woensdag 24 augustus 2016
Het valt bepaald niet mee om over actuele ontwikkelingen te schrijven zonder met woedende krachttermen te slingeren. Om zich heen grijpende racistische hatelijkheid, van staatswege, van partijen en natuurlijk van ‘bezorgde burgers’ vragen inderdaad de scherpste repliek. Ik zal proberen om dat zonder scheldwoorden te doen, maar één stevig woord is van toepassing. Dat woord is ‘verachtelijk’. Ik heb het dan over het tafereel op een strand bij Nice, waar we zien hoe het beruchte ‘boerkini-verbod’ in de praktijk uitpakt.
Verachtelijk is daar het gedrag van zwaarbewapende agenten tegenover een mevrouw die haar bovenkleding uit moest doen. Verachtelijk is de wetgeving die aan deze intimidatie ten grondslag ligt. Verachtelijk is bovendien de houding van mensen er om heen: die zaten erbij, keken er naar, alsof het allemaal de gewoonste zaak van de wereld is. Daarmee dragen ze er aan bij dat zulke taferelen inderdaad de gewoonste zaak van de wereld worden.
Om bij de geforceerde ontkleedpartij te beginnen. Zwaarbewapende agenten die een vrouw vermanen om zich pal voor hun neus van kleding te ontdoen, tot ze bloot genoeg was om aan de regelgeving te voldoen: het komt in de buurt van aanranding.De BBC schrijft doodleuk “Het is op basis van de foto niet duidelijk of of de vrouw bevolen was om de kledingstukken uit te doen, of dat ze dat uit zichzelf deed.” Net alsof iemand ‘uit zichzelf’zoiets doet als er dreigend agenten om je heen zo ongeveer met een boete staan te wapperen. Dit is vernederende dwang, toegepast door agenten tegen een vrouw die niets verkeerds doet.
Die dwang is tegelijk seksistisch en racistisch. Het is seksistisch, waar mannelijke agenten een vrouw op deze manier behandelen, en het is seksistisch als mannen uitmaken hoe vrouwen zich wel of niet mogen kleden in de openbare ruimte. Het is tegelijk racistisch, gericht tegen moslims, op basis van uiterlijke kenmerken. Of gelooft er iemand dat nonnen in habijt op dezelfde wijze door de politie zouden zijn aangepakt?
Verachtelijk is de regelgeving, het zogeheten boerkini-verbod. Strikt genomen bestaat dat verbod niet. Het al genoemde BBC-stuk citeert de nieuwe regelgeving. “Toegang tot stranden en tot het zwemmen wordt verboden aan personen die ongepaste kleding die niet respectvol jegens de goede zeden en het secularisme is.” Ooit was het in strijd met de ‘goede zeden’ als je weinig of geen kleren aan had. In Franse steden is het in strijd met de goede zeden als je juist veel kleren aan doet. Andere uitkomst. Maar dezelfde soort regelgeving als de Taliban in Afghanistan toepast als en waar ze de macht heeft, hetzelfde wat de zedenpolitie in Saoedi-Arabië doet. Op die overeenkomst wordt in commentaar gelukkig veel gewezen, en terecht.
En dan dat ‘secularisme’: je mag dus niet laten merken dat je van een bepaalde geloofsgemeenschap bent als je naar het strand gaat. Als een bisschop in vol tenue met mijter op een strandwandeling wil maken, zou die op basis van dezelfde regel een boete kunnen krijgen. Alweer: is er iemand die gelooft dat dat gebeurt, of zelfs maar het doel van deze wetgeving is?
De tweede zin in de BBC-weergave van het ‘boerkini-verbod’ is nog onthutsender. “Strandkledij die op opzichtige wijze religieuze verbintenis ten toon spreidt kan, in een tijd dat Frankrijk en plaatsen van eredienst heden ten dage doelwit zijn van terroristische aanslagen, het risico meebrengen de openbare orde te verstoren.” Kledij waaraan je kunt zien dat iemand moslim is, kan gevaarlijk zijn want een enkele moslim pleegt aanslagen., en dus zijn moslims potentieel ordeverstorend. Dat is wat hier staat. Moslims worden neergezet als terroristisch gevaar, en dus moet de politie moslimvrouwen gewelddadig van kledingstukken ontdoen en ze een boete toe geven.
In de twee geciteerde zinnen komt het woord ‘boerkini’ niet voor, het woord ‘moslim’evenmin. Maar uit de uitvoering en uit de motivatie om de regels heen, blijkt duidelijk genoeg wat en wie hier doelwit zijn.
Verdedigers van het zogenaamde boerkini-verbod komen met het verhaal aan dat mensen die boerkini niet vrijwillig dragen, en dat het een symbool van vrouwenonderdrukking is dat wortelt in de islam. Zelfs al zou dat zo zijn, dan nog – dan juist! – is staatsdwang tegen die boerkini zeer verkeerd. Onderzoek naar andere bedekkende kledij, de sluier, geeft aan dat moslimvrouwen uit de meest uiteenlopende motieven zulke kleren dragen. Peter Hopkins geeft daarover informatie, in een stuk dat op de website van Juan Cole is verschenen. Er zullen mensen zijn die het doen om zich te conformeren aan wat de gemeenschap waar ze deel van uitmaken, van ze vraagt. Er zijn ook mensen die zoiets dragen om geheel andere motieven, om expliciet op te komen voor een identiteit die wezenlijk voor ze is. Misschien vinden ze het gewoon mooi, of prettig zitten, of wat dan ook. Ik vermoed dat voor het dragen van de boerkini net zoiets geldt: zoveel draagsters, zoveel beweegredenen..
“De Koran schrijft de boerkini voor, net als alles wat van vrouwen wordt verwacht. Dat het een vrije keus is en een vrouw juist kiest om een boerkini te dragen, is totale onzin, onjuist en hypocriet”, schrijft Calal Antuntas in de Volkskrant. Dat rammelt nogal. Dat er in de tekst staat ‘Gij zult geen boerkini ’s dragen’ lijkt me niet aannemelijk, maar dat de Koran eist dat vrouwen hun lichamen maximaal bedekken, wil ik best geloven. De Koran schrijft echter van alles voor, elke moslim houdt zich aan sommige regels wel en laat andere regels terzijde. Zo gaat dat in elke godsdienst en in elk ideologisch stelsel. Wat de Koran wel en niet zegt, vertelt ons dus feitelijk heel weinig.
Dat de Koran een kledingstuk voorschrijft end at het dragen ervan dus een teken van dwang is, dat is bovendien een misleidende redenering. Uit het feit dat de Koran X voorschrijft, volgt immers nog helemaal niet dat iemand geen andere reden kan hebben om X te doen. Bovendien kunnen mensen ook uit keus een voorschrift opvolgen. Een leefregel opvolgen – ook een rigide, repressieve leefregel – kan wel degelijk uit eigen overtuiging gebeuren.
Het is dus gewoon invulling om bij het zien van iemand in boerkini automatisch te zeggen: o, dat doet ze onder dwang van de familie en de imam’. Dat weet je niet. Als iemand bepaalde kleren draagt, heeft iemand daar redenen voor. Haar eigen redenen, Daar gaat geen wetgever en politieagent over..
En ja, soms speelt dwang, gelegitimeerd vanuit de godsdienst en uitgeoefend door mannelijke familieleden, vast een rol. Dan nog! Geeft dat de staat het recht om daar wettelijke, met wapenvertoon afgedwongen staatsdwang er tegenover te zetten? Als moslimvrouwen geen boerkini meer mogen dragen, zal dat betekenen dat ze dan zonder boerkini gaan zwemmen? Of zal het betekenen dat ze dan niet meer naar het strand mogen – niet van hun familie omdat die een boerkini eist, niet van de staat omdat die de boerkini juist verbiedt? Zo heft de ene dwang de andere dwang helemaal niet op. Zo versterkt de ene dwang de andere, zo bevestigt de Franse staat met haar repressie precies de houding van de meest reactionaire, patriarchale, vrouwvijandige en repressieve stromingen binnen de moslimgemeenschappen. Zo duwt de politie in Nice en elders moslimvrouwen rechtstreeks in de beklemmende armen van de meest traditionalistische mannen in hun gemeenschappen.
Wat Asad Abul Khali op zijn weblog The Anrgy Arab omschrijft als “repressief secularisme” is zichzelf verwerpelijk, en het geeft precies voeding aan haar ogenschijnlijke tegenstanders die feitelijk haar religieuze spiegelbeeldige soortgenoten zijn: jihadistische repressieve groeperingen die zich beroepen op de islam. Ook daar wijst die Angry Arab op.
Zo bestrijdt je dus ook geen ‘terroristisch gevaar’. Zo geef je potentiële terroristen een extra excuus in handen. Elke IS-rekruteerder kan nu zeggen: ‘kijk naar die foto uit Nice! Kijk hoe de kruisvaarders onze moslimvrouwen vernederen! Roept dat niet om wraak?’ Zo ’n oproep stinkt. Maar dat doet het tafereel dus zelf ook. Beiden horen tot hetzelfde moorddadige universum waar voornamelijk de haat nog wederkerig is, en waar we maar beter uit kunnen breken.
Staatsdwang voedt godsdienstdwang, en vice versa. Wie echt wil dat vrouwen opties krijgen, buiten de deur zo goed als thuis, accepteert zonder mitsen en maren de vrijheid van vrouwen om aan het strand en bij het zwemmen te dragen wat zij willen dragen. Over die keus, en ook over de vraag hoe die keus tot stand komt, gaat de vrouw in kwestie. Niet de wetgever. Niet de politie. Zij zelf.
Peter Storm