[58]
”Ondanks extra veiligheidsmaatregelen vond zondag in het asielzoekerscentrum in Budel de zoveelste steekpartij plaats. ”
VOLKSKRANT
WAAROM ”KANSLOZE” ASIELZOEKERS
EXTREME OVERLAST VEROORZAKEN
EN DE OVERHEID DAARMEE WORSTELT
14 FEBRUARI 2022
Ondanks extra veiligheidsmaatregelen vond zondag in het asielzoekerscentrum in Budel de zoveelste steekpartij plaats. Vooral asielzoekers zonder perspectief veroorzaken er al maanden extreme overlast. Wie zijn deze ‘veiligelanders’ en waarom blijven ze een hoofdpijndossier voor zowel gemeenten als het kabinet?
Wat is het probleem in Budel?
Een relatief kleine groep asielzoekers veroorzaakt buitenproportioneel veel overlast, zowel binnen als buiten het azc. Het zijn vooral asielzoekers uit Marokko en in mindere mate Tunesië zonder kans op een verblijfsvergunning die betrokken zijn bij fysiek geweld en andere incidenten. In tegenstelling tot ‘kansrijke’ asielzoekers, bijvoorbeeld gevluchte Syriërs, hebben zij niks te verliezen.
In Budel en Ter Apel liep tot eind vorig jaar een pilot met een versoberde opvang van ‘veiligelanders’. Maar begin deze maand moest staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) naar Budel voor een spoedoverleg na een geweldsgolf. Hij noemde het bij Omroep Brabant ‘volstrekt belachelijk’ dat de politie in drie maanden tijd tweehonderd keer moest optreden bij het azc in Budel, onder meer vanwege meerdere steekincidenten. Het overleg leidde tot extra beveiligingsmaatregelen, zoals meer politiecontroles en de plaatsing van een hek rond het terrein. Toch ging het zondagavond weer mis, toen een 24-jarige man bij een vechtpartij in zijn been werd gestoken. Een 19-jarige man is aangehouden.
Ook elders veroorzaken de veiligelanders overlast. Zo blijkt uit het ‘Incidentenoverzicht 2020’ van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat 53 procent van de Marokkanen en 53 procent van de Tunesiërs een incident hebben veroorzaakt in een asielzoekerscentrum. Daarbij gaat het om uiteenlopende incidenten, van fysiek geweld tot roken in de kamer of overtreding van andere huisregels.
Wat zijn veiligelanders?
Veiligelanders zijn asielzoekers uit landen die door Nederland als ‘veilig’ worden beschouwd, waardoor hun asielaanvraag bij voorbaat vrijwel kansloos is. Slechts een zeer beperkte groep, zoals Marokkaanse Rif-activisten of lhbti’s, maakt kans te worden erkend als vluchtelingen. Maar de meeste asielzoekers uit deze Noord-Afrikaanse landen is het niet te doen om een verblijfsvergunning. Zij zoeken vooral een tijdelijk verblijf in de azc’s, met een bed, eten en drinken en ‘leefgeld’, want het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is wettelijk verplicht iedere asielzoeker op te vangen. Om misbruik te voorkomen, handelt Nederland de asielaanvraag van veiligelanders in een versnelde procedure af. In de praktijk betekent dit binnen zes tot negen weken.
Veel Noord-Afrikaanse ‘asielhoppers’ blijken dezelfde truc ook al eens in een ander EU-land te hebben uitgehaald. Zij krijgen bij binnenkomst in Nederland een zogenaamde ‘Dublin-indicatie’: hun asielverzoek wordt niet eens in behandeling genomen en ze moeten zo snel mogelijk worden teruggestuurd naar de EU-lidstaat waar ze eerder asiel hebben aangevraagd. Maar die onderhandelingen met de andere lidstaten over het terugnemen van asielzoekers kunnen vele maanden duren, waardoor kansloze asielzoekers tot een halfjaar in een azc kunnen verblijven. Vluchtelingenwerk Nederland pleit er daarom voor geen Dublin-claims meer op te leggen aan veiligelanders, omdat die procedure het voorasielhoppers ‘extra aanlokkelijk’ maakt om tijdelijk onderdak te vinden in Nederland.
Hoeveel veiligelanders zitten er in een azc?
Ongeveer duizend, aldus het COA. Volgens de laatste cijfers kwamen in december 910 asielzoekers uit veilige landen, ongeveer 2,5 procent van het totaal aantal asielzoekers. Van hen kwamen 380 (ruim 40 procent) uit Marokko en 140 (15 procent) uit Tunesië. Het COA en de Immigratie- en Naturalisatiedienst krijgen daarnaast verontrustende signalen dat een groeiend aantal Marokkanen en Tunesiërs zich de laatste maanden voordoet als Algerijn, omdat Algerije sinds medio vorig jaar als ‘onveilig’ land wordt beschouwd. Daardoor kunnen ze als ‘nep-Algerijn’ aanspraak maken op de gewone asielprocedure.
Wat kan Nederland doen tegen veiligelanders?
Veel landen, zoals Marokko, nemen geen veiligelanders terug. Zolang een teruggang niet mogelijk is, kan Nederland de uitgeprocedeerde asielzoekers ook niet in vreemdelingendetentie zetten. Bovendien lukt het niet altijd om hun identiteit vast te stellen, omdat veel veiligelanders deze bewust achterhouden.
‘Velen maken de gang naar de rechter om hun verblijf te maximaliseren’, zegt asiel- en migratieadvocaat Flip Schüller. ‘Daarna verdwijnen ze uit de opvang en gaan ze naar het volgende land of verdwijnen ze in het illegale circuit.’
Volgens het COA was de proef met de versoberde opvang succesvol, omdat veel veiligelanders het regiem als ‘onprettig’ hebben ervaren en vertrokken uit het azc. Maar vanwege de overlast toonde geen enkele gemeente zich daarna bereid mee te werken aan de versoberde opvang van veiligelanders, waardoor de proef nu wordt gestaakt.
Wat nu?
De veiligelanders in Budel en Ter Apel zijn of worden nu weer meer verspreid over de reguliere azc’s, waar ze goedwillende asielzoekers een onveilig gevoel kunnen geven. De kansloze asielzoekers zijn niet enkel een Nederlands probleem. Zo bestonden de aanranders tijdens Oudejaarsavond in 2015 in Keulen ook voornamelijk uit Marokkanen, Tunesiërs en Algerijnen, meldde de Süddeutsche Zeitung destijds.
Momenteel proberen Europese landen afzonderlijk afspraken te maken met de herkomstlanden over de terugkeer van veiligelanders. Maar de diplomatieke banden tussen Nederland en Marokko zijn al tijden beroerd. Toenmalig staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) reisde in 2019 af naar Marokko voor een gesprek over uitgeprocedeerde Marokkaanse asielzoekers, maar droop af met de staart tussen de benen toen de deur bij de Marokkaanse autoriteiten dicht bleef.
EU-voorzitter Frankrijk kondigde onlangs aan eindelijk werk te gaan maken van Europese terugkeerafspraken. Rutte IV wil ook inzetten op Europese afspraken. Maar die voornemens zijn niet nieuw: zulke plannen klapten eerder vanwege de conflicterende belangen van lidstaten.
EINDE
”‘Asielzoekers werden opgenomen in de gemeenschap. In het naburige dorp Stevensbeek werden ze opgenomen in scholen en in het verenigingsleven. Maar sinds de komst van ‘veiligelanders’ (asielzoekers uit veilige landen, red.) gebeuren er zaken waar we niet blij mee zijn.’ Logtens heeft het in dat geval over bijvoorbeeld inbraak, insluiping en winkeldiefstal”
BNN VARA
HOE GROOT IS DE OVERLAST VAN ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN?
27 MEI 2019
Opnieuw een noodkreet vanuit de omgeving van AZC’s: wat te doen met het groepje criminelen uit veilige landen dat voor overlast zorgt?
Natuurlijk, als er veel mensen bij elkaar zitten, dan gebeurt er weleens wat. Dat ziet Judith Logtens (fractievoorzitter VVD Boxmeer) ook wel. Logisch. ‘Maar de overlast die er nu is, is een stap te ver. Dit kan de samenleving niet meer behappen.’
Logtens heeft het over het dorp Overloon, gemeente Boxmeer, waar een asielzoekerscentrum staat. ‘In het begin merkten we helemaal niks. Er was veel draagvlak’, zegt ze in De Nieuws BV . ‘Asielzoekers werden opgenomen in de gemeenschap. In het naburige dorp Stevensbeek werden ze opgenomen in scholen en in het verenigingsleven. Maar sinds de komst van ‘veiligelanders’ (asielzoekers uit veilige landen, red.) gebeuren er zaken waar we niet blij mee zijn.’ Logtens heeft het in dat geval over bijvoorbeeld inbraak, insluiping en winkeldiefstal. ‘Omwonenden voelen zich niet meer veilig. Ze durven hun kinderen ’s avonds niet meer alleen thuis te laten, omdat ze bang zijn dat iemand op hun terrein komt die daar niet hoort.’
Jos van der Kamp (bedrijft een sportzaak in Kampen) vertelde eerder in Pauw over de overlast van asielzoekers (uit als ‘veilig’ aangemerkte landen) die in AZC Dronten verblijven. Wat ondervindt hij? ‘Diefstal van kleding. Diefstal van schoenen.’ Hij weet wie het zijn. ‘Het is uiteindelijk een klein groepje dat heel gericht zoekt naar producten die het nodig heeft. Ik krijg soms groepen van vier, vijf, zes man tegelijk. Ze werken in groepjes van twee alle winkels af. Ze kijken gewoon waar ze hun slag kunnen slaan.’ Via WhatsApp wisselen winkeliers foto’s uit. ‘Maar het gaat relatief snel.’
Tien verdachten
In de zomer van vorig jaar zaten in één weekend tien verdachten vast op het politiebureau in Kampen, dat zei burgemeester Koelewijn van Kampen eerder tegen Omroep Flevoland. ‘Daardoor had de politie zoveel mensen nodig op het bureau, dat er nauwelijks nog agenten konden worden ingezet op straat.’ Van der Kamp vertelt in Pauw hoe hij iemand in zijn winkel zag op schoenen die eerder gestolen waren. ‘Die schoenen hadden een heel apart kleurtje, dus ik herkende ze direct. Hij kwam gewoon doodleuk met die schoenen de winkel in lopen. Lachend, zo van: hier ben ik. ‘Nice shoes’, zei ik nog. Toen begon hij te lachen, en dat was het dan.’
n De Nieuws BV legt Wil Eikelboom, advocaat in vreemdelingenrecht, de procedure rond ‘veiligelanders’ uit. Zo krijgen asielzoekers uit veilige landen voorrang in de procedure, zodat zij Nederland vervolgens zo snel mogelijk weer kunnen verlaten. Wat gaat er dan mis? ‘Dat ligt niet aan de asielprocedure als zodanig, want die zou heel snel kunnen zijn. Maar in de huidige tijden heeft de IND ( Immigratie- en Naturalisatiedienst , red.) zodanige personeelstekorten, dat alle procedures ontzettend lang duren: in plaats van een paar dagen wordt het een paar weken. Of een paar maanden.’ Dagen worden maanden: Logtens herkent dit probleem.
Dan is er nog iets: als deze mensen uitgeprocedeerd zijn, lukt het vaak niet om hen uit te zetten. ‘Dat is geen juridisch probleem, maar een praktisch probleem. Hebben ze documenten? Zo niet, dan doen veel landen moeilijk over het terugnemen van asielzoekers. […] We hebben het over mensen uit veilige landen en we noemen ze veiligelanders, maar zij kunnen wel degelijk een goed asielrelaas hebben en ook asiel krijgen. Daar moet wel altijd goed naar worden gekeken.’
‘Dit gaat om een groep mensen die niet weg wíl’, vervolgt Eikelboom. ‘Dit zijn mensen die geen kans maken op asiel en terug moeten, maar daar gewoon geen zin in hebben. Zij willen hier blijven. Die mensen gaan niet met hun paspoort op zak naar de vreemdelingenpolitie. Ze duiken onder, ze maken hun document kwijt, en dan is het heel lastig om ze uit te zetten.’ Wat zijn dan de opties?
Diplomatie
Wat kan Nederland dan nog doen? ‘Dan wordt het een politiek en diplomatiek verhaal tussen Nederland en het land van herkomst. Spanje heeft bijvoorbeeld hele goede banden met Marokko. Zij hebben deals gesloten, en Marokko doet helemaal niet moeilijk over het terugnemen van Marokkanen uit Spanje. Maar de Nederlandse staatssecretaris is het vooralsnog niet gelukt om zulke afspraken te maken met Marokko. […] Je moet je afvragen: waarom lukt dit Spanje wel en Nederland niet?’
Is er inmiddels zicht op het einde van de capaciteitsproblemen bij de IND? Eikelboom krijgt wel berichten dat er hard aan getrokken wordt. ‘Dat is wel wat we horen, maar dat is tegelijkertijd ook iets wat we al jaren horen. We trekken al anderhalf jaar aan de bel: er zijn te weinig mensen bij de IND. In 2015 en 2016 waren er genoeg, toen waren er enorme aantallen asielzoekers uit Syrië. Veel meer dan nu en de IND kon dat destijds wel bolwerken. Er is toen personeel aangenomen en ingewerkt, maar die hebben ze ook weer laten gaan.’
Bang
Burgemeester Jos Heijmans van Weert ondervindt ook overlast. Heijmans in Pauw : ‘Het zijn mensen uit Marokko, Tunesië, Algerije; mensen die met de stroom echte vluchtelingen zijn meegekomen. Ze hoppen van land naar land. Door dit kleine groepje […] verliezen we het draagvlak voor de echte vluchtelingen, als we niet oppassen. […] Echte vluchtelingen zijn ook bang voor deze gasten. Van hen wordt óók gestolen.’
In Overloon willen bewoners nu concrete maatregelen tegen de overlast. Logtens: ‘We hebben een motie ingediend om het contract met het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, red.) in 2022 niet meer te verlengen. Daar is een stemming over geweest, maar de motie heeft het niet gehaald. Ik merkte heel erg dat de burgemeester er alles aan heeft gedaan met de macht en de middelen die hij heeft. Helaas is dat niet genoeg. Dat komt niet door hem, maar door de procedures. We voelen ons allemaal heel erg machteloos.’
[59]
”Minderjarige veiligelanders uit Marokko die in Ter Apel en andere delen van Nederland voor overlast zorgen, komen vaak uit gezinnen waarin al problemen waren met geweld, misbruik en drugsverslaving.”RTV NOORDJONGE VEILIGELANDERS, DIE VOOR OVERLASTZORGEN, HADDEN IN HUN THUISLAND VAAK AL PROBLEMEN31 OCTOBER 2023
Minderjarige veiligelanders uit Marokko die in Ter Apel en andere delen van Nederland voor overlast zorgen, komen vaak uit gezinnen waarin al problemen waren met geweld, misbruik en drugsverslaving.
Dat valt te herleiden uit het rapport I have nothing to lose over het rondreisgedrag van alleenstaande Marrokaanse minderjarigen.
Onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid interviewden professionals, waaronder begeleiders van asiel-opvangcentra in Nederland, België, Frankrijk, Spanje en Italië. Daarbij gaat het ook over minderjarigen die asiel aanvragen in Nederland, wat ze doen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel.
Zijn ze echt minderjarig?
Volgens het rapport is de werkelijke leeftijd van de alleenstaande minderjarige veiligelanders onderwerp van discussie bij de Nederlandse en Belgische begeleiders. ‘Begeleiders hebben het vermoeden dat een deel van de groep meerderjarig is. De leeftijd die jongeren zelf aangeven, varieert van 15 tot 17 jaar. Er zijn ook minderjarigen die jonger zijn’, valt erin te lezen.
De veelal jongens die zich aanmelden en die problemen hebben met hun mentale gezondheid, drugsverslaafd zijn en/of gedragsproblemen hebben, komen vaak uit (zeer) sociaal-economisch achtergestelde gezinnen, waarin geweld, misbruik en drugsmisbruik voorkomen.
Onder andere extreme armoede, laagbetaalde banen en het gebrek aan betaalbaar onderwijs zorgen ervoor dat ze willen migreren. Ze worden daarbij niet altijd gepusht door hun familie, zo blijkt. Soms willen jongeren zichzelf in Europa bewijzen tegenover hun ouders.
Nederland heeft ‘vriendelijke politie’
Omdat deze groep weinig tot geen kans heeft op een verblijfsvergunning in Nederland, wordt ons land door deze jongeren niet gezien als bestemming. Ze zien het als een van de verschillende landen in een doorreis. Toch hebben de jonge veiligelanders zo hun redenen om in Ter Apel aan te kloppen, stellen de bevraagde professionals.
Dat zijn onder meer de weekvergoedingen die ze krijgen, de ‘goed georganiseerde en comfortabele opvangcentra’ en een ‘vriendelijke politie’ waardoor gedragsproblemen of strafbare feiten minder gevolgen hebben dan in andere Europese landen.
Daarnaast is Nederland ook aantrekkelijk voor de doelgroep vanwege de mogelijkheid om zwart te werken, de beschikbaarheid van drugs en de mogelijkheid om geld te verdienen door drugs te verkopen. Ook het gebrek aan een terugkeerovereenkomst tussen Nederland en Marokko speelde de afgelopen jaren mee mee. Die is er nu, maar heeft nog weinig effect.
Deel van criminele netwerken
Volgens de onderzoekers bevestigen ‘de resultaten dat deze minderjarigen last hebben van psychische problemen, vaak kampen met (ernstig) middelengebruik en verslaving en daarnaast gedragsproblemen vertonen die kunnen leiden tot incidenten binnen en buiten opvangcentra.’
De problematiek ‘is terug te voeren op de ongunstige gezinssituatie in het land van herkomst’, schrijven de onderzoekers. ‘De problemen worden verder ontwikkeld door ervaringen tijdens de doorreis naar Europa, het rondzwerven en het straatleven, en de beperkte legale mogelijkheden voor deze minderjarigen.’
De onderzoekers stellen dat jonge veiligelanders criminele activiteiten aangaan als overlevingsstrategie. ‘Deze jongens zijn vaak betrokken bij criminele activiteiten en netwerken en er zijn aanwijzingen voor uitbuiting binnen deze netwerken.’ Dat kunnen grote maar ook kleine verbonden voor drugs of diefstallen zijn.
Wat is de oplossing?
Nederlandse begeleiders zien dat volwassen Noord-Afrikaanse veiligelanders de jongere groep asielzoekers in criminele netwerken lokken. Dat is mogelijk omdat jonge asielzoekers uit veilige landen én onveilige landen vanaf 17,5 jaar doorstromen van een eigen opvang naar een azc.
‘In Nederland wordt deze groep veiligelanders min of meer het asielsysteem in geduwd’, stellen de onderzoekers. ‘Dat kan gepaard gaan met frustraties onder jongeren door lange procedures en tijdverspilling’, en een gevoel van ‘onrecht omdat andere leeftijdsgenoten wel kans maken op een asielvergunning’.
Begeleiders noemen kleinschalige opvangcentra, stages en beroepsopleidingen als mogelijke oplossingen, maar: ‘Tegelijkertijd bestaan er bij sommige begeleiders negatieve beelden van deze minderjarigen als overlastgevers’, met de verwachting dat incidenten zullen blijven gebeuren. Dat deze groep samen met asielzoekers uit onveilige landen wordt opgevangen, zorgt voor fricties binnen de opvangcentra.
De jonge veiligelanders ontslaan uit de centra lijkt ook geen oplossing: ‘Als deze minderjarigen in straatsituaties terechtkomen, wordt het gebruik van middelen een overlevingsstrategie. Hoe langer ze in straatsituaties zitten, hoe groter de afstand tot de samenleving en instituties.’ De onderzoekers wijzen naar Spanje, waar dezer groep jongeren vanaf 18 jaar ook mogelijkheden hebben om legaal te kunnen verblijven en werken, waardoor er een alternatief ligt voor criminaliteit.
Niet alleen criminelen
‘Belangrijk is dat ze niet alleen overlastgevers of daders zijn. Het zijn tegelijkertijd kinderen die een ongelukkige start in het leven hebben gehad’, schrijven de onderzoekers in hun bevindingen. ‘Er is geen gemakkelijke en eenduidige oplossing voor deze problemen.’
EINDE
RIJKSOVERHEID
I HAVE NOTHING TO LOSE NOMADIC UNACCOMPANIED
MINORS IN EUROPE
Rapport van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Het rapport onderzoekt de kenmerken van de doelgroep van rondreizende alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv). Het gaat in op de onderliggende redenen voor hun rondreisgedrag en op de (multi-) problematiek die zij ondervinden. Daarnaast bespreekt het de maatregelen die andere Europese landen treffen voor de begeleiding en zorg voor deze doelgroep.
Download ‘I have nothing to lose Nomadic unaccompanied minors in Europe’
PDF document | 146 pagina’s | 2 MB
Dit document is een bijlage bij
RAPPORTI HAVE NOTHING TO LOSENOMADIC UNACCOMPANIED MINORS IN EUROPE
I. Kulu-Glasgow
M. van der Meer
J.M.D. Schans
M.P.C. Scheepmaker
file:///C:/Users/Essed/Downloads/tk-bijlage-wodc-rapport-i-have-nothing-to-lose-nomadic-unaccompanied-minors-in-europe%20(1).pdf
NEDERLANDSE SAMENVATTING VANAF BLZ 128 T/M 138