[18]
Nora Achahbar stapt vandaag op als staatssecretaris van Financiën. De voormalige officier van justitie kan niet leven met de manier waarop het kabinet omgaat met de nasleep van de rellen rond de wedstrijd Ajax – Maccabi Tel Aviv. Andere NSC-bewindspersonen overwegen eveneens te vertrekken, wat het kabinet in een crisis zou storten.
VOLKSKRANT
NSC-staatssecretaris Nora Achahbar stapt op vanwege uitspraken kabinet over integratie
15 NOVEMBER 2024
Nora Achahbar stapt vandaag op als staatssecretaris van Financiën. De voormalige officier van justitie kan niet leven met de manier waarop het kabinet omgaat met de nasleep van de rellen rond de wedstrijd Ajax – Maccabi Tel Aviv. Andere NSC-bewindspersonen overwegen eveneens te vertrekken, wat het kabinet in een crisis zou storten.
Achahbar heeft zelf een Marokkaanse achtergrond en is als staatssecretaris onder andere verantwoordelijk voor de hersteloperatie bij de Toeslagenaffaire.
Zij meent dat er in de ministerraad van maandag radicale, kwetsende en mogelijk racistische uitspraken zijn gedaan naar aanleiding van de ongeregeldheden in Amsterdam. Andere NSC-bewindspersonen zouden vergelijkbare bezwaren hebben, bevestigen bronnen.
Achahbars grootste bezwaar is volgens een ingewijde dat ook VVD-minister Eelco Heinen van Financiën in haar ogen over de schreef is gegaan tijdens de ministerraad. De staatssecretaris meent dat ze daardoor niet meer kan functioneren op het departement. Een bron bij de VVD ontkent ten stelligste dat Heinen iets verkeerds zou hebben gezegd.
De VVD’er is als minister de directe leidinggevende van Achahbar. Ze zou al op dinsdag, een dag na de ministerraad van maandag, het besluit hebben genomen om op te stappen.
Andere NSC-bewindspersonen hebben begrip voor de stap van Achahbar en beraden zich eveneens op hun positie. Het is mogelijk dat ze ook vertrekken, al staat dat nog niet vast. Volgens een ingewijde kan het ‘alle kanten op’.
Grens trekken
NSC-staatssecretaris Achahbar zou ook grote moeite hebben met de uitspraak van VVD-staatssecretaris Jurgen Nobel van Participatie en Integratie. Die zei naar aanleiding van de rellen in Amsterdam dat ‘islamitische jongeren voor een heel groot deel niet onze normen en waarden onderschrijven’.
Oppositiepartijen prijzen de stap van Achahbar en willen openheid over de gang van zaken binnen het kabinet. ‘Volkomen terecht als Achahbar een grens trekt en opstapt’, schrijft GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans op X. ‘In dit kabinet zijn racistische uitlatingen aan de orde van de dag. Dit kabinet is er niet voor alle Nederlanders.’
D66-leider Rob Jetten wil net als Timmermans snel een debat en eist dat de notulen van de ministerraad openbaar worden gemaakt. ‘Racistische teksten horen absoluut niet thuis in het hart van ons landsbestuur.’
EINDE
[19]
”Na de derde kabinetscrisis in drie maanden tijd kan het kabinet-Schoof dan toch door. Maar vragen over mogelijk radicale en racistische uitspraken die geleid hebben tot het vertrek van ex-staatssecretaris Nora Achahbar (NSC) blijven onbeantwoord.”
VOLKSKRANT
HET KABINET WIL ZONDER ACHAHBAR OVER TOT DE ORDE VAN
DE DAG, WACHTEND OP DE VOLGENDE
POLITIEKE CRISIS
17 NOVEMBER 2024
Premier Dick Schoof kon het vrijdag tegen middernacht niet vaak genoeg herhalen: binnen zijn ministersploeg ‘is en was geen sprake van racisme’. Zichtbaar aangeslagen stond hij opnieuw de pers te woord na het verlies van zijn tweede NSC-staatssecretaris in nog geen drie weken tijd – Folkert Idsinga ging Achahbar al voor. Schoof wil door. ‘We hebben als kabinet uiteindelijk het vertrouwen uitgesproken om met elkaar door te gaan.’
Toch blijft een belangrijke vraag onbeantwoord: als in de nasleep van de rellen in Amsterdam binnen het kabinet geen racistische uitspraken zijn gedaan, wat heeft ex-staatssecretaris Nora Achahbar dan doen besluiten haar post te verlaten?
Zelf nam Achahbar het woord ‘racisme’ niet in de mond toen zij op het ministerie van Financiën haar vertrek toelichtte. Wel sprak ze van ‘polariserende omgangsvormen’. Over ‘de toon en de inhoud van het debat’ die in strijd zijn met haar persoonlijke waarden en integriteit. ‘Polarisatie in de samenleving is gevaarlijk omdat het de onderlinge verbondenheid tussen mensen ondermijnt. Daardoor gaan we elkaar zien als tegenstanders in plaats van als medemensen.’
Rechtsgevoel
De in Marokko geboren Achahbar (42) besloot tijdens de formatie in te gaan op het beroep dat Pieter Omtzigt op haar deed om de post in te nemen die geen van de formerende partijen wilde hebben: de afhandeling van de toeslagenaffaire. Achahbar stapte naar voren, ondanks haar bedenkingen bij de samenwerking met de radicaal-rechtse PVV.
De NSC’er groeide zelf op in een Haagse achterstandsbuurt. ‘Ik weet hoe het is om op te groeien in armoede’, zei ze in haar hoorzitting met de Tweede Kamer. ‘Uit ervaring weet ik hoe moeilijk het is om je te ontworstelen aan een achterstandspositie.’ Haar rechtsgevoel maakte dat zij zich wilde inzetten voor de toeslagenslachtoffers. Niet alleen door compensatie, maar door ze het vertrouwen in de overheid terug te geven.
Achahbar liet een indrukwekkende carrière in de rechterlijke macht achter zich voor het politieke avontuur. Ze was eerder rechter-plaatsvervanger, officier van justitie, advocaat en politierechercheur. Met de rechtsstaatverklaring in de hand durfde ze deelname in een kabinet met de PVV aan. ‘We hebben een duidelijke basislijn afgesproken, iedereen in dit kabinet zet daar zijn handtekening onder’, zei ze in de hoorzitting. ‘Ik ga de samenwerking aan met de beoogde bewindspersonen. Die onderschrijven de zeven beginselen van de rechtsstaatverklaring en de Grondwet. Dat is wat mij betreft de grens.’
‘Halalvreters’
In de afgelopen weken is die grens voor haar overschreden. In de nasleep van de rellen na Ajax – Maccabi Tel Aviv zijn in de ministerraad uitspraken gedaan die kwetsend, radicaal en mogelijk racistisch zijn geweest. Achahbar noch Schoof noch een van de vier fractievoorzitters wil publiekelijk iets kwijt over wat binnenskamers is gezegd.
Maar gedurende de ministerraad vrijdag lekte uit dat bewindspersonen zouden hebben gesproken over ‘kutmarokkanen’ en ‘halalvreters’. Minister Marjolein Faber (Asiel, PVV), zou hebben gezegd dat antisemitisme ‘in de genen’ van moslims zit en VVD-minister van Financiën Eelco Heinen zou de daders van de hit-and-run aanvallen in Amsterdam omschreven hebben als ‘het pus van de samenleving’.
De lezing van wat in de ministerraad is gezegd, verschilt. Vanuit de VVD wordt ten stelligste ontkend dat Heinen het over Nederlanders met een Marokkaanse afkomst had. Hij zou juist hebben gezegd dat antisemitisme zich niet als een pus uit een puist zou laten drukken omdat het in alle lagen van de samenleving zit. Achahbar zou het allemaal verkeerd begrepen hebben, zeggen betrokkenen achteraf. De door haar als racistisch ervaren uitspraken zouden berusten op een misverstand.
Maar vragen hoe het kan dat Achahbar, die na het bekendmaken van haar vertrek nog dertien uur op het Catshuis bleef, daar niet van overtuigd kon worden, blijven door betrokkenen onbeantwoord. Terwijl vanuit goed ingewijde bronnen rond het kabinet gedurende de dag uitlekte welke racistische uitspraken gedaan zouden zijn, sloot interim-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven (NSC) zich bij de premier en de drie coalitiepartijen aan met de constatering dat er geen sprake was geweest van racisme.
‘Staatsgeheim’
Premier Schoof wilde vrijdag ook niet verder ingaan op vragen over mogelijk racisme en discriminatie in zijn kabinet. Opvallend genoeg ontkende hij niet dat woorden als ‘halalvreters’ en ‘kutmarokkanen’ zijn gebezigd. Hij verschuilde zich enkel achter het staatsgeheime karakter van de ministerraden. ‘Alles wat wij in de ministerraad met elkaar bespreken is geheim.’ Dat laat de optie open dat Achahbar, de enige bewindspersoon met een Marokkaanse achtergrond, de uitspraken als racistisch beoordeeld kan hebben, terwijl de rest van de ministerraad, inclusief haar eigen NSC, dat niet zo ziet.
Betrokkenen wezen er dit weekend op dat niet hoeft te worden gekeken naar de geheime notulen van de ministerraad om een idee te krijgen van wat Achahbar als polariserend heeft beschouwd. De lijst van openbare uitlatingen van bewindslieden die schuren met de rechtsstaatverklaring is lang.
Chris Janssen (Infrastructuur, PVV) zei nog steeds achter de strafbare ‘minder Marokkanen’-uitspraak van Geert Wilders te staan. Volgens Mona Keijzer (vicepremier, BBB) zou antisemitisme onderdeel zijn van de islamitische cultuur. Jurgen Nobel (Integratie, VVD) concludeerde na het Kamerdebat over de aanvallen op Israëliërs dat ‘een groot deel van de islamitische jongeren’ de Nederlandse normen en waarden niet onderschrijft, zonder dat hij dat met onderzoeken of feiten kon onderbouwen.
In het Kamerdebat dat daarop volgde, vormden de rellen aanleiding om invulling te geven aan het voornemen om te zoeken naar manieren om het Nederlanderschap af te nemen bij criminele veroordelingen. Ook wil het kabinet controleren wat moslims in weekendscholen onderwijzen. Daarbij kijkt het op verzoek van de christelijke partijen of christelijke weekendscholen dan wel kunnen worden ontzien.
Dat leidde in de Kamer meteen al tot de kritiek dat dat ongelijke behandeling is. Al voor het debat greep premier Schoof de hit-and-run-acties van een nog onbekend aantal Nederlanders met mogelijk een migratieachtergrond aan om te spreken van een ‘integratieprobleem’ bij migrantengroepen die al drie, vier en vijf generaties in Nederland zijn.
‘Dit houd je niet lang vol’
Zolang Schoof geen helderheid wil geven over welke woorden zijn ministers hebben gebruikt, blijft onduidelijk of in de vergaderingen van de ministerraad racistische uitspraken zijn gedaan. De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh, roept de premier op helderheid te bieden. Oppositieleider Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) eist dat de notulen van de vergaderingen openbaar worden gemaakt. Hij wil zo snel mogelijk een debat met het kabinet.
Of dat debat ervan zal komen, is nog maar de vraag. Binnen de coalitie gaan al stemmen op om weer een crisisdebat te blokkeren. Dat de coalitie het opnieuw overleeft mag een wonder heten, maar het is wachten op het volgende incident. ‘Dit houd je niet lang vol’, zegt een betrokkene in de coalitie. Het hollen van crisis naar crisis wordt ervaren als een ‘energievretend proces’. ‘Dit bouwt geen vertrouwen op, dit breekt vertrouwen af.’
EINDE
VOLKSKRANT
KABINETSCRISIS AFGEWEND: SCHOOF
VERLIEST EEN STAATSSECRETARIS, MAAR BEHOUDT STEUN VAN NSC
16 NOVEMBER 2024
Na een lang, koortsachtig overleg in crisissfeer, is het kabinet-Schoof vrijdag op de been gebleven. NSC-staatssecretaris Nora Achahbar van Financiën vertrok, maar de andere NSC-bewindslieden volgden haar niet. ‘Er was en is geen sprake van racisme in het kabinet’, bezwoer premier Dick Schoof.
In haar ontslagbrief aan de Koning schreef Achahbar vrijdag dat ze ‘met pijn in het hart’ aftreedt. ‘De polariserende omgangsvormen van de afgelopen weken hebben een zodanige impact op mij gehad dat ik mijn positie als staatssecretaris van dit kabinet niet langer effectief kan en wil vervullen’, aldus de verklaring.
Achahbar, die verantwoordelijk was voor de hersteloperatie bij het toeslagenschandaal, ging in haar verklaring niet in op wat er precies in de Ministerraad van afgelopen maandag is gebeurd, maar volgens ingewijden zijn daar volgens de ex-NSC-staatssecretaris kwetsende, radicale en mogelijk racistische uitspraken gedaan door meerdere bewindspersonen.
Premier Dick Schoof wilde in zijn persconferentie niet ingaan op uitspraken die zijn gedaan tijdens de ministerraad. Hij herhaalde wel meerdere keren: ‘Er was en is geen sprake van racisme. Dit is een kabinet dat strijdt tegen antisemitisme, tegen racisme en tegen discriminatie. Dit is een kabinet dat er wil zijn voor alle Nederlanders.’
Volgens premier Schoof kwam het vertrek van Achahbar onverwacht. Hij zei ‘geraakt’ te zijn door haar vertrek. ‘Ik heb haar gevraagd om te blijven, maar ik moet haar keuze respecteren.’
Ingewijden meldden eerder op vrijdag dat Achahbar mede is vertrokken omdat ook VVD-minister van Financiën Eelco Heinen, onder wiens politieke verantwoordelijkheid zij valt, volgens haar over de schreef zou zijn gegaan. Ze oordeelde dat ze daardoor moeilijk kon aanblijven op Financiën. Het uitlekken van die details leidde tot weerwerk van de VVD, waar ten stelligste werd ontkend dat Heinen iets verkeerds heeft gezegd. Achahbar zou een uitspraak van Heinen verkeerd begrepen hebben.
Ook VVD-fractievoorzitter Dilan Yesilgöz nam het op voor de minister van Financiën. ‘Ik ken meneer Heinen heel goed. Hij zou nooit Nederlandse Marokkanen als een groep wegzetten. Niemand herkent zich erin.’
Pijn zit dieper
De pijn bij Achahbar en ook andere NSC’ers zat dieper. Zo had de NSC-staatssecretaris ook grote moeite met een publieke uitspraak van VVD-staatssecretaris Jurgen Nobel van Participatie en Integratie. Die zei maandag naar aanleiding van de rellen in Amsterdam dat ‘islamitische jongeren voor een heel groot deel niet onze normen en waarden onderschrijven’.
Nadat Achahbar vrijdagochtend in het Catshuis haar vertrek had aangekondigd, werd al snel duidelijk dat andere NSC-bewindspersonen overwogen haar te volgen. Het leidde in de loop van de vrijdagmiddag tot koortsachtig beraad binnen de coalitie. Aan het begin van de avond sloten de fractieleiders van de regeringspartijen aan in het Catshuis om met hun bewindslieden te overleggen over de ontstane situatie. Na enkele uren kwam het NSC-smaldeel tot de conclusie dat dit niet het moment was om het kabinet op te blazen.
NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven zei na afloop van het crisisberaad dat Achahbar ‘een persoonlijke afweging’ heeft gemaakt. Ook zij bestreed dat er in het kabinet sprake was van racisme, maar erkende wel dat er ‘rauwe omgangsvormen’ zijn. Volgens Van Vroonhoven gaan de vier regeringsfracties er de komende weken aan werken om dat te verbeteren.
PVV-leider Geert Wilders zei na afloop ‘heel blij’ te zijn dat het kabinet niet is gevallen. Net als de andere fractievoorzitters wilde hij niet ingaan op wat er precies is voorgevallen binnen het kabinet en hoe het crisisberaad is verlopen.
Volgens premier Schoof kan zijn kabinet op een goede manier verder. ‘We hebben als kabinet het vertrouwen met elkaar uitgesproken om samen door te gaan.’
Open zenuw
Het integratiedebat was van begin af aan de open zenuw in de regeringscoalitie. Waar de vier regeringspartijen het in hun kabinetsformatie tamelijk snel eens werden over het asiel- en immigratiebeleid, was de toon in het integratiedebat van meet af aan een splijtzwam. NSC-leider Omtzigt weigerde lang met de PVV in zee te gaan, onder meer vanwege diens ‘minder Marokkanen’-oproep uit 2014, waarvoor hij nooit spijt heeft betuigd.
De partijen kwamen uiteindelijk uit de dreigende impasse met hun ‘rechtsstaatverklaring’ waarin ook Wilders verklaarde dat de PVV gedurende de kabinetsperiode binnen de grenzen van de rechtsstaat en de Grondwet zou opereren. Daarover ontstonden meteen weer twijfels toen Wilders in de zomer de kandidaat-ministers Marjolein Faber en Reinette Klever naar voren schoof.
Faber sprak eerder in de Eerste Kamer over ‘omvolking’, een term die wordt gebruikt in extreemrechtse complottheorieën. Klever werkte als bestuurslid van omroep Ongehoord Nederland mee aan het omstreden Zwarte Pietenjournaal. Uiteindelijk nam NSC genoegen met de belofte van de bewindslieden dat ook zij als lid van het kabinet hun gedrag zouden aanpassen.
EINDE
[20]
VOLKSKRANT
KABINETSCRISIS AFGEWEND: SCHOOF
VERLIEST EEN STAATSSECRETARIS, MAAR BEHOUDT STEUN VAN NSC
16 NOVEMBER 2024
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 19