[30]
VOLKSKRANT
KABINETSCRISIS AFGEWEND: SCHOOF
VERLIEST EEN STAATSSECRETARIS, MAAR BEHOUDT STEUN VAN NSC
16 NOVEMBER 2024
Na een lang, koortsachtig overleg in crisissfeer, is het kabinet-Schoof vrijdag op de been gebleven. NSC-staatssecretaris Nora Achahbar van Financiën vertrok, maar de andere NSC-bewindslieden volgden haar niet. ‘Er was en is geen sprake van racisme in het kabinet’, bezwoer premier Dick Schoof.
In haar ontslagbrief aan de Koning schreef Achahbar vrijdag dat ze ‘met pijn in het hart’ aftreedt. ‘De polariserende omgangsvormen van de afgelopen weken hebben een zodanige impact op mij gehad dat ik mijn positie als staatssecretaris van dit kabinet niet langer effectief kan en wil vervullen’, aldus de verklaring.
Achahbar, die verantwoordelijk was voor de hersteloperatie bij het toeslagenschandaal, ging in haar verklaring niet in op wat er precies in de Ministerraad van afgelopen maandag is gebeurd, maar volgens ingewijden zijn daar volgens de ex-NSC-staatssecretaris kwetsende, radicale en mogelijk racistische uitspraken gedaan door meerdere bewindspersonen.
Premier Dick Schoof wilde in zijn persconferentie niet ingaan op uitspraken die zijn gedaan tijdens de ministerraad. Hij herhaalde wel meerdere keren: ‘Er was en is geen sprake van racisme. Dit is een kabinet dat strijdt tegen antisemitisme, tegen racisme en tegen discriminatie. Dit is een kabinet dat er wil zijn voor alle Nederlanders.’
Volgens premier Schoof kwam het vertrek van Achahbar onverwacht. Hij zei ‘geraakt’ te zijn door haar vertrek. ‘Ik heb haar gevraagd om te blijven, maar ik moet haar keuze respecteren.’
Ingewijden meldden eerder op vrijdag dat Achahbar mede is vertrokken omdat ook VVD-minister van Financiën Eelco Heinen, onder wiens politieke verantwoordelijkheid zij valt, volgens haar over de schreef zou zijn gegaan. Ze oordeelde dat ze daardoor moeilijk kon aanblijven op Financiën. Het uitlekken van die details leidde tot weerwerk van de VVD, waar ten stelligste werd ontkend dat Heinen iets verkeerds heeft gezegd. Achahbar zou een uitspraak van Heinen verkeerd begrepen hebben.
Ook VVD-fractievoorzitter Dilan Yesilgöz nam het op voor de minister van Financiën. ‘Ik ken meneer Heinen heel goed. Hij zou nooit Nederlandse Marokkanen als een groep wegzetten. Niemand herkent zich erin.’
Pijn zit dieper
De pijn bij Achahbar en ook andere NSC’ers zat dieper. Zo had de NSC-staatssecretaris ook grote moeite met een publieke uitspraak van VVD-staatssecretaris Jurgen Nobel van Participatie en Integratie. Die zei maandag naar aanleiding van de rellen in Amsterdam dat ‘islamitische jongeren voor een heel groot deel niet onze normen en waarden onderschrijven’.
Nadat Achahbar vrijdagochtend in het Catshuis haar vertrek had aangekondigd, werd al snel duidelijk dat andere NSC-bewindspersonen overwogen haar te volgen. Het leidde in de loop van de vrijdagmiddag tot koortsachtig beraad binnen de coalitie. Aan het begin van de avond sloten de fractieleiders van de regeringspartijen aan in het Catshuis om met hun bewindslieden te overleggen over de ontstane situatie. Na enkele uren kwam het NSC-smaldeel tot de conclusie dat dit niet het moment was om het kabinet op te blazen.
NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven zei na afloop van het crisisberaad dat Achahbar ‘een persoonlijke afweging’ heeft gemaakt. Ook zij bestreed dat er in het kabinet sprake was van racisme, maar erkende wel dat er ‘rauwe omgangsvormen’ zijn. Volgens Van Vroonhoven gaan de vier regeringsfracties er de komende weken aan werken om dat te verbeteren.
PVV-leider Geert Wilders zei na afloop ‘heel blij’ te zijn dat het kabinet niet is gevallen. Net als de andere fractievoorzitters wilde hij niet ingaan op wat er precies is voorgevallen binnen het kabinet en hoe het crisisberaad is verlopen.
Volgens premier Schoof kan zijn kabinet op een goede manier verder. ‘We hebben als kabinet het vertrouwen met elkaar uitgesproken om samen door te gaan.’
Open zenuw
Het integratiedebat was van begin af aan de open zenuw in de regeringscoalitie. Waar de vier regeringspartijen het in hun kabinetsformatie tamelijk snel eens werden over het asiel- en immigratiebeleid, was de toon in het integratiedebat van meet af aan een splijtzwam. NSC-leider Omtzigt weigerde lang met de PVV in zee te gaan, onder meer vanwege diens ‘minder Marokkanen’-oproep uit 2014, waarvoor hij nooit spijt heeft betuigd.
De partijen kwamen uiteindelijk uit de dreigende impasse met hun ‘rechtsstaatverklaring’ waarin ook Wilders verklaarde dat de PVV gedurende de kabinetsperiode binnen de grenzen van de rechtsstaat en de Grondwet zou opereren. Daarover ontstonden meteen weer twijfels toen Wilders in de zomer de kandidaat-ministers Marjolein Faber en Reinette Klever naar voren schoof.
Faber sprak eerder in de Eerste Kamer over ‘omvolking’, een term die wordt gebruikt in extreemrechtse complottheorieën. Klever werkte als bestuurslid van omroep Ongehoord Nederland mee aan het omstreden Zwarte Pietenjournaal. Uiteindelijk nam NSC genoegen met de belofte van de bewindslieden dat ook zij als lid van het kabinet hun gedrag zouden aanpassen.
EINDE