[29]
VOORMALIG AIVD TOPMAN DICK SCHOOF VOORGEDRAGEN’
ALS PREMIERSKANDIDAAT
28 MEI 2024
Dick Schoof, topambtenaar op het ministerie van Justitie en Veiligheid, wordt de beoogde premier. Hij is zojuist ontvangen door formateur Richard van Zwol en de vier partijleiders.
Schoof geeft later op dinsdagmiddag samen met Van Zwol een persconferentie.
De 67-jarige Schoof is oud-topman van de geheime dienst AIVD, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en oud-directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Ook had hij een belangrijke ambtelijke rol bij de totstandkoming van de Vreemdelingenwet uit 2000, de maatregel waarin de toelating en uitzetting van vreemdelingen zijn geregeld.
Op dit moment is Schoof secretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat is de hoogste ambtenaar van dat ministerie. Hij werkte eerder als topambtenaar op verschillende ministeries.
NSC-leider Pieter Omtzigt noemt Schoof “zeer geschikt” vanwege zijn “brede en zeer relevante” ervaring als topambtenaar. Het voeren van debatten in de Tweede Kamer zal wel “een interessante uitdaging” worden, denkt Omtzigt.
Volgens VVD-leider Dilan Yesilgöz kan het juist een “enorme pre” zijn dat Schoof geen politieke ervaring met de Kamer heeft. “Het is een complexe situatie waarin je vooral moet zorgen dat iedereen op één lijn komt.”
Schoof was ooit lid van PvdA
Het was lang wachten op een beoogde minister-president. Eerder trok oud-informateur Ronald Plasterk zich terug als mogelijke kandidaat vanwege vragen over zijn integriteit.
PVV’er Geert Wilders mocht als leider van de grootste partij iemand naar voren schuiven. Wilders wordt zelf geen premier, omdat NSC en VVD daar te grote bezwaren tegen hebben.
Schoof was ooit lid van de PvdA, maar had in tegenstelling tot Plasterk nooit een actieve rol binnen de partij. Hij heeft zijn lidmaatschap al enkele jaren geleden opgezegd.
Nieuwe kabinetsploeg met Schoof schrijft regeerakkoord
Van Zwol stelt nu samen met de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB een kabinetsploeg samen die het vorige week gepresenteerde hoofdlijnenakkoord moet gaan uitwerken. Onder leiding van Schoof schrijven zij een regeerakkoord.
Het kabinet moet meer op afstand komen te staan van de Tweede Kamer, een vurige wens van NSC-leider Pieter Omtzigt. Daarom is er nu eerst een hoofdlijnenakkoord dat het kabinet zelf mag gaan uitwerken. Ook moet de ministersploeg voor ongeveer de helft bestaan uit mensen van buiten de politiek. Wie er verder in het kabinet komen, is nog niet bekendgemaakt.
Schoof was voorheen ambtenaar op verschillende ministeries, waaronder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het ministerie van Onderwijs. Ook was hij eerstverantwoordelijke voor de invoering van de Nationale Politie.
EINDE
[30]
”Hendrikus Wilhelmus Maria (Dick) Schoof (Santpoort, 8 maart 1957) is beoogd minister-president van het in 2024 aankomende Nederlandse kabinet. Tot en met 28 mei 2024 was hij secretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid.”
WIKIPEDIA
DICK SCHOOF
[31]
WIKIPEDIA
DILAN YESILGOZ
[32]
WIKIPEDIA
DICK SCHOOF
[33]
‘Uit interne documenten opgevraagd door NRC bleek in 2024 dat Schoof sinds 2014 de NCTV burgers heeft laten volgen met online nepaccounts, terwijl juristen hem meermaals waarschuwden dat dit juridisch waarschijnlijk niet toegestaan was”
WIKIPEDIA
DICK SCHOOF/NATIONAAL COORDINATOR TERRORISMEBESTRIJDING EN VEILIGHEID
ORIGINELE BRON
WIKIPEDIA
DICK SCHOOF
[34]
””Tegenover NRC bevestigden meerdere bronnen dat Schoof over de kwestie tegen een medewerker gezegd zou hebben dat “wie nog een keer over die grondslag begint, zijn spullen [kan] pakken”.[9] Het ging hierbij om het heimelijk volgen van onder meer “politieke campagneleiders, religieuze leiders, linkse en rechtse activisten”
WIKIPEDIA
DICK SCHOOF/NATIONAAL COORDINATOR TERRORISMEBESTRIJDING EN VEILIGHEID
ORIGINELE BRON
WIKIPEDIA
DICK SCHOOF
NRC
ONMIN EN UITGLIJDERS BIJ DE CLUB, DIE HET LAND MOET BESCHERMEN
9 APRIL 2021
NCTV Het was nooit de bedoeling dat de NCTV, die Nederland moet behoeden voor aanslagen en andere gevaren, burgers in de gaten zou houden. Dit gebeurt toch. En het rommelt onophoudelijk op de afdeling die informatie verzamelt en duidt voor de regering.
Nieuws in het kort:
- De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) heeft in strijd met de wet jarenlang privacygevoelige informatie over burgers verzameld en verspreid.
- Ook volgen medewerkers met nepaccounts op sociale media in het geheim honderden politieke campagneleiders, religieuze voormannen en linkse en rechtse activisten.
- Op de analyse-afdeling van de NCTV, waar het monitoren plaatsvindt, rommelt het al jaren, blijkt ook uit onderzoek van NRC. Het brengt de kwaliteit van belangrijke rapporten in het geding.
Lees het volledige nieuwsbericht hier: NCTV volgde onbevoegd burgers op sociale media
Harry van Duinen begint zijn dag op Twitter. Hij wil weten wat de campagneleider van de politieke partij BIJ1 meldt, wat Black Lives Matter schrijft, waar de voorman van Milieudefensie is. Hij volgt op Twitter 250 accounts, waaronder die van politiek leiders Thierry Baudet (FVD) en Geert Wilders (PVV), activisten die tegen windmolens strijden en radicaal-rechtse profielen als Roel du Pree en Dietse Bazuin.
Op Facebook volgt Harry van Duinen vooral profielen van radicale moslims, zoals Hizb ut Tahrir, een beweging die een kalifaat wil oprichten. Op Instagram: een pro-abortus club, Viruswaarheid en 49 andere accounts.
In de weekenden is hij nauwelijks online en over zichzelf laat Harry van Duinen weinig los. Sinds hij op Twitter zit plaatste hij slechts één tweet, op 5 januari 2010: ‘ADO Den Haag wordt kampioen!!’ Die dag gebeurt er veel. De president van IJsland weigert ineens een miljoenenschuld aan Nederland terug te betalen, bijvoorbeeld. Maar ADO speelt niet. Het is een willekeurige dinsdag middenin de winterstop, rond lunchtijd.
Harry van Duinen is een virtual agent van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Zo noemen analisten van deze organisatie de nepaccounts die ze gebruiken om burgers online te volgen. Niemand mag dat weten. Voor extra anonimiteit switchen ze via een knop op hun computer van het ambtelijke systeem naar een geheime modus die niet tot de overheid te herleiden is. ‘Het vuile systeem’, heet het intern. Het is ook de plek waar sommige analisten meelezen in besloten groepen op Telegram en Facebook.
Voor extra anonimiteit switchen ze via een knop op hun computer van het ambtelijke systeem naar een geheime modus die niet tot de overheid te herleiden is.
De NCTV moet Nederland beschermen tegen dreigingen die de maatschappij kunnen verstoren. Bij elke ramp, aanslag of zelfs dreigend onheil, leunt de regering zwaar op informatie van deze organisatie. Die is verantwoordelijk voor de bestrijding van terrorisme en dreiging van andere landen, voor cyber security, crisisbeheersing en de nationale veiligheid. De analisten van de NCTV hebben hierin een belangrijke taak. Zij verzamelen informatie over alles wat een gevaar voor de nationale veiligheid kan zijn en duiden die.
Maar juist op de analyse-afdeling, het hart van de organisatie, rommelt het al jaren. Enkele analisten hebben het er voor het zeggen. Ze negeren kritiek van collega’s en de leiding beschermt hen. Een externe onderzoeker ontwaart kliekjes: ‘inner circles’. Heldere regels voor het opstellen van analyses ontbreken.
Het brengt de kwaliteit van de belangrijke rapporten in het geding, blijkt uit onderzoek van NRC.
Daarnaast verzamelen de analisten gegevens over wat burgers doen en denken, met wie ze omgaan en wat ze geloven, en slaan die op. Niemand weet voor hoelang. Het ‘vuile systeem’ wordt regelmatig gewist, wat de werkwijze nog oncontroleerbaarder maakt.
NRC beschikt over interne documenten en voerde de afgelopen maanden gesprekken met veertien (oud-)medewerkers van de NCTV en meer dan twintig andere bronnen die de organisatie van binnenuit kennen.
Pieter-Jaap Aalbersberg, voormalig korpschef in Amsterdam en sinds twee jaar de baas van de NCTV, bevestigt begin april gedurende twee uur kalm de bevindingen van NRC op grote lijnen: hij erkent dat „de juridische grondslag moet worden verbeterd” en dat het soms „knettert” op de analyseafdeling van de spanningen. Hij heeft daar eigenwijze, maar uitstekende analisten werken. „Beter dan bij de politie”.
Doorgelicht
Een scan en een sluis geven toegang tot de zesde en zevende verdieping van de streng beveiligde middentoren van het ministerie van Justitie en Veiligheid, vlakbij station Den Haag Centraal. Hier zit de NCTV, met 280 hoogopgeleide medewerkers die allen zijn doorgelicht door de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD). De NCTV speelt een rol bij de beveiliging van Geert Wilders, bij het onderzoek naar het neerhalen van de MH17, het afpakken van paspoorten van Syriëgangers, de tramaanslag in Utrecht.
Voorbij de scan en sluis naar rechts, de gang door, bevinden zich de werkkamers van zo’n veertig medewerkers van de ‘Kerneenheid Analyse’. Paul Abels is er vanaf de oprichting de belangrijkste man, formeel eerst als chef en dan als raadsadviseur. Hij is een gepromoveerd kerkhistoricus, voormalig journalist, ex-AIVD’er en bijzonder hoogleraar inlichtingenstudies aan de Universiteit Leiden.
De analisten beantwoorden vragen van de minister van Justitie en Veiligheid, politie of gemeenten, schrijven analyses met namen als ‘Weekberichten’, ‘Signalement’, ‘Situatieschets en Duiding’ en rapporten over radicalisering, salafisme of onrust over de coronamaatregelen. Pronkstuk is het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland, gebaseerd op eigen informatie en die van inlichtingendiensten, politie, ambassades. Daarin stelt de NCTV drie keer per jaar het ‘landelijk dreigingsniveau’ vast, waaruit blijkt hoe groot de kans is op een terroristische aanslag.
Twintig organisaties houden zich bezig met terrorismebestrijding, overzicht ontbreekt
Het zijn belangrijke documenten over de nationale veiligheid. Maar vraag je de analisten hoe je een reguliere analyse opbouwt, wanneer iemand volgens hen een gevaar vormt of wanneer ze bronnen moeten vermelden, dan volgt geen eenduidig antwoord. Een analist: „Je pakt gewoon een vorige analyse en die pas je aan.”
Het leidt tot ongelukken, zoals begin dit jaar. Op 15 januari lekt een Turkije-nota van de NCTV uit via tijdschrift HP/De Tijd. In de nota wordt gewaarschuwd voor de groei van moslimfundamentalisme onder Turks-Nederlandse jongeren en de rol die president Erdogan hierin zou spelen. Politici zijn in alle staten. Maar experts zien al snel de aannames en fouten in het concept-rapport. Zo wordt Erdogan aangewezen als mogelijke inspirator voor de tramaanslag in Utrecht, terwijl de aanslagpleger hem „een hond van Amerika” noemde.
Bij de NCTV is dan al tijden discussie over de Turkije-nota. De Turkije-analist werkte er anderhalf jaar aan, onder toezicht van Paul Abels. De analyse wordt keer op keer door collega’s verworpen. Zelfs na kritiek van deskundigen van de politie, de AVID en een gezaghebbend wetenschapper weigert de analist aanpassingen door te voeren en Abels steunt hem. De nota moet verspreid worden, vinden zij, om gemeenten te waarschuwen voor Turks salafisme. Als de publicatie eind 2020 niet door dreigt te gaan, belandt de nota in handen van HP/De Tijd.
Na alle publieke kritiek op de gelekte nota besluit de NCTV een volledig nieuwe versie te maken. Zonder betrokkenheid van de Turkije-analist en Paul Abels.
Aanslagen Madrid
Wie wil begrijpen hoe de NCTV in deze situatie is beland, moet terug naar 11 maart 2004. In Madrid vinden aanslagen plaats in vier treinen. Door bommen van terroristen komen 191 mensen om het leven.
Plotseling komen zulke aanslagen voor Nederland dichtbij. Alleen: hoe dichtbij precies is niet duidelijk. Twintig organisaties houden zich bezig met terrorismebestrijding, overzicht ontbreekt.
Topambtenaar Tjibbe Joustra maakt een plan voor een afdeling die zowel onder het ministerie van Justitie en Veiligheid als Binnenlandse Zaken valt. Hij wordt zelf de baas van deze nieuwe afdeling, die dan nog Nationaal Coördinator voor Terrorismebestrijding (NCTb) heet. Joustra wil er hooguit honderd ambtenaren voor, „anders ben je alleen maar bezig jezelf te coördineren”, zegt hij in maart via de telefoon.
De coördinator moet „de samenwerking” verbeteren, schrijven de ministers Piet Hein Donner (Justitie en Veiligheid, CDA) en Johan Remkes (Binnenlandse Zaken, VVD) in september 2004 aan de Kamer. Maar wat het kabinet echt wil, is informatie. „Informatie is de belangrijkste grondstof voor terrorismebestrijding”, aldus de ministers.
Intern wijzen medewerkers hem erop dat de NCTV burgers helemaal niet in de gaten mag houden.
De terrorismecoördinator gaat dreigingsanalyses maken met de informatie van andere overheidsorganisaties: inlichtingendiensten, ambassades, Openbaar Ministerie, politie. De analisten voegen informatie samen en vertalen die in beleid. Het is niet de bedoeling dat ze zich op personen richten, daar zijn andere organisaties voor, staat ook in de brief.
Het plan was, vertelt Tjibbe Joustra via de telefoon: „We brengen dreigingsniveaus uit en coördineren de samenwerking. Dat was de kerntaak.” Maar eigenlijk weet niemand goed wat de coördinator precies is of mag doen – ook uit het organisatiebesluit van die tijd wordt het niet duidelijk. „Dat was precies mijn bedoeling”, zegt Joustra nu. „Ik koos er bewust voor om niets te regelen. Dat geeft alleen maar gezeur.”
Met elke terroristische dreiging wordt de coördinator belangrijker. Theo van Gogh wordt vermoord (2004). Leden van de Hofstadgroep belanden in de cel (2005). Bommen gaan af in Londen (2005), er is woede in het Midden-Oosten over de film Fitna van Geert Wilders (2008), een auto koerst op de bus van de koninklijke familie en een onderbroekbom gaat net niet af in een vliegtuig (2009).
In 2011 krijgt de terrorismecoördinator er nog een vracht aan taken bij: digitale dreiging, rampen- en droogtebestrijding, chemisch gevaar. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding krijgt het woord ‘Veiligheid’ achter haar naam en valt alleen nog onder het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Vrienden van uitreizigers
Als Dick Schoof op 1 maart 2013 terrorismecoördinator wordt, verhoogt hij al na twee weken het dreigingsniveau: een aanslag in Nederland is voorstelbaar. Dat komt door de opkomst van terreurorganisatie IS. Naar schatting honderd Nederlanders vertrekken rond die tijd naar Syrië voor de jihad.
De roep om informatie is niet te stillen. In ieder debat wordt Justitieminister Ivo Opstelten (VVD) en later zijn opvolger Ard van der Steur (VVD) bestookt met vragen over Syriëgangers. Wie zijn ze? Hoeveel jongeren heeft u tegengehouden? Hoeveel paspoorten afgepakt?
De AIVD en het Openbaar Ministerie kunnen niet alle vragen beantwoorden: staatsgeheime informatie, lopende onderzoeken. Schoof wel. Zijn analisten volgen de Nederlandse jihadisten nauwgezet online. Alles wat ze vinden op Facebook en YouTube wordt opgeslagen en geanalyseerd: van onthoofdingsvideo’s uit Aleppo tot reacties van de in Nederland achtergebleven vrienden van uitreizigers.
De NCTV adviseert ook gemeenten of ze een pro-Hamas-demonstratie moeten toestaan en of die Turkse zanger die naar de stad komt geen terrorist is. En iedere dag praat Schoof de minister bij. „Dan schoof hij handig een A4’tje met alle antwoorden kant-en-klaar over tafel”, zegt een ambtenaar.
Intern wijzen medewerkers hem erop dat de NCTV burgers helemaal niet in de gaten mag houden. Daar is geen wettelijke grondslag voor. Alleen inlichtingendiensten en de politie mogen onder strenge voorwaarden de gangen van burgers in kaart brengen; daarvoor moeten ze toestemming vragen en elke stap verantwoorden. Een analist van de NCTV mag niets meer dan welke ambtenaar ook.
De bezwaren worden genegeerd. „Wie nog een keer over die grondslag begint, kan zijn spullen pakken”, snauwt Schoof een medewerker op een dag toe, bevestigen meerdere bronnen.
Ook de chef van de analisten is pragmatisch. Paul Abels deelt zo nu en dan op Twitter zijn ongenoegen over de „privacywaanzin” in Nederland. Privacy noemt hij „de westerse variant van de boerka”: beiden belemmeren immers „normale menselijke interactie en samenwerking”. Vooral de nieuwe privacywet AVG moet het ontgelden. Abels: „Dagelijks krijg ik te horen dat iets niet mag op grond van de AVG. Waarom op dit punt zoveel gezagsgetrouwheid?”
Weten de verantwoordelijke justitieministers eigenlijk waar de informatie van de NCTV vandaan komt? „Nee, als minister mag ik ervan uitgaan dat de analyses van de NCTV op zorgvuldige wijze tot stand komen”, zegt Ard van der Steur (2015-2017). „Ik heb nooit inzicht gekregen of gevraagd naar hoe het allemaal precies werkt. Als minister wilde ik vooral weten: begrijp ik de informatie en kan ik ermee werken?”
Een NCTV-analist mag niets meer dan een willekeurige gemeenteambtenaar, stelt ook de huidige terrorismecoördinator Pieter-Jaap Aalbersberg. „Dat moet zo blijven ook. Anders zijn we een geheime dienst.” Net als zijn voorgangers wil ook hij geen extra bevoegdheden. Wel kunnen heel wat online activiteiten van de analisten „juridische versterking” gebruiken, meent hij. Aan het standaardiseren van analyses wordt gewerkt.
GEESTELIJK VERZORGENDE
Naast politici en radicale moslims houden NCTV-analisten via nepaccounts als dat van Harry van Duinen sinds vorig jaar ook actievoerders tegen coronamaatregelen in de gaten, zoals Willem Engel van Viruswaarheid en Tinus Koops van Nederland in Opstand.
Zo mag het niet, de overheid moet zich altijd kenbaar maken, waarschuwde een jurist al eens in een vergadering. Ook haar waarschuwing werd genegeerd.
In 2018 krijgen twee analisten een Turks-Nederlandse man in hun vizier. Hij werkt als gevangenisimam en leidt ook een moskee in de regio Rijnmond. Jongeren uit die moskee bezochten jaren daarvoor een radicale imam in Turkije. De analisten verzamelen informatie over die reis. Een groepsfoto gaat via een weekbericht naar overheidsinstanties.
De duizenden rapportages van de analisten belanden in een systeem op een streng beveiligde ‘staatsgeheime computer’
De NCTV zoekt ook contact met de werkgever van de gevangenisimam, de Dienst Justitiële Inrichtingen. Wegens de dubieuze moskee zou hij een veiligheidsrisico vormen in de gevangenis. De imam wordt op non-actief gesteld, een integriteitsonderzoek begonnen. Via via hoort de imam alleen dat de NCTV erachter zit.
Hij vertelt de integriteitsonderzoekers en de NCTV dat hij niet mee was op de jongerenreis. Hij kent de bezochte prediker wel, maar deelt niet al zijn denkbeelden. Na zeven maanden thuis krijgt hij bericht: niets aan de hand. Er worden excuses aangeboden en hij mag weer aan het werk, maar is psychisch, financieel en in zijn reputatie geschaad.
Haga Lyceum
In vertrouwelijke analyses van de NCTV is te zien hoe consequent sommige burgers in de gaten worden gehouden. Een prediker uit Almere is begin 2019 in een half jaar tijd zeker drie keer onderwerp van een ‘weekbericht’. Hij wordt omschreven als een leerling van een omstreden shariageleerde.
Die weekberichten worden standaard verstuurd aan gemeenten, politie, OM, ministeries, AIVD, maar ook aan buitenlandse veiligheidsdiensten.
De NCTV stelde ook profielen op van vier betrokkenen bij het Amsterdamse Cornelius Haga Lyceum, die NRC recent inzag. Er staat in met wie ze getrouwd zijn, hoeveel kinderen ze hebben, wie hun vrienden zijn, waar ze studeerden. In een profiel van een imam staan foto’s van vrijwilligers uit zijn stichting. In januari 2020 tikt de rechter tijdens een proces over Haga Lyceum de NCTV op de vingers om deze profielen. Eén bevat bijvoorbeeld „onvoldoende feitelijke” onderbouwing.
Aalbersberg zegt dat er „zeer incidenteel” meer van zulke profielen over personen zijn opgesteld. Alleen „voor intern gebruik”.
De duizenden rapportages van de analisten belanden in het interne zoek- en opslagsysteem ZOT, te vinden op een streng beveiligde ‘staatsgeheime computer’. Niemand houdt bij hoe lang al die gegevens worden bewaard. Voor het opslaan van de ruwe data voor de verslagen bestaat geen systeem. Filmpjes van preken, tweets en Instagram-posts, foto’s met personen die óók verdacht zijn: iedere analist bewaart ze op een eigen manier. Zo belanden persoonsgegevens van burgers willekeurig in eigen, soms geïmproviseerde archieven van analisten of ze mailen die naar zichzelf.
Dat de NCTV op gevoelige thema’s veel ruimte geeft aan de duiding door één persoon, leidt tot missers
Weet Pieter-Jaap Aalbersberg wie Harry van Duinen is? Na een stilte gaan zijn mondhoeken omlaag. „Een medewerker?” Hoeveel nepaccounts heeft de NCTV? „Dat weet ik niet en ik zou het ook niet vertellen.” Heeft hij wel eens in het zoek- en opslagsysteem gekeken? „Nee”. Hoe zit het met die knop naar ‘het vuile systeem’? Hij vraagt het na. Waarom een geheim systeem? „Als je zegt: de NCTV kijkt even met jullie mee, dan werkt het niet.”
„We kijken niet naar mensen”, zegt Aalbersberg. „We kijken naar uitlatingen van mensen”. Of, toch soms wel naar mensen, maar dan „breed”, of „kort-cyclisch”.
En: „Ik volg als coördinator toch ook allerlei mensen op Twitter?”
Het staat niet op één plek beschreven, maar hij stelt dat wat ze doen mag, door een combinatie van de taakomschrijving en het organisatiebesluit van de NCTV.
Denkt Bart Custers, hoogleraar law and data science aan de Universiteit Leiden, dat de NCTV bijvoorbeeld met nepaccounts burgers mag volgen? „Nee, dat mag niet. „Het gebruik van nepaccounts is werken onder dekmantel. De NCTV heeft die bevoegdheid niet. Als de overheid ongeoorloofd mensen gaat volgen, krijg je een politiestaat.”
Bijzonder hoogleraar inlichtingen en recht Jan-Jaap Oerlemans: „Als je heel regelmatig op iemands profiel kijkt als ambtenaar, dan ben je aan het volgen. Dan kan het stelselmatig worden. Als wij als samenleving willen dat de NCTV dat ook kan, dan moet dat in de wet worden vastgelegd.”
Mastodonten
Op 1 december 2020 volgen de analisten van de NCTV een videoworkshop. Ze krijgen een vraag voorgelegd: kan iemand van hen een voorbeeld geven van iets wat recent mis ging bij de NCTV?
Het antwoord is niet moeilijk. Anderhalve maand eerder meldde de NCTV in het Dreigingsbeeld dat een islamclub banden met salafisten onderhoudt. Dat dreigingsbeeld gaat meestal over terreurgroepen als IS. Nu wordt ineens een kleine, nieuwe Nederlandse club die zich ‘islamitische mensenrechtenorganisatie’ noemt, met naam vermeld.
Een misser, vinden sommige analisten. Waarom wordt deze club genoemd? Wat voor banden? En waarom schreef de salafisme-analist dat op zonder overleg?
Dan vaart Paul Abels uit tegen de man die dit voorbeeld heeft genoemd. „Wat een schándelijke aantijging!” roept hij. Tegen de salafisme-analist, bedoelt hij, niet tegen de islamclub.
NCTV-medewerkers vertellen over intimidatie en een onveilige werksfeer. „We moeten polarisatie voorkomen, terwijl de NCTV zelf gepolariseerd is”, zegt een ambtenaar.
Discussies worden met regelmaat per e-mail uitgevochten met de hele afdeling in de cc.
De leiding zou blind varen op een klein groepje analisten. De mannen houden informatie voor zich, delen het alleen met Abels en kaarten kwesties een-op-een met hem af, waar collega-analisten denken dat er nog discussie over gevoerd kan worden. Kritiek leidt onherroepelijk tot conflicten. Daarbij is de afloop steeds dezelfde. De ‘mastodonten’ of ‘cowboys’ blijven en hun critici – vaak vrouwen – vertrekken.
Over de belangrijkste extreem-rechtsanalist komen meerdere klachten binnen bij de leiding. Een mediationtraject tussen hem en twee vrouwen die zich ook met extreemrechts bezighouden, leidt tot het vertrek van een van hen, hij blijft.
Dat de NCTV op gevoelige thema’s veel ruimte geeft aan de duiding door één persoon, leidt ook tot missers. Zo staat in het Dreigingsbeeld van mei 2020 dat het extreemrechtse online landschap in Nederland „klein” is. Dit „belangrijke inzicht” zou onder meer blijken uit het feit dat slechts „een paar Nederlanders” lid zijn van een oud, internationaal extreemrechts forum.
Wat er níét bij staat, is dat de NCTV dan al geïnformeerd is over een groeiende groep rechtsextremisten die online zeer opruiende taal uitslaat en dat enkele medewerkers dat alarmerend vinden. De hoofdanalist haalde er zijn schouders over op, vertellen bronnen aan NRC.
Onterecht, blijkt. Een paar maanden later slaat de AIVD alarm over extreemrechtse online chatgroepen. Twee jongens worden gearresteerd wegens vermeende terreurplannen. Volgens het OM riepen ze op „complete families thuis” en „overheidsbeambten” te vermoorden.
Gebiedsverbod
Waar de extreemrechts-analist volgens bronnen de dreiging relativeert, zien de salafisme-analist en de Turkije-analist juist „achter iedere boom een ondermijnende salafist”, zegt een medewerker. Anderen onderschrijven dat.
De salafisme-analist werkt al vanaf de oprichting bij de NCTV. Als een van de weinigen spreekt hij Arabisch en hij weet veel van de islam. Over salafisme heeft de analist een uitgesproken mening: het is een levensgevaarlijke bedreiging voor Nederland. Dat uit hij waar hij kan.
De Haagse imam Fawaz Jneid is een salafistische prediker. Hij laat niet na in zijn preken islamcritici te vervloeken. In een rapportage die moet dienen als grondslag om de imam een gebiedsverbod in twee Haagse wijken op te leggen, haalt de analist een aansporing van Fawaz aan: „Strijd voor God met een toegewijde jihad.” Het citaat laat volgens de analist zien dat de imam oproept tot de gewapende strijd. Maar jihad betekent niet altijd geweld. Fawaz zegt in de passage erna dat deze strijd slechts „met je tong en je pen” gevoerd moet worden. Dat laat de analist weg. Collega’s wijzen hem erop dat woorden zo uit de context worden gehaald.
Als het gebiedsverbod verlengd moet worden, gebeurt iets dergelijks. Fawaz schrijft op Facebook dat homoseksuelen de woede en bestraffing van Allah verdienen. De analist interpreteert deze Facebookpost alsof Fawaz „moord op homoseksuelen” legitimeert. Daar geeft Fawaz zelfs impliciet „opdracht” toe, schrijft de analist in een vervolgrapportage. Het gebiedsverbod wordt verlengd.
Paul Abels en een mede-chef krijgen een ‘donkerrode’ beoordeling van hun personeel, vergelijkbaar met een rapportcijfer 2 of 3
De analist buigt zich ook over de islamitische hulporganisatie Salaam Foundation uit Eindhoven. In een weekbericht aan alle gemeenten schrijft de analist dat een inzamelingsactie van de stichting „vragen oproept” en „dubieus” is. De stichting heeft drie ton ingezameld voor een Marokkaans weeshuis. Dat is onmogelijk, schrijft de analist. „Feit van algemene bekendheid is […] dat deze organisaties en hun achterban niet voldoende draagkrachtig zijn om een dergelijk bedrag bijeen te brengen.”
Als het bericht via media uitlekt, neemt de Salaam Foundation contact op met de NCTV. Ze biedt haar volledige administratie met alle donaties ter inzage aan. De NCTV weigert de stichting te ontvangen.
De politie huurt de salafisme-analist graag in wegens zijn kennis van het Arabisch en de islam. In grote onderzoeken helpt de analist met vertalingen. Zo heeft hij een dubbelfunctie die, volgens bronnen bij de politie, tot „ongewenste vermenging van rollen” kan leiden. Hoe scheidt de analist zijn kennis van politie-onderzoeken van zijn werk als NCTV-analist? Aalbersberg zegt dat daar geen afspraken over zijn gemaakt.
Enkele jaren geleden kreeg de salafisme-analist ruzie met een ambtenaar van het ministerie van Sociale Zaken. Ze hebben veel met elkaar te maken: de ambtenaar werkt voor een integratie-afdeling, die zich ook met salafisme bezighoudt. Toen hij in dienst kwam, informeerde hij zijn werkgever direct over een gebeurtenis in zijn familie. Zijn jongere broertje vertrok in 2013 naar Syrië, tot verdriet van het gezin dat er alles aan had gedaan hem tegen te houden. Uit een AIVD-screening kwamen geen bezwaren tegen zijn aanstelling naar voren.
Maar als de integratie-ambtenaar kritische vragen stelt over de analyses van de salafisme-expert, vertelt die ambtenaren over de familiegeschiedenis van de integratie-ambtenaar. De salafisme-expert weet daarvan door zijn werk als politievertaler. „Zijn broer is uitgereisd, ik heb zijn familie onder de tap gehad”, zegt de analist volgens vijf bronnen. „We kunnen hem niet vertrouwen.” Het leidt tot ruzies op de analyse-afdeling van de NCTV. De integratie-ambtenaar valt uit.
Vanaf 2017 vinden er mediationtrajecten plaats voor de „sfeer van wantrouwen” tussen de analisten en Sociale Zaken, zegt Aalbersberg, maar ook voor spanningen tussen de NCTV’ers onderling.
BESLOTEN CIRCUITS
Paul Abels en een mede-chef krijgen een ‘donkerrode’ beoordeling van hun personeel, vergelijkbaar met een rapportcijfer 2 of 3, vertellen bronnen.
Nu moet de directie wel optreden. Een extern onderzoeksbureau licht de analyseafdeling door. Begin 2019 houdt de onderzoeker een presentatie voor de afdeling. Hij uit zijn zorgen over de inner circles op de werkvloer.
Niet lang daarna houdt de salafisme-expert zelf een presentatie over inner circles voor de afdeling. Hij vertelt waarom die besloten circuits of kliekjes juist goed zijn.
Aalbersberg noemt het logisch dat het af en toe „knettert” bij de analisten. „In het verleden maar ook recent” was sprake van „stevige wrijvingen” op de afdeling. De werkdruk is hoog en er staat nogal wat op het spel. In 2017 kwamen er ineens veel nieuwe medewerkers bij. Die botsten met oudgedienden. „De analyses zijn hun kindjes. Daardoor zijn ze kwetsbaar. Maar je moet je ook afvragen: is hun rol niet té bijzonder?” Van „aparte posities” van analisten is volgens hem geen sprake.
De Harry van Duinen-nepaccounts op Facebook, Twitter en Instagram verdwijnen direct nadat de NCTV dit artikel twee dagen voor publicatie onder ogen heeft gekregen
Aalbersberg wil „de bedrijfsvoering van de NCTV op orde brengen”. Hij zette een project Grondslagen op, over wat zijn medewerkers wel en niet mogen. Er komt een project Archivering over het opslaan en bewaren van gegevens. Een kwaliteitstraject voor betere analyses. Hij regelde mediation, verving mensen.
Sommige dingen kunnen echt niet meer, zegt hij. Zoals het monitoren en duiden van personen, op verzoek van gemeenten. „Dat is er vaak op gericht om iemand in beeld te brengen.” Dat heeft de NCTV nu, na jaren, opgeschort. „Daar was onvoldoende grondslag voor.”
Aalbersberg vat samen: „De NCTV zit in een pre-adolescentiefase.”
De analist tegen wie chef Paul Abels hard uitviel tijdens de videoworkshop mailt kort erna aan alle deelnemers wat hij had bedoeld.
Hij vindt dat zij, de analisten, „zorgvuldiger moeten zijn” met het vermelden van groepen in het Dreigingsbeeld.
Nog een mail, van Paul Abels, een klein half uur later. Hij biedt alle deelnemers van de workshop zijn excuses aan voor zijn uitval „met enig schaamrood op de kaken”. Hij legt uit dat de analist „een gevoelige snaar” raakte. Abels zag diens kritiek „als een aanval op een collega […].”
Op 15 december 2020 kondigt de personeelsdirecteur aan dat Abels „met ingang van heden” een andere baan heeft. Abels wordt decaan bij de NCTV Academie, een functie die nog niet bestond.
De Harry van Duinen-nepaccounts op Facebook, Twitter en Instagram verdwijnen direct nadat de NCTV dit artikel twee dagen voor publicatie onder ogen heeft gekregen.
Reageren? Mail naar onderzoek@nrc.nl
Illustraties Martien ter Veen.
WAT IS DE NCTV?
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is de NCTV geen inlichtingendienst. Het is een afdeling op het ministerie van Justitie en Veiligheid. De ambtenaren mogen niet heel veel meer dan, zeg, een ambtenaar van de gemeente Nieuw-Vennep.
De NCTV werd in 2004 opgericht om informatie van de vele overheidsdiensten die zich bezighielden met het bestrijden van terrorisme te coördineren. Vrij snel erna kreeg het een eigen analyse-afdeling. Die ging uitlatingen van burgers online ‘monitoren’.
In artikel 50 van het organisatiebesluit van het ministerie staat dat de NCTV als taak heeft: „De identificatie en de analyse van dreigingen en risico’s op het gebied van terrorisme en nationale veiligheid.”
Om burgers online te volgen, moeten zelfs inlichtingendiensten en de politie zich aan strenge wettelijke regels houden. Zij hebben een externe toezichthouder, de NCTV heeft dat niet.
EINDE