[18]
NOS
VAN DER BURG DOET WEER OPROEP: 5500 OPVANGPLEKKEN
BINNEN 5 WEKEN
9 FENRUARI 2024
Op korte termijn, binnen drie en vijf weken, zijn er 5500 nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers nodig. Dat zegt demissionair staatssecretaris Van der Burg van Asiel. Hij doet een klemmend beroep aan de commissarissen van de Koning en de provincies om op zoek te gaan naar nieuwe plekken.
Het is de zoveelste oproep die de staatssecretaris doet om te voorkomen dat asielzoekers geen onderdak hebben. Op 1 februari is de spreidingswet ingevoerd, maar pas in november kunnen gemeenten echt gedwongen worden om asielzoekers op te vangen.
Uitdagingen
Van der Burg zegt dat de spreidingswet zal bijdragen aan een “stabiel, robuust en evenwichtig gespreid opvanglandschap over het hele land”. Maar nu zijn volgens hem de “uitdagingen” onverminderd groot.
Een van de problemen is ontstaan door een gerechtelijke uitspraak die bepaalt dat in het aanmeldcentrum in Ter Apel maximaal 2000 asielzoekers opgevangen mogen worden. Dat aantal mag niet worden overschreden, terwijl dat nu wel gebeurt.
EINDE BERICHT
RTL NIEUWS
DRINGENDE OPROEP AAN GEMEENTEN:
450 PLEKKEN VOOR ASIELZOEKERS NODIG
22 SEPTEMBER 2023
Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) doet een dringende oproep aan gemeenten om 450 opvangplekken voor asielzoekers te verzorgen.
In een brief schrijft hij dat hij de plekken morgen nodig heeft om te voorkomen dat Ter Apel overloopt. 250 van deze plekken zijn bedoeld voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’ers).
Bovengemiddeld hoog
Als gemeenten geen gehoor geven aan deze oproep, dreigt hij asielzoekers ongevraagd te plaatsen in opvanglocaties en hotels.
Van der Burg wil dat het aantal extra opvangplekken maandag is opgelopen tot 750, waarvan er 300 bedoeld zijn voor amv’ers. Hij heeft met de gemeente Westerwolde afgesproken dat in het asielzoekerscentrum van Ter Apel niet meer dan 2000 mensen zullen worden opgevangen. Om dat de voorkomen heeft hij nu ‘acuut’ opvangplekken nodig.
Meer maatregelen
“Ieder jaar is de dagelijkse instroom van asielzoekers in september het hoogst, maar dit jaar is het aantal personen dat zich per dag meldt in Ter Apel bovengemiddeld hoog”, licht hij toe. Het is al meerdere keren voorgekomen dat meer dan 250 personen per dag zich melden.
Van der Burg verwacht dat de nood ook na volgende week hoog zal blijven. Hij zint daarom op maatregelen en belooft gemeenten hier ‘zo spoedig mogelijk’ over te informeren.
EINDE BERICHT
[19]
RTL NIEUWS
194 GEMEENTEN BIEDEN AL TIEN JAAR GEEN ASIELOPVANG
17 SEPTEMBER 2022
Een ruime meerderheid van de Nederlandse gemeenten heeft de afgelopen tien jaar geen langdurige opvanglocatie voor asielzoekers gehad. Het gaat dan om een asielzoekerscentrum (azc) of een noodopvanglocatie, zo blijkt uit cijfers die RTL Nieuws bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) heeft opgevraagd.
Het gaat om 194 gemeenten, die ondanks het jarenlange grote tekort aan opvangplekken toch geen opvanglocatie voor vluchtelingen hebben geopend. De opvang van asielzoekers komt terecht op de schouders van 151 gemeenten, die in de afgelopen tien jaar wel langdurige opvang hebben geboden.
Staatssecretaris Eric van der Burg voor Asiel en Migratie zegt in een reactie dat de opvang oneerlijk is verdeeld over Nederland. “Als je naar deze kaart kijkt en die is vrij accuraat, dan zie je inderdaad dat het noorden met name echt heel erg veel doet. We moeten ervoor zorgen dat ook het westen z’n verantwoordelijkheid pakt.”
In Groningen is de rek eruit
Met dit overzicht is er voor het eerst een landelijk beeld van alle gemeenten die afgelopen tien jaar wel of geen langdurige opvang boden aan asielzoekers die ons land binnenkomen bij het Groningse Ter Apel. Van daaruit stromen vluchtelingen door naar azc’s en noodopvanglocaties door heel het land, maar die zitten overvol.
Daardoor ontstond er deze zomer bij het aanmeldcentrum in Ter Apel een enorme crisis omdat honderden asielzoekers buiten moesten slapen vanwege een enorm tekort aan opvangplekken.
Het overzicht laat zien dat gemeenten in grote delen van de provincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht, Noord-Brabant en Zeeland het al jarenlang laten afweten.
Groningen biedt al jarenlang onderdak aan tal van groepen asielzoekers, maar het laatste jaar wordt de druk wel erg groot. Daardoor is de rek er echt uit, zegt burgemeester Koen Schuiling. Hij vindt het teleurstellend en jammer dat er zo weinig solidariteit is van gemeenten in de rest van het land.
“Politieagenten, zorgpersoneel en mensen in de opvang maken werkweken van 70 tot 80 uur. Dat kan zo niet langer doorgaan. Nu is ook een andere gemeente een keer aan de beurt”, zegt Schuiling.
West-Friesland laat het afweten
In Noord-Holland en met name veel gemeenten in West-Friesland die tegen het IJsselmeer aan liggen, bieden al jaren geen langdurige asielopvang. Een van die gemeenten is Stede Broec. Burgemeester Ronald Wortelboer van die gemeente benadrukt dat ze wel Oekraïense vluchtelingen opvangen en als regio hun nek hebben uitgestoken voor huisvesting van statushouders. Maar er is volgens hem nu geen geschikte plek voor een azc of noodopvang.
In 2016 heeft hij nog wel een locatie met 300 bedden aangeboden, maar die is door het COA afgekeurd. Wortelboer: “Die locatie is nu weg, het gebouw is gesloopt. We zijn een redelijk overzichtelijke gemeente, dus grote andere opvanglocaties waar je snel mensen kwijt kunt liggen hier niet voor het oprapen.”
Excuses gemeenten gaan niet op
Maar dit soort excuses van gemeentes gaat niet op, vindt staatssecretaris Van der Burg. “Ja, in het westen is het dichter bevolkt en zijn er minder plekken, maar er staan op de kaart ook gemeenten in het westen die dichtbevolkt zijn en wel opvang bieden, dus het kan.”
Dat asielopvang in kleine gemeenten goed mogelijk is, laat de gemeente Pekela zien, zegt burgemeester Schuiling van Groningen. Die gemeente vangt honderden asielzoekers op zonder grote problemen.
Wat verder nog opvalt aan het overzicht is dat de 25 armste gemeenten van Nederland veel vaker (88 procent) een opvanglocatie voor asielzoekers hebben dan de 25 rijkste gemeenten (12 procent). Ook de streng-christelijke gemeenten in de Biblebelt bieden asielzoekers weinig langdurige opvang.
Dit zijn de verschillende soorten opvanglocaties:
Asielzoekerscentrum (azc)
Een azc is een opvanglocatie voor asielzoekers die er veelal meerdere tot wel tientallen jaren staat. In de afgelopen tien jaar heeft op 220 locaties een asielzoekerscentrum gestaan.
Noodopvanglocatie
Als er een beddentekort is in azc’s dan doet het COA een beroep op gemeenten om een noodopvang te openen. Dit zijn tijdelijke locaties met minder voorzieningen, zoals leegstaande kantoren, verzorgingshuizen, scholen en evenementenhallen. Asielzoekers verblijven hier enkele maanden tot soms wel langer dan een jaar. De afgelopen tien jaar gaat het om 147 noodopvanglocaties.
Crisisopvanglocatie
Als er in de noodopvang ook geen plek meer is, dan is er nog de crisisnoodopvang. Dat zijn locaties zoals sporthallen waar asielzoekers voor een paar nachten op een veldbedje kunnen slapen. Dit soort opvang duurt meestal enkele dagen tot een week. (Crisisnoodopvang is niet meegenomen in het overzicht, zie uitleg in de verantwoording)
Nog 18.500 plekken nodig
Het tekort aan opvangplaatsen is enorm. Voor het eind van het jaar moeten er nog 18.500 extra plekken worden gevonden. In het onlangs gesloten asielakkoord tussen staatssecretaris Van der Burg en de provincies en Veiligheidsregio’s is er een verdeelsleutel per provincie afgesproken.
Ook daarin is te zien dat de provincies Noord- en Zuid-Holland flink aan de bak moeten en dat Groningen en Drenthe al voldoende plekken hebben gerealiseerd.
Maar de staatssecretaris verwacht niet dat hij gemeenten uiteindelijk allemaal zover krijgt dat ze vrijwillig akkoord gaan met een azc of het bieden van noodopvang. Daarom komt hij voor 1 oktober met een wetsvoorstel waarin hij gemeenten wil kunnen dwingen akkoord te gaan met het plaatsen van een asielopvang.
Of dat voorstel het ook daadwerkelijk gaat halen, is de vraag, omdat daartegen binnen regeringspartij VVD grote weerstand bestaat.
Verantwoording
RTL Nieuws heeft van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) een lijst met gemeenten ontvangen waar in de periode 2012 t/m 1 september 2022 een asielzoekerscentrum (azc) of noodopvanglocatie voor asielzoekers is geweest. Gegevens van locaties die na 1 september zijn geopend, ontbreken in het overzicht.
Gemeenten die crisisnoodopvang aan asielzoekers hebben geboden, zijn niet meegenomen, omdat die opvang slechts voor zeer korte duur is, enkele dagen tot hooguit een week.
Huisvesting van statushouders en de opvang van Oekraïense vluchtelingen is buiten beschouwing gelaten. De reden is dat er op dit moment, maar ook bij de asielcrisis in 2015, vooral een tekort was aan locaties voor langdurige opvang van asielzoekers.
EINDE BERICHT
”Er zijn geen nieuwe asielopvangplekken gekomen na de oproep van 9 februari van demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) aan provincies en gemeenten, zegt een woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) maandag. ,,De situatie is nog steeds hetzelfde, er zijn te weinig opvangplekken.” Afgelopen weekend verbleven zo’n 2220 mensen in het aanmeldcentrum in Ter Apel.”
AD
ONDANKS OPROEP STAATSSECRETARIS NOG GEEN NIEUWE ASIELOPVANGPLEKKEN
Er zijn geen nieuwe asielopvangplekken gekomen na de oproep van 9 februari van demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) aan provincies en gemeenten, zegt een woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) maandag. ,,De situatie is nog steeds hetzelfde, er zijn te weinig opvangplekken.” Afgelopen weekend verbleven zo’n 2220 mensen in het aanmeldcentrum in Ter Apel.
De oproep was het gevolg van een recente uitspraak van de rechter. Het COA vangt in Ter Apel meer dan 2000 asielzoekers op, wat in strijd is met de afspraken. De rechter oordeelde in een kort geding aangespannen door de gemeente Westerwolde dat het COA het maximumaantal niet meer mag overschrijden. Ook sluit binnenkort een aantal grote opvanglocaties, terwijl het in asielzoekerscentra juist steeds drukker wordt.
Het is maandagochtend nog steeds niet duidelijk of het COA aan die afspraak gaat voldoen. Dinsdag moet het aantal onder de 2000 zijn. ,,Als het morgen lukt”, legt de COA-woordvoerder uit, ,,is dat ook niet structureel. Als gemeenten zich niet melden blijft de problematiek.” Ook Van der Burg zei vrijdag al niet hoopvol te zijn dat het lukt om in het aanmeldcentrum het aantal asielzoekers onder de 2000 te krijgen en houden.
EINDE
BINNENLANDS BESTUUR
VAN DER BURG HEKELT GEBREK AAN SOLIDARITEIT
GEMEENTEN
16 JULI 2022
Asielstaatssecretaris Eric van der Burg is verbaasd en teleurgesteld dat sommige gemeenten nauwelijks bereid zijn asielzoekers op te vangen.
In een interview met Trouw hekelt staatssecretaris Eric van der Burg het gebrek aan solidariteit bij sommige lokale bestuurders bij de opvang van asielzoekers. ‘Ik had daarin echt meer verwacht.’
Worsteling
‘Als je ziet hoe Ter Apel worstelt, dan denk ik: dan is het toch ook een kwestie van onderlinge solidariteit? Je kunt kritiek hebben op het kabinet, of op het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers), op iedereen. Maar je wilt toch ook gewoon je collega-raadsleden en wethouders helpen? Ik had daarin echt meer verwacht’, zegt de staatssecretaris tegen de krant.
Dwang
Het kabinet heeft de Tweede Kamer vorige week in een brief laten weten met een wet te komen om gemeenten te dwingen asielzoekers op te vangen. Van der Burg zegt verbaasd te zijn dat een dergelijk middel ingezet moet worden. ‘Ik weet best dat je nooit van alle gemeenten toestemming krijgt om een asielzoekerscentrum te openen. Dat is een utopie. Maar we vinden met elkaar dat we asielzoekers moeten opvangen. Niet iedereen is het daar mee eens, dat weet ik ook wel, maar een meerderheid van de bevolking wil echte vluchtelingen opvangen. Dan denk ik van: ‘ja, jongens, dan moet je dat ook met elkaar regelen’.’
Erfenis
De bewindsman vindt dat het huidige opvangsysteem niet meer voldoet. ‘De huidige situatie, met noodopvang en crisisnoodopvang, is een erfenis uit het verleden. We zullen naar een totaal andere manier moeten om de zaken te regelen.’
Piek
Volgens hem moet ervoor worden gezorgd dat de gewone asielzoekerscentra een bezetting hebben van negentig procent. ‘Dan kun je een piek in de asielinstroom opvangen in de bestaande capaciteit. Als er geen piek is, kun je andere groepen huisvesten die ook snel tijdelijk een woning nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan studenten, of mensen die een woningbrand hebben gehad.’ (ANP)
NOS
45 ”WEIGERGEMEENTEN” KRIJGEN VERZOEK
OM PER DIRECT STATUSHOUDERS TE HUISVESTEN
Bestuurders van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) gaan zelf 45 gemeenten bellen die weinig tot niets doen aan de huisvesting van statushouders en asielopvang. Dat schrijft het COA in een bericht op de site. Formeel is de huisvesting van statushouders (asielzoekers met een verblijfsvergunning) een wettelijke taak van gemeenten, provincies houden daarop toezicht.
Maar nu gaan het ministerie van Justitie en het COA zelf ingrijpen. Gemeenten die minder dan 30 procent doen van wat zou moeten, kunnen een telefoontje verwachten van COA-bestuurders en van ambtenaren of bewindspersonen van de ministeries van Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken.
Als een gemeente geen woning kan vinden, zullen asielzoekers worden ondergebracht in een hotel of tijdelijke accommodatie, in de plaats zelf of in een naburige gemeente, schrijft het COA in een toelichting op de maatregel.
De kosten daarvan komen voor rekening van het COA. De hoogte van het bedrag is nog niet bekend.
21.000 statushouders in de opvang per 2025
Om welke 45 gemeenten het gaat, wil het COA niet zeggen. De maatregel is onderdeel van een plan dat de landelijke overheid, provincies en gemeenten deze maand bedachten om de het huisvesten van statushouders te versnellen.
Het COA had daartoe een dringende oproep gedaan. Overigens brengt het opvangorgaan nu ook al statushouders en asielzoekers onder in hotels. Eind vorig jaar waren dat zo’n 80 hotels waarin ruim 2000 asielzoekers een plek kregen. Per 1 juli 2023 is de regeling voor statushouders uitgebreid tot 5000 plekken.
Als gemeenten niet sneller mensen gaan onderbrengen, verblijven er over ruim een jaar 21.000 statushouders in de opvang, schreef het ministerie van Justitie vorige maand. Nu zijn dat er bijna 16.000. De snelle groei van het aantal statushouders in de opvang komt doordat de doorstroom van statushouders naar woningen stokt: daarvan zijn er simpelweg te weinig.
Overvol Ter Apel
Dat merken ze ook in Ter Apel. In het aanmeldcentrum daar slapen al weken veel meer mensen dan het toegestane aantal van 2000. Dit weekend overnachtten er 2500 mensen, deels in de wachtruimte van de Immigratie- en Naturalisatie Dienst en op stoelen, zegt een woordvoerder van het COA. Zondag werd een groep van honderd asielzoekers met spoed overgebracht naar een hotel in Kijkduin om te voorkomen dat mensen buiten moesten slapen.
Het tekort aan opvangplekken komt niet zozeer door de toename van het aantal asielaanvragen, schreef het COA eerder. Een groter probleem is dat mensen vaak te lang in de asielopvang blijven. Bijna de helft van de mensen in de opvang woont op een tijdelijke locatie die vaak na een paar maanden weer sluit. Daarna moeten er weer alternatieve locaties worden gevonden.
Lange wachttijd IND
De doorstroom stokt ook doordat de IND aanvragen niet op tijd afhandelt. De wachttijd voor een beslissing op een asielaanvraag is opgelopen tot een jaar. In februari was dat nog 23 weken. De achterstand is inmiddels opgelopen tot 68.000 zaken (inclusief nareisaanvragen). Het gevolg is dat mensen die wachten op een beslissing, langer een plek in de opvang bezet houden, zei het COA eerder.
Een bijkomend probleem is dat de politiecapaciteit in Ter Apel onvoldoende is om alle mensen die asiel aanvragen te registreren en hun identiteit vast te stellen. Daardoor is de wachtrij daar opgelopen tot 1500 mensen, bevestigt de politie.
500 extra statushouders
De wet schrijft voor dat mensen die een verblijfsvergunning hebben gekregen binnen 14 weken gehuisvest moeten zijn, maar door het gebrek aan woningen duurt dat dus veel langer.
Van de 16.000 statushouders die in de opvang zitten wachten er al 10.000 langer dan de voorgeschreven termijn, schrijft het COA. Gemiddeld gaat 8 procent van de sociale huurwoningen naar statushouders, berekende de NOS onlangs.
De plannen van het COA moeten ertoe leiden dat statushouders sneller weg kunnen uit de asielopvang. De komende maanden zullen steeds andere gemeenten worden geselecteerd die achterlopen met het bieden van huisvesting.
Het doel is om elke week 500 statushouders extra te laten uitstromen, twee keer zoveel als nu.
[20]
NOS
SPREIDINGSWET GAAT IN, PROVINCIES MOETEN 1 NOVEMBER
PLAN INLEVEREN
1 FEBRUARI 2024
Bijna anderhalf jaar nadat staatssecretaris Van der Burg eraan begon te werken, treedt vandaag de spreidingswet waar zoveel om te doen is geweest in werking. Vorige week stemde de Eerste Kamer ermee in en deze week is de wet die de opvang van asielzoekers beter over het land moet verdelen in de Staatscourant gepubliceerd.
Vanaf vandaag moeten provincies en gemeenten ermee aan de slag. Het is de bedoeling dat zij dit en volgend jaar 96.000 opvangplekken regelen. De provincies krijgen allemaal de opdracht een specifiek aandeel te leveren, waarbij een indicatie is gegeven van wat dit in elk van de 342 Nederlandse gemeenten kan gaan betekenen. Die is hier te vinden.
Gemeenten krijgen ook een opgave voor het aantal plekken dat ze moeten organiseren voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’ers); die vertegenwoordigen ongeveer 8,5 procent van het totale aantal plekken per gemeente.
Geen nieuwe plannen
Het is duidelijk dat vooral de provincies Zuid- en Noord-Holland en Noord-Brabant aan de bak moeten. Zuid-Holland moet bijna 20.000 opvangplekken realiseren, Noord-Holland ruim 16.000 en Noord-Brabant een kleine 15.000. Zij vangen al jaren verhoudingsgewijs minder asielzoekers op.
Daar tegenover staan provincies als Groningen, Drenthe, Flevoland en Gelderland, die nu al (meer dan) genoeg opvangplannen hebben en dus geen nieuwe plannen hoeven te bedenken.
Op gemeenteniveau valt op dat Westerwolde, de gemeente in Groningen waar Ter Apel onder valt, nog maar 131 plaatsen zou hoeven te verzorgen. Op dit moment zijn daar nog dagelijks ruim meer dan 2000 mensen in de opvang. Vorige week, op de dag dat de Eerste Kamer de spreidingswet aannam, bepaalde de rechter dat dit niet mag.
De gemeente Schiermonnikoog zou volgens opsomming de minste opvangplekken moeten regelen, namelijk 5, en Amsterdam met 4479 de meeste. Die verdeling is op basis van inwonertal en sociaal-economische status tot stand gekomen, maar kan nog wijzigen. De getallen zijn niet absoluut. Gemeenten kunnen onderling deals maken, zolang het aantal per provincie maar gehaald wordt.
Maar de indicatieve getallen spelen wel een rol bij het verkrijgen van een eventuele bonus. Voor elke extra plek die minstens vijf jaar beschikbaar blijft, kunnen gemeenten 1000 tot 2000 euro krijgen.
Dwang mogelijk
De provincies hebben tot 1 november de tijd om afspraken te maken met gemeenten. Op die datum moeten ze hun opvangplannen bij het ministerie van Justitie en Veiligheid inleveren. De bewindspersoon voor asielopvang beoordeelt de twaalf plannen voor 1 januari 2025 en provincies krijgen vervolgens nog zes maanden de tijd om die te realiseren.
In provincies zonder deugdelijk plan kan de staatssecretaris dwang toepassen. Via een verdeelsleutel kan hij dan aan gemeenten opleggen om een bepaald aantal opvangplekken te regelen. Die dwang, die dus op zijn vroegst volgend jaar om de hoek kan komen kijken, ligt politiek uiterst gevoelig en was een van de belangrijkste redenen dat er zo lang over de wet is gesteggeld.
EINDE
SPREIDINGSWET: HOE ZIT HET?
Het aanmeldcentrum in Ter Apel zit overvol omdat er te weinig opvangplekken zijn in andere delen van het land waar asielzoekers na aanmelding heen kunnen. Zou er niet in elke gemeente een asielzoekerscentrum (azc) moeten komen?
Geen 75.500, maar 77.100 opvangplekken zullen er in 2024 nodig zijn om de verwachte asielzoekers in Nederland op te vangen. Dat schrijft demissionair staatssecretaris Eric van der Burg van Asielzaken in een brief aan de Tweede Kamer. Hij verwacht in 2025 opnieuw een forse stijging. Dan zullen er naar verwachting ruim 97.000 opvangplekken nodig zijn. Kan dit tekort niet opgelost worden door in elke gemeente een azc te plaatsen?
Hoe is het momenteel geregeld?
In 2023 was er een tekort aan 40.000 opvangplekken. Het kabinet verwachtte er 55.000 nodig te hebben, maar er zijn er slechts 15.000 beschikbaar. Daarnaast zijn veel gemeentelijke noodopvangplekken en asielzoekerscentra van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) tijdelijk. Verschillende contracten die het COA met gemeenten heeft voor azc’s zijn namelijk afgelopen.
Wat is de spreidingswet?
‘De wet die ervoor moet zorgen dat gemeenten meewerken bij de verspreiding van asielzoekers over het land’, zo vat Patrick Lodiers dit in De Nieuws BV beknopt samen.
Hoe kan het dat het in Ter Apel uit de hand loopt?
Mensen die buiten moeten slapen, geen douches en schaarse toiletten: de situatie in Ter Apel is schrijnend. De slechte omstandigheden zijn het gevolg van jarenlang wanbeleid, schreef Joop in 2022. ‘Zo is er een groot tekort aan beschikbare woningen voor vluchtelingen die een status hebben gekregen. Ruim 13.000 mensen wachten daarom nog altijd in de opvang tot ze eigen woonruimte krijgen.’
Biedt de spreidingswet uitkomst?
Om de asielcrisis aan te pakken, stelt demissionair staatssecretaris Van der Burg een spreidingswet voor: asielzoekers worden beter over het land verdeeld. Het betekent niet dat iedere gemeente verplicht een azc moet hebben. De ene gemeente kan zich richten op azc’s, een andere op statushouders: mensen met een verblijfsvergunning.
‘De armste geografische gebieden, veelal in het noorden van het land, vangen de meeste asielzoekers op en de Randstad en rijkere gemeenten laten het behoorlijk afweten’, schrijft econoom en jurist Antonie Kerstholt op Joop. In december 2022 ving de armste 25 procent van de gemeenten namelijk 11.000 vluchtelingen op, terwijl de rijkste 25 procent slechts 3.300 vluchtelingen opving. RTL Nieuws ontdekte daarnaast in 2022 dat 194 gemeenten al tien jaar geen asielopvang bieden. Politiek redacteur Joost Bekendam legt dit uit: ‘Al vanaf het begin van het inmiddels gevallen kabinet bleek dat er geen wettelijke bevoegdheid was om gemeenten te dwingen een azc te openen. Het rijk en de ambtenaren moesten een beroep doen op de vrijwilligheid van gemeenten.’ De ervaring leert echter dat zij de andere kant op kijken. ‘Zij denken: laat Ter Apel het maar uitvogelen. Daardoor blijven zij die problemen houden’, aldus Boris Dittrich van D66, een van de senatoren die zich bezighoudt met dit onderwerp. De spreidingswet zou daar een oplossing voor zijn: ‘Die zou gemeentes uiteindelijk wel kunnen dwingen om mensen op te kunnen nemen. Daar is veel gesteggel over geweest’, aldus Bekendam.
Door de spreidingswet kunnen gemeenten gedwongen worden tot verplichte asielopvang. ‘Heel veel burgemeesters willen heel graag dat die spreidingswet er komt, omdat ze dan kunnen uitleggen aan de bevolking: “Kijk, we moeten zoveel mensen opnemen”’, vertelt politiek duider Peter Kee in De Nieuws BV. ‘”Het komt niet door mij, maar door de landelijke overheid.’”
Waarom is de spreiding van asielzoekers belangrijk?
Wouter Kolff, voorzitter van het veiligheidsberaad, vertelt hierover in Buitenhof: ‘Er zijn te weinig gemeenten die zeggen: “Doe mij ook maar een aanmeldcentrum.” Het is een vicieuze cirkel die we moeten doorbreken. We moeten zorgen dat er een ordentelijke spreiding in het land komt waarbij alle gemeenten hun portie delen.’ Roland van Kessel, burgemeester van Cranendonck waar ook het asielzoekerscentrum van Budel onder valt, vult aan: ‘Verspreid het over het land waardoor de groepen per locatie kleiner worden, dan kun je het beheersbaar maken.’
Die wet lijkt er nu te komen. Een meerderheid van de Eerste Kamer heeft zich achter de spreidingswet geschaard. De wet was al door de oude Tweede Kamer aangenomen. De formerende partijen PVV, BBB, NSC zijn tegen de wet. Behalve de VVD, eveneens een formerende partij, stemden ook GroenLinks-PvdA, CDA, D66, SP, ChristenUnie, Partij voor de Dieren en Volt voor de Spreidingswet. Forum voor Democratie, JA21 en SGP stemden tegen.
Wat is de kritiek op de spreidingswet?
Er is ook kritiek op de spreidingswet. ‘Gemeenten die veel asielzoekers opnemen krijgen een financiële bonus van 2500 euro per persoon. In plaats van een eerlijke verdeling en kleinschalige opvang, komt er een soort koehandel met vluchtelingen’, schrijft Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) op Joop. Hij is bang dat vooral arme gemeenten opvangplaatsen zullen bieden, vanwege die bonus, en dat rijke gemeenten achteroverleunen. ‘Zo verandert er niets aan de ongelijke verdeling, waarbij van oudsher de meeste vluchtelingen in Groningen, Friesland en Drenthe worden opgevangen. De kans is zelfs groot dat deze ongelijkheid zal toenemen’, vreest hij. ‘Door vluchtelingen te verdelen naar de draagkracht van gemeenten, komt er werkelijk een eerlijke verdeling.’ Overigens geldt de bonus alleen voor gemeenten die minstens vijf jaar een opvangplek bieden aan minstens honderd mensen.
De VVD, de partij van demissionair staatssecretaris Van der Burg, denkt vooral dat de instroom omlaag moet. ‘Aan de ene kant zien we dat het aantal asielzoekers dat we moeten opvangen en het aantal statushouders waarvoor we voorzieningen moeten regelen alleen maar toeneemt, en tegelijkertijd kunnen we niet bouwen en hebben we de leerkrachten en artsen niet’, vertelt VVD-woordvoerder asiel en migratie Ruben Brekelmans in Buitenhof.
Inmiddels is bekend dat de VVD het wetsvoorstel niet steunt. ‘Het begint met het beperken van de instroom’, vertelt lijsttrekker Dilan Yeşilgöz-Zegerius in Khalid & Sophie. ‘De mensen die dán komen, wil je wel eerlijk over het land verdelen’, licht ze verder toe in De Telegraaf.‘Die verdeling wil je doen op basis van tijdelijkheid, maximumaantallen en met financiële prikkels.’ Dat bevat het huidige wetsvoorstel niet.
Een aantal Europese landen, zoals Nederland, België, Duitsland en Oostenrijk, willen Europese afspraken beter gaan handhaven. Zo zijn er asielaanvragers in Nederland die dat eigenlijk in een ander Europees land horen te doen. Brekelmans vindt daarnaast dat asielzoekers in Nederland niet na vijf jaar een permanente verblijfsvergunning moeten krijgen. Hij is voor een tijdelijke verblijfsvergunning, met integratie als voorwaarde. ‘We moeten nationaal maatregelen nemen om Nederland minder aantrekkelijk te maken voor asielzoekers. Daar is echt haast bij geboden.’
Wat vinden jongeren?
Wat vindt het BNNVARA Jongerenpanel?
Voorstanders
Shama: ‘We hebben 40.000 opvangplekken te weinig’. Als er in elke gemeente in Nederland – 342 in totaal – een azc komt, is dat volgens haar een stap in de goede richting om de asielcrisis terug te dringen.
Ace: ‘Ik kom zelf uit een dorp met een klein azc.’ Zij zag de inclusiviteit binnen de gemeenschap juist positief veranderen. Wel vindt ze dat er een eerlijke spreiding moet komen, ‘want alle last moet niet bij één gemeente liggen’.
Aymen: Aymen sluit zich aan bij demissionair staatssecretaris Van der Burg: de ene gemeente kan zich richten op azc’s, terwijl een andere gemeente zich richt op statushouders.
Jolijn: ‘Het is te laat om te wachten totdat een gemeente uit zichzelf zegt: “Oh, ik wil er wel twee of drie hebben hoor”’, vertelt Jolijn Spoelstra over de toestroom aan asielzoekers. ‘Het is nu tijd voor actie, want de situatie in Ter Apel kan niet meer.’
Tegenstanders
Lia: ‘Ik vind niet dat je alle gemeentes over één kam kan scheren’, vindt Lia Menken. Ze vindt dat azc’s daarom enkel geplaatst moeten worden in plaatsen waar dat kan en mogelijk is.
Ojij: We moeten ons ‘blijven herinneren dat een azc best een inbreuk is op je gemeenschap, zeker in kleine gemeentes’.
Amir: Ondanks de schrijnende situatie, vindt Amir Issa het verkeerd om gemeentes te dwingen om asielzoekers op te vangen. ‘Iedere gemeente moet vrij zijn om daar zelf voor te kiezen.’