[66]
NOS
”FROM THE RIVER TO THE SEA……”‘: WAT BETEKENT HET EN WAAROM MAAKT HET ZOVEEL LOS?
4 NOVEMBER 2023
Al weken leidt de leus From the river to the sea, Palestine will be free (Van de rivier tot de zee, Palestina zal vrij zijn) in veel landen tot verdeeldheid. Gisteravond werd bekend dat de Nederlandse voetballer Anwar El Ghazi vanwege de leus ontslagen is door zijn club FSV Mainz 05. En het Britse parlementslid Andy McDonald werd deze week geschorst door Labour, nadat hij de woorden had gebruikt in een toespraak bij een pro-Palestijnse demonstratie.
In de Tweede Kamer werd over de omstreden leus een motie aangenomen: de meerderheid besloot dat het een oproep tot geweld is. Dat leidde vervolgens weer tot het projecteren van de tekst op het Mauritshuis en tot een aanvaring in de Amsterdamse gemeenteraad, afgelopen donderdag.
Waar komt de slogan vandaan en waarom maakt die juist nu zoveel los?
De letterlijke betekenis “van de rivier tot de zee” heeft betrekking op het land van de rivier de Jordaan tot aan de Middellandse Zee, dus het hele gebied waar Israël en de Palestijnse gebieden liggen.
De leus wordt al sinds de jaren 60 gebruikt, toen de PLO van Yasser Arafat werd opgericht, ruim 20 jaar voordat Hamas bestond. De PLO is een koepel van groeperingen die streven naar een Palestijnse staat. De betekenis van de slogan wordt door verschillende partijen uiteenlopend opgevat.
Palestijns perspectief
“Voor de vroegste interpretatie van die leus moet je kijken naar de situatie van de Palestijnen in de jaren 60”, zegt Midden-Oostendeskundige Erwin van Veen van Instituut Clingendael.
Na de stichting van de staat Israël in 1948 sloegen zeker 700.000 Palestijnen op de vlucht , werden verdreven van hun land of kwamen onder Israëlisch militair gezag dan wel het autoritaire bewind van Syrië en Egypte te leven. Na de Zesdaagse Oorlog van 1967 kregen Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever, Gaza en in Oost-Jeruzalem te maken met een Israëlische militaire bezetting. “‘Palestine will be free’ in deze context weerspiegelt de wens om terug te keren naar de tijd voor 1948. Een roep om weer vrij te zijn”, aldus Van Veen.
De PLO stond aanvankelijk gewapend verzet voor, maar riep later op tot een Arabisch-Joodse staat waarin Joden en Palestijnen vreedzaam naast elkaar zouden leven. Later schaarde ze zich in de jaren 90 achter een tweestatenoplossing. Van Veen: “Als doel werd de leus, die ging over vrij leven in één staat, voor de PLO minder relevant. Hamas adopteerde vervolgens de slogan.”
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zei daarover: “De leus is in 2017 opgenomen in het handvest van Hamas en wordt gebruikt door Hamas en Hezbollah. Daarmee is de leus alle onschuld kwijt en dat maakt hem voor mij onaanvaardbaar.”
Het is volgens Omar Dweik, Midden-Oostendeskundige van Tilburg University, moeilijk vast te stellen wat het doel van Hamas is als het om Israël gaat. “Zij willen een einde aan de bezetting door Israël, maar Hamas kent net als de PLO verschillende stromingen.” Zo zijn er de strijdgroepen, verantwoordelijk voor de terroristische aanslagen in Israël op 7 oktober, maar ook een meer gematigde politieke stroming, die volgens Dweik en Van Veen niet veel verschilt van de PLO.
Israëlisch perspectief
Dweik legt uit dat Israël de leus interpreteert als “de totale verwijdering van Israëliërs van het grondgebied, van de rivier tot de zee”. En die interpretatie baart Joodse en pro-Israëlische organisaties grote zorgen.
Zo schrijven de jurist Freek Vergeer en historicus Hans Wallage van het CIDI (het Centrum Informatie Documentatie Israël) in een open brief aan het Nederlands Dagblad: “Organisaties zoals Hamas en Hezbollah hebben met barbarisme en het uitroeien van Israëlische burgers getoond dat ze vinden dat er tussen de rivier en de zee geen ruimte is voor Joden. Alleen al om deze reden zou het gebruik van deze leus vermeden moeten worden.”
De Nederlandse politiek gaat mee in die interpretatie. Een meerderheid in de Tweede Kamer heeft dus uitgesproken dat de tekst een oproep is tot geweld. Partijen vinden dat de uitspraak de vernietiging van Israël propageert. “Wat je hier ziet is dat de Nederlandse politiek volledig het frame van Israël overneemt”, zegt Dweik. “Dat komt overeen met de positie die Nederland nu kiest.”
Van Veen wijst erop dat Israël zelf vergelijkbare uitspraken heeft gedaan over de Palestijnen. “Hoewel het begrijpelijk is dat de Palestijnse leus controverse oproept, is het opmerkelijk dat vergelijkbare Israëlische claims dit helemaal niet doen”, vindt Van Veen. “In zowel het handvest van de Likudpartij als in het coalitieakkoord van de regering-Netanyahu claimt Israël ook het hele gebied tussen de Jordaan en Middellandse Zee. Maar in dit geval staan alle middelen van de staat achter deze intentie.”
Beeldvorming
Dweik vindt het belangrijk om voordat je een kant kiest, je bewust te zijn van de angst die onder beide perspectieven ligt. “Palestijnen en Israëliërs zijn elkaar gaan zien als een existentiële bedreiging. Dat zit echt heel diep in de mentaliteit, vooral onder jongeren.”
“Als Israël zegt dat Gazanen naar Egypte moeten vluchten, denken Palestijnen: ‘We mogen nooit meer terugkomen.’ Dat is etnische zuivering. Maar Israëliërs denken bij zo’n leus ook: ‘Ze willen ons vernietigen’.”
Hoewel dit reële gevoelens en sentimenten zijn, wijzen beide deskundigen ook op de beeldvorming die er van beide kanten achter zit. Zo lijkt er op dit moment geen existentiële dreiging te zijn voor Israël, stelt Van Veen. “De aanslag van Hamas op 7 oktober was enorm bedreigend en er zijn 1400 mensen vermoord. Tegelijkertijd is Hamas nog steeds een relatief kleine gewapende groep, die niet heel populair is onder Palestijnen.”
Hij legt uit dat Hamas wel wordt gesteund door Iran, maar dat de beweging een buitenbeentje is in vergelijking met andere organisaties waar Teheran achter staat. “Daarnaast heeft Israël een sterk leger. Pas als Iran zich erin mengt en nucleaire wapens zou hebben, is er daadwerkelijk een existentiële dreiging voor Israël.”
Toch worden de twee narratieven via sociale media breed verspreid. Zo geeft de Israëlische regering miljoenen uit aan influencers die andere jongeren overtuigen van hun verhaal. Palestijnse Instagramaccounts hebben eveneens miljoenen volgers. Dweik: “Jongeren praten niet met elkaar, ze interpreteren alleen. Deze generatie heeft nooit serieuze onderhandelingen meegemaakt of de resultaten daarvan gezien.”
Nederland
Al voor de huidige oorlog bogen het Openbaar Ministerie en het gerechtshof Amsterdam zich al eens over de slogan. Zij concludeerden allebei dat de leus niet strafbaar is. Vergeer en Wallage van het CIDI schrijven in hun brief dat de context na 7 oktober zo veranderd is, dat een rechter nu mogelijk tot een ander inzicht komt. Ook Omar Dweik denkt dat de leus soms antisemitisch opgevat kan worden. “Als je ermee bedoelt dat alle Israëliërs vernietigd moeten worden. Maar dat moet je dan per geval gaan bekijken.”
EINDE
ALJAZEERA
”FROM THE RIVER TO THE SEA”: WHAT DOES THE PALESTINIAN
SLOGAN REALLY MEAN?
2 NOVEMBER 2023
Critics have called its use anti-Semitic amid Israel’s war on Gaza. But the slogan has more complex roots, say analysts.
A slogan calling for freedom from the Jordan River to the Mediterranean Sea has drawn scrutiny after pro-Palestinian demonstrators across the Western world were met with attempts to curtail its use.
From Beirut to London, from Tunis to Rome, calls for a ceasefire ending Israel’s relentless bombing of Gaza were interspersed with the slogan: “From the river to the sea, Palestine will be free.”
To the crowds waving Palestinian flags, the chant reverberating across the globe expresses the desire for freedom from oppression across the historical land of Palestine. But for Israel and its backers, who label the phrase as pro-Hamas, it is a veiled call to violence that bears an anti-Semitic charge.
The United Kingdom’s Labour Party on Monday suspended Member of Parliament Andy McDonald for using the phrase “between the river and the sea” in a speech at a pro-Palestinian rally.
Earlier this month, Home Secretary Suella Braverman described pro-Palestinian demonstrations as “hate marches” and warned that the slogan should be interpreted as an indication of a violent desire for the elimination of Israel.
The Football Association in the UK has banned players from using the slogan on their private social media accounts.
Austrian police took a similar stance, banning a pro-Palestine protest on the basis of the chant and claiming that the slogan, originally formulated by the Palestine Liberation Organization (PLO), had been adopted by the armed group Hamas. German authorities declared the slogan forbidden and indictable and called on schools in the capital, Berlin, to ban the use of keffiyehs, the Palestinian scarf.
Here is what you should know about the controversy:
What are the origins of the slogan?
Upon its creation by diaspora Palestinians in 1964 under the leadership of Yasser Arafat, the PLO called for the establishment of a single state that extend from the Jordan River to the Mediterranean Sea to encompass its historic territories.
The debate over partition predates the formation of the state of Israel in 1948. A plan put forward a year earlier by the United Nations to divide the territory into a Jewish state – occupying 62 percent of the former British mandate – and a separate Palestinian state was rejected by Arab leaders at the time.
More than 750,000 Palestinians were driven from their homes in what became known as the Nakba, or “catastrophe”.
The PLO leadership later accepted the prospect of a two-state solution, but the failure of the Oslo peace process in 1993 and of United States attempts to broker a final deal at Camp David in 2000 leading up to a second Intifada, the mass Palestinian uprising, have since resulted in a hardening of attitudes.
What does it mean?
To Palestinian and Israeli observers alike, different interpretations over the meaning of the slogan hang on the term “free”.
Nimer Sultany, a lecturer in law at the School of Oriental and African Studies (SOAS) in London, said the adjective expresses “the need for equality for all inhabitants of historic Palestine”.
“Those who support apartheid and Jewish supremacy will find the egalitarian chant objectionable,” Sultany, a Palestinian citizen of Israel, told Al Jazeera.
Freedom here refers to the fact that Palestinians have been denied the realisation of their right to self-determination since Britain granted the Jews the right to establish a national homeland in Palestine through the Balfour Declaration of 1917.
“This continues to be the crux of the problem: the ongoing denial of Palestinians to live in equality, freedom and dignity like everyone else,” Sultany said.
Tens of thousands of pro-Palestinian demonstrators marched through a rainy London on Saturday accompanied by several Jewish groups, which according to the SOAS lecturer was a sign that the slogan could not be interpreted to be anti-Semitic.
“It’s important to remember this chant is in English and it doesn’t rhyme in Arabic, it is used in demonstrations in Western countries,” he said. “The controversy has been fabricated to prevent solidarity in the West with the Palestinians.”
Pro-Israel observers, however, argue the slogan has a chilling effect. “To Jewish Israelis what this phrase says is that between the Jordan River and the Mediterranean, there will be one entity, it will be called Palestine – there will be no Jewish state – and the status of Jews in whatever entity arises will be very unclear,” Yehudah Mirsky, a Jerusalem-based rabbi and professor of Near Eastern and Judaic Studies at Brandeis University.
“It sounds much more like a threat than a promise of liberation. It doesn’t betoken a future in which Jews can have full lives and be themselves,” he said, adding that the slogan made it more difficult for left-wing Israelis to advocate for dialogue.
Mirsky argued that those who chant the slogan are “supporters of Hamas”, while Sultany claimed that pro-Palestinian protesters should not be equated to supporters of the armed group, who were the exception at the thousands-strong protests.
The controversy on Monday reached as far as the British parliament, when the Labour Party removed McDonald from office for saying: “We will not rest until we have justice. Until all people, Israelis and Palestinians, between the river and the sea, can live in peaceful liberty.”
The party claimed the British MP had uttered “deeply offensive” comments relating to the Israel-Gaza war. McDonald rebuffed the accusations, saying his words were intended as “a heartfelt plea for an end to the killings” in the region, according to local media reports.
Sultany saw the dynamic at play as “an attempt by Zionists and pro-Israeli propagandists to collapse the distinction between the existence of Israel as a state and the ideological apparatus of Jewish supremacy”. Through this distorted lens, “a call for egalitarianism and for the dismantlement of the system of apartheid becomes an existential threat”.
Israel’s use of ‘from the river to the sea’
Benjamin Netanyahu’s Likud party, which describes itself as conservative and nationalist, has been a staunch promoter of the concept of “Eretz Israel”, or the Bible-given right of the Jewish people to the land of Israel.
According to the Jewish Virtual Library, the party’s original party manifesto in 1977 stated that “between the Sea and the Jordan there will only be Israeli sovereignty”. It also argued that the establishment of a Palestinian state “jeopardises the security of the Jewish population” and “endangers the existence of the state of Israel”.
Israel’s ambassador to the UK, Tzipi Hotovely, has been among the promoters of international recognition of the Jewish historic claim to lands from the river to the sea.
The expansion of settlements in the occupied West Bank and East Jerusalem by successive Israeli governments is seen as an attempt by Israel to control the land from the Jordan River to the Mediterranean Sea, denying Palestinians’ aspiration for an independent state.
Mirsky, of Brandeis University, said that while Israeli public figures were using the biblical concept to claim political authority over all disputed territories, the issue was “hotly debated” within modern Israel.
Rather than focus on what sows division, Mirsky said “efforts should instead be directed towards finding solutions”.
“Let’s sit down and can we come up with ideas that practically will make life better for Jews and Arabs?” he said, including a new slogan that bridges the current divide.
“As outlandish as this sounds, I do think that at the end of this war, there will be a new opportunity to talk about creating a better future.”
END
ONE WORLD
”FROM THE RIVER TO THE SEA” IS GEEN
OPROEP TOT GENOCIDE
23 MEI 2024
Een vrij Palestina, ‘from the river to the sea’: daar roepen pro-Palestijnse activisten toe op. Een vrijheidskreet, vinden zij, maar de Tweede Kamer hoort er een oproep tot geweld in en wil het gebruik van de kreet strafbaar maken. De Palestijns-Amerikaanse politiek analist Yousef Munayyer vindt dat die interpretatie van de leus voortkomt uit ‘racisme en islamofobie’.
De afgelopen maanden hoorde je waarschijnlijk regelmatig de slogan From the river to the sea Palestine will be free. In steden over de hele wereld protesteerden mensen tegen het geweld van Israël in Gaza en in de andere bezette gebieden. Bij die protesten zag je de slogan waarschijnlijk op borden staan of hoorde je de menigte de leus scanderen.
Je hebt misschien ook gehoord dat de slogan antisemitisch of zelfs genocidaal wordt genoemd. Al in 2021 werd de vakbond New Yorker Union breed aangevallen om deze tweet: ‘Solidarity with Palestinians from the river to the sea who went on a 24-hour strike yesterday for dignity and liberation.’ (‘Solidariteit met de Palestijnen from the river to the sea die gisteren 24 uur in staking gingen voor waardigheid en bevrijding.’) Of het nu uit oprechte onwetendheid of kwaadwillendheid is, volgens critici van de river-to-the-sea-formulering zouden de vakbond, en anderen die de slogan gebruiken, impliciet oproepen tot de ontmanteling van de staat Israël en het zuiveren van de hele regio – van de rivier de Jordaan tot de Middellandse Zee: een gebied dat de Westelijke Jordaanoever, Gaza en heel Israël beslaat binnen de internationaal erkende grenzen van vóór 1967. Helaas is de vakbond gezwicht voor deze laster.
Vandaag de dag lijkt het gesprek steeds meer in deze richting verschoven. Dat komt deels door een algemeen intellectueel en moreel ontwaken over het onderwerp Israël/Palestina – in de media, in de academische wereld, in activistische kringen en zelfs onder bepaalde politici – maar het komt ook door de steeds gruwelijkere realiteit ter plaatse. Meer dan ooit erkennen mensen over de hele wereld dat het probleem veel verder gaat dan de bezetting van de Westelijke Jordaanoever, en dat discriminatie tegen Palestijnen aan beide zijden van de Groene Lijn2 plaatsvindt.
De zin From the river to the sea dekt een toekomst zonder Groene Lijn als geen ander, omdat het de volledige ruimte beslaat waarin Palestijnse rechten worden ontzegd. Het is in die ruimte dat Palestijnen vrij willen leven. Het is in die ruimte dat Palestijnen zich moeten verenigen om verandering te creëren, ondanks de politieke en geografische verdeeldheid die de Israëlische overheersing heeft veroorzaakt. Het is die ruimte die Palestijnen ‘thuis’ noemen, ongeacht wat iemand anders het noemt.
Een systeem van discriminatie en apartheid
From the river to the sea is een antwoord op de versnippering van het Palestijnse land en het uit elkaar drijven van het Palestijnse volk door de Israëlische bezetting en door discriminatie. Palestijnen zijn op talloze manieren uiteengedreven door het Israëlische beleid. Er zijn Palestijnse vluchtelingen die door discriminerende Israëlische wetten niet mogen terugkeren. Er zijn Palestijnen binnen het internationaal erkende grondgebied van Israël die als tweederangsburgers leven, zonder gelijke rechten. Er zijn Palestijnen onder Israëlische militaire bezetting op de Westelijke Jordaanoever zonder staatsburgerschapsrechten. Er zijn Palestijnen in bezet Jeruzalem die in juridische onzekerheid verkeren en worden geconfronteerd met uitzetting. Er zijn Palestijnen in Gaza die onder Israëlische belegering leven. Allemaal lijden ze onder een scala van beleidsmaatregelen in een systeem van discriminatie en apartheid – een systeem dat ze alleen kunnen bestrijden door gezamenlijke oppositie.
Ze hebben allemaal het recht om vrij te leven in het land from the river to the sea. Maar omdat zionistische kolonisten profiteren van verdeeldheid, hebben ze belang bij de onjuiste weergave van het juist inclusieve en verenigende karakter van de slogan. Het is immers gemakkelijker om een verdeeld volk te domineren dan een verenigd volk in een gezamenlijke strijd voor dezelfde universele rechten. Journalist Marc Lamont Hill werd daarom ontslagen bij CNN omdat hij opriep tot Palestijnse vrijheid ‘from the river to the sea’.
Als Palestijnen ‘From the river to the sea Palestine will be free’ zeggen, beweren veel zionisten dat dit een oproep tot genocide is. Maar zoals historicus Maha Nassar opmerkt: er is nooit een ‘officieel Palestijns standpunt geweest dat oproept tot gedwongen verwijdering van Joden uit Palestina’. Die interpretatie lijkt, denkt hij, het resultaat van ‘een Israëlische mediacampagne na de oorlog van 1967, waarin ten onrechte werd beweerd dat Palestijnen Joden in zee wilden gooien’.
Racisme en islamofobie
Joodse groeperingen zoals het American Jewish Committee beweren ook dat de slogan antisemitisch is omdat militante groeperingen zoals de PLO, het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina en Hamas de leus hebben overgenomen. Maar zoals Nassar schrijft, gaat de zin veel verder terug, en maakt die deel uit van een bredere oproep tot een seculiere, democratische staat in heel historisch Palestina.
De bewering dat de zin ‘from the river to the sea’ genocidaal bedoeld is, berust niet op historische feiten, maar eerder op racisme en islamofobie. Door de zin als genocidaal weg te zetten, kun je doen alsof Palestijnen niet te vertrouwen zijn, en dat als zij oproepen tot gelijkheid, ze eigenlijk ‘uitroeiing’ bedoelen. Om voortdurend geweld tegen Palestijnen te rechtvaardigen, wordt die redeneertrant gebruikt om ons af te schilderen als irrationele wilden die uit zijn op het vermoorden van Joden.
De poging om Palestijnen te verbinden met het streven naar uitroeiing wordt ook in veel andere contexten ingezet. In 2015 deed de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bijvoorbeeld aan Holocaust-ontkenning door te beweren dat het eigenlijk een Palestijn was, en niet Hitler, die aanstuurde op de ‘Endlösung’. De toenmalige Duitse bondskanselier Angela Merkel moest de Israëlische premier helpen herinneren dat de Duitsers verantwoordelijk waren voor de Holocaust. Zionisten profiteren van de voortdurende angst dat Palestijnen hen zouden willen uitroeien: in zo’n gevaarlijke omgeving kun je aanhoudende misstanden tegen Palestijnen rechtvaardigen.
Die logica is niet voorbehouden aan Palestijnen. Ook andere gemarginaliseerde groepen worden vaak beschuldigd van onbetrouwbaarheid en van de diepgewortelde verborgen wens om de samenleving te vernietigen. Joden zouden dat stereotype goed moeten kennen, aangezien het ook een centraal kenmerk is van antisemitisme. In feite werd de ergste antisemitische aanslag in de Amerikaanse geschiedenis een paar jaar geleden gepleegd door een moordenaar die een synagoge aanviel, omdat hij dacht dat Joden de wit-christelijke gedomineerde samenleving vernietigden door bruine immigranten binnen te halen onder het mom van ‘humanitarisme’.
Dergelijke argumenten gaan voorbij aan dat waartoe Palestijnen oproepen als ze de zin in kwestie gebruiken: een staat waarin Palestijnen kunnen leven als vrije en gelijke burgers, zonder door anderen te worden gedomineerd of anderen te domineren. Wanneer we pleiten voor een vrij Palestina from the river to the sea, is het juist het bestaande systeem van overheersing dat we willen beëindigen.
From the river to the sea… hoe zit dat in Nederland?
Een nipte meerderheid van de Tweede Kamer nam deze week een motie aan om de kreet strafbaar te stellen. Volgens PVV-Kamerlid Maikel Boon roept de slogan op tot ‘geweld tegen Joden wereldwijd’. Maar experts zeggen, onder meer in de Volkskrant, dat wetten in Nederland ruimer geformuleerd worden, waardoor je nooit één specifieke slogan strafbaar kunt stellen.
Bovendien zullen rechters altijd de context meenemen in hun oordeel. Vorig jaar nog besloot het gerechtshof niet over te gaan tot vervolging van een demonstrant die de leus in 2021 op een podium had geroepen, omdat er geen sprake was van bedreiging, opruiing of aanzetten tot haat.
Toch oordeelde de Tweede Kamer eind oktober al – op aangeven van JA21-Kamerlid Joost Eerdmans – dat de uitspraak wel oproept tot geweld. Dat leidde ertoe dat voormalig Kamervoorzitter Vera Bergkamp op 31 oktober gauw de microfoon uitzette toen BIJ1-leider Sylvana Simons de zin wilde uitspreken. Kort daarvoor lukte het DENK-fractieleider Stephan van Baarle wel om de kreet in de Tweede Kamer te zeggen.