[Geplaatst met toestemming van de heer Wijenberg]
DE KWESTIE ARNON GRUNBERG/BRIEF VAN JAN WIJENBERG, OUD-AMBASSADEUR, AAN DE STICHTING PC HOOFT
drs J.J. Wijenberg
[in verband met de privacy, weglating adres en andere gegevens]
de heer A. Meinderts
ambtelijk secretaris
Stichting P.C. Hooft –
prijs voor Letterkunde
Postbus 90515
2509 LM Den Haag
[bovenstaand adres is blijven staan, aangezien de Stichting openbaarlijk functionneert en alle gegevens op Internet te vinden zijn]
verzonden via info@stichtingnll.nl
onderwerp de oeuvreprijs 2022
bijlage 1 'Fokke & Sukke vinden het een fijne laureaat', 2021-12-15, NRC
2 correspondentie Jan Wijenberg en Arnon Grunberg, 2020-07-30 == 2020-08-12
3 passages uit het Rapport over de stand van zaken in de Nederlandse samenleving aangaande Israël
en verwante onderwerpen, 2021-08-01
4 cc. brief Z.E. Aviv Shir-on, ambassadeur van Israël, zonder titel, 2018-02-02
cc. de heer A. Grunberg
Prof. dr. W.B.H.J. van de Donk, voorzitter, Nationaal Comité 4 en 5 mei
de heer R. Moerland, hoofdredacteur, de NRC
de heer P. Klok, hoofdredacteur, De Volkskrant
mevr. P. Boersma, hoofdredacteur, Wordt Vervolgd – het magazine van Amnesty Nederland mevr. D.
Oudshoorn, uitgever Wordt Vervolgd
Den Haag, 29 december 2021
Geachte heer Meinderts,
Mag ik u verzoeken dit schrijven en de bijlagen te doen toekomen aan de leden van het Bestuur van de
Stichting P.C. Hooft-prijs voor de Letterkunde, waarvoor bij voorbaat mijn dank.
samenvatting
De website van het Literatuurmuseum stelt: Literatuur ontroert, vermaakt, geeft
hoop. Arnon Grunberg wordt door de Stichting kennelijk gezien als
'ongeëvenaard in ambitie, productiviteit en intellectuele kracht'. Een verzoek om
debat levert mijnerzijds evenwel inzicht in zijn onderontwikkeld besef van
waarden en normen. Ik heb geen verstand van literatuur. Wanneer ik de weinige
gelezen schrijfsels van Grunberg tot mij neem, ervaar ik geen ontroering, maar
wel enig vermaak. Een klein straaltje hoop is mogelijk aan de politieke en
maatschappelijke horizon te ontwaren.
De Stichting loopt met de keuze van Arnon Grunberg als winnaar van de P.C.
Hooft-oeuvreprijs 2022 op termijn een reëel risico verwikkeld te raken in het
politiek en maatschappelijk debat over de schuldvraag: het Israëlische regime en
de Nederlandse tak van 'The Israel Lobby' versus de Grondwet, het
internationaal recht en bewijsbare en bewezen feiten.
In de veronderstelling dat betrokkene zo verstandig zal zijn van de toekenning
afstand te nemen, zou het probleem voor de Stichting zijn opgelost. Dat is,
gegeven zijn ongeëvenaarde ambitie, niet erg waarschijnlijk. Ik geef het Bestuur
derhalve in overweging van het uitreiken van de prijs in mei 2022 af te zien.
overwegingen
Ik ben mij scherp bewust van de ongebruikelijke en verreikende aard van mijn voorstel. Daarom
veroorloof ik mij in deze brief en de bijlagen een tamelijk uitgebreide onderbouwing te presenteren.
Bijlage 3 is ontleend aan een uitgebreide analyse van het vraagstuk Israël en het effect op de
Nederlandse samenleving.
In dit kader moest ik vaststellen dat het Nationaal Comité 4 en 5 mei sinds jaar en dag op 4 mei in de
Nieuwe Kerk en op de Dam vrijwel uitsluitend joodse sprekers met joodse thema's uitnodigt. Dit
beleid wordt, aldus de website, ontleend aan 'de Holocaust'. Dit is echter een exclusief joods,
verwarrend concept met enige duistere kanten. Het Nationaal Comité kan geen beleid aan dit beperkte
concept ontlenen. Ten rechte dient het Comité zich te laten leiden door criteria met een nationale
betekenis, zoals de Grondwet, art. 1: Allen die in Nederland zijn worden in gelijke omstandigheden
gelijk behandeld. Zeker negen niet-joodse groeperingen slachtoffers – de Vergeten Negen – worden
systematisch genegeerd.
In de bijdrage van de heer Grunberg op 4 mei 2020 in de Nieuwe Kerk meende ik een afleiding van de
aandacht van de essentie van 4 mei te beluisteren: nauwelijks aandacht voor de Vergeten Negen. In het
kader van de herdenking van oorlogsslachtoffer – juist 75 jaar na dato – is het accent op Nederlanders
met een Marokkaanse achtergrond irrelevant en ongepast.
Ook met het Rapport streef ik naar het steekhoudende tegenargument. Daarom zond ik de heer
Grunberg ter informatie de passage met mijn commentaar op zijn bijdrage. Deze luidt als volgt:
q u o t e
Arnon Grunberg
De 4 mei herdenking 2020 was bijzonder. Vijfenzeventig jaar geleden kwam de Bevrijding. In de
Nieuwe Kerk traden een joodse aalmoezenier en een bekende joodse schrijver op. De laatste liet een
belangrijke gelegenheid aan zichzelf en zijn landelijk gehoor voorbij gaan. Arnon Grunberg zei:
En het is ook logisch dat als er gesproken wordt over bepaalde bevolkingsgroepen op een manier die
doet denken aan de meest duistere tijd uit de twintigste eeuw, als dat gewoon is geworden, er vroeg of
laat op die manier ook weer over Joden gesproken kan worden.
Voor mij was het van begin af aan duidelijk: als ze het over Marokkanen hebben, dan hebben ze het
over mij.
Tijdens de 4 mei herdenking zou men moed en integriteit van een hoofdspreker verwachten. Ook uit
naam van Arnon Grunberg worden de Palestijnen en de bedoeïenen in Israël en de bezette staat
Palestina verdreven, vervolgd, bestolen, gemarteld en vermoord. Hij zou dan gezegd hebben:
"Voor mij was het van begin af aan duidelijk: als ze het over Palestijnen hebben, dan hebben ze het
over mij."
Hij presenteerde – risicoloos – zijn solidariteit met de Marokkanen, The Holocaust Industry op volle
toeren.
Grunberg spreekt zich, voor zover kon worden nagegaan, vrijwel nooit uit over het Israëlische regime,
dat zegt ook in zijn naam te handelen, zelfs nauwelijks over het in het voorjaar van 2021 uitgebarsten
conflict tussen Israël en Palestina.
unquote
Bijlage 2 bevat onze per emailberichten hoogfrekwent uitgewisselde argumentatie. Een paar
opmerkingen:
– bijlage 1 geeft ruim anderhalf jaar na die gedachten uitwisseling een trefzekere kwalificatie. Vrijwel
onmiddellijk bediende Grunberg zich namelijk van de beschuldiging als zou ik een antisemiet zijn. Hij
liet na te specificeren welke van drie, mogelijk zelfs vier interpretaties hij op het oog heeft;
– de jury noemt de laureaat, althans aldus de NRC van 2021-12-18/19, ongeëvenaard in ambitie,
productiviteit en intellectuele kracht'. Inderdaad, je moet heel wat in jouw mars hebben om je
geloofwaardig als volwaardig psychater, compleet met behandelingsprotocollen, maar zonder BIG-
registratie, te presenteren.
– het Israëlische regime – een van de staat Israël wel te onderscheiden bende moordenaars en rovers die
zich de macht over een VN-lidstaat heeft weten toe te eigenen – schrijft wereldwijd geldende regels
voor om de argumenten van opponenten te pareren. De schrijfsels waarmee de gevierde literator mij
trakteerde passen keurig in het voorgeschreven model:
* 'antisemiet' is als kwalificatie nog slechts wisselgeld, te pas maar vooral te onpas uitbetaald;
* 'Geografische diversiteit'. Vroeger werd ons, opponenten, standaard voorgehouden dat er wel andere
vraagstukken zijn dan 'Israël': bemoei je maar eens met Tibet of Darfour. Grunberg heeft inmiddels
opgeschaald naar Bolivia en Peru;
* Character assessination: the slander of a person usually with the intention of destroying public
confidence in that person [Merriam-Webster]
Karaktermoord: Gretta Duisenberg, Dyab Abu Jahjah, Andreas van Agt, destijds beoogd minister
Sigrid Kaag, historicus Jan Tervoort, Simon Vrouwe, Martijn de Rooi, Chris Kors, Derk Walters,
Abdelkader Benali, voormalig Labour-leider Jeremy Corbyn en Shawan Jabarin kunnen deze
ervaringen met de internationaal opererende Israel Lobby bevestigen.
'Mijn' Heiland, Arnon Grunberg, leidt mij geheel ongevraagd dit selecte gezelschap binnen;
* shitstorm: een stortvloed aan negatieve kritiek in de (sociale) media over een bepaald onderwerp
[ENSIE]
De Israël Lobby, waaronder vooral het CIDI en de jeugdorganisatie CiJO, organiseert en orkestreert
een springvloed aan berichten, meestal om geadresseerde de valse indruk te geven dat veel burgers
tegen bepaalde personen of evenementen zijn: nep nieuws, dus. De productiviteit en intellectuele
kracht van 'mijn' Christus waren, voor zo ver kon worden nagegaan, nog niet toegekomen aan analyse
van dit fenomeen;
* De ultieme trap onder de gordel is wel de uitgebreide insinuatie van mijn lidmaatschappen van nazi-
organisaties, (ondanks mijn jeugd) tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna. De laureaat, die
zielsveel van zijn ouders zegt te houden, geeft mijn vader posthuum ook nog een trap na;
[…] Maar dat betekent niet dat elke grens overschreden moet kunnen worden. […]
2020-05-04, Arnon Grunberg, NEE, de Nieuwe Kerk aan de Dam, Amsterdam
Hoe zeer de oeuvreprijs houder 2022 – 'Heiland', 'Christus', 'psychiater' en 'nazis jager' – in de pas van
het Israëlische bewind loopt, blijkt ook uit bijlage 4.
zwijgende minachting
De Albanese schrijver Ismael Kadare meende, aldus de gelauwerde auteur, dat stilzwijgende
minachting de beste manier was om oppositie te voeren. Grunberg: De pragmaticus – en de scepticus
in mij heeft veel begrip voor pragmatisme – kan altijd vluchten in stilzwijgende minachting.
2021-12/januari 2022, Arnon Grunberg, Woke, Wordt Vervolgd
In alle compactheid presenteert deze passage een intrigerend vraagstuk. Ik was namelijk op zoek naar
een afdoend antwoord op de vraag waarom ik 'mijn' Heiland niet voor de rechter wilde dagen.
Al snel werd duidelijk dat ik een besluit moest nemen op basis van het afwegen van tenminste zeven
onderling verweven factoren, elk inhoudelijk onduidelijk of nogal complex: 'woke', 'cancellation',
stilzwijgen, minachting, pragmatisme, het lichaam waarin je geboren bent en een scepticus. Slechts
iemand, begiftigd met krachtige intellectuele kracht, kan hier chocola van maken.
Eindelijk begrijp ik de diepere betekenis van de titel: woke is stilzwijgende minachting.
Tenslotte vond ik mijn oplossing, een ambtelijke nog wel. Uit (internationale) onderhandelingen heb
ik geleerd dat stilzwijgen bedoeld is de andere partij voorlopig onzeker over onze bedoelingen te
houden. Om het gestelde doel te bereiken kan het dus een nuttig instrument zijn. Ik wil één doel, een
niet onderhandelbaar doel, bereiken: een rechtvaardige, dus duurzame vrede tussen de staat Israël en
de staat Palestina. Daarin is de rol van een doe-het-zelf psychiater een side-show. Een rechtszaak tegen
deze zielenknijper zou nodeloos verlies aan tijd en aandacht vergen.
Ik beriep mij op het recht op doelgericht stilzwijgen. De laudatio deed mij het stilzwijgen verbreken.
Bijltjesdag
Ik, en velen met mij, geloof niet meer dat de westerse wereld het Israëlische regime op het pad naar
gerechtigheid en vrede kan brengen. Het regime heeft het concept Eretz- of Groot-Israël er zo sterk
ingeramd, dat de vreedzame oplossing als voorgeschreven door het Internationaal Gerechtshof geen
enkele kans maakt. De wijdere wereld raakt toch steeds meer geïrriteerd. Geopolitieke verschuivingen
en klimaat-gerelateerde ontwikkelingen in het Midden-Oosten verstoren de machtsbalans waar het
regime te lang op heeft vertrouwd.
De Iraanse president Ahmadinejad zei ooit dat het Israëlische regime zou verdwijnen, zoals de
Perzische Sjah, de Sovjet Unie en het Zuid-Afrikaanse Apartheidsbewind. Hij claimde geen rol voor
Iran, hoewel Israël hem en zijn volgers daarvan beschuldigen. Verstandige joodse Israëliërs [zij zijn
schaars, maar gelukkig toch luid en duidelijk aanwezig] zijn het met hem eens, maar wijzen op interne
joods/Israëlische spanningen, vooral het beschadigend nederzettingenbeleid, als de onderliggende
oorzaken. Een stafchef van het Witte Huis – waarschijnlijk onder Obama – zei dat de staat Israël het
jaar 2050 niet zal halen.
Onder gelijkblijvende omstandigheden zal Nederland totaal door deze ontwikkelingen worden verrast.
Het is niet uitgesloten dat de regering op enig moment het Midden-Oosten beleid razend snel zal
moeten herformuleren.
De vraag komt aan de orde waarom Nederland het desastreuze Israëlische bewind de facto zo lang
heeft gesteund. En dan komt de schuldvraag, Bijltjesdag.
Ik gun de Stichting graag het recht op doelgericht stilzwijgen. Maak er in mei aanstaande een mooi
feestje van.
Ook kan worden overwogen om uit voorzorg zoveel mogelijk afstand te nemen van het vraagstuk
Israël en zijn supporter.
afrondende opmerkingen
De oeuvreprijs houder 2022 hield mij voor wat Friedrich Nietzsche (1844 – 1900) zei: Word wie je
bent. Zekerheidshalve heb ik het lemma Nietzsche in Wikipedia geraadpleegd. Ik trof een verwijzing
naar zijn publicatie uit 1889 aan: Ecce Homo – hoe iemand wordt wat hij is. Beide passages komen
zonder nadere adstructie als nogal tegenstrijdig over.
Ik lees in dit handzame overzicht dat Nietzsche wordt beschouwd als de voorbereider, zo niet de
grondlegger, van het fascistisch gedachtegoed, dat door het Nazidom werd omarmd. Anderen stellen
dat zijn zuster, Elisabeth, deze kerngedachten na zijn dood in fascistische richting heeft uitvergroot.
Niets doet mensen zozeer naar een onwrikbare identiteit verlangen als het knagende vermoeden dat ze
geen idee hebben wie zij zijn. En het is vaak de onwrikbare eigen identiteit, de weigering er speels mee
om te gaan die ertoe leidt dat de ander als een volstrekte vreemde en een absolute vijand wordt
gezien.
2020-05-04, Arnon Grunberg, NEE, Amsterdam
Wat nu? Nietzsche, sprekend tijdens de Dodenherdenking van 2020 in de Nieuwe Kerk aan de Dam?
Is dit Grunbergs 'speelse' opvatting over het herdenken van de slachtoffers op 4 mei? Of is de laureaat
geworden wat hij is?
De eerste zin doet mensen niets méér verlangen dan naar een onwrikbare identiteit. Welke en waarom?
Zij lijden aan een knagend vermoeden. Welk knagend vermoeden? Dat 'ze' geen idee hebben wie zij
zijn!
De tweede zin: En het is vaak [toch !] de onwrikbare eigen identiteit […] die ertoe leidt dat […]. Dat
wat? […] dat de ander als een volstrekte vreemde en een absolute vijand wordt gezien.
Tot welke voorkeur leidt Grunbergs intellectuele kracht: het verlangen naar ….. of de eigen identiteit?
Heeft de laureaat enig idee wie hij is? Kiest mijn psychiater misschien voor de tweede optie, zijn eigen
onwrikbare identiteit? En, heb ik wellicht de eer die volstrekt vreemde, absolute vijand te mogen zijn?
Om mijn begrip van het internationaal recht te bevorderen, adviseerde 'Christus' de mij onbekende
Carl Schmitt (1888 – 1985) te lezen. De onvolprezen Wikipedia melden het volgende:
Schmitt behoorde tot de controversieelste denkers van de twintigste eeuw. […] Uit zijn Glossarium,
een posthuum esoterisch dagboek van de periode 1947 – 1951, blijkt dat zijn antisemitisme na de
oorlog nog altijd even levendig was.
De vraag is alweer: hoe is 'mijn' Christus verworden tot wat hij is?
Ik blijf bij nader inzien toch de voorkeur geven aan de oorspronkelijke teksten van de relevante
instrumenten van internationaal recht.
slotopmerkingen
Desgewenst stel ik u het gehele Rapport – bijna 100 bladzijden en bijna 100 noten en de vier bijlagen –
graag ter beschikking.
Van harte houd ik mij beschikbaar voor eventueel nader schriftelijk en/of mondeling overleg.
De laureaat 2022 was zich destijds kennelijk niet bewust van het openbare karakter van mijn eerste
bericht. Het maakt deel uit van het noodzakelijke openbare debat dat ik nastreef. Onze daarop
volgende uitwisseling van standpunten [bijlage 2] is derhalve eveneens openbaar.
Alle u ter beschikking gestelde stukken, waaronder deze brief en de bijlagen, kunt u desgewenst naar
eigen inzicht verspreiden – al dan niet met bronvermelding.
Kopie van deze brief werd ter informatie verleend aan de laureaat en aan het Nationaal Comité 4 en 5
mei, waar al het ongerief ontstond.
Twee van de Nederlandse 'kwaliteitskranten' en onder auspiciën van de belangrijkste mensenrechten
ngo, Amnesty International Nederland, publiceerde 'Wordt Vervolgd' bijdragen op basis van de
intellectuele kracht van de houder van de oeuvreprijs. Na kennisname van onze gedachtewisseling
zagen de redacties geen reden om daar conclusies aan te verbinden. Ter heroverweging ontvangen zij
kopie van deze brief en de onderbouwende bijlagen.
Met belangstelling zie ik uw reactie tegemoet.
Met vriendelijke groeten,
wg
Jan Wijenberg