[10]
”Naar aanleiding van de gebeurtenissen op 9 en 11 februari 1941 liet Hans Böhmcker, Beauftragte van Amsterdam, op 12 februari om zes uur in de ochtend de Jodenbuurt volledig afsluiten door de Ordnungspolizei”
WIKIPEDIA
JOODSE RAAD VOOR AMSTERDAM/EIS TOT OPRICHTING
ORIGINELE BRON
WIKIPEDIA
JOODSE RAAD VOOR AMSTERDAM
[11]
WIKIPEDIA
JOODSE RAAD VOOR AMSTERDAM
NPS
DE OORLOG/JOODSE RAAD
Joodse Raad
Bij de organsatie van de jodenvervolging door de Duitsers was een belangrijke maatregel de instelling van Joodse Raden.
Aanvankelijk, in februari 1941, kwam er alleen een Joodse Raad in Enschede, opgericht.
Na de oorlog is er felle kritiek geweest op de Joodse Raad en zijn voorzitters. Ze zijn afgeschilderd als een willoos werktuig in handen van de bezetters.
Bij vrijwel alle dilemma’s waar ze voor kwamen te staan, kozen ze ervoor de Duitse bevelen op te volgen, omdat de gevolgen voor de joodse gemeenschap anders nóg ernstiger zouden zijn.
In andere landen zijn weigerachtige of tegenstribbelende leiders van Joodse Raden steeds direct vervangen door anderen – op dat punt kenden de nazi’s geen scrupules.
Bronnen:
*H. Knoop, ‘De Joodse Raad, Het drama van Abraham Asscher en David Cohen’ (Amsterdam, 1983)
*W. Lindwer, ‘Het fatale dilemma’ (Den Haag, 1995)
*G. Meershoek, ‘Dienaren van het gezag. De Amsterdamse politie tijdens de bezetting’ (Amsterdam, 1999)
*J. Presser, ‘Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945’ (2 delen – 1965
[12]
”Sinds november 1940 zijn er onlusten in Amsterdam tussen Duitsers, de WA (Weerafdeling van de NSB), de politie en (Joodse) knokploegen. Op 11 februari 1941 raakt de WA-man Koot bij een straatgevecht dodelijk gewond.”
TWEEDE WERELDOORLOG/JOODS VERZET TEGEN
DE DUITSE BEZETTER, AMSTERDAM 1941
TEKST
Sinds november 1940 zijn er onlusten in Amsterdam tussen Duitsers, de WA (Weerafdeling van de NSB), de politie en (Joodse) knokploegen. Op 11 februari 1941 raakt de WA-man Koot bij een straatgevecht dodelijk gewond. Hierop reageren de Duitsers met een serie maatregelen waaronder de tijdelijke afsluiting van de Joodse wijk. Ook worden arrestaties verricht. Dit roept veel weerstand op. Centraal punt voor de protesten is ijssalon Koco in de Van Woustraat, gedreven door twee Duits-Joodse emigranten, de heren Cahn en Kohn. De salon wordt druk bezocht door Joden en niet-Joden en vormt het mikpunt van de nazi’s in deze buurt. Een aantal vaste klanten besluit in actie te komen. Ze organiseren zich, schaffen zaklantaarns aan en maken wapens wapens (beklede gaspijpjes met riempjes) en ook van buiten krijgen ze hulp. De eigenaar van Koco in de Van Woustraat brengt een metalen fles van 50 cm lengte in zijn zaak aan, gevuld met ammoniakgas, om eventuele aanvallers te kunnen verrassen. Enige kleine successen op Nederlandse nazi’s vergroten het zelfvertrouwen dusdanig dat veel leden van de knokploeg onvoorzichtig en overmoedig worden. Voor vele jeugdige deelnemers voelt het als een Wild-West-avontuur.
Op 15 februari worden de ruiten van de ijssalon in de Van Woustraat kapotgeslagen, het is onbekend door wie. Een patrouille van de Grüne Polizei is op 19 februari toevallig in de buurt en gaat de ijssalon Van Woustraat 149 binnen om een kijkje te nemen. Vervolgens krijgen de agenten de bijtende vloeistof over zich heen. Het is onduidelijk of dit opzet is of dat de installatie per ongeluk afgaat.
De Duitsers lossen schoten en arresteren Cahn, Kohn en enkele andere Joden. Ernst Cahn, een man van ruim 51 jaar, wordt op 3 maart 1941 door een vuurpeloton doodgeschoten. Tijdens het voorafgaande verhoor en martelingen weigert hij de naam te verraden van de monteur die de installatie heeft bevestigd. Ernst Cahn is de eerste burger die in de Tweede Wereldoorlog in Nederland voor een vuurpeloton stierf.
EN NIEMAND DOET IETS, KAN IETS DOEN…
T.M. Sjenitzer-van Leening
Rauter laat vervolgens op zaterdag 22 en zondag 23 februari 400 Joodse mannen tussen de 20 en 35 jaar oppakken. Via kamp Schoorl worden ze afgevoerd naar Mauthausen waar de meesten sterven door de ondraaglijke omstandigheden in het kamp. Deze gebeurtenissen vormen de aanleiding voor de februaristakingen.
EINDE
JOODS AMSTERDAM
IJSSALON COCO
Een van de bekendste ijssalons van Amsterdam is IJssalon Koco op de Van Woustraat 149. In de Tweede Wereldoorlog kwam het hier tot een confrontatie tussen het Joodse verzet en de NSB. Het was niet de eerste keer, ook voor de oorlog was er een confrontatie.
De ijssalon was van Ernst Cahn (Remagen, 27 juli 1889 – Waalsdorpervlakte, 3 maart 1941) en Alfred Kohn (Berlijn, 8 april 1890 – Auschwitz, april 1945). Er was ook een vestiging op de Rijnstraat 71-73, de vestiging waar Anne Frank in haar dagboek over verhaalt Ernst en Alfred waren in de jaren dertig Duitsland ontvlucht. De ijssalon was heel populair bij de buurtbewoners. Deze ijssalons waren onderdeel van een kleine keten met winkels in de Van Woustraat 149, Rijnstraat 71-73, Reguliersbreestraat en Jan Evertsenstraat 64.
| Alfred Kohn Alfred Kohn was getrouwd en scheidde in Berlijn op 6 maart 1933 waarna hij in dat jaar naar Nederland vluchtte. Ernst woonde op verschillende plaatsen in de stad. Rond de oorlog zijn de volgende adressen bekend: 31 december 1938 Amstelkade 23-1, 3 april 1940 Van Woustraat 149-1, 22 augustus 1940 Pieter Aertszstraat 95hs en 31 december 1940 Van Woustraat 149-1. |
De houding en pesterijen van de bezetter en de NSB leidden tot irritaties en Kahn en Cohn vormden met een aantal vaste klanten een knokploeg. De Grüne Polizei werd door hen op woensdag 19 februari 1941 met ammoniakgas bespoten, nadat deze op 15 februari de ruiten van deze ijssalon had ingeslagen. Cahn en Kohn werden gearresteerd en Cahn werd de eerste Jood en verzetsman die tijdens de bezetting in Nederland terecht werd gesteld (Waalsdorpervlakte, 3 maart 1941). Kohn werd veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf en kwam terecht in Auschwitz, waar hij in april 1945 werd vermoord.
Kort na de arrestatie vonden op 22 en 23 februari 1941 de eerste razzia’s in Amsterdam plaats. Er werden toen 425 Joden opgepakt en via Schoorl afgevoerd naar Mauthausen. De razzia’s vormden de aanleiding tot de Februaristaking.
| Ernst Cahn Ernst was sinds 25 februari 1914 gehuwd met Ursula Adolfine Theresia Hoffmann (Aken, 20 februari 1891 – Kfar Yehoshua, 24 mei 1974). Zij hadden twee dochters, Helga en Inge. Ernst en Ursula kwamen in januari 1936 naar Nederland en woonden vanaf 14 september 1938 in Naarden op de Schoonderberglaan 14. Ursula verhuisde in september 1941 naar de Amstelkade 145-3. Zij maakte in 1951 alijah (emigreerde naar Israël). |
De film “De IJssalon” is gebaseerd op deze gebeurtenis. Deze film is geen historische verfilming, maar heeft eigen hoofdpersonen. Sinds 1992 is er een plaquette aangebracht op Van Woustraat 149 ter herinnering aan deze gebeurtenis.
Herinnering
“Groot is moeders verdriet als de Duits-Joodse eigenaars van ijssalon Koco in de Van Woustraat met vitriool uit hun zaak worden gespoten. Vaak had ik er ijs mogen halen. Wij vonden het het lekkerste ijs uit de hele buurt. Eigenaars, personeel en bezoekers worden door de Duitsers meegenomen. De winkel wordt leeggeroofd. Later horen we dat Cahn en Kohn zijn doodgeschoten. Moeder huilt en kan nauwelijks door vader getroost worden.”
Archief van de politie Amsterdam
In het archief van de politie wordt deze gebeurtenis op 19 februari 1941 beschreven: “Rapport Bj. Erntzen dat circa 10 uur door Duitsche politie een inval is gedaan in perceel Van Woustraat 149hs, ijssalon “Coco”, eigenaar Alfred Kohn, 50 jaar, woont Van Woustraat 149-1. Volgens verklaring dezer politie werd uit het perceel op hen geschoten en werden zij bij binnentreden met ammoniak bespoten. Door de Duitsche politie werden enige schoten gelost, niet alleen in de richting van het perceel, maar ook naar andere richtingen.
Annie Voorzanger, 16 jaar, woont Kerkstraat 357hs alhier, die bij haar zuster, woont Van Woustraat 149-2 alhier, op visite was kreeg een kogelwondje aan haar arm terwijl zij op laatstgenoemd perceel in de kamer zat. Door ap. Kluft – 1366 – is zij naar de G.G. & G. D. overgebracht en na behandeling naar haar woning vervoerd. Door Duitsche politie zijn vier arrestanten uit de ijssalon gehaald en medegenomen. Op last van deze autoriteiten moeten, totdat zij een nader onderzoek hebben ingesteld, drie ap’s in de salon en een ap op de kamer van Kohn blijven.”
september 1939
Enkele dagen eerder, op 16 februari 1941, waren er ook ongeregeldheden bij de ijssalon. Het politierapport meldt:
“10.15. Rapporteren de a.p.’s Van der Moren (619) en Van Maare (1640) dat zij te plm. 10 uur namiddag in de Pieter Aertzstraat bij de Van Woustraat surveilleerden. Zij hoorden op dat moment gegil en glasgerinkel. Het bleek hun bij onderzoek, dat de winkelruit van ijssalon de “Coco” gevestigd Van Woustraat 149 was stukgeslagen. Ook in de ijssalon was één klein ruitje stukgeslagen. De dader(s) daarvan zijn onbekend gebleven. Niemand kon eenige aanwijzingen geven. De eigenaar Alfred Kohn, oud 50 jaar, woont Van Woustraat 149-1 alhier, is Israëliet en statenloos. Rapporteur Van Maare zag, dat enkele personen uit het publiek rapporteur Van der Moren wilden vastpakken waarop hij (v. Maare) twee schoten uit zijn dienstpistool heeft gelost, waarop het publiek weg vluchtte. Niemand is hierbij getroffen. Afschrift gezonden aan H. B. kamer 42.” en
“Rapporteeren de a.p.’s Hansen (482) en Filbri (598) dat een ruit van een leegstaand winkelhuis Van Woustraat 147 is vernield. Oorzaak onbekend, doch staat waarschijnlijk in verband met de vernieling genoemd in bovenstaande mutatie. De eigenaar van het perceel is onbekend, doch de makelaar Denik, Reguliersgracht, heeft dit perceel in behandeling. Hij is gewaarschuwd. Van politieke richting eigenaar niets bekend. Afschrift gezonden aan H. B. kamer 42.”
In 1939 was de ijssalon al doelwit van antisemitisch geweld. Lees verder.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Alfred Kohn Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 442
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Ursula Hoffmann Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 351
Stadsarchief Amsterdam, Politierapporten ’40-’45 Amsterdam 1950, archiefnummer 5225, inventarisnummer 6647
Stadsarchief Amsterdam, Politierapporten ’40-’45 Amsterdam 1950, archiefnummer 5225, inventarisnummer 6647
Anco Mali: Margot Frank en de anderen (Soesterberg 2005)
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1939/09/13 00:00:00, p. 20. Geraadpleegd op Delpher op 27-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874589:mpeg21:p020