waar we het hier over hebben.Het is gewoon een wet in formele zin.Een normale wet, die zegt ”dit dit dit zijn de regels over immigratie,asiel, verblijf, dat soort zaken allemaal meer.Maar indien buitengewone omstandigheden daar aanleiding toegeven he-dat is aan de regering om dat te beoordelen-dan kan wordenafgeweken van deze deze deze deze deze clausules en dan kan de regeringandere voorwaarden creeren”Dat heeft dus met staatsnoodrecht of noodtoestand ofuitzonderingstoestand of zo helemaal niets te maken.U maakt een staatsrechtelijke blunder Dit is dit is echt onacceptabel.Iedere staatsrechtjurist zal dit, zal dit beamen.Dit deze motie-ik zou hem even wijzigen-maar het het slaatwerkelijk helemaal nergens op.Het heeft niets met het staatsnoodrecht [BOSMA EVEN TUSSENDOOR: ‘Ja”]te maken.Niets met artikel 103 Grondwet te maken.[7.29]
[FRANS TIMMERMANS/PVDA GROENLINKS]
[7.30]
”Ja voorzitter.
Ik moet natuurlijk een beetje voorzichtig zijn bij het tegenspreken
van de hooggeleerde eh staatsrechtdeskundige eh de heer Baudet,
maar ik wil dat toch doen op basis ook van alle adviezen, die we vanavond
hebben kunnen lezen, waarin duidelijk staat dat als je een beroep doet op art
eh op artikel 110 en 111 van de Vreemdelingenwet, dat je dan in feite
de wet buiten werking stelt en dat je dan ook om het parlement
heen kan bij toepassen van maatregelen.
Dat staat er gewoon en dat is staatsnoodwetgeving.
Dat is niet anders dan zo.
Dus dat is de situatie en daar willen we eh niet naartoe,
omdat het niet nodig is naar ons oordeel.
Zeg ik tegen de heer Baudet.
[8.06]
[KAMERVOORZITTER BOSMA]:[8.07]”Ik doe de interrupties in de tweede termijn in tweeen”Afrondend:”
THIERRY BAUDET/FVD]
[8.11]
”Eh ja eh eh nu hoor je het weer, dus het heeft, het zijn twee volstrekt
verschillende dingen.
Op het moment, dat je afwijkt van de normale procedure, dan kun je dus een
andere procedure instellen, kun je zeggen ”wij gaan het per per heden zo doen
in plaats van zo, in plaats van dat die die trein rijdt om 11.20 gaan we vanaf nu dat per acuut zo doen” en dan moet je, alleen wat je dan moet doen is even
de nieuwe procedure voorleggen aan de Kamer eh en dan kun je dus
terwijl je hebt gehandeld kan de Kamer daarover beslissen.
Dat is een hele normale procedure.
Iets van 60 of 70 procent van alle wetten in Nederland hebben
dit soort clausules en dat is ook heel logisch, omdat er allerlei
omstandigheden kunnen zijn, de groenteboer is ziek, de wet de de weg is
opgebroken, het stoplicht doet het niet.
Dit en dit is de normale procedure, maar als er buitengewone
omstandigheden zijn, dan mag de regering daarvan afwijken en dan zal
de regering dat voorleggen aan de Kamer eh terwijl de regering iets anders alvast
[KAMERVOORZITTER BOSMA ERTUSSENDOOR]:;”Ja”
[THIERRY BAUDET VERVOLGT] ”in werking zet”
[KAMERVOORZITTER BOSMA ERTUSSENDOOR]:;”Ja”
[THIERRY BAUDET VERVOLGT]:
[9.12]
”Dat heeft dus…dat is dat dat is gewoon een een normale regeling.
daar kunt u het mee oneens zijn, dat is prima, daar kunnen we over stemmen,
is ook goed.
Maar nogmaals:
Met staatsnoodtrecht als in artikel 103 Grondwet heeft dat gewoon helemaal
niets te maken.
En het het is gewoon belachelijk-u had het eerder vandaag over dat dat de regering zich belachelijk zou maken door een briefje te sturen aan de
Europese Commissie over een opt out over asiel en immigratie omdat
de Commissie daar formeel gezien niet over gaat.
Dat vond ik eigenlijk wel een goed punt.
Want daar gaan de landen over.
De lidstaten gaan over verdragswijzigingen.
Zo is het geregeld in de Europese wetgeving.
Nou maar dan:
Wees dan ook zo kritisch op uzelf.
Het slaat nergens op om over staatsnoodrecht te praten, als het
overwegende dat het kabinet voornemens is om delen van de Vreemdelingenwet buiten werking te stellen op grond van het staatsnoodrecht, zonder voorafgaande goedkeuring van het parlement;
overwegende dat het toepassen van staatsnoodrecht het risico in zich bergt dat het (juridisch) onhoudbaar blijkt;
overwegende dat in het parlement en de samenleving zeer uiteenlopende opvattingen bestaan over migratie die het verdienen om zorgvuldig besproken te worden;
van mening dat een zorgvuldige wetsbehandeling in zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer wenselijk is;
verzoekt de regering om af te zien van het voornemen om artikel 111 van de Vreemdelingenwet in werking te stellen, en eventuele wijzigingen van de Vreemdelingenwet alleen via een ordentelijk wetgevingsproces voor te leggen aan het parlement;
spreekt uit dat de Kamer bereid is deze wetgeving met spoed te behandelen,
en gaat over tot de orde van de dag
Timmermans
Jetten
Bikker
Dijk
Dassen
Bontenbal
” Een motie-Timmermans c.s. waarin de regering werd verzocht om af te zien van het voornemen om artikel 111 van de Vreemdelingenwet in werking te stellen, werd na een lang debat verworpen.1)”
Het viel te verwachten: tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen (APB) was het noodrecht een heet hangijzer. Niet alleen de inzet stond ter discussie, maar ook de uitlating van minister Faber dat die inzet was getoetst door de beste juristen. Dat wilde de Kamer wel eens zien.
Uit de stukken die uiteindelijk werden overgelegd – zie daarover de bijdrage i van Solke Munneke in deze editie van de Hofvijver – werd duidelijk dat over de inzet van het noodrecht inderdaad was geadviseerd, al bleek van enig ambtelijk enthousiasme over de plannen bepaald geen sprake. Een motie-Timmermans c.s. waarin de regering werd verzocht om af te zien van het voornemen om artikel 111 van de Vreemdelingenwet in werking te stellen, werd na een lang debat verworpen.1)
Het ziet er dus naar uit dat binnenkort een koninklijk besluit (KB) tot inwerkingstelling van artikel 111 van de Vreemdelingenwet zal worden vastgesteld. Als dat gebeurt, is het voor de derde keer in relatief korte tijd dat ‘separate inwerkingstelling’ – dus zonder afkondiging van een beperkte of algemene noodtoestand – van noodrecht plaatsvindt.
Ten tijde van de coronapandemie werd artikel 8, eerste en derde lid van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg) in werking gesteld, zodat de minister van JenV regels kon maken om ‘het vertoeven in de open lucht’ te beperken.
Na de Russische invasie in Oekraïne gebeurde dat met de artikelen 2c en 4 van de Wet verplaatsing bevolking (Wvp), waardoor burgemeesters de taak kregen zorg te dragen voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen en de minister van JenV daaromtrent aanwijzingen kon geven.
Beide keren verliep de inzet van het noodrecht niet zonder slag of stoot. De Haagse voorzieningenrechter oordeelde dat de inwerkingstelling van de genoemde artikelen van de Wbbbg onrechtmatig was,2) waarna alsnog in een afzonderlijke wettelijke grondslag voor een avondklok werd voorzien.3) En tijdens het debat over de voortduringswet na inwerkingstelling van de bepalingen in de Wvp liepen de gemoederen hoog op: PVV-Kamerlid Markuszower noemde de inzet van de Wvp-bepalingen een ‘dieptepunt’ en ‘een oorlogsverklaring van dit kabinet aan onze democratie’.4)
De commotie in de Kamer omtrent de voorgenomen inwerkingstelling van artikel 111 van de Vreemdelingenwet is dus niet vreemd, te meer omdat die inwerkingstelling voor het parlement grote gevolgen heeft. Vanaf dat moment kan de regering namelijk bij algemene maatregel van bestuur (amvb), dus zonder betrokkenheid van het parlement, afwijken van vrijwel de gehele Vreemdelingenwet.
Weliswaar moet na de vaststelling van het inwerkingstellings-KB ‘onverwijld’ een voorstel voor een voortduringswet aan de Kamer worden gezonden (bij inwerkingstelling van artikel 8, leden 1 en 3 van de Wbbbg duurde dat elf dagen; bij de artikelen 2c en 4 van de Wvp negentien), maar dat voorstel ziet alléén op de voortduring van de inwerkingstelling.
Het is dus níet bedoeld om de maatregelen die de regering in de amvb(‘s) treft alsnog van een formeelwettelijke grondslag te voorzien. Het parlement staat bij de behandeling van de voortduringswet daarom voor een belangrijke taak: omdat inwerkingstelling van artikel 111 alleen mogelijk is als ‘buitengewone omstandigheden’ dat noodzakelijk maken, moet het beoordelen of de door de regering aangedragen omstandigheden inderdaad ‘buitengewoon’ zijn, en rechtvaardigen dat het parlement zijn medewetgevende rol prijsgeeft als het om het grootste deel van de Vreemdelingenwet gaat.
Eerst over die ‘buitengewone omstandigheden’: dat is een potentieel veelomvattend begrip omdat het geen feitelijke beschrijving van een noodsituatie geeft.5) Het impliceert dat noodrecht alleen mag worden gebruikt als dat, gelet op de situatie die zich voordoet, proportioneel is.
Daarnaast moet ook aan het vereiste van subsidiariteit zijn voldaan: alleen als bestaande bevoegdheden (in de Vreemdelingenwet, maar ook in andere wetten, bijvoorbeeld de Spreidingswet) ontoereikend zijn om de situatie te beheersen, mag noodrecht worden ingezet. Of een situatie grote spoed heeft, is voor het bestaan van ‘buitengewone omstandigheden’ niet doorslaggevend.6) Of een situatie onvoorzien is, is dat evenmin.7)
Tegelijkertijd zijn zowel spoedeisendheid als voorzienbaarheid van belang in het kader van de proportionaliteits- en subsidiariteitseis: als een situatie geen grote spoed heeft (het doorlopen van een regulier wetgevingstraject behoort bijvoorbeeld tot de mogelijkheden) en het ook in de rede lag dat zij zich zou voordoen, zal aan die eisen niet zijn voldaan.
Het is van groot belang dat het parlement hier scherp op is: het moet voorkomen dat de regering misbruik van noodrecht maakt en het al te lichtvaardig inzet om het parlement te kunnen omzeilen,8) te meer omdat de rechter de inzet van noodrecht doorgaans terughoudend toetst.
Dan over de rol van het parlement. Tijdens de APB werd verschillende malen naar voren gebracht dat het parlement door inwerkingstelling van artikel 111 Vreemdelingenwet helemaal niet ‘buiten spel’ zou worden gezet. Het parlement had toch ooit ingestemd met het wetsvoorstel voor de Vreemdelingenwet – en dus ook met artikel 111?
En het zou toch nog moeten instemmen met het voorstel voor een voortduringswet? En het zou toch zélfs de ontwerp-amvb’s toegezonden krijgen op het moment dat die aan de Afdeling advisering van de Raad van State worden voorgelegd? Dat kon toch nooit worden volgehouden dat het geen rol had? Parlementaire betrokkenheid bij noodrecht is uit de aard der zaak lastig.
Enerzijds is het van belang dat het bestuur met voldoende slagkracht kan optreden als de situatie daarom vraagt, anderzijds is van belang dat te nemen maatregelen – juíst verstrekkende – democratisch zijn gelegitimeerd en dat het parlement de inzet ervan goed kan controleren. In de systematiek van de separate inwerkingstelling is daartussen een balans gezocht, maar of die balans nu nog in alle gevallen voldoet is twijfelachtig.
De coronapandemie heeft duidelijk gemaakt dat ‘buitengewone omstandigheden’ erg lang kunnen duren en dat de inzet van noodbevoegdheden ook langere tijd noodzakelijk kan zijn. In het kader van de modernisering van het staatsnoodrecht – waar al in 2018 aanvang mee is gemaakt, maar die na corona iets voortvarender ter hand is genomen – schreef de minister van JenV in 2022 dat het in zulke omstandigheden “voor de hand ligt dat het parlement nauwer wordt betrokken bij de inwerkingstelling en buitenwerkingstelling van noodbevoegdheden”, dat het regelmatig van relevante informatie wordt voorzien en dat het – als de spoedeisendheid van de situatie zich daar niet tegen verzet – vooraf wordt “meegenomen” in de afweging om noodbevoegdheden in of buiten werking te stellen.9)
Niet ondenkbaar is dat bij de behandeling van de voortduringswet in de Tweede Kamer amendementen zullen worden ingediend, bijvoorbeeld om de inwerkingstelling van artikel 111 van de Vreemdelingenwet aan een termijn te binden, of om te voorzien in een voorhangprocedure bij de amvb’s die op grond van dat artikel worden vastgesteld. Hoewel dat begrijpelijk is, past het niet in de huidige systematiek van de separate inwerkingstelling van het staatsnoodrecht.
Het leidt bovendien af van de vraag waar het echt om draait: is sprake van ‘buitengewone omstandigheden’? Als die vraag niet met een volmondig ja kan worden beantwoord – zoals in dit geval – moet het oordeel duidelijk zijn: niet doen.
Lisanne Groen is universitair hoofddocent staats- en bestuursrecht aan de Vrije UniversiteitAmsterdam en onlangs fellow geworden van hetMontesquieu Instituut
1) Kamerstukken II 2024/25, 36600, nr. 9.
2) Rb. Den Haag 16 februari 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:1100. Het Hof vernietigde het vonnis van de voorzieningenrechter (Hof Den Haag 26 februari 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:285) en de Hoge Raad liet die beslissing in stand (HR 18 maart 2022, ECLI:NL:HR:2022:380).
3) Wet van 22 februari 2021, Stb. 2021, 85.
4) Handelingen TK 6 juli 2021, nr. 101, item 18.
5) In de artikelen 50 en 50a van de Vreemdelingenwet uit 1967, de voorlopers van de artikelen 110 en 11 in de huidige Vreemdelingenwet, stond bijvoorbeeld ‘in geval van oorlog’ (of andere buitengewone omstandigheden). Bij de herziening van het noodrecht in 1997 werden feitelijke beschrijvingen die golden voor de inwerkingtreding van het noodrecht vervangen door de term ‘buitengewone omstandigheden’.
6) Vgl. r.o. 6.11 in de uitspraak van het Hof inzake inwerkingstelling van de Wbbbg in verband met de avondklok (zie noot 2).
7) Vgl. Samantha Daniels, Staatsnoodrecht beschermt tegen bestuurlijk misbruik van (asiel)recht. Mits de Kamer en de rechter hun werk doen, www.nederlandrechtsstaat.nl
8) A.J. Wieringa, Uitroepen asielcrisis is misbruik van bevoegdheid, www.openbareorde.nl
9) Kamerstukken II 2022/23, 29668, nr. 69.
FASCISTENKABINET/THE FIGHT CONTINUES!/FRANS TIMMERMANSKRUIST DE DEGENS MET PVV FUHRER WILDERS ENCAROLINE VAN DER PLAS IN HAAR ROL ALS BLIKSEMAFLEIDERASTRID ESSED
TIMMERMANS CLASHT MET NIEUWE COALITIE, WILDERS WOEST
TRANSCRIPTIE
[Timmermans, GL-PvdA]:
”Terwijl het kabinet verstoken blijft van een positief vooruitgangsidee,
krijgt de denkwijze van de PVV steeds meer vat op de politiek.
Wilders verwoordde het zo:
”Nederland wordt weer van ons”
En daarmee zegt hij ook impliciet:
”Nederland is niet van ons allemaal”
Het is afrekenpolitiek.
Een afrekening met mensen, die zijn visie niet
delen en niet bij zijn Nederland horen.
De boodschap wordt goed verstaan:
”Jij mag niet meedoen, want jij hoort er niet bij.”
Het is een politiek, die onze slechtste kanten aanspreekt
in plaats van het beste in ons naar boven haalt.
En deze vorm van politiek zal ons land tot op
het bot verdelen, niet als bijwerking, maar als expliciet doel.
Niet de verbeelding aan de macht, maar de verdeeldheid aan
de macht.
Uitsluiten van bevolkingsgroepen behoort tot het fundament
van de PVV ideologie.
Wilders zingt al ruim twintig jaar hetzelfde valse lied.
Toen de PVV [?] de principiele bezwaren van Rutte liet varen zong Wilders
tijdelijk een paar toontjes lager, maar regelmatig wordt zijn Ware Aard
hem te machtig en klinken weer de meest valse tonen.
[1.09]
Zijn discipelen delen zijn extreme gedachtegoed en zijn daarin soms nog fanatieker.
Wilders is Wilders en dat zal nooit veranderen en ik denk dat dat een
van de weinige dingen is waar hij en ik het hardstikke over eens zijn.
Ik zeg het nog maar eens duidelijk tegen VVD en NSC:
”U rijdt een Trojaans Paard onze democratische rechtsstaat in”
[1.30]
Het is van het grootste belang, dat er in het parlement brede consensus
is dat we onze democratische rechtsstaat en fundamentele Grondrechten
beschermen.
Het Hoofdlijnenakkoord is hier duidelijk mee in strijd.
Aanvankelijk was de rechtsstaatsverklaring voor NSC nog onvoldoende om
regeren met de PVV mogelijk te maken.
Onlangs zag ik dat de heer Ontzigt diezelfde Verklaring gebruikte om
eerdere uitspraken van de ministers Klever en Faber wit te wassen, terwijl
beiden andere woorden kiezen, maar er dezelfde denkbeelden op
blijven nahouden.
[2.02]
Ik geloof, dat de minister-president en de meeste van zijn collega’s kiezen
voor dit ambt vanuit de ambitie het goede te doen.
Ik geloof de woorden, die de minister-president daarover sprak zonder
enige reserve.
Ik wens ze daarbij ook veel moed toe en veel wijsheid.
Maar ik vrees, dat zij onderschatten waaraan ze gaan meewerken.
Voor het eerst neemt een partij met extreem-rechse ideeen plaats in
Vak K.
Daar zitten mensen, die racistische complottheorieen propageren, journalisten,
rechters en wetenschappers aanvallen, ook mensen, die volksvertegenwoordiger zijn aanvallen en dan over moslims en vluchtelingen
zeggen, ze ontmenselijken door te zeggen en verdacht te maken door te
zeggen dat ze parasiteren en ziektes verspreiden, een beeld, dat in de duisterste jaren van de Europese geschiedenis ook op Joden werd
geplakt.
Nooit, nooit, mag dit gedachtegoed worden genormaliseerd, laat staan tot
norm gemaakt.
Ik hoor graag van de minister president waarom hij heeft ingestemd
met de voordracht van deze bewindspersonen of hij uberhaupt daarmee
kon instemmen, ben ik ook benieuwd naar.
We kunnen onze open democratische samenleving alleen beschermen
als we ons niet onverschillig tonen en ons uitspreken.
Maar het bleef stil.
NSC en VVD sloegen vragen van zich af met een rechtsstaatsverklaring,
die aan betekenis verliest bij elke misdraging waarover ze zwijgen of
ze schuilden onder de dekmantel van het extraparlementair programkabinet .
Ze verbergen niet eens meer, dat hier een ouderwets coalitiekabinet zit
met nauwelijks mensen van buiten, aangestuurd door de partijleiders.
Nieuw is, dat bewindspersonen geen verantwoording meer afleggen
over opvattingen en uitspraken uit het verleden.
Fortuyn zei ooit:
”Ik zeg wat ik denk en ik doe wat ik zeg”
Zij, die zich beroepen op zijn erfenis zetten een masker van fatsoen op
en beloven niet te zeggen wat ze echt denken en krijgen daarmee absolutie
van VVD en NSC.
[4.07]
[Kamervoorzitter Bosma]:
”Een vraag van de heer Wilders”
[Wilders, PVV]:
4.11
Ja voorzitter.
”Hoe haalt de heer Timmermans het in zijn hoofd, hoe
haalt hij het in zijn hoofd, waar haalt hij het lef vandaan
om onze mensen tot racist te bestempelen?
Dat is nogal wat wat u zegt.
En daar klopt helemaal niets van.
U heeft het over de omvolking en de omvolkingstheorieen
inderdaad, waar wij die term, sommigen van ons, dat hebben
gebruikt, hebben wij in een verklaring gezegd ”dat hadden we niet
moeten doen, daar bedoelen we helemaal geen omvolkingstheorie mee
zoals die tijdens het nazisme is gebezigd”, gezegd is ”dat hadden we niet
moeten gebruiken dat woord en dat zullen we ook niet meer gebruiken, we nemen afstand van alles wat daarmee te maken heeft” hebben we ook gezegd.
We hebben gezegd: ”we maken ons zorgen zoals miljoenen Nederlanders”-Daarom hebben we de verkiezingen gewonnen-”over de invloed van asiel, migratie en demografie”ga, loop door de grote steden en je ziet waar we het
over hebben-en dat is legitiem.
En hoe durft u, hoe durft u, nadat onze kandidaat bewindslieden en ikzelf,
inmiddels bewindslieden, daar afstand hebben van hebben genomen, toch
door te gaan met het kwalijke frame, dat wij racisten zouden zijn.
Dat hoort u niet te doen.
Dat mag u niet doen.
Want u beschadigt die mensen daarmee.
Wilt u dat zich realiseren.
5.37
[Timmermans, GL-PvdA]:
5.39
”Laat ik een paar citaten aan u voorleggen:
Ehm, in aanloop naar de Provinciale Staten Verkiezingen vorig
jaar zei minister Faber over sprak minister Faber over hordes
parasiterende gelukszoekers eh minister Fe eh Klever eh, die zei,
dat asielzoekers TBC, hepatitis, polio, cholera, typhus en andere
exotische ziektes met zich eh meebrengen.
U heeft zelf eind april nog bij cpec in Hongarije gezegd, dat het beleid
van open grenzen leidt tot verdunning van onze joods-christelijke en
humanistische beschaving.
Er is ook gezegd eh door mevrouw Faber, ”We moeten niet de
Nederlandse bevolking gaan inwisselen voor een islamitische bevolking”
Ook zei ze:
”Er wordt een agenda uitgerold van antisemitisme, terrorisme en omvolking.
Dit alles onderstreept wat ik heb gezegd en ik hanteer daarbij
het begrip racisme.
En u kunt zeggen wat u wil, daar blijf ik aan vasthouden, u kunt daar
staan gillen wat u wil, ik vind dit racisme en dat zal ik blijven onderstrepen
[Geroffel van de GL PvdA banken]
[6.45]
[Wilders, PVV]:
[6.49]
”Voorzitter ik gil niet, ik spreek u aan op uw eigen woorden.
En wat u net allemaal heeft gezegd is allemaal ook voor een deel
tijdens de hoorzittingen met de bewindspersonen, toen ze nog kandidaat waren,
toegelicht, in een context geplaatst.
Voorbeelden, die u net noemt, zoals mevrouw Klever, die het had over
de ziektes die u noemt en de corona die toen speelde.
Ik ga dat niet allemaal herhalen.
Maar wat heel kwalijk is dat als u en uw partij onze mensen op iets
aanspreekt en wij zeggen ”dat hadden wij zo niet moeten doen”
”En we bedoelden die context niet” ”En we zullen dat, met onze grote zorgen over de effecten op Nederland-Nogmaals wat door miljoenen mensen wordt
gedeeld-over de invloed van immigratie en asiel-
Daar zullen we het over hebben en niet meer over die verschrikkelijke theorie ..
Niemand, geen een PVV’er in de Tweede Kamer, in het kabinet, in Nederland
heeft iets met racistische nazi theorieen-
Wij zijn hier de grootste Vriend in dit Huis zo ongeveer van het Joodse
Volk en de Staat Israel [7.53]
Hoe durft u ons dat in onze schoenen te schuiven.
Maar het ergste is nog voorzitter:
Op het moment, dat wij daar iets over hebben gezegd, dat u om politieke
reden, puur en alleen om politieke reden, het mes op Tafel houdt en tegen
die mensen zegt: ”Je deugt niet”
En daarmee doet u die mensen onrecht, daarmee maakt u
die gezinnen kapot, u maakt die mensen helemaal kapot.
Want u zegt gewoon:
”Er zijn hier halve nazi’s in de Zaal”
”Er zijn hier racisten in de Zaal”
Dat zegt u.
En als u dan een vent bent, dan dient u nu meteen
moties van wantrouwen in en dan gaan we daar nu over stemmen
voorzitter.
Want ik kan dat niet boven de Kamer, boven de Tafel laten hangen.
U noemt niemand van ons zo, of u gaat nu daar politieke
consequenties aan verbinden.
En ik zeg u, dat u dat doet, terwijl mensen dat hebben
teruggenomen, hebben gezegd ”dat zullen wij niet meer gebruiken”
betekent dat u een politicus bent, die de knip voor de neus niet waard is.
En ik neem het met trots op voor onze bewindslieden”
[8.53]
[Geroffel uit PVV banken]
[Timmermans, GL-PvdA]:
[8.54]
”Dat is duidelijk….
[Geroffel uit PVV banken gaat door]
…..
….
[8.57]
”Dat is duidelijk”
[nog even Geroffel uit PVV banken]
‘[8.58]
Eh, maar de citaten zijn duidelijk.
Ze hebben ook niet gezegd ”We hebben spijt van wat we hebben gezegd”,
eh we, ze hebben gezegd ”we gaan andere woorden gebruiken”
Mevrouw Faber heeft een andere formule gevonden om in wezen hetzelfde te
zeggen en dat het niet zo heel erg veranderd is bleek gisteren al meteen eh bij
de eerste interviews die gegeven werden.
Als je dan ziet hoe mevrouw Faber badinerend spreekt over mensen,
die een hoofddoek dragen alsof ze dat moeten doen voor de regen.
Of als je ziet hoe mevrouw Klever nog steeds Blackface verdedigt eh
Sinterklaas verdedigt dan is er dus niks veranderd in dat opzicht.
En u moet toch met mij eens zijn, dat Blackface een puur racistische
benadering is van mensen met een andere kleur.
Dat valt niet te ontkennen.
En dan kunt u nog 10 keer interumperen, nog 10 keer volop het orgel gaan, ik
hou vast aan mijn kwalificaties die gebaseerd zijn op de citaten, citaten waarvan
de mensen zeggen ”dat zullen we niet meer zeggen”, maar ze hebben niet gezegd ”We hadden dat nooit moeten zeggen, we moeten er afstand van
nemen en u en een aardig aantal van uw collega’s heeft jarenlang de omvolkingstheorie verspreid eh en dan kunt u niet aankomen nu nadat u dat
jarenlang hebt gedaan door te zeggen ”Ja ’t was eigenlijk een vergissinkje,
we begrepen niet zo goed wat het was, we zullen het niet meer doen”
Wees dan ook een vent en hou vast aan wat je altijd hebt gezegd.
U spreekt mij terecht aan op wat ik in het verleden heb gezegd, maar
uw ministers mogen niet meer worden aangesproken op wat zij in het
verleden hebben gezegd.
Een mens is ook wat hij en zij gedaan en gezegd heeft in het verleden,
daar kan je niet zomaar afstand van nemen.
Tenzij je natuurlijk daarvoor excuses aanbiedt en dat is niet gebeurd.
[10.33]
[Geroffel van de GL PvdA banken]
[Kamervoorzitter Bosma]:
Afrondend:
[Wilders, PVV]:
[10.38]
Is Zwarte Piet nou echt het beste waar u mee kan komen?
Is het nou echt het beste dat u ons racisme verwijt door te verwijzen naar
wat u noemt Black Face, Zwarte Piet, die bij Sinterklaas hoort eh, daar mag je
van mening over verschillen…wij vinden dat dat nog steeds Zwarte Piet moet zijn…nou, er zijn heel veel mensen in Nederland die dat met ons eens
zijn en er zijn heel veel mensen, die dat met ons oneens zijn, volgens
mij mag dat gewoon in een land.
Volgens mij heeft dat niets met racisme te maken.
Als u dat als voorbeeld noemt om ons in een racistische hoek te duwen,
dan duwt u half Nederland in een racistische hoek en ik zeg u nog een keer,
via de voorzitter, meneer Timmermans:
U moet ermee ophouden, want iedere keer als u dat zegt, ja, dan sta ik hier
om het op te nemen voor die PVV kiezer, voor die PVV bewindspersoon, inmiddels dienaar van de Kroon en voor die PVV Kamerleden.
Wij zijn geen racisten
We hebben niets met nazi theorieen.
Helemaal niets.
Dat hebben we honderd keer gezegd.
En als u dat blijft herhalen, terwijl onze zorg voor die gewone
Nederlander, die zijn wijk ziet veranderen en verpauperen, inderdaad
ook door de toekomende immigratie ja!
In heel Europa zie je dat gebeuren.
Daarom winnen partijen als mij de verkiezingen.
Omdat u de andere kant op kijkt en dat wij wat over dat wij daar wat over zeggen.
En als u dat in de racistische hoek duwt, dan duwt u half Nederland
in de racistische hoek en degene, die dan niet deugt, die dan onder
de gordel is, die dan vuile, vieze politiek speelt, ben niet ik, maar bent u.
[Geroffel uit PVV banken]
[12.08]
[Timmermans, GL-PvdA]:
[12.13]
Ik kon in deze Philippica geen vraag ontwaren, maar eh, laat ik herhalen,
dat ik sta voor de woorden, die ik heb gesproken, dat ik me zeker niet
eh, via het gebrul, via de interruptiemicrofoon eh, laat vertellen wat ik wel
en niet eh mag zeggen eh, het zou goed zijn geweest als u maandag
de moeite had genomen naar Amsterdam te komen bij de Keti Koti Herdenking.
Dan had u gehoord hoe hard Black Face,,,,,,,[12.39]
[Timmermans stopt even en kijkt in de richting van de PVV banken]
[Timmermans vervolgt]:
[12.40]
”Er wordt gelachen in uw rangen over Keti Koti, dat zegt al genoeg.
Dat zegt al genoeg [12.45]
En ik ben zo blij, dat minister-president Rutte, dat ons Staatshoofd, zich zo nadrukkelijk heeft uitgesproken over onze collectieve verantwoordelijkheid
voor wat echt racisme is en dat we daar afstand van gaan nemen, dat we nog
heel veel moeten leren.
[13.00]
Ik heb zelf ook moeten leren, toen was ik allang volwassen, dat Sinter,
dat Zwarte Piet voor sommige mensen heel diep krenkend en beledigend is,
wist ik ook niet.
[13.09]
Maar op het moment, dat je het weet, dan draag je de verantwoordelijkheid
ook voor de gevoelens van andere Nederlanders, die daardoor gekrenkt worden.
En vanaf dat moment is het belangrijk, dat je ook zegt ”Okay, Zwarte Piet,
dat hadden we, daar moeten we nu afscheid van nemen, dat past niet bij
het moderne Nederland, dat past niet bij de gevoeligheden in de samenleving.
[13.31]
En als je dat weigert te doen, dan doet u precies wat u altijd doet:
Bewust mensen krenken, bewust mensen pijn doen.
Bewust mensen in een hoek zetten.
En dat, daar kan Nederland niet mee vooruit.
Dan kunt u nog honderdduizend keer uw bewindslieden verdedigen,
dat is uw goed recht, ik begrijp dat ook wel, u deelt hun denkbeelden,
maar ik neem fors afstand van die denkbeelden .
[13.55]
Voorzitter:[Timmermans nog even tussendoor]Onderschat trouwens ook niet het risico eh dat je neemt door eh, mensendie enorm eh bewonderaar van Poetin zijn tot de Treve Zaal [1] toe te laten,dat is Russische Roulette spelen met onze Nationale Veiligheid.”[14.13]Sinds gisteren heeft Nederland dus een door Radicaal Rechts gedomineerdkabinet, een Unicum in de Nederlandse parlementaire geschiedenisen wij zullen hier in de Kamer en in samenwerking met het brede maatschappelijke middenveld niets nalaten om ervoor te zorgen, dat heteen kortstondig unicum blijft.[14.29]GroenLinks Partij van de Arbeid zal de naargeestige Afrekenpolitiek bestrijden.Ja, het zal gebeuren dat wij wetsvoorstellen steunen, die de solidariteit in ons land vergroten.Maar verwacht van ons niet, dat wij dit PVV kabinet in het zadelzullen houden als de coalitie verdeeld is over fundamentele vraagstukken.
Dit kabinet kan niet rekenen op het vertrouwen van mijn fractie, omdat wij
van oordeel zijn, dat radicaal rechts een bedreiging vormt voor de rechtsstaat,
omdat wij van oordeel zijn, dat de coalitiepartijen een valse voorstelling
van zaken geven over de ware aard van dit meerderheidskabinet.
Omdat wij vinden, dat het hoofdlijnenakkoord geen duurzame oplossingen
biedt voor de problemen van onze burgers en de belangen van
aandeelhouders boven die van werkende mensen plaatst.
Omdat er bewindslieden zijn, die over vele jaren blijk hebben gegeven
van opvattingen, die in fundamentele tegenspraak zijn met de Letter
en de Geest van onze Grondwet en daarvoor geen excuses hebben aangeboden noch daar anders dan in woordgebruik afstand van hebben
genomen.
[15.25]
Dit laatste achten wij de meest ernstige schending van het vertrouwen
tussen Kamer en kabinet.
En daarom zullen wij ook in tweede termijn een motie van wantrouwen
indienen tegen de ministers Klever en Faber.
Dank u wel voorzitter.
[15.38]
[Geroffel van de GL PvdA banken]
[15.44]
[Kamervoorzitter Bosma]:
”Een vraag van de heer Eerdmans]
[Eerdmans,JA21]:
[15.45]:
”Voorzitter, het laatste vind ik opmerkelijk.
Want als u geen vertrouwen heeft in het hele kabinet, waarom
stuurt u het hele kabinet dan niet naar huis?”
[15.51]
[Timmermans, GL-PvdA]:
[15.52]:
Eh, voor mij is het heel belangrijk, dat we eh als Kamer en ieder individueel
Kamerlid ons uitspreken over de positie van twee ministers met eh eh de opvattingen, die ze steeds hebben geuit en waar ze niet echt afstand van
hebben genomen en waar ze geen excuses voor hebben
afgesproken [?]
Ik kan doen wat de heer Wilders traditioneel deed, een motie van wantrouwen
tegen het hele kabinet indienen met het gevolg dat ie toch echt zal worden
verworpen.
Ik denk, dat als kamerleden wordt gevraagd te stemmen op een motie van
wantrouwen tegen twee ministers en ze laten hun geweten spreken, dat er
best eens een meerderheid in deze Tweede Kamer zou kunnen zijn,
die zo’n motie zou kunnen dragen.
[16.34]
[Eerdmans,JA21]:
[16.36]
”Voorzitter, ik denk het niet ehh
Maar goed, we gaan dat, we zullen dat morgen zien ehm, ik heb
er [?] nog een vraag over geweten eh, Amsterdam kent een
wethouder van uw partij, van de partij van de heer Timmermans en die
heeft al gezegd ze, ja, dat beleid van dit kabinet ga ik niet uitvoeren.
Een Groenlinks PvdA wethouder die zegt ”ik neem de telefoon niet op
als hij gaat” en later is hij er iets van teruggekomen een beetje teruggekrabbeld
eh, maar is het niet funest eh voor ons bestuur, voor het gezag als wij
eh wethouders krijgen, bestuurders ja, die ondermijnend tewerk gaan,
die gewoon zeggen ”we gaan het beleid ook al [?] wordt dat hier democratisch
vastgesteld, vastgelegd, niet uitvoeren.
[Timmermans, GL-PvdA]:
[17.14]
”Wat eh het College van Burgemeesters en Wethouders in Amsterdam gaat doen is met man en macht zorgen voor opvang voor asielzoekers die
nergens terecht kunnen.
Wat zij gaan doen is alles doen om te voorkomen, dat die onzalige
intrekking van de spreidingswet tot negatieve gevolgen leidt in
Ter Apel en in Budel waar men nu het al niet kan dragen.
Wat zij er voor, wat zij gaan doen is ervoor te zorgen, dat de consequenties
het beleid van deze coalitie, die hele grote gevolgen heeft voor ehm de gemeentefinancien, dat ze die zelf opvangen.
Dus zij gaan gewoon voor hun burgers staan en voor hun burgers zorgen.
En dat ze daarbij ook zeggen ”wij gaan proberen dat beleid, dat gericht is op eh zeg maar het, het eh in een kwaad daglicht eh stellen van asielzoekers.Daar gaan wij niet aan meewerken.Daar heb ik respect voor.Maar uiteindelijk is het natuurlijk wel zo, dat ook wethouders gehouden zijnaan aan de wet en ik heb hem niet horen zeggen dat hij zich niet aan de wetzou houden en ik vertrouw erop, dat ook het College van burgemeestes enwethouders in Amsterdam waar ik toevallig heel erg trots op ben, omwat ze voor de stad eh doen, dat dat College het juiste zal doen.Een zichook aan de wet zal houden.
[Eerdmans,JA21]
[18.26]
”Voorzitter, de wereld zou toch te klein zijn, als minister Faber zou zeggen: ”ik ga
gewoon niet meer bellen met GroenLinks PvdA wethouders in het land”
Dan zou de wereld…..dan zou u ontploffen!
Eh Voor zover mogelijk
En dan denk ik ”Werkweigeraars eh mensen die eh het bestuur van Nederland
eigenlijk ondermijnen, die zeggen ”We zijn recalcitrant, we zetten onze eigen
principes voorop” die recalcitranteeh bestuurders van PvdAGroenLinks
In hoeverre eh kunt u garanderen, dat zij niet gewoon spaken in de wielen
gaan steken en ik vind dat niet legitiem, bij vastgesteld
democratisch beleid.
Dus hoe gaat u ermee om.
Hoe communiceert u met deze mensen in het land, die op die manier voor
frustratie kunnen zorgen bij de …het totale electoraat.
[19.08]
[Timmermans, GL-PvdA]:
[19.09]
Ehm, zoals u zelf al heeft gezegd, heeft de wethouder ondertussen ook
gezegd. dat hij de telefoon wel op zal nemen, dus daarmee is denk ik dat probleem eh
zoals u het schetst eh uit de wereld.
Ik heb echt bewondering voor wethouders, ongeacht hun politieke kleur
en ongeacht in welkegemeente of welke stad zij verantwoordelijkheid dragen,
die proberen de negatieve effecten van eh het kabinetsbeleid binnen het
domein dat onder hun verantwoordelijkheid valt te mitigeren, te verzachten, een
andere richting te duwen.
Dat is ook zoals zij hun democratisch mandaat interpreteren
en daar heb ik geen enkel probleem mee [19.45]
Maar, als u die duidelijkheid van mij wil:
Iedereen, ook de wethouders, die moet zich aan de wet houden [19.51]
Dat is duidelijk.
[19.52]
[Kamervoorzitter Bosma]:
”Dank u wel”
Een vraag nog van mevrouw van der Plas”
”Sorry”
[Caroline van der Plas, BBB}:
[20.00]
”Dank u eh [heer?] voorzitter.”
Ja, de heer Timmermans eh heeft hier eh grote woorden over hoe mensen
zich sel en niet eh zouden moeten eh gedragen en dat mag,
daar mogen we fundamenteel eh over van mening eh verschillen ehm
Maar ik hoor de heer Timmermans eh eigenlijk ook wel hetzelfde doen he,
wat eh voor de een allemaal heel slecht is dat mag de heer Timmermans wel
voor een ander doen en dat is eigenlijk dat ik in zijn betoog hoorde, dat hij eigenlijk
he, niet letterlijk, maar toch wel eigenlijk impliceerde, dat onze boeren mensen ziek
maken.
De heer Timmermans die eh had het over landbouwbedrijven die eh of bedrijven
die landbouwgif verkopen eh, gif is dodelijk in een bepaalde dosis eh en eh en
de heer Timmermans had het over glyfosaat dat mensen ziek maakt…..
[Timmermans, GL-PvdA, ertussen door ”kan maken….”[20.51-2052] en glyfosiet, glyfosaat
is een middel waar zorgen over zijn en daar hebben we ook debatten over eh maar om hier te
stellen ehm, dat het mensen ziek maakt, terwijl de..causaal verband, de rela….de rechtstreekse relatie tussen glyfosaat en Parkinson, we hebben veel contact zelf ook met
Bas Bloem [2] daarover [21.10]….[Timmermans, GL-PvdA, ertussen door: ”ja”….
Die zegt zelf: ”die relatie is nog niet aangetoond”
[21.15] En hoe kan het dan, dat de heer Timmermans wel andere mensen
de maat neemt, maar als het over boeren gaat, dan mag [hier?]….eigenlijk rustig gesteld worden, dat het gifspuiters zijn he, om het zo maar eventjes eh te chargeren, zoals de
heer Timmermans zelf ook doet eh met andere onderwerpen
[21.33]
Hoe kan het dan, dat dat dan wel kan, maar ehm het het feit dat de boeren op die
manier worden benaderd en als gifspuiters worden neergezet, landbouwbedrijven of
bedrijven, die landbouwgif verkopen, alsof ze met iets crimineels bezig zijn.
[21.48]:
Hoe kijkt de heer Timmermans daar dan tegenaan?
Want er zijn heel veel boeren hier in Nederland en tuinders, die aan de strengste
wet en regelgeving te maken hebben, die dat op een hele goede manier doen, die
ook contact hebben met neurologen zoals Bas Bloem eh die is daar zelf mee in gesprek
en die zorgen voor gezond, veilig, duurzaam en betaalbaar voedsel in Nederland.
[22.08]
[Timmermans, GL-PvdA]:
[22.09]
”Ja, maar u moet mij geen woorden in de mond leggen.
Eh, u legt verbanden die ik in mijn eh inleiding niet heb gelegd, u
citeert mij verkeerd.
[22.18]
Ik heb gezegd ”glyfosaat kan mensen ziek maken” en dat is precies
wat de wetenschappelijke stand van zaken is.
Ik heb me met dit onderwerp in een vorig Bestaan uitvoerig eh eh bezig
moeten houden en ik heb dat pleit toen verloren binnen de Europese Commissie
Maar dit is inderdaad een discussie, die nog niet is afgerond .
[22.36]
En bovendien, de boeren, die ik ken, die willen het liefst zo snel mogelijk af van
zoveel landbouwgif, die willen het liefst verduurzamen, die willen het liefst investeren
in een duurzame landbouw, die willen ook aan de toekomst werken van hun bedrijf en
van hun kinderen.
En wat u doet, ook door te accepteren, dat vijftien miljard van wat er klaarstond om
die boeren te helpen in de traditie, in de transitie is geschrapt…
Wat u doet: u sluit ze op in een vorm van landbouw, die echt geen langere toekomst
heeft en daar doet u de boeren geen plezier mee [23.10]
Wel Bayer en anderen, die die middelen verkopen eh wel ook de handelaren in, in
Castle [?], noem ze allemaal maar op.
[23.18] Maar de boer om wie het zou moeten gaan, onderdeel van onze samenleving,
essentieel onderdeel van onze samenleving biedt u zo geen perspectief anders dan
dat u zegt ”alles blijft bij hetzelfde” en dat vind ik valse hoop.
[23.30]
[Caroline van der Plas, BBB]:
[23.33]
”Nou ten eerste sta ik hier niet eh eh in dienst van eh bedrijven eh mocht u dat eh
willen impliceren……
[23.39] .[Timmermans, GL-PvdA, ertussen door: ”Ook dat heb ik niet gezegd
mevrouw van der Plas [23.41]
[Caroline van der Plas, BBB}:
[23.42]
”Voorzitter, ik zou graag het woord willen houden
Ehm, overigens, dezelfde Bayer maakt ook uw paracetamolletje he, die u ’s avonds inneemt
als u [Timmermans, GL-PvdA, ertussen door:, ja”] heeft van dit debat [Timmermans, GL-PvdA, ertussen door:, ja”]
[23.52]
[Caroline van der Plas, BBB, gaat door}:
”Dus ehm, ik zou maar gauw stoppen met eh iets kopen bij Bayer want dan ondersteunt
u eh de Big Pharma
Eh, nee waar het om gaat en hier wordt het eigenlijk weer eh een beetje zo gezegd:
”Ehm, ja eh he de boeren eh, die ik ken” he’, alsof er dan een soort van aparte
groep boeren bestaat eh de boeren die ik ken en dat zijn er meer dan u eh zeg
ik [24.16 [Timmermans, GL-PvdA, mompelt ertussen door] via de voorzitter eh meneer Timmermans en dat zijn ook biologische boeren, dat zijn kringloopboeren, zijn natuurboeren,
zijn gangbare boeren bij, die maken hier voor niet alleen voor ons, maar voor een groot
deel van Europa en een deel van de wereld goed, veilig, betaalbaar en duurzaam voedsel
en dat is onder strenge regelgeving, die hier de laatste jaren is gekomen.
[24.35]Het feit dat de gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, heeft ervoor gezorgd, dat Noord-West Europa eh sinds de komst van gewasbeschermingsmiddelennooit meer een hongersnood heeft gehad
[Kamervoorzitter Bosma]:
[24.46]
”Gaat u naar een vraag?”
[Caroline van der Plas, BBB, vervolgt}:
[24.47]
Ja, ik wil eigenlijk van de heer Timmermans nog steeds weten waarom praat u in
deze bewoordingen van ”Oh er is een groep, er zijn goede boeren en eer zijn slechte boeren”
Wat doet dat met de mensen, die nu thuis aan tafel zitten te kijken en denken ”ik hoor niet
bij de club van meneer Timmermans en de club van GroenLinksPvdA, ik ben dus een slechte boer”
Wilt u dat terugnemen? [25.08]
[Timmermans, GL-PvdA]:
[25.08]
”Voorzitter:
Als mevrouw van der Plas haar rol als fractievoorzitter duurzaam serieus wil
nemen, als ze ook echt met ons in debat wil, dan moet ze ophouden met
voortdurend de woorden te verdraaien die mensen gebruiken, voortdurend valse beelden
op te roepen.
[25.22] Ik heb allemaal niet gezegd wat zij beweert, dat ik gezegd heb.
[25.26]
Maar ik zeg u wel een ding:
Door veel te veel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, door veel te veel
mest die in eh de natuur komt, hebben we nu het slechtste water, oppervlaktewater
van heel Europa [25.38]
En als we daar niets aan doen, dan krijgen we grote problemen met ons
drinkwater eh voorziening.
We kunnen ons niet permitteren dat we net doen alsof er niks aan de hand is.
En de boeren moeten we daar in meenemen.
Perspectief bieden.
Ze helpen in omschakeling.
En daarom is het zo tragisch dat u hebt ingestemd met het schrappen van
die 15 miljard die klaarstonden om boeren te helpen in die transitie
[26.03]
[Geroffel van de GL PvdA banken]
[26.03-26.08]
[Kamervoorzitter Bosma]:
[26.08]
”Afrondend”
Caroline van der Plas, BBB}:
[26.11]
Ja, kijk eh, die 15 miljard dat is wel populair dat is al debunked [?] door
eh onze minister van eh eh LVVN [3] waar u ook eh ongetwijfeld
meer van zal horen en ehm….
Maar de onzin, die ik hier ook weer hoor bij de heer Timmermans ….
Nee, dat er teveel mest in de …..de natuur komt…
Teveel mest in de natuur?
Lozen boeren dan gewoon mest in sloten?
Is dat wat de heer Timmermans bedoelt? [26.35]De enige [26.36 Gelach breekt los, waaronder gelach van deheer Timmermans]….[
Caroline van der Plas, BBB, gaat verder]:
[26.37]
”Voorzitter, ik zou graag …eh…..”
”Weet je, die die hoek [Caroline van der Plas wijst in een richting] die
heeft gewoon helemaal geen verstand van de hele materie, dus die laat ik
maar even links van mij liggen, zal ik maar even zeggen.
Mest in de natuur, weet u voorzitter wie eh mest in de natuur brengt?
Dat zijn eh dus echt letterlijk de natuur bemest natuurgebieden, omdat
die compleet aan het verschralen zijn eh op sommige plekken, eh kunt
u opzoeken ehm dat is Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer.[27.08]
[Timmermans, GL-PvdA, kijkt richting Caroline van der Plas alsof hij
zijn lachen niet kan inhouden]….[Caroline van der Plas, BBB, vervolgt]
”Want die …weet je, iets wat groeit heeft voeding nodig.
Iedereen met een moestuin snapt, dat niet iets op zonlicht en water alleen
kan groeien he, dat je daar ook voedingsstof voor nodig hebt.
[27.19]
[Kamervoorzitter Bosma]:
”Gaat u uw gang”
[Timmermans, GL-PvdA]: [27.20]”Voorzitter, ik ik raad mevrouw van der Plas om gewoon zich eens evenop de hoogte te stellen van de waterkwaliteit in Nederland en dan te kijkenwaarom die waterkwaliteit zo slecht is en dat heeft alles met nitraat te makenen nitraat komt in eh de natuur via onder andere mest.”[27.38]
[Kamervoorzitter Bosma]:
”Heel goed. Dank u wel.
Dan zijn we er helemaal bij.
Dan gaan we nu luisteren naar de heer Wilders van de fractie
van de Partij voor de Vrijheid”’
EINDE YOUTUBE FILMPJE
Aanvaring
Timmermans kwam in een felle aanvaring met PVV-leider Geert Wilders door te spreken van ‘extreemrechtse ideeën’ en ‘racistische complottheorieën’ van PVV’ers die nu in het kabinet zitten. Wilders verhief in reactie op Timmermans’ uitlatingen zijn stem aan de interruptiemicrofoon: ‘Hoe haalt Timmermans het in zijn hoofd. Waar haalt hij het lef vandaan om onze mensen tot racist te bestempelen?’ Wilders verwees naar de hoorzittingen met kandidaat-bewindslieden, die daarin zeiden dat ‘geen omvolkingstheorieën bedoelden zoals in het nazisme zijn gebezigd’.”
BNR NIEUWS
FELLE AANVARING WILDERS EN TIMMERMANS IN KAMERDEBAT,
MOTIE VAN WANTROUWEN TEGEN MINISTERS KLEVER EN FABER
Het Kamerdebat over de regeringsverklaring van het kabinet-Schoof is zoals verwacht fel van toon. GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans kondigde bij aanvang van het debat aan een motie van wantrouwen in te dienen tegen de PVV-ministers Klever en Faber. In het ministersvak zitten volgens Timmermans ‘mensen die racistische complottheorieën propageren en journalisten, rechters, wetenschappers aanvallen’. Het kwam hem op felle kritiek van Wilders te staan: ‘Hoe haalt Timmermans het in zijn hoofd. Waar haalt hij het lef vandaan om onze mensen tot racist te bestempelen?’
‘Die lag klaar, het is ook een koekje van eigen deeg’, zegt politiek verslaggever Leendert Beekman over de motie van wantrouwen. Beekman verwijst naar de gewoonte van Wilders om een motie van wantrouwen tegen het hele kabinet in te dienen. Morgen wordt de motie van wantrouwen ingediend, de motie is niet tegen het kabinet gericht, maar tegen de ministers Klever en Faber. ‘Een groot deel van de oppositie wil toch van Wilders weten hoe het nou precies zit met die omvolkingstheorie en met uitspraken van PVV’ers in het verleden.’ De oppositie wil nog steeds weten in welke bewoordingen daar afstand van gedaan wordt en hoe de ministers daar nu in staan.
Trojaans paard
De VVD en NSC rijden met de PVV een ‘Trojaans paard’ de democratische rechtstaat in, zegt Timmermans. ‘Wilders verwoordde het zo: Nederland wordt weer van ons. En daarmee zegt hij ook impliciet: Nederland is niet van ons allemaal.’ Hij ziet hierin ‘afrekenpolitiek’ richting mensen die Wilders visie niet delen en wat de PVV-leider betreft niet in Nederland horen.Wilders zingt volgens de linkse oppositieleider al ‘ruim twintig jaar hetzelfde valse lied’. Het is Timmermans opgevallen dat de PVV-leider sinds de verkiezingen afstand heeft genomen van eerder verkondigde radicale standpunten, maar is daar niet van overtuigd. ‘Regelmatig wordt zijn ware aard hem te machtig en zingt hij dezelfde valse tonen.’
‘Het is een heel fel debat’
Leendert Beekman, verslaggever
Het is volgens Beekman allerminst een debat waarin gereageerd wordt op de regeringsverklaring van premier Schoof, ‘het is alleen maar gegaan over de omvolkingstheorie die gepropageerd is door Klever in het verleden en ook door Faber (…) en het gaat over racisme en discriminatie’.
‘Het is een heel fel debat, het debat gaat alle kanten op. Volgens Beekman was het handig geweest wanneer coalitie en oppositie eerst overeenstemming hadden bereikt over wat precies verstaan wordt onder de termen racisme en discriminatie.
Inmiddels is ook meer duidelijkheid over de relatie tussen extraparlementair kabinet en Kamer. Beekman: ‘Het extraparlementaire kabinet mag het hoofdlijnenakkoord in alle vrijheid gaan uitwerken, maar bij alles wat niet op papier staat pakt het de ruimte en daar zijn wij als Kamer en fractievoorzitters van de grootste partijen de baas over.’
Ongerust
De rechtstaatverklaring die de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB hebben afgesproken, stelt Timmermans evenmin gerust. Tijdens de informatiefase had Pieter Omtzigt nog ondanks deze verklaring onvoldoende vertrouwen in een samenwerking met de PVV, memoreert de linkse politicus. Tegenwoordig gebruikt de NSC-leider de verklaring om uitlatingen van PVV-ministers Marjolein Faber (Asiel en Migratie) en Reinette Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) ‘wit te wassen’, vindt de leider van GroenLinks-PvdA.
Racistische complottheorieën
In het ministersvak zitten volgens Frans Timmermans nu ‘mensen die racistische complottheorieën propageren en journalisten, rechters, wetenschappers aanvallen’. Hij vraagt aan de nieuwe premier Dick Schoof ‘waarom hij heeft ingestemd met de voordracht van deze bewindspersonen’. Kon hij daar überhaupt wel mee instemmen, wil Timmermans weten. ‘Daar ben ik ook benieuwd naar.’
Aanvaring
Timmermans kwam in een felle aanvaring met PVV-leider Geert Wilders door te spreken van ‘extreemrechtse ideeën’ en ‘racistische complottheorieën’ van PVV’ers die nu in het kabinet zitten. Wilders verhief in reactie op Timmermans’ uitlatingen zijn stem aan de interruptiemicrofoon: ‘Hoe haalt Timmermans het in zijn hoofd. Waar haalt hij het lef vandaan om onze mensen tot racist te bestempelen?’ Wilders verwees naar de hoorzittingen met kandidaat-bewindslieden, die daarin zeiden dat ‘geen omvolkingstheorieën bedoelden zoals in het nazisme zijn gebezigd’.
Culturele verdunning
Timmermans wees op zijn beurt weer op de vroegere uitspraken van PVV-bewindslieden en van Wilders zelf, zoals over de ‘culturele verdunning’ van de samenleving door migratie. Ook na hun beëdiging gingen bewindslieden door over hoofddoeken en zwarte piet, zegt Timmermans. ‘U kunt staan gillen wat u wilt, ik vind dit racisme en zal dat blijven onderstrepen.’ ‘U duwt half Nederland in de racistische hoek’, reageerde Wilders.
Bikker haalt uit
Partijleider Mirjam Bikker (ChristenUnie) heeft in het Kamerdebat over de regeringsverklaring hard uitgehaald naar PVV-leider Geert Wilders. Hij werd de afgelopen maanden in de politieke wandelgangen ‘Milders’ genoemd omdat hij zijn doorgaans scherpe toon wat leek te matigen. Volgens Bikker is van een mildere PVV-partijleider niets meer te zien.
Als fractievoorzitter in de Tweede Kamer ‘zal ik mijn partij smoel moeten geven’, reageerde Wilders. ‘Mensen gaan nog spijt krijgen dat ik geen minister-president ben geworden.’ Er zit volgens Bikker echter een groot verschil tussen een partij kleur op de wangen geven ‘of polarisatie en haat aanwakkeren’. Het wringt, vindt Bikker, onder meer met de keuze voor Marjolein Faber als PVV-minister van Asiel en Migratie.
Bikker kan er niet bij dat Faber ‘de ene dag raadsleden in Hoevelaken als verraders bestempelt omdat ze een asielzoekerscentrum willen en de andere dag zegt ‘ik zal gewoon die rol uitvoeren als minister’. Je kunt niet van tafel verschuiven, een compleet nieuwe jurk aandoen en daarmee zijn je opvattingen veranderd. Dat bestaat niet’, vindt Bikker.
Na zijn enorme overwinning zet Wilders zijn verzoenlijke toon van de verkiezingscampagne door. Hij roept andere partijen op tot samenwerken. ‘Ik snap heel goed dat partijen niet in een regering willen zitten die ongrondwettelijke maatregelen neemt. Dat gaan we dus ook niet doen.’
Wilders zei expliciet dat hij niet zal aandringen op anti-islamitische maatregelen als een Koranverbod of de sluiting van islamitische scholen. ‘We blijven binnen de kaders van de Grondwet. Ik zal premier voor alle Nederlanders zjin. Ongeacht waar je vandaan komt en wat je geloof is.’
‘We zullen moeten samenwerken, zoeken naar overeenkomsten’, zo richtte hij zich tot andere partijen. Hij noemde de VVD, BBB en Pieter Omtzigts NSC als logische partners om mee te regeren. Samen hebben zij een ruime meerderheid in de nieuwe Tweede Kamer. ‘We zullen allemaal concessies moeten doen. Ik zal me ook redelijk opstellen.’
Voorop staat dat hij het asielbeleid drastisch wil aanscherpen, ook als dat lastig ligt omdat Europese regels of het VN-vluchtelingenverdrag in de weg staan. ‘Je moet regels kunnen aanpassen, ook in Europa. Wetten zijn niet statisch, verdragen ook niet.’
EINDE[83] WILDERS KLAAGT TERECHT GRUWELIJKE MOORD OP 11 JARIG ERITREES MEISJE AAN/MAAR SLAAGT ER TOCH WEER IN TE DISCRIMINEREN/”MULTICULTUREEL GEWELD”/UITZETTING CRIMINELEN MET EENDUBBELE NATIONALITEITASTRID ESSED
WILDERS WOEST OP MINISTER NA MOORD OP MEISJE (11) IN
NIEUWEGEIN: ”SMOESJES EN AMBTELIJKE PRIETPRAAT”
[WILDERS, PARTIJ EN FRACTIEVOORZITTER PVV]:
”Voorzitter, afgelopen zaterdag werd een 11 jarig meisje
op straat doodgestoken door een Marokkaanse man van 29.
En mag ik om te beginnen de nabestaanden van dit meisje van 11
heel veel sterkte en kracht toewensen met het grote verlies. [0.17]
[0.18]
Voorzitter, ons land wordt al decennialang geteisterd door criminelen,
vaal van niet-westerse afkomst, die onze gezinnen en kinderen terroriseren.
Ik breng in herinnering december vorig jaar, de explosie in Tarwekamp, waarbij zes personen om het leven kwamen.
Van de vier verdachten van die misdaad zijn er drie Marokkaan en ik kan
nog vele andere voorbeelden noemen.
En nu afgelopen weekend het meisje van 11, dat werd vermoord.
De politie is in de week voorafgaand aan die vreselijke moord gebeld door
diverse buurtbewoners, omdat de dader, die al in beeld was bij de politie
en zorginstanties wegens bedreigingen, diefstal en geweld de halve buurt
terroriseerde.
”Mama, ik ben bang voor deze man” riep een meisje, nadat ze met
vanuit de auto hun huis in rende vanwege de dader een paar dagen
voor de moord.
En zelfs een paar uur voor de moord belde een bezorgde moeder de
politie nog omdat ze zich door de latere dader bedreigd voelde.
Maar de politie, voorzitter, de politie, die kwam niet.
Met alle gevolgen van dien. [1.35]
[1.36]
En is de minister van Justitie en Veiligheid het met mij eens, dat
dit echt onaanvaardbaar is. Wat de reden ook is.
Waarom is er door de politie niet opgetreden naar aanleiding van
al deze meldingen van de buurtbewoners.
Waarom is deze levensgevaarlijke dader trouwens in een woning gezet
midden in een wijk met kinderen.
In de buurt voorzitter van een basisschool, die de ouders nota bene heeft
moeten waarschuwen voor de dader, omdat hij achter hun kinderen aanrende.
[2.10] Voorzitter, het is allemaal Godgeklaagd.
Wat is dit voor een ziek land geworden.
Waarom laten we dit allemaal gebeuren.
Graag een reactie van de minister.”
[2.21]
[BOSMA,KAMERVOORZITTER]:
”Het woord is aan de minister.”
MINISTER VAN WEEL/MINISTER VAN JUSTITIE
EN VEILIGHEID]:
[2.28]
”Dank voorzitter.
Voorzitter, afgelopen zaterdag stond de tijd even stil.
Ik kon het nieuws nauwelijks bevatten.
Een 11 jarig meisje is doodgestoken in Nieuwegein.
Wat een onvoorstelbaar en hartverscheurend drama.
En ik wil haar naam hier noemen.
Ze heette Sohani.
Een elfjarig meisje op weg naar een speelafspraak.
Doodgestoken.
Zo uit het leven weggerukt.
En mijn gedachten zijn bij haar ouders en familie.
Wat een vreselijk drama is dit voor hen.
Maar ik wil hier ook stilstaan bij de omwonenden en
de behandelaren.
Ook bij hen laat dit drama diepe sporen na.
In het nieuws-en de heer Wilders refereert daaraan
verschenen de afgelopen dagen verhalen over de verdachte en meldingen,
die eerder zijn gedaan over zijn gedrag.
Vanwege het lopende onderzoek kan ik daar nog niet veel over kwijt.
Maar wat ik u wel kan vertellen is dat de verdachte bekend was bij
politie en Justitie voor eerdere veroordelingen.
Ook stond de verdachte sinds 2022 onder toezicht van reclassering
en ook was hij bekend bij het Zorg en Veiligheidshuis.
Het moet nu duidelijk worden wat deze organisaties wisten en wat er
met de meldingen is gedaan.
Collega Coenradie heeft een overleg opgezet voor morgen, een incidententafel
met alle betrokkenheid [?] waaronder ook politie, de zorginstellingen,
reclassering, maar zeker ook de Inspectie voor Justitie en Veiligheid,
juist om te bezien wie wat wist en wat daarmee gedaan is.
Ik zal samen met de staatssecretaris uw Kamer zo snel mogelijk
informeren over de uitkomst hiervan in het besef dat ik verder nog
niet heel veel van uw vragen heel concreet kan beantwoorden
op dit moment.
Maar uw zorgen deel ik”
[4.15]
[WILDERS, PARTIJ EN FRACTIEVOORZITTER PVV]:
[4.17]
”Ja voorzitter:
Wat een flutantwoord.
Hoe is het mogelijk, dat de minister nu, de hele buurt, half Nederland
zit nu te kijken naar uw reactie en ze horen, dat u niet eens kan aangeven
waarom de politie niet heeft gereageerd op telefoontjes van bezorgde,
bange ouders een paar uur, een paar dagen voor deze vreselijke moord.
Als de politie er was geweest was die moord misschien voorkomen
kunnen worden.
En u geeft geen begin van een antwoord.
Probeer het nog een keer.Geef een antwoord waarom dat is gedaan.En geef nu [?] ook antwoord op de vraag hoe het in hemelsnaammogelijk is, dat dit soort gevaarlijke gekken, die een strafdossier hebbenvan hier tot Tokyo en in een cel of in een inrichting zouden moeten zitten,dat die vrij op straat rondlopen.Hoe kan dat?Waarom heeft u daar geen antwoord op?
[5.06]
Nederland voorzitter, gaat kapot aan dit multicultureel geweld en we
zouden daar ook wat aan gaan doen.
[5.11] We hebben afspraken gemaakt om te kijken bijvoorbeeld
hoe we criminelen met een dubbele nationaliteit het Nederlandse
paspoort kunnen afpakken.
Zodat ze ons land worden uitgezet.
Niets heb ik van deze minister gezien.
De snelheid van een slak om dat tot de orde te brengen, om
dat uit te voeren.
Het afpakken van het Nederlanderschap kan gebeuren, moet gebeuren
en waarom bent u er niet.
[5.34]
[MINISTER VAN WEEL/MINISTER VAN JUSTITIE
EN VEILIGHEID]:
[5.37]:
Voorzitter Dank en ik besef het terdege, dat het onbevredigend is
met al het nieuws wat we naar buiten zien komen nu, over meldingen die
zouden zijn gegaan [?], over angst, die in de buurt heerste, over vragen
waarom deze persoon in die wijk op dat moment was, die vragen die deel
ik allemaal.
Ehm en en het enige wat ik u kan zeggen is dat ik niet nu vooruit wil
lopen op een grondig onderzoek naar al deze sporen:
Is de politie gebeld, hoe vaak is dat, waarom is daar
op gereageerd of niet op gereageerd .
Eh de man stond onder toezicht van de reclassering.
Wat betekende dat, wat was er over hem bekend, wat waren de
signalen, de man heeft in zorginstellingen gezeten, zowel gesloten als open
eh waarom zat hij dat nu niet eh al die vragen en die zal iedereen thuis ook
hebben, die erop neerkomen van waarom liep deze man vrij rond en
kon dit gebeuren, al die vragen deel ik en daar wil ik ook een
antwoord op.
Maar ik kan dat niet doen op basis van nieuwsberichten, ik moet daar
echt eh grondig onderzoek naar laten doen, daar is die incident tafel voor
morgen.
Daar zitten alle betrokkenen aan tafel, ook politie, ook de zorginstellingen,
ook de reclassering.
En geloof me wel als ik zeg, dat geen van deze hulpverleners of
instanties natuurlijk ooit heeft gewild dat dit zou gebeuren.
Dit zijn allemaal professionals, die vanuit hun eigen inspanning proberen
te doen wat goed is.
En toch is het gruwelijk misgegaan.
[6.50]
…..
….
[WILDERS, PARTIJ EN FRACTIEVOORZITTER PVV,
TUSSENDOOR]:[6.51] ”Ja voorzitter daar koop ik….”
[MINISTER VAN WEEL/MINISTER VAN JUSTITIE
EN VEILIGHEID MAAKT ZIJN BETOOG AF]:
”…..Het gaat hun evenzeer aan [?] als mij…”
[WILDERS, PARTIJ EN FRACTIEVOORZITTER PVV]:
[6.53]
”Voorzitter, ik hoop daar helemaal niets voor.
Nederland is onveilig.
Ik spreek hier met de minister van Justitie en Veiligheid.
Ik voel geen begin van urgentie, maar ik hoor smoesjes.
Ambtelijke prietpraat.
Woorden hebben we niet nodig, maar daden.
En ik vraag aan de minister:
”Hoeveel dodelijke slachtoffers zijn nog nodig voordat dit soort
criminelen worden tegengehouden.
Van de straat worden geplukt.
In de gevangenis of in een inrichting verdwijnen.
Hun paspoort kwijtraken.
Uit Nederland verdwijnen.
Bevrijd ons land van deze ellendelingen en kom niet met
bureaucratische, nietszeggende antwoorden.”
[7.25]
[MINISTER VAN WEEL/MINISTER VAN JUSTITIE
EN VEILIGHEID]:
[7.27]
” Voorzitter, ik kom niet met bureaucratische antwoorden, maar ik
moet dit wel grondig onderzoeken, want anders zou ik alle instanties, die
met deze man van doen te hebben eh gehad, tekort doen.
En bovendien, want ik deel met de heer Wilders, dat we dit soort
incidenten niet willen, dat we mensen, die dit soort gevaar vormen voor
onze kinderen, voor onze buurt, van de straat willen hebben.
Die lessen wil ik ook leren.
Dat is niet bureaucratisch, maar dat is wel zorgvuldig.
[7.50]
[BOSMA,KAMERVOORZITTER]:
”De heer van Baarle, van Denk”
[VAN BAARLE, FRACTIEVOORZITTER DENK]:
[7.53]
”Voorzitter, het is verschrikkelijk wat er is gebeurd.
We zijn in…….
EINDE YOUTUBE FILMPJE
Reacties uitgeschakeld voor NOTEN 81 T/M 83/WEES PARAAT!
Vooroordelen over Joden bestaan al duizenden jaren. De lange geschiedenis van anti-Joods denken en doen, met als voornaamste aandachtsgebied West-Europa, is het onderwerp van Chris Quispels fraaie boek Anti-Joodse beeldvorming en Jodenhaat. De geschiedenis van het antisemitisme in West-Europa (Uitgeverij Verloren, 2016). Het boek is een uitwerking van een collegereeks die Quispel al ruim twintig jaar geeft aan de opleiding Geschiedenis van de Universiteit van Leiden.
Quispel kiest voor West-Europa als aandachtsgebied, omdat hier de eerste massale Jodenvervolgingen plaatsvonden in de Middeleeuwen en omdat het West-Europeanen waren die tijdens de Tweede Wereldoorlog plannen maakten én uitvoerden om miljoenen Joden te vermoorden. Op deze manier bakent Quispel de thematiek goed af. Natuurlijk valt er genoeg voor te zeggen om (bijvoorbeeld) ook het islamitische, Russische of Amerikaanse antisemitisme in een historische analyse van de Jodenhaat op te nemen, maar dit zou wel geleid hebben tot een enorm handboek. Door Quispels geografische afbakening blijft de hoeveelheid stof behapbaar.
Quispels boek is zowel chronologisch als thematisch-geografische van opzet. Na een hoofdstuk over de voorchristelijke Oudheid, volgen onder meer bijdragen over de Joodse visie in de vroegchristelijke kerk, de opvattingen van Luther en andere opiniemakers uit de vroegmoderne tijd en het racistisch denken in de negentiende eeuw. Vanuit een thematisch-geografisch oogpunt gaat Quispel in op het antisemitisme in Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Nederland. Tot slot passeren de ‘Protocollen van de Wijzen van Sion’ en de ontwikkeling van het antisemitisme na de Tweede Wereldoorlog de revue.
Joden: ‘bitter als gal en zuur als azijn’
De vroegste Jodenvervolgingen in Europa deden zich voor tijdens de Eerste Kruistocht van 1096, toen de kruisvaarders het leven van Joden in de Rijnstreek zuur maakten (lees: aan veel levens een eind maakten). Eeuwen eerder waren Joden echter ook al stelselmatig de zondebok. Zo beschreef de Romeinse historicus Flavius Josephus (37-100) in zijn werk al talloze voorbeelden van hevige anti-Joodse uitlatingen van Hellenistische en Egyptische schrijvers uit de pre-christelijke Oudheid. Later deden theologen en kerkvaders er in hun geschriften nog een flinke schep bovenop.
Met name de bekendste kerkvader Augustinus van Hippo (354-430) was in zijn geschriften expliciet als het over de Joden ging. Hij schreef dat Joden ‘bitter als gal en zuur als azijn’ waren’. En ‘aards en zinnelijk, wellustig en verdorven’. Het Joodse volk, aldus Augustinus, ‘danste rondom het gouden kalf’. Quispel vervolgt met:
In zijn werk ‘Tractatus Adversos Judaeos’ (Traktaat tegen de Joden), waaruit deze uitspraken komen, nam Augustinus geen blad voor de mond. Hij was niet de enige kerkvader die zich tegen de Joden keerde. Preken en geschriften van vroegchristelijke theologen, bisschoppen en andere vooraanstaande geestelijke leiders uit de eerste eeuwen van onze jaartelling, staan vol met anti-Joodse uitspraken. Dat begint al in het Nieuwe Testament, in het evangelie van Johannes en dat zal eigenlijk niet meer ophouden.” (29)
In theologische geschriften en werken uit de vroegchristelijke tijd kwamen telkens dezelfde thema’s terug. Een vaak aangehaald argument was dat Joden Godsmoordenaars waren: zij hadden Jezus gekruisigd. Ook leefden ze volgens starre wetten en regels, los van het religieuze gevoel, en geloofden ze niet in Jezus als de Messias. Ten slotte stuitte de Joodse bekeringsijver tegen het zere been van de kerkvaders en theologen.
Maarten Luther
In het boek komt uiteraard ook de reformator Maarten Luther voorbij. Aan het eind van zijn leven schreef hij felle antisemitische pamfletten. Mede hierom zou Adolf Hitler deze reformator betitelen als ‘de grootste Duitser ooit’. Terecht constateert Quispel dat Luther niet altijd op dezelfde manier over Joden schreef. Tot 1517 schreef hij over de Joden als arrogant en liefdeloos, maar in de eerste jaren vanaf de Reformatie kreeg hij meer begrip voor Joden, omdat hij inzag dat de slechte behandeling van Joden door de Rooms-Katholieke Kerk een barrière vormde voor Joden om zich tot het christendom te bekeren. Luther schreef bijvoorbeeld:
“Als ik Jood was geweest en de stomkoppen en sukkels had gezien die het christelijke geloof verkondigden, zou ik liever een zeug zijn geworden dan een christen.”
Later in zijn leven was Luther weer een stuk minder verdraagzaam. Het meest bekend is zijn schotschrift uit 1543, Von den Juden und Ihre Lügen. In dit geschrift rekende Luther eerst af met de vermeende Joodse geloofsopvattingen, om vervolgens een scheldkanonnade te openen en voor te stellen wat er met de Joden zou moeten gebeuren:
“Rabbijnen zijn vervloekte leugenaars die hun gelovigen vergiftigen. Joden zijn duivelskinderen, dei wanneer hun Messias ooit zou komen, hem zevenmaal erger zouden kruisigen en belasteren dan ze met de onze hebben gedaan. (…) Geen wonder dat Luther harde maatregelen wilde nemen tegen de Joden. Eerst moesten Joodse scholen en synagogen in brand worden gestoken. Vervolgens moesten de huizen van de Joden worden verwoest en afgebroken. De Talmud en andere Joodse boeken, waaruit zij hun verafgoding en leugens leerden, moesten worden afgenomen en verbrand. Rabbijnen moesten op straffe des doods worden verboden lessen te geven. Joden zouden zich niet meer op straat mogen begeven. Hun geld, hun sieraden en alles van waarde moest worden afgenomen. Daarna zouden Joden worden opgepakt en tewerkgesteld om in hert zweet huns aanzijns hun brood te verdienen.” (99)
Feitelijk was dit het programma dat in de twintigste eeuw, door de nazi’s, tegen de Joden zou worden uitgevoerd, maar dan met genocide als (niet te negeren) ‘aanvulling’. Anachronismen zijn makkelijk gemaakt en ook gevaarlijk, dus Quispel zet Luther een een juist historisch perspectief door op te merken dat Luther net zo fel tekeerging tegen katholieken en islamieten als tegen de Joden. Alle drie godsdiensten zag hij als dwaalleren en gevaren voor het christendom.
Amsterdam: gastvrij en tolerant
De houding van de Nederlanders ten opzichte van Joden, in de zeventiende en achttiende eeuw en ook daarna, was uniek en blijft in Quispels boek dan ook niet onbesproken. In 1795 leefden er zo’n 30.000 Joden in de Republiek, circa 1.5 procent van de totale bevolking. Verreweg de meesten van hen, 2.000 personen, woonden in Amsterdam, waar ze bijna 15 procent van de bevolking uitmaakten. Van de Amsterdamse Joden waren 19.000 Asjkenazisch en 3000 Sefardisch. De mate van acceptatie van de Joden in de Neerlanden was uniek: ze hadden een relatief grote bewegingsvrijheid en er bestond tussen kooplieden geen strikte sociale scheiding tussen Joden en niet-Joden. Quispel:
Een Joodse koopman uit Hannover noemde het verschil in behandeling van de Joodse bevolking tussen Amsterdam en Londen aan de ene kant, en de Duitse staten aan de andere kant: ‘hert verschil tussen hemel en hel’.”(198)
De Duitse historicus Götz Aly verklaart waarom er in grote delen van Europa werd meegewerkt aan de moord op de Joden.
In de Tweede Wereldoorlog werden zes miljoen Joden vermoord. Volgens een van de overlevenden, de historicus Saul Friedländer, die een standaardwerk over de Jodenvervolging schreef, Het Derde Rijk en de Joden, heeft ‘geen enkele maatschappelijke groepering’ zich toen solidair verklaard met de Joden. Door het ontbreken van ‘noemenswaardige tegenkrachten’ konden de nazi’s hun gang gaan, schreef Friedländer. Waarom ondervond het antisemitisme zo weinig tegenstand en waarom werkten zo veel Polen, Roemenen, Oekraïners, Nederlanders en Fransen mee aan de vernietiging van de Joden in de Tweede Wereldoorlog? Op die vraag wil de Duitse journalist en historicus Götz Aly een antwoord geven in zijn boek Europa tegen de Joden 1880-1945. Hij zoekt het antwoord in de tijd na 1880, toen het antisemitisme in Europa sterk toenam. De term antisemitisme, in 1860 gemunt door de Joodse oriëntalist Moritz Steinschneider, kwam in zwang. In 1882 vond in Dresden het eerste
Internationale anti-Joodse congres plaats. Dat jaar werden er in Rusland strenge wetten uitgevaardigd tegen de ruim vijf miljoen Joden in het land.
Een jaar eerder, na de moord op tsaar Alexander II, waar de Joden niets mee te maken hadden, waren de Russische Joden het slachtoffer geworden van een geweldsuitbarsting (pogrom), die tientallen van hen het leven had gekost. De pogroms bleven doorgaan. Een onbenullig voorval kon zomaar in een bloedbad eindigen, zoals in Chisinau in 1903, waar enkele jongeren Joden lastigvielen. De politie verjoeg de jongeren, waarna een groep arbeiders ‘Dood de Joden!’ begon te roepen, en de halve stad zich als één man op de Joden wierp. Hun huizen en winkels werden leeggeroofd en vernield. Er vielen 49 doden.
De pogrom in Chisinau vond elders navolging. In anderhalf jaar waren er 639 pogroms, waarbij 985 Joden werden gedood. De pogroms in Rusland brachten een uittocht teweeg. Tussen 1880 en 1904 emigreerden 800.000 Joden uit Oost-Europa naar Amerika.
arbeiders
Het geweld tegen de Joden in Rusland is maar een van de vele huiververhalen in het boek van Götz Aly. Bijna systematisch beschrijft hij wat er in welk land tussen 1880 en 1945 met de Joden is gebeurd. Het heeft het karakter van een naslagwerk, maar biedt meer, doordat de schrijver patronen en ontwikkelingen aanwijst en verklaringen geeft voor de Jodenvervolging in Europa vanaf 1880. Volgens Götz Aly is er een verband tussen de groei van het antisemitisme en de sociale en economische emancipatie van de massa’s in Oost-Europa, met name Rusland. De arbeiders en middenstanders die in 1903 in Chisinau tekeergingen tegen de Joden, voelden zich belemmerd en bedreigd. Het lijfeigenschap was afgeschaft, het achterlijke Rusland werd langzamerhand moderner, en een kleine klasse van kooplieden, bankiers, ondernemers en ingenieurs verdiende er goed aan. Die kleine minderheid bestond voor een groot deel uit Joden. Het kwam de regering wel goed uit als de arme massa’s zich tegen de Joden keerden, en niet tegen het gezag. Het antisemitisme werd gedoogd, en geregeld aangemoedigd en wettelijk gelegitimeerd.
Na de revolutie van 1917 werd het Russische antisemitisme eerder sterker dan zwakker. Het kreeg soms een racistisch trekje. De eerste Sovjetminister van Onderwijs, Loenatsjarski, vond dat Joden met Russen moesten trouwen, omdat de Russen zo traag en boers waren en de Joden zo slim en snel. Waarna hij Lenin citeerde: ‘Laten we daarom ons bloed mengen en door deze vruchtbare vermenging het mensentype vinden dat het bloed van Joden als kostelijke, duizend jaar oude wijn in zich meedraagt.’ In 1938 begonnen de Russische autoriteiten een proef met een persoonsbewijs. Joden kregen een persoonsbewijs waarin ze niet als Sovjetburger of als Rus, maar als Jood werden aangeduid.
overwinnaars
Het denken in termen van Joods ras en Joods bloed en het gebruik van persoonsbewijzen om Joden te herkennen waren al gewoon voor de nazi’s er berucht mee werden. Götz Aly geeft meer voorbeelden van nazimethoden die al voor Hitlers machtsovername gangbaar waren. Na de Eerste Wereldoorlog meenden de overwinnaars dat de volken van Europa recht op zelfbeschikking hadden. De grenzen werden opnieuw getrokken, volkeren verhuisden.
Honderdduizenden Duitsers moesten uit voormalige Duitse gebieden vertrekken, zoals Elzas en Lotharingen, die in 1871 op Frankrijk veroverd waren. Na de Duitse nederlaag in 1918 werden ze teruggegeven. Duitsers die zich na 1871 in Elzas en Lotharingen gevestigd hadden, kregen een speciaal persoonsbewijs en verloren hun werk. Inwoners met een Duitse ouder werden gemengdbloedigen genoemd en moesten naar andere delen van Frankrijk verhuizen. De hele bevolking werd geregistreerd aan de hand van de geboorteplaats van hun ouders en grootouders.
Götz Aly spreekt van ‘systematische, met bureaucratische middelen uitgevoerde massale selectie van een complete bevolking’. Het middel was geheel nieuw in Europa en zou in de oorlog navolging vinden. Burgers met Joodse ouders of grootouders kregen een persoonsbewijs met de hoofdletter J. ‘Van de aanpak van de Fransen in de Elzas kan men veel leren’, zou Hitler zeggen.
weerloze minderheid
Na de Eerste Wereldoorlog werden vele gebieden in Midden- en Oost-Europa ‘etnisch homogeen’ gemaakt. Steeds ging het gepaard met geweld, dat zich veelvuldig tegen de Joden keerde. Bij talrijke pogroms vielen meer dan honderdduizend doden. Götz Aly draagt daarvoor allerlei verklaringen aan. De Joden waren een weerloze minderheid, zonder vaderland, gehaat om hun status en rijkdom, veracht om hun armoede. Hun belagers voelden zich onzeker door de snelle modernisering, ze wilden zich etnisch profileren, ze waren gekweld door het oorlogsleed, teleurgesteld in hun verwachtingen. Ze zochten een uitlaatklep, en vonden die in het geweld tegen de Joden. Maar hoe scherpzinnig en aannemelijk die verklaringen ook zijn, de geur van irrationaliteit kunnen ze nooit geheel verdrijven.
Na de Holocaust leek de haat tegen de Joden eerder groter dan kleiner geworden. Joden die terugkeerden uit de kampen, kregen een kil onthaal en waren bijna nergens welkom. Götz Aly geeft vele, schrijnende voorbeelden, gevolgd door een verklaring: miljoenen Europeanen hadden het verdwijnen van de Joden toegejuicht, gezwegen over de deportaties, en geprofiteerd van de huizen en het huisraad die de Joden hadden nagelaten.
Weer zo’n waarheid die niet ophoudt te verbazen. ¦
‘Extreemrechts heeft de journalistiek in een wurggreep, schreef Trouw-columnist Emine Uğur zaterdag. Ze ging in op de tijdelijke verbanning van Geert Wilders op Twitter, of liever gezegd de reactie van parlementair journalist Dominique van der Heyde van Nieuwsuur die meteen voor hem in de bres sprong, ondanks dat ze niet wist waarom hij geschorst werd.
In het Mediaforum wordt gediscussieerd over de vraag of Uğur gelijk heeft. Volgens Wendelmoet Boersma, adjunct van Trouw, is er sinds Fortuyn wel degelijk sprake van een kramp bij de media. De vrees het rechts-populisme te negeren is zo groot dat er vanalles wordt uitgezonden en gepubliceerd. Daardoor zijn bedenkelijke opvattingen acceptabeler geworden.”
Extreemrechts heeft de journalistiek in een wurggreep, schreef Trouw-columnist Emine Uğur zaterdag. Ze ging in op de tijdelijke verbanning van Geert Wilders op Twitter, of liever gezegd de reactie van parlementair journalist Dominique van der Heyde van Nieuwsuur die meteen voor hem in de bres sprong, ondanks dat ze niet wist waarom hij geschorst werd.
In het Mediaforum wordt gediscussieerd over de vraag of Uğur gelijk heeft. Volgens Wendelmoet Boersma, adjunct van Trouw, is er sinds Fortuyn wel degelijk sprake van een kramp bij de media. De vrees het rechts-populisme te negeren is zo groot dat er vanalles wordt uitgezonden en gepubliceerd. Daardoor zijn bedenkelijke opvattingen acceptabeler geworden.
Podcast-maker Elger van der Wel wijst op een ander gevolg. De mainstream media zijn zo bereidwillig in het doorgeven van extreemrechtse geluiden dat daardoor het linkse deel van het publiek afhaakt. Dat leidt tot nieuwsmijden want linkse media die deze burgers bedienen zijn in Nederland na de uiterst rechtse revolte van begin deze eeuw nog amper te vinden.
Twitter heeft het account van Geert Wilders enige tijd opgeschort vanwege een haatdragende tweet. Ik ga het hier nu niet hebben over de willekeur van de Twitter-moderators, want dit was niet eens zijn meest haatdragende tweet. En ook niet over het feit dat Twitter een particulier bedrijf is en zijn eigen spelregels mag bepalen.
Ik wil het wel hebben over de verontwaardiging van sommige prominente opiniemakers en journalisten. Dominique van der Heyde, chef van de politieke redactie bij de NOS, tikte Twitter op de vingers omdat ‘dit echt niet kan’. Frappant is dat ze dit had getweet nog voordat ze überhaupt wist om welke tweet het ging, waarmee ze op heel pijnlijke wijze aantoont hoe extreemrechts de Nederlandse journalistiek in een wurggreep heeft gekregen de afgelopen twintig jaar.
Media zijn zo bang als links of partijdig bestempeld te worden, dat ze het populistische, extreemrechtse onderbuikgeluid volledig de ruimte willen geven. Ook als dit de regels van een social media-platform overtreedt of in strijd is met artikel 1 van de Grondwet. Dat het veel te vaak niet eens gaat om de bescherming van de vrijheid van meningsuiting, maar om de grootte van Wilders’ achterban, is veelzeggend. Als er maar genoeg mensen democratisch kiezen voor haat, uitsluiting en uitzetting, moet daar blijkbaar ruimte voor blijven bestaan.
Zelf vond Van der Heyde de tweet niet problematisch
Het ernstigst vond ik echter dat Van der Heyde zelf niets problematisch zag in de bewoordingen van de tweet. Mijn eerste reflex was jarenlang om in zulke gevallen te vragen hoe iets zou overkomen als exact hetzelfde over Joden geschreven zou worden. Ik heb echter lang geleden voor mezelf besloten om dat niet meer te doen. Ik wil Joden en de Holocaust niet tot een instrument in het debat degraderen. Ik wil niet het gezicht van een andere onderdrukte minderheidsgroep lenen om mijn groep menselijk genoeg te maken in de ogen van anderen.
Het zou niet zo moeten zijn dat een chef politieke redactie bij de publieke omroep pas ziet hoe kwalijk en gevaarlijk de retoriek van een politicus is, als ze het woord moslim verwisselt met Jood. Dat velen dit gevaar niet meer zien of voelen, komt door de structurele dehumanisering van moslims die afgelopen twintig jaar, en de terughoudendheid van de meeste journalisten om hier fel en kritisch tegen op te treden, uit angst voor links aangezien te worden, want ‘de kogel kwam immers van links’.
Het toont ook aan hoe effectief de retoriek van populisten zoals Wilders is, als het interne filter van mensen zodanig kapot is geraakt, dat een moderator ergens in Silicon Valley beter herkent hoe haatdragend de uitlatingen van een politicus zijn, dan de journalisten die erover moeten berichten.
Onze democratie raakt niet in gevaar als een haatdragende tweet van een haatdragende politicus wordt verwijderd, maar wel als we de grootte van zijn achterban als rechtvaardiging gebruiken om hem vrij baan te geven voor het onbegrensd spuwen van zijn haat.
[75]”Bovendien zijn het niet alleen de christendemocraten die naar aanleiding van de peilingen naar rechts opschuiven. Ook centrum-rechtse partijen spoeden zich naar de flank, nu xenofobie en nationalisme weer salonfähig zijn. In navolging van de VVD zetten nu ook christendemocraten en rechts-conservatie- ven in Frankrijk, Duitsland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk de deur naar extreem-rechts op een kier.
Het is een riskante strategie, zo ontdekte de VVD in november 2023 nadat partijleider Dilan Yeşilgöz de deur openzette voor samenwerking met de PVV. Yeşilgöz overdreef de omvang van de migratiecrisis en profileerde zich als een soort Wilders light in de hoop extreem- en radicaal-rechtse kiezers aan zich te binden. Het tegenovergestelde gebeurde. Liever dan te stemmen op de light-variant hees de kiezer Wilders op het schild.”
Wat verklaart het succes van radicaal-rechts? Politicoloog Billy Tsagkroni onderzocht de opmars van de PVV en vergelijkbare Europese partijen. ‘Ze zijn eerlijk in waar ze voor staan.’
‘Ik was op vakantie op Lesbos’, vertelt de Griekse politicoloog Billy Tsagkroni (41). ‘Het eerste wat ik zag, waren de metershoge stapels reddingsvesten die de vluchtelingen hadden achtergelaten. Die enorme hoeveelheden waren echt shocking. Dan gaat wel door je heen: wat is hier allemaal gebeurd?
‘We zaten cocktails te drinken in een beach bar toen we vluchtelingen uit het water zagen komen. Ik voelde me een enorme douchebag dat ik daar heel geprivilegieerd van een drankje aan het genieten was en dit voor mijn ogen zag gebeuren. Ineens schoot door me heen: ik moet wat doen. De volgende dag besloot ik om drie maanden te blijven om te gaan helpen in de vluchtelingenkampen.
‘Ik meldde me aan bij Artsen zonder Grenzen en pikte vluchtelingen op om ze naar de verschillende kampen op het eiland te brengen. Ik heb geen doden gezien, maar het beeld van extreem vermoeide mensen die heel veel nare dingen hebben doorstaan, maakt heel veel indruk. Het was maar drie maanden, maar is het minimale wat ik kon doen.’
Schuiven
De vluchtelingencrisis is een van de ontwikkelingen die Tsagkroni onderzocht voor het onlangs verschenen boek Radicalisation and Crisis Management. De universitair docent politicologie beschrijft daarin hoe rechts-radicale partijen in verschillende landen opereren in het migratiedebat, covid, Brexit en de economische crash in 2008. ‘Ik was vooral geïnteresseerd in hoe ze gebruikmaakten van deze crises om meer macht en invloed te krijgen.’
Wat Tsagkroni opviel, is hoe dicht de partijen bij hun ideologie blijven, óók de PVV. ‘Ik had dat niet verwacht. Je moet de aandacht van het electoraat blijven houden. Vaak zie je dat partijen dan wat gaan schuiven en een beetje wegbewegen van de oorspronkelijke ideologie. Radicaal-rechts doet dat nauwelijks. Ze zijn vrij eerlijk in waar ze voor staan en wijken daar door de tijd heen nauwelijks van af.’
Heel soms maakt Wilders een koerscorrectie. ‘Hij is voorstander van een Nexit, het uit de EU stappen van Nederland. Maar toen duidelijk werd dat de Brexit niet goed uitpakte en super messy werd, richtte hij zich weer vooral op het nativisme: het land beschermen tegen invloeden van buiten.’
Een van de redenen dat Brexit überhaupt kon plaatsvinden, was de vluchtelingencrisis en de discussie over migratie. ‘Maar ook belangrijk was dat een groot deel van de Britten door de overheid generatie op generatie is verwaarloosd. Bijvoorbeeld in de gebieden waar in de jaren ‘80 van de vorige eeuw de mijnen zijn gesloten.’ Dat zorgde voor verlies van vertrouwen in de traditionele partijen en versterkte Ukip, de partij die fel campagne voerde voor Brexit.
‘In Nederland is de situatie anders, maar ook hier voelt een deel van de bevolking zich niet gehoord en dat verklaart deels de stem op Wilders.’
Sfeer
Tsagkroni, die toen nog in Londen werkte, merkte aan den lijve hoe de sfeer veranderde toen de discussie over Brexit oplaaide. ‘Ik ben naar Leiden vertrokken na het referendum. Een dag na die verkiezing ben ik bewust gaan solliciteren naar een baan in een ander land. Ik woonde er tien jaar en het kwam erop neer dat de Britten zeiden: “Wij willen je niet meer”. Ik voelde de dreiging op straat. Als ik Grieks sprak met mijn moeder, kregen we vervelende opmerkingen als: “Ga terug naar je eigen land!” Ik had het gevoel dat ik ergens anders heen moest.’
De PVV is ook succesvol omdat andere partijen in Nederland de keuze maakten om mee te gaan in de retoriek van Wilders. De VVD maar ook de PvdA wilden de PVV counteren door in hun verhaal mee te gaan. ‘Toen ik hier net woonde, begin 2017, zat die brief van Rutte waarin migranten en expats direct werden aangesproken in mijn brievenbus.’
In de zogeheten ‘Doe normaal of ga weg’-brief die ook in dagbladen werd gepubliceerd staat onder andere dat er een ‘groeiend ongemak’ is over mensen die ‘onze vrijheden misbruiken om hier de boel te verstieren, terwijl ze juist naar ons land zijn gekomen voor die vrijheid’. Rond dezelfde tijd zei PvdA-leider Diederik Samsom in NRC dat Marokkaanse jongeren een ‘etnisch monopolie’ hadden op overlast.
Tsagkroni: ‘Als je het verhaal van de PVV overneemt, kiezen mensen voor het origineel. De VVD en de PvdA verliezen dan hun identiteit. De PVV niet. Dat zorgt voor loyaliteit onder hun kiezers.’
Tegelijkertijd trekt radicaal-rechts in heel Europa veel kiezers omdat mensen zich door globalisering steeds meer onthecht voelen. ‘Mensen zijn bang voor het verliezen van hun identiteit en connectie met anderen. Dat gevoel van gemeenschap zie je meer bij de radicaal-rechtse partijen, dat willen mensen graag.’
Het is voor linkse partijen lastig om te ageren tegen rechts, vooral als er een crisis is. ‘Bij radicaal-rechtse partijen zijn de vijanden vrij duidelijk: migranten, de islam, de elite. Als je zelf geen baan of huis kunt vinden, dan is de migrant een ideale zondebok. Bij een crisis is er een dreiging, een gevoel van ongemak. Radicaal-rechts maakt gebruik van die negativiteit.’
Behoefte
De grote vijand van links is een stuk abstracter. ‘Het kapitalisme als zondebok is een ander soort emotie. We leven in een superkapitalistische maatschappij, veel linkse mensen leven zelf ook erg kapitalistisch. Ga dan maar mensen ervan overtuigen dat je dat moet aanpakken. Kiezers kunnen zich daar maar moeilijk toe verhouden. Het is aan de partijen om hier een antwoord op te bedenken.’
Soms is links wel succesvol. Na de economische crisis in 2008 behaalden sommige linkse, populistische partijen in Europa een flinke winst: Podemos in Spanje en SYRIZA in Griekenland bijvoorbeeld. ‘Sindsdien is het populistisch-linkse partijen niet meer gelukt een groot deel van het electoraat voor zich te winnen.’
Als zelfbenoemde outsider zag Tsagkroni de stemming ook in Nederland veranderen. ‘Maar er was veel trots op het Hollandse progressivisme, een deel van de nationale identiteit. De maatschappij is veranderd en veel conservatiever geworden. Als dat gebeurt, moet je proberen te begrijpen waarom en luisteren naar mensen in de samenleving. Het heeft geen zin om tegen kiezers te gaan schreeuwen dat ze niet op radicaal-rechts moeten stemmen. Er is een behoefte bij deze kiezers. Zij zien problemen, daar moet je rekening mee houden, en met oplossingen komen waar zij wat aan hebben.’
Billy Tsagkroni, Radicalisation and Crisis Management, Shifts of Radical Right Discourse. Springer, 124 pgs., €141,69 e-book €85,59
Rechts-radicale partijen doen het goed in veel Europese landen. Daarmee krijgen ze de mogelijkheid om zich ook in Brussel te laten gelden. Dat betekent: minder groene ambities, harder migratiebeleid en een zwakkere EU. Is het tij nog te keren?
Dreigen hier nu ook Amerikaanse toestanden? Trump wist in 2016 met rechts-populisme het Witte Huis te veroveren, en wie weet lukt het hem in november opnieuw. Is het denkbaar dat hij tegen die tijd in Europa gelijkgestemden aan de macht vindt?
Zoals wel vaker iets later dan in de Verenigde Staten, heeft radicaal-rechts nu ook in Europa de wind in de zeilen. Bij lokale en nationale verkiezingen stemmen Europeanen steeds vaker op populistische of antidemocratische partijen. Hoe ongewenst deze opmars vanuit een rechtsstatelijk perspectief ook mag zijn, tot nu toe worden populistische regeringsleiders nog enigszins in toom gehouden door één almachtige bestuurslaag die pal staat voor het behoud van onze vrije, democratische instituties: de Europese Unie.
Maar voor hoe lang nog?
Premier Mark Rutte was nooit te beroerd om de Europese subsidiestroom af te knijpen in een poging om collega’s met autoritaire neigingen in het gareel te houden. Maar Rutte is van het toneel verdwenen en nu het kabinet zal worden aangevoerd door een stroman van de PVV, is de positie van pleitbezorger van democratische waarden in de Europese Raad vacant. Italië, Slowakije, Finland, Zweden en Oostenrijk zullen dit gat voorlopig niet vullen. Ook hier staan radicaal-rechtse – of in het geval van Slowakije zelfs pro-Russische – partijen aan het roer. In Frankrijk en Duitsland ontpoppen Alternative für Deutschland en Rassemblement National zich eveneens als serieuze uitdagers van de macht van het politieke midden.
En nu gooien de rechts-populisten ook bij de Europese verkiezingen hoge ogen. Vooropgesteld, een absolute meerderheid zullen ze niet halen. Bij lange na niet. Ook na 9 juni zal een over- grote meerderheid van de zetels in het Europees Parlement worden bezet door klassieke middenpartijen.
En toch ligt een ommezwaai op de loer. Want waar linkse en gematigd rechtse partijen van oudsher progressieve meerderheden konden vormen binnen het Europees Parlement, kan de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP) op basis van de peilingen straks ook meerderheden smeden met de eurosceptische ID-groep (Identiteit en Democratie, waar ook de PVV deel van uitmaakt) en de ECR (de Europese Conservatieven, bestaande uit onder meer JA21, de SGP en de Poolse antidemocratische PiS-partij). Als de voortekenen niet bedriegen, gaat er dan een compleet andere wind waaien in Europa.
Een van de lessen van de opkomst van het trumpisme in de VS is dat extreemrechts helemaal geen electorale meerderheid nodig heeft om het beleid naar hun hand te zetten. Het traditioneel-conservatieve establishment binnen de Republikeinse partij was tijdens de voorverkiezingen in 2016 nog fel gekant tegen de antidemocratische retoriek van Trump. Pas toen ze zich realiseerden dat ze de populariteit van Trump konden gebruiken om hun eigen economische en culturele belangen veilig te stellen, omarmden ze de kandidatuur van de vastgoedtycoon. Liever dan consessies te doen aan het progressieve midden, smeedden ze een monsterverbond met een antidemocratische extremist die, zou later blijken, er zelfs niet voor terugdeinsde om een poging tot staatsgreep te plegen toen de kiezer hem na vier jaar beu was.
Natuurlijk is de situatie in Europa niet een-op-een hetzelfde. Waar de Verenigde Staten een twee-partijenstelsel kent, werkt het Europees Parlement met wisselende meerderheden. Toch is het onderliggende principe vergelijkbaar. De Europese christendemocraten kunnen straks ook naar radicaal-rechts kijken om langgekoesterde dromen te realiseren. Dit is niet hypothetisch. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen sluit samenwerking met de populisten niet langer uit. Wat staat Europa te wachten wanneer de traditionele conservatieven in het parlement meerderheden kunnen vormen met extreemrechts?
isolement
Het succes van de rechts-radicalen komt niet uit de lucht vallen; ze zijn al sinds de jaren negentig bezig aan een opmars. Maar tot nu toe bleven ze meestal in de marges van het debat hangen en hadden ze, geïsoleerd door hun eigen extremisme, amper invloed op het beleid. Zo weten de Belgische middenpartijen het Vlaams Belang – dat in golven ongekend populair is bij de Vlaamse kiezer – al decennia effectief buitenspel te zetten met een cordon sanitaire. Geert Wilders gooide in Nederland aanvankelijk zijn eigen glazen in door zich aan het begin van Ruttes lange premierschap tegen hem te keren.
Kiezersonderzoeken voorspellen aankomende Europese verkiezingen steevast een ‘scherpe ruk naar rechts’. De European Council on Foreign Relations (ECFR), een invloedrijke denktank die onderzoek doet naar Europees beleid, concludeerde in januari al dat rechts-populistische partijen met anti-Europese sentimenten in negen lidstaten, waaronder Nederland, waarschijnlijk zullen winnen en in nog eens negen andere landen als tweede of derde uit de bus komen. Daaronder vallen ‘grote’ landen die veel Europarlementariërs leveren, zoals Duitsland, Italië, Frankrijk en Spanje. Maar ook in ‘kleinere’ landen als Nederland, Polen, Roemenië, Hongarije, Zweden, Oostenrijk en Slowakije stevenen radicaal-rechtse partijen af op grote verkiezingswinsten.
asieltsunami
Tot nu toe lukt het Europa’s politieke midden redelijk om lidstaten die de democratie of het staatsrecht ondermijnen te straffen door hun Europese fondsen te onthouden. Een nieuwe samenstelling van het parlement zou het autoritaire leiders makkelijker kunnen maken om een antirechtsstatelijke koers te varen. Denk aan Hongarije en Slowakije, en voorheen aan Polen. Hoogleraar Sarah de Lange, die aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek doet naar populistisch rechtse partijen, ziet dit op korte termijn als het grootste risico van een rechtser parlement. ‘Maatregelen om democratische achteruitgang in lidstaten te voorkomen, kunnen worden opgeschort. Dat is mijn grootste zorg. Dus dat er, specifiek voor Hongarije, niet méér druk wordt gezet om de democratische situatie daar te verbeteren.’
Maar op langere termijn? Het grote verbindende thema op rechts is natuurlijk migratie. Rechts-populisten vertellen graag hoeveel ze willen doen tegen de ‘asieltsunami’ of welk ander label ze ook gebruiken om migratie tot probleem en de migrant tot zondebok te maken. Maar op nationaal niveau worden zij belemmerd door Europese regelgeving. Vele van bijvoorbeeld Wilders’ anti-migratiemaatregelen kúnnen simpelweg niet onder de huidige richtlijnen van de EU. Met meer invloed in Brussel komen de radicaal-rechtse partijen dichter in de buurt om hun verkiezingsbeloften te realiseren. Het eeuwige ‘grenzen dicht’ blijft voor de rechtse kiezer in de lidstaten ook na een verkiezingsoverwinning een utopie: voor het sluiten van binnengrenzen is geen draagvlak in Europa. Maar ‘buitengrenzen dicht’ wordt haalbaarder, bijvoorbeeld doordat een groot rechts blok de druk op de Europese Commissie kan opvoeren om asiel- en migratiebeleid aan te scherpen of meer deals te sluiten met landen als Turkije, Egypte en Libië. Een andere optie is om meer nationale ‘vrijheid’ te geven aan lidstaten om eigen regels op te stellen.
de soap rond de natuurherstelwet
Een ander thema waar radicaal-rechts veel te winnen heeft, is op het gebied van natuur-, klimaat- en milieubeleid. Ze zijn – net als de christendemocraten – vóór de boer (lees: agro-industrie), ook als de agrarische activiteiten ten koste gaan van de natuur. Daarop aansluitend zien ze de Green Deal, het omvangrijke pakket aan maatregelen dat onder de hoede van oud-Eurocommissaris Frans Timmermans tot stand kwam, liever vandaag dan morgen sneuvelen.
Wie wil weten hoe de invloed van radicaal-rechts uitwerkt op beleid, hoeft maar naar de totstandkoming van de Natuurherstelwet te kijken, een van de peilers van de Green Deal. In de aanloop van de verkiezingen maakten de christendemocraten vast een preventief rukje naar rechts bij de behandeling van deze ooit ambitieuze set maatregelen. De Natuurherstelwet moet ertoe leiden dat in 2030 ten minste 20 procent van de land- en zeegebieden in de EU hersteld zijn, en in 2050 alle aangetaste ecosystemen. De regelgeving werd in 2022 voorgesteld door de Europese Commissie, nadat het Europees Milieuagentschap in een rapport vaststelde dat het slecht gesteld is met 81 procent van de natuurgebieden in de EU. Het rapport onderschrijft dat toenemende verstedelijking, vervuiling en landbouwactiviteit de grootste druk op natuurgebieden leggen. Dat is niet alleen een probleem voor planten en dieren. Het behoud van robuuste ecosystemen is cruciaal voor de toevoer van voldoende schoon drinkwater, onze voedselvoorziening en de volksgezondheid. Wetenschappers leggen daarnaast steeds vaker de link tussen de inzet van bestrijdingsmiddelen – door de Natuurherstelwet aan banden gelegd – en het ontstaan van allerhande vormen van kanker en de ziekte van Parkinson bij inwoners van het landelijk gebied.
meeliften met de boeren
Na ellenlange onderhandelingen en flinke afzwakkingen van de regelgeving onder druk van lidstaten (waaronder Nederland) en lobbygroepen, had de Commissie in juli 2023 een tekst klaar die acceptabel zou zijn voor een meerderheid van het Europees Parlement.
Voorafgaand aan de stemming in juli 2023 voerde de Europese Volkspartij campagne tegen de wetgeving. De campagne werd geleid door de Duitse EVP-voorman Manfred Weber, die zich gesterkt voelde door de verpletterende winst van de BBB bij de Nederlandse Provinciale Statenverkiezingen. Door zijn partij aan de lobby van de agro-industrie te binden, hoopte de EVP- leider dat zijn partij zou kunnen meeliften op de populariteit van de boerenprotesten die zich steeds verder uitbreidden over het continent.
De EVP-campagne tegen de al sterk verwaterde Natuurherstelwet gebruikte niet alleen ronduit bedrieglijke slogans – posters beweerden dat de voedselzekerheid in het geding zou komen als de wet werd aangenomen – maar ook absurde persoonlijke aanvallen op voorvechter Timmermans, die ervan werd beschuldigd dat hij met de wet de Kerstman uit zijn dorp in Finland zou verjagen.
Mede dankzij een aantal Ierse EVP-leden die tegen de partijlijn in stemden, werd de wet op 12 juli alsnog nipt aangenomen met 324 tegen 312 stemmen.
Het was een bitterzoete overwinning, want van de natuurbescherming die oorspronkelijk werd beoogd, is weinig meer over. Zo zijn regels geschrapt die landbouwgrond weer moeten herstellen, mogen lidstaten de doelstellingen negeren als de voedselzekerheid in het geding is, zijn vrijwel alle specifieke doelstellingen rondom het herstel van (veen-)grond of het vergroenen van steden geschrapt en is er überhaupt geen verplichting voor lidstaten om voor 2030 iets aan natuurherstel te doen.
Maar het had nog slechter kunnen uitpakken voor de natuur. De huidige centrum-linkse meerderheid in het Europees Parlement, die de Natuurherstelwet vorig jaar aan een nipte meerderheid hielp, lijkt na de verkiezingen te verdwijnen. In plaats van 312 stemmen tegen de wet zouden het er, op basis van de peilingen, straks zo’n 392 zijn. Oftewel: een verpletterende overwinning voor de anti-natuurbehoudgroepen.
Bovendien zijn het niet alleen de christendemocraten die naar aanleiding van de peilingen naar rechts opschuiven. Ook centrum-rechtse partijen spoeden zich naar de flank, nu xenofobie en nationalisme weer salonfähig zijn. In navolging van de VVD zetten nu ook christendemocraten en rechts-conservatie- ven in Frankrijk, Duitsland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk de deur naar extreem-rechts op een kier.
Het is een riskante strategie, zo ontdekte de VVD in november 2023 nadat partijleider Dilan Yeşilgöz de deur openzette voor samenwerking met de PVV. Yeşilgöz overdreef de omvang van de migratiecrisis en profileerde zich als een soort Wilders light in de hoop extreem- en radicaal-rechtse kiezers aan zich te binden. Het tegenovergestelde gebeurde. Liever dan te stemmen op de light-variant hees de kiezer Wilders op het schild.
valt het allemaal wel mee?
Nu een herhaling van zetten in Brussel lijkt te volgen, doen we er verstandig aan om in kaart te brengen hoeveel radicaal-rechts vanuit het Europees Parlement daadwerkelijk kan bereiken.
Hoogleraar Sarah de Lange merkt op dat vóór de laatste twee verkiezingen de media beide keren de hype rond de opkomst van radicaal-rechts aanzwengelden, terwijl de verkiezingsresultaten alleszins meevielen. Veel van de berichtgeving over de Europese verkiezingen vertoont een soortgelijke hijgerigheid. De Lange: ‘Er wordt een narratief gecreëerd dat uiterst rechts als geheel in opmars is. Maar dat verhaal gaat eraan voorbij dat dit in sommige landen weliswaar het geval is, maar dat het in andere landen veel minder goed gaat met deze partijen dan in het verleden. Dat is één aspect dat ik problematisch vind.’
Toch zijn er dit keer ook op nationaal niveau in veel EU-landen electorale verschuivingen geweest richting de rechterflank. ‘Natuurlijk geldt dat voor sommige lidstaten. Dat geldt voor Nederland, voor Vlaanderen, voor Oostenrijk. Maar als we kijken naar Denemarken of Spanje, dan gaat het juist helemaal niet goed met deze politieke partijen. Het is geen uniforme trend.’
De uitkomst zou dus ook dit keer kunnen meevallen, om nóg een aantal redenen. Ten eerste zijn er grote verschillen in beleid en politiek tussen de partijen die allemaal onder radicaal-, populistisch- en extreem-rechts worden geschaard. Waar bijvoorbeeld de PVV overeenkomsten met andere partijen heeft als het aankomt op migratie, verschilt de kijk op sociaal-economische en culturele thema’s enorm van andere Europese partijen.
Ook bestaan er grote verschillen in opvattingen tussen Zuid-, Centraal- en Noord-Europese partijen aan de rechterflank, afhankelijk van de vraag of ze ‘netto-betaler’ of ‘netto-ontvanger’ zijn van EU-fondsen. Zo zijn de radicaal-rechtse partijen in rijkere landen uitgesprokener tegen meer geld naar de EU en de radicaal-rechtse partijen in de armere landen tegen beperkingen op uitbetalingen als gevolg van staatsrechtelijke erosie.
In de mix heb je ook nog pro-Russische partijen zoals het Nederlandse Forum voor Democratie, dat door het eveneens als extremistisch aangemerkte Alternative für Deutschland als ‘te extreem’ wordt bestempeld. Ook is er grote onderlinge onenigheid tussen de verschillende extremistische partijen over abortus- en lhbtiq+-rechten.
Deze verschillen tussen groepen als ID en ECR maken het moeilijk is om ze als één rechts blok te bestempelen – en dat ze op veel vlakken wellicht niet als blok zullen optrekken. En dan hebben we het nog niet over de interne groepsdiscipline gehad. Een Europese groep bestaat uit een samenraapsel van nationale partijen die afgesproken hebben om het eens te zijn over bepaalde onderwerpen, en dus ook om als groep te stemmen. Maar er is niets dat een partij binnen een groep tegenhoudt om tegen de groepslijn in te stemmen – wat de afgezwakte Natuurherstelwet in eerste instantie redde.
Het gebrek aan consistentie en groepsdiscipline maakt het dan ook moeilijker voor centrumpartijen als de christendemocratische EVP om een verbond te sluiten met radicaal-rechts. Zelfs wanneer de belangen op één lijn liggen. Nationale politiek speelt namelijk ook een rol; sommige nationalistische partijen in ID of de ECR willen liever niet zichtbaar samenwerken met de christen- of sociaaldemocraten uit angst dat hun kiezers dat als problematisch zien.
Ten slotte is er nog het feit dat de macht van het Europees Parlement, vooral ten opzichte van de Europese Raad van regeringsleiders, vrij beperkt is. Ze mogen regulering en commissieleden goedkeuren en budgetten accorderen, maar de echte macht ligt bij de lidstaten. Zo is een Viktor Orbán of Giorgia Meloni veel effectiever in het doordrukken van beleid dan hun partijleden in het Europees Parlement. Tegelijk kunnen gematigde leiders als Emmanuel Macron en Olaf Scholz hier in de Europese Raad ook zonder parlementaire meerderheid effectief tegenwicht bieden.
kunnen we het tij nog keren?
Recente verkiezingen tonen aan dat in de laatste dagen voor een verkiezing nog veel kan verschuiven. Op basis van kiezersonderzoek in negen invloedrijke lidstaten, stelt de ECFR in haar rapport vier strategieën voor die politieke partijen effectief kunnen inzetten om nog wat stemmen terug te winnen op radicaal-rechts.
Als eerste halen de onderzoekers de massale protesten aan die in Duitsland ontstonden na de onthulling van het medium Correctiv over de deportatieplannen van sommige leden in de top van de AfD. Door polarisatie te instrumentaliseren en partijen met extreme ideeën ver buiten de gangbare normen te plaatsen, kunnen stemmers opgetrommeld worden die uit protest tegen die extremen op meer gangbare partijen gaan stemmen. Dit geldt niet alleen voor xenofobe partijen, maar ook voor partijen die anti-EU zijn of zelfs voor een nationale exit pleiten. Tegelijkertijd waarschuwt de denktank dat deze strategie niet werkt in landen waar radicaal-rechts zijn imago probeert op te poetsen door de Europese Unie te omarmen. Zo is de Italiaanse post-fascistische premier Giorgia Meloni tegenwoordig uitgesproken pro-EU en pleit Geert Wilders niet langer voor een Nexit.
Het is natuurlijk wel heel lastig campagnevoeren als je je successen niet mag vieren; tegelijkertijd moeten partijen volgens het onderzoek opletten dat ze niet gaan leunen op eerder behaalde EU-resultaten, zoals de strijd tegen Covid-19, de steun aan Oekraïne of de snelle afbouw van de afhankelijkheid van het Russische gas. De eurosceptische kiezer kijkt met gemengde gevoelens naar deze onderwerpen, het zou ze kunnen bewegen om tegen de mainstream in te gaan.
De tweede strategie draait om het mobiliseren van pro-Europese kiezers, omdat het onderzoek toont dat veel kiezers die voorheen weinig interesse hadden in Europese verkiezingen nu wel gaan stemmen. Dit is vooral het geval in grote lidstaten als Duitsland, Spanje en Frankrijk, waar in het eerste geval meer AfD-stemmers zeggen ‘zeker’ te gaan stemmen dan de christen- democratische stemmers. In Nederland zegt 40 procent van de PVV-stemmers zeker te gaan stemmen, tegenover 55 procent van de VVD-kiezers.
Ten derde halen de schrijvers het verlies van de lang dominante en anti-democratische Poolse PiS-partij aan. De verkiezingen daar werden beslist in het voordeel van Donald Tusks centrumcoalitie, dankzij de massale mobilisatie van vrouwelijke kiezers, die volgens de auteurs vaker aangeven nog zwevend te zijn. Een campagne gericht op gelijke rechten voor minderheden en arbeidsgelijkheid biedt kansen om deze groep over te halen.
Ten slotte dragen de onderzoekers een onderwerp aan dat de laatste tijd hoog op de politieke agenda staat: Europa als geopolitieke macht. En dan niet door het belang van de strijd tegen Rusland in Oekraïne voorop te stellen, maar de mogelijke overwinning van Trump eind dit jaar. Europese leiders zouden het belang moeten benadrukken van een sterk Europa, dat ondersteund wordt door een pro-Europees Parlement.
nederland in de verkiezingen
Deze laatste aanbeveling krijgt opvolging in de meeste Nederlandse verkiezingsprogramma’s. Zowel de VVD, GroenLinks- PvdA, D66 en het CDA stellen in hun verkiezingsprogramma’s dat de EU zich moet vestigen als geopolitieke speler – onder meer door meer te investeren in defensie.
Opvallend is dat de centrumrechtse partijen, VVD en CDA, beide migratie tot hun speerpunten hebben gebombardeerd: hardere buitengrenzen en beperkingen op immigratie voeren de boventoon. De PVV peilt ondanks – of dankzij – die prioriteiten nog altijd als grootste partij in de aanloop naar de verkiezingen.
Het wordt dus nog spannend.
Intussen schuifelt de Natuurherstelwet, afzwakking na afzwakking, door de Europese instituties. In februari dit jaar, na vele concessies volgend op boerenprotesten in heel Europa, haalde het voorstel een kleine meerderheid in het Europese Parlement. Het voorstel moet nu door naar de Europese Raad, waar regeringsleiders nogmaals moeten stemmen over de wetgeving.
Zweden, Finland, Polen, Italië, Hongarije en Nederland hebben al gezegd tegen de wet te gaan stemmen. België en Oostenrijk zullen zich onthouden. Als dit inderdaad zo uitpakt, haalt de Natuurherstelwet geen meerderheid.
Op 14 mei stuurden elf lidstaten, waaronder Duitsland, Frankrijk en Spanje nog een dringende brief aan de dwarsliggers, waarin ze onderstreepten dat Europa ‘het snelst opwarmende continent’ is en opriepen om ‘dringend en doorslaggevend het politieke proces af te ronden’. Maar aangezien een verdeeld België het roulerende voorzitterschap over de Raad van regeringsleiders houdt, wordt de kans gering geacht dat de wet nog op de agenda komt.
Dat betekent hoogstwaarschijnlijk dat de wetgeving door zal schuiven naar een nieuw Europees Parlement. Het ziet er somber uit voor de Europese natuur.
Indiener