[32]
Uit de verhalen blijkt dat Van Nieuwkerk extreme woede-uitbarstingen had. Vele medewerkers werden door de presentator ten overstaan van anderen op centimeters afstand toegeschreeuwd, vernederd en geïntimideerd. Medewerkers beschreven aan de Volkskrant tientallen van zulke incidenten, slechts enkele daarvan zijn opgenomen in dit verhaal. Meerdere eindredacteuren – de eindverantwoordelijken voor de redactie – werkten hier volgens bronnen aan mee.”
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
OF
[33]
DE RATTEN VERLATEN HET ZINKENDE SCHIP
- De ratten verlaten het zinkende schip (=als de omstandigheden verslechteren denken sommigen alleen aan zichzelf en vertrekken)
[34]
”We spelen Champions League’, zegt Van Nieuwkerk vaak. Nadat eindredacteur Van der Horst in 2008 is vertrokken, laat hij zich steeds vaker gelden. ‘De maestro’, zoals Van Nieuwkerk wordt genoemd, is extreem perfectionistisch. En dat verwacht hij ook van anderen. Voor middelmaat is geen plaats. Iedere uitzending voelt hij opnieuw dat hij kan falen.”
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
OF
[35]
”
Heeft u spijt?
‘Terugkijkend vind ik dat we het programma onder heftige omstandigheden hebben gemaakt en dat dat niet echt gezond was; natuurlijk heb ik daar nu spijt van. Inmiddels besef ik al te goed dat een dergelijk werkklimaat in de huidige tijd niet meer wordt geaccepteerd. Ruim zes jaar na mijn afscheid beschouw ik de mentaliteitsverandering over grensoverschrijdend gedrag als een grote vooruitgang. Het moet mogelijk zijn de absolute top te halen door elkaar in positieve zin te stimuleren.’
VOLKSKRANT
OUD-HOOFDREDACTEUR DIEUWKE WYNIA: ”IK WORSTELDE
MET MATTHIJS, MAAR VOND OOK, DAT IK STERK MOEST ZIJN”
18 NOVEMBER 2022
Oud-hoofdredacteur Dieuwke Wynia: ‘Ik worstelde met Matthijs, maar vond ook dat ik sterk moest zijn’
Als eind- en hoofdredacteur van De Wereld Draait Door verdedigde Dieuwke Wynia altijd de harde cultuur achter de schermen. Voor het eerst neemt ze daar nu afstand van. ‘Achteraf gezien voel ik me in de steek gelaten door de omroeptop.’
Dieuwke Wynia was tussen 2008 en 2016 de eind- en hoofdredacteur van De Wereld Draait Door. Acht jaar lang was ze verantwoordelijk voor alle uitzendingen van een van de succesvolste talkshows op de Nederlandse tv, gepresenteerd door Matthijs van Nieuwkerk. Achter de schermen heerste een keihard beleid voor de medewerkers.
Het is hier geen gezelligheidsvereniging’, zei ze in 2015 tegen de Volkskrant. Ze vergeleek het programma met topsport. ‘Wie niet presteert, krijgt dat meteen te horen of wordt gewisseld.’
Jarenlang leek ze hierachter te staan. Tot nu.
Aan de Volkskrant laat Wynia, die alleen schriftelijk wilde reageren op vragen over DWDD, weten hoe ze al die tijd klem zat tussen Van Nieuwkerk en de redactie. Van Nieuwkerk was een uitzonderlijk talent, stelt ze, maar had extreme woedeaanvallen, bekommerde zich niet om de redactie en liet haar op moeilijke momenten alles alleen opknappen. De omroeptop onder leiding van toenmalig Vara-directeur Frans Klein was hiervan op de hoogte maar greep niet in.
Ze zegt dat ze spijt heeft van haar opstelling. Met Van Nieuwkerk en Klein heeft ze al jaren geen contact meer.
Vóórdat u de baas werd bij DWDD omschreven collega’s u als ‘aardig, bevlogen, betrokken en gevoelig’. Maar daarna onderging u volgens hen een ‘bizarre transformatie’ en werd u hard en onredelijk.
‘Wie zo’n machine leidt, moet kordaat zijn en onder hoge druk snel duidelijke beslissingen kunnen nemen. Dat betekent ook dat ik ongetwijfeld bot ben geweest en te weinig invoelend. Maar ik weet ook dat ik destijds niet de mentale ruimte had om zorgvuldiger te zijn. Als ik terugblik op die tijd, overheerst nog altijd het gevoel dat we toen iets bijzonders deden.
‘Maar dat ging niet vanzelf. Ik had te maken met een presentator die zich als gezicht van de show gevrijwaard voelde van sociale conventies en geen boodschap had aan het wel en wee van collega’s. Ik moest voortdurend schipperen tussen de wensen van de redactie en de eisen van Matthijs. En daarbovenop had ik ook nog te maken met de druk vanuit de omroep, die zich ervan bewust was dat het succes van paradepaard DWDD afhing van Matthijs.
‘Ik kan me overigens niet helemaal aan de indruk onttrekken dat ik als vrouw in een leidinggevende positie kritischer werd beoordeeld; mijn stijl van leidinggeven was meer empathisch, minder hard dan die van mijn voorganger Ewart van der Horst, maar het lijkt alsof mijn zakelijke en kordate stijl van leidinggeven minder goed geaccepteerd werd omdat ik een vrouw was.’
Redacteuren vinden dat u zich opstelde als het verlengstuk van Van Nieuwkerk. Een van hen zegt: ‘Als Matthijs iets niet goed vond, kwam zij schreeuwend de redactie op.’
‘Hier wordt een karikaturaal beeld geschetst; zo zie ik dat althans. Maar in die overdrijving schuilt een frustratie die ik natuurlijk wel serieus neem. Het is voor bepaalde collega’s heel zwaar geweest – en die pijn is na zeven tot veertien jaar later dus nog niet weg. Dat is heftig om te constateren.’
U zei tegen mensen dingen als: ‘Waarom moet ik jou eerst helemaal afbranden, voordat je je best gaat doen?’ U noemde redacteuren ‘ambtenaren’ en ‘zombies’, terwijl ze 70 tot 80 uur per week werkten. U stuurde berichten aan hen die benadrukten dat ze wanprestaties leverden.
‘In het heetst van de strijd gebruik je soms grote woorden. Dat heb ik zeker ook gedaan. Het meest pijnlijke van dergelijke opmerkingen van oud-collega’s ligt voor mij in het feit dat niemand dit destijds met mij heeft besproken. Dat geeft aan dat de cultuur op onze werkvloer veel minder open was dan ik toen dacht.’
‘Dieuwke zei rustig: jij hebt nog twee weken om je te bewijzen, anders is het over voor je’, vertelt een oud-medewerker. Iemand anders zei: ‘Ze liet twee redacteuren met elkaar strijden om een plek in het volgende seizoen. Het leek soms wel Expeditie Robinson.’
‘Ik kan me dit soort beschamende situaties oprecht niet herinneren. Het is pijnlijk om vast te stellen dat sommige mensen het bij DWDD onveilig vonden. Ik heb altijd mijn best gedaan om zo transparant, oprecht en eerlijk mogelijk te handelen. In de opwinding en onder de grote dagelijkse druk zal ik fouten hebben gemaakt. Ik had dat zelf in alle drukte niet voldoende door en dat neem ik mezelf wel kwalijk.’
Vindt u het moeilijk dat redacteuren zo over u praten?
‘Natuurlijk vind ik dat heel naar. Het stemt me droevig dat nu de indruk wordt gewekt dat werken bij ons een nachtmerrie was. Als dat echt zo was, dan was DWDD nooit zo’n vrolijk, succesvol programma geworden. Ik vond het fantastisch om met die geweldige redactie te werken. Ik was en ben daar nog altijd heel trots op ze: ze waren de allerbesten.’
Sommige redacteuren zeggen meer door u te zijn beschadigd dan door Van Nieuwkerk.
‘Ik heb de redactie altijd zo veel mogelijk in bescherming genomen tegen het grillige karakter van Matthijs, maar was tegelijk ook enorm gefocust op het programma. Dat schipperen tussen die belangen was een onzichtbare en daarom ondankbare taak.’
Hoe karakteriseert u de houding van Van Nieuwkerk?
‘Hij kon heel boos worden, ook op mij. Zijn woedeaanvallen waren heftig, hij leek op zulke momenten een ander persoon. Hij kon over iedereen klagen. Ik werd daar vaak moedeloos van: hoe moest ik dit schip in hemelsnaam op koers houden? Ik worstelde met Matthijs, maar vond ook dat ik sterk moest zijn. Dat werd ook van mij verwacht. De snelheid en de stress waren gigantisch. Matthijs ging in die chaos zijn eigen gang. Hij gedroeg zich moeilijk, en de redactie ging daar geregeld stuk op.’
Had u daar zelf ook last van?
‘Ik heb ook weleens verdrietig, huilend voor hem gezeten. Hij reageerde daar ongevoelig op en liep weg.’
Sprak u hem aan op zijn gedrag?
‘Ik heb met regelmaat gesprekken met hem gevoerd over hoe het ging. Maar het lukte niet; hij wilde zich niet met de sores en zorgen van de redactieleden bemoeien en plaatste zichzelf hierbuiten. Zijn omgang met de redactie was ‘functioneel’. Matthijs is niet het type dat zich bekommert om het wel en wee van zijn collega’s. Maar hij is ook een charmeur: hij kon zomaar een verhaal houden waardoor iedereen weer vol vuur aan de slag ging. Ook mensen die hij kort daarvoor nog had geschoffeerd. Die dubbele houding had hij vanaf het begin. Het werd heftiger naarmate het succes groter werd.’
Hoe zou u uw relatie met hem omschrijven?
‘Ik fungeerde als buffer tussen Matthijs en de redactie. Hij voelde zich als gezicht van het programma gevrijwaard van sociale conventies. Hij kon zich enorm ergeren aan redactieleden en zomaar klaar zijn met iemand. Dan lag de bal daarna bij mij. Daardoor heb ik keuzes gemaakt die ik normaal niet snel zou maken. Zoals de samenwerking met mensen stoppen. Ik besef nu dat ik het niet zover had moeten laten komen.’
Wat was uw moeilijkste ervaring met Van Nieuwkerk?
‘Wat ik het heftigste vond was dat hij mij op cruciale momenten in de steek liet, mij het allemaal liet opknappen. Dat waren voor mij onveilige situaties. Ik stond er alleen voor, hij ging weg.’
Voelt u zich slachtoffer van hem?
‘Dat gaat te ver, ook omdat ik vind dat iedereen uiteindelijk verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen koers en keuzes. Matthijs en ik hebben elkaar op creatief vlak enorm uitgedaagd, maar ik vind wel dat de druk die hij op mij heeft uitgeoefend veel te hoog is geweest.’
Heeft u met BNNVara gepraat over Van Nieuwkerk?
‘Matthijs was de ster van de omroep. Iemand om mee te pronken. Er zijn regelmatig gesprekken geweest, ook over zijn gedrag. Maar uiteindelijk werd niet ingegrepen. DWDD was het paradepaard van BNNVara en de NPO. Ik zag het als mijn taak om Matthijs in het gareel te houden. Daarin stond ik alleen. Zeker ook omdat de omroeptop niet serieus inging op mijn opmerkingen en signalen.’
Hoe reageerde Vara-directeur Frans Klein?
‘Frans Klein zei een keer: ‘Er is er maar één die de grenzen kan aangeven, dat ben jij. Doe dat dus ook, want anders creëer je een monster.’ Maar Frans wist tegelijkertijd ook dat Matthijs niet zat te wachten op kritiek en dat hij als de ster van het programma in feite onaantastbaar was en niet goed te corrigeren.
‘Frans wist van Matthijs’ ingewikkelde karakter. Dat werd als vervelende bijwerking beschouwd. Frans noemde Matthijs tegen mij een ‘soort psychopaat’. In een sfeer van: we weten toch dat hij een gebruiksaanwijzing heeft? Maar nooit is er actieve bekommernis geweest over de veiligheid of de mentale staat van de redactie. De directie koesterde het succes. Gesprekken over de keerzijde ervan werden al snel op een zijspoor gezet. Het was BNNVara er alles aan gelegen dat DWDD doorging. Achteraf gezien voel ik me in de steek gelaten door de omroeptop.’
Heeft u spijt?
‘Terugkijkend vind ik dat we het programma onder heftige omstandigheden hebben gemaakt en dat dat niet echt gezond was; natuurlijk heb ik daar nu spijt van. Inmiddels besef ik al te goed dat een dergelijk werkklimaat in de huidige tijd niet meer wordt geaccepteerd. Ruim zes jaar na mijn afscheid beschouw ik de mentaliteitsverandering over grensoverschrijdend gedrag als een grote vooruitgang. Het moet mogelijk zijn de absolute top te halen door elkaar in positieve zin te stimuleren.’
[36]
VOLKSKRANT
OUD-HOOFDREDACTEUR DIEUWKE WYNIA: ”IK WORSTELDE
MET MATTHIJS, MAAR VOND OOK, DAT IK STERK MOEST ZIJN”
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 35