zondag 11 oktober 2015
Drie demonstratieve acties in één weekend, dat gebeurt niet zo vaak. Gisterenmiddag eerst de demonstratie van Young & United, voor de vervanging van apart jeugdloon door loon zoals ieder ander in loondienst. Aansluitend de grote demonstratie tegen het handels- en investeringsverdrag TTIP. Zondag was de dag dat de opzet van het uiterst rechtse Pegida nogal mislukte door antifascistische dwarsliggers. Ik was één van die dwarsliggers, en dit is mijn verslag.
Pegida was van plan om vandaag te gaan demonstreren vanaf het Neude. Tegenstanders van racisme vonden dat helemaal geen goed idee. Pegida is feitelijk een als bezorgde burgerclub vermomd fascistisch project. Dat bleek bij de grote golf Pegida-demonstraties weaar het afgelopen winter begon. Het blijkt ook duidelijk uit een soort wie-is-wie dat de Antifascistische Onderzoeksgroep Kafka geeft van de Nederlandse Pegida-poging. Openlijke nazi’s zij aan zij met meer verkapte hele en halve fascisten vormen deze racistenclub of hangen er om heen. Niet het soort club dat we ongestoord door straten willen zien paraderen. Dwarsbomen dus, en niet alleen met tegenspraak.
Internationale Socialisten en bondgenoten kondigden al snel een demonstratie aan: “Stop Pegida, vluchtelingen en moslims welkom”, , die op het Janskerhof zou plaatsvinden Anderen riepen op tot daadwerkelijk blokkeren van Pegida op de plek waar ze samen zouden komen, oorspronkelijk Neude. Laat Ze Niet Lopen maakte een meer algemene oproep om de Pegida-actie op allerlei manieren te laten horen, merken, voelen dat we van het fascistengeluid in groepsverband niet gediend zijn.
De gemeente kreeg kennelijk de zenuwen, want ze verplaatste de Pegida-actie van Neude naar Vredenburg, en verbood de geplande optocht. Dat Vredenburg was een stukje verder van het verzamelpunt van antiracistische actievoerders dan het Neude. De antiracisten op de IS-actie mochten van het gezag hun manifestatie houden, maar een aansluitende optocht mocht weer niet. Dat de fascisten niet mochten marcheren en een stuk werden verplaatst, was een beperkte maar serieuze overwinning van antifascisten. Zonder aankondiging van tegenprotest op en rond het Neude zou Pegida immers niet alleen gewoon op het Neude hebben kunnen staan brullen, ze zouden ook nog een fascistenmars door de binnenstad hebben gehouden. Nu moesten ze met minder genoegen nemen.
Natuurlijk zijn verboden van staatswege niets om op zichzelf te ondersteunen, ook niet als ze soms fascisten raken. Het staatsgezag is immers net zo goed onze vijand als het fascisme op straat. Maar dit verbod was wel degelijk onder antifascistische druk ontstaan, en in die zin een kleine overwinning. Het feit dat het de IS kennelijk ook verboden werd om hun antiracistische protest ook demonstrerend en niet alleen stilstaand te doen, is wel een stevige prijs. Heeft de organisatie daar stevig protest tegen aangetekend? In de volle openbaarheid? Op de Facebook-eventpagina van deze manifestatie merk ik er niets van.
Ik was één van degenen die besloten had niet louter te komen protesteren, maar om te proberen aan daadwerkelijk blokkeren, overstemmen van de Pegida-verzameling of aanverwante actie deel te noem. Als deel van een groepje uit Brabant trok ik dus naar Utrecht,, naar ACU, verzamel- en infopunt voor antifascistische actievoerders. Onderweg verzwikte ik mijn enkel maar dat bleek gelukkig meer schrik dan pijn te brengen.
We sloten ons in ACU aan bij een iets grotere groep, en trokken daarmee eerst naar de manifestatie van de Internationale Socialisten. Daar werden we eventjes onderdeel van een opkomst van enkele honderden mensen. Dat vond ik helemaal niet slecht, en onder de deelnemers zag ik opvallend veel migranten. Het is de organisatie goed gelukt om een veekleurige groep mensen op de been te krijgen. Dat is iets waar de anarchistisch / autonome stromingen, het soort bewegingen waarbinnen ik als antifascist actief ben, aanzienlijk meer moeite mee heeft, naar mijn idee: mensen van allerlei achtergronden en kleuren samen in actie helpen komen. Daar is werk te doen.
Maar daarmee zijn mijn complimenten voor de manifestatie ook wel weer bijna op. Ik kwam aan tijdens een toespraak vanuit de organisatie waarin we getrakteerd werden op algemeenheden over bezuinigingen die bestreden moesten worden, woningen die gebouwd moest worden en een andere maatschappij nagestreefd moest worden dan de huidige kapitalistische maatschappij. Zeer waar, evenals de oproepen die sprekers deden voor een welkom jegens vluchtelingen. Maar je zou toch denken dat ook verontwaardiging over het feit dat even verderop fascisten zich konden opmaken voor een als manifestatie verpakte intimidatiepoging, ook tot het pakket van de actie behoorde. Daarvan merkte ik weinig.
Na deze spreker kregen we ook nog iemand van GroenLinks. Ik ga daar verder nu maar niets over zeggen. Deze werd gevolgd door een speech die ik wel indrukwekkend vond, als ik het goed meekreeg van een moskeevereniging of iets dergelijks. Precieze details over de exacte sprekerslijst heb op het Facebook-event trouwens niet kunnen vinden, alleen een kennelijk incompleet lijstje voornamen plus organisaties. De enige op dat lijstje die het eventueel zou kunnen zijn was “Mohammed (vluchteling uit Syrië)” maar ik meen toch een officiëler omschrijving te hebben gehoord vanaf het podium. Hoe dan ook, deze man sprak heel formeel en waardigover de haat en het geweld – “stukken Pegida”- zoals hij ze metaforisch noemde. Stukken Pegida in Turkije, met dodelijke gevolgen; in Syrië waar hij nadrukkelijk de bommengooierij van alle kanten aan de kaak stelde. Het was een waardige oproep tegen de haat waar Pegida zo duidelijk een exponent van is. En het klonk doorleefd.
Overigens was er bij de eerdere sprekers wel iets opvallends: zo routineus ze soms klonken, zo betrokken was het applaus dat naar mijn gevoel niets plichtmatigs had. Kennelijk was dit toch wat mensen op een dag als deze wilden horen en als bemoediging ervaren. Maar bij mij wekte met name de eerste twee genoemde sprekers ergernis. Focus op daadwerkelijk tegenwerken van Pegida ontbrak, terwijl dat toch was wat deze dag nodig had en belangrijk maakte.
Gelukkig had de groep met wie ik optrok een eigen plan getrokken. We verlieten de manifestatie en gingen in een stelle en aanvankelijk zwijgende wandeltocht richting binnenstad. Neude, afslaan de winkelstraten in, vrij opeens leuzen roepend:“Welkom, welkom, vluchtelingen welkom!”, “Geen man, geen vrouw, geen mens is illegaal!”, “Say it loud, say it clear, refugees are welcome here!” Politie was ons natuurlijk al snel gevolgd. Dít was actie voeren. Het snelwandelen werd opeens rennen, en zelfs de verwzikte enkel werkte gewoon mee. Politielijntje toen zo ń winkelstraat op de Oude Gracht uitkwam: twee fietsagenten, nog enkele anderen. We waren aan het red nnen, we braken snel dor dat lijntje heen en de politie had het nakijken. Nog een rennende zigzag, ik dacht mijn maten kwijt te zijn maar zag ze gelukkig al snel weer. We waren v naast Hoog Catharijne. Voor ons in de verte lag Vredenburg, het trefpunt van de fascistenhordes. Voor ons stonden echter ook twee agenten te paard. Die begonnen ons nu terug te drijven. De groep bleef bijeen, en kwam tot stilstand in een straatje tussen Steenweg en Oudegracht.
Politie te paard voor ons. Politie te paard achter ons. Meer ME, en eerst ook nog zichtbaar een groep stillen, agenten zonder uniform, een arrestatieteam wellicht? Zij verdwenen echter uit beeld. We stonden ingesloten, en haakten in, een rij met gezicht de ene kant op, een rij met het gezicht de andere kant op. Zo stondenw e een tijd lang leuzen te roepen en te zingen. Bovenstaande slogans, aangevuld met “Olala, Olélé, Solidarité avec les sans papiers” maar ook “get those animals off those horses!” ,“Politie, fascisten, staatsterroristen!”. En weer: “Say it loud, say it clear, refugees are welcome here”. Advies van mede-activiste voor het geval we gearresteerd zouden worden: “Don ’t say anything. Ask for Jebbink and a cup of tea”. Jebbink was de naam van de advocaat die voor ons klaarstond. Even later weerklonk ritmisch: “Jebbink and a cup of tea!” Zo voer je actie en heb je nog plezier ook terwij de politie zich klaarmaakt voor wat ze dan ook weer van plan zijn.
Ik verwachtte dat dit in arrestatie en mogelijk klappen van politiekant zou eindigen. Eigenlijk was die verwachting een beetje raar, zo realiseerde ik me me na er over gepraat te hebben met anderen. Of toch niet? Voor welk strafbaar feit hadden ze ons dan wel wille aanhouden? Leuzen roepend lopen din groepsverband? We zijn geen moment duidelijk ‘ gevorderd’ om niet verder te lopen, om onze actie te beëindigen of wat ook. Er was geen gebiedsverbod of iets dergelijks. Er was ‘alleen maar’ heel veel politie, overal in de binnenstad trouwens, met busjes en agenten her en der. En daar zat natuurlijk de clou. Ze hadden geen formele reden om ons op te pakken. Ze hadden echter wel de macht ertoe, en we liepen wat hun betreft wel in de weg. En we weten dat ze zich aan hun eigen regels lak hebben als dat zo uitkomt. Zo héél raar dat we op een vervelende afloop rekenden was het nu ook weer niet.
Groot was de blijdschap dan ook toen een agent iets zei van: “We gaan jullie nu terug rijden naar het Janskerkhof”. Kennelijk hadden ze geen zin in de heisa van het oppakken van dertig (1) strijdbare mensen, om ze vervolgens na de standaardprocedure op politiebureaus ons na een paar uur weer te laten gaan. Nu deden de agenten dat rijden dat ze aankondigden zelf, wij liepen gewoon. Luid leuzen roepend, vervuld van toch iets van triomf, arriveerden we na wat toch een hele zichtbare felle demonstratie van antifascisme, weer op het Janskerkhof. Daar werden we warm door mensen van de manifestatie die we eerder hadden verlaten en die kennelijk net was afgelopen.
De balans was van dit stuk actie was best positief. We hadden het Pegida-terrein niet bereikt maar we kwamen aardig dichtbij. En we hebben ons protest en onze solidariteit met vluchtelingen zeer nadrukkelijk in een bepaald niet lege binnenstad van Utrecht laten horen. Dit alles zonder mensen kwijt te raken via arrestatie, en zonder dat we in de actie gewond werden. Zoiets noem ik een kleine maar niet onbeduidende overwinning. Niet gek, wat je allemaal kunt bereiken met goede leuzen, stevig doorlopen, bij elkaar blijven en een flinke stoot adrenaline!
Teruggekeerd bij ACU vernamen we stukje bij beetje wat er elders was gebeurd. Dat er daadwerkelijk antifascisten met een zeer zichtbaar spandoek te midden van de, natuurlijk agressief reagerende fascisten. Ik heb op internet iets gezien van vechtpartijen, en ik hoorde ook dat deelnemers aan de Pegida-actie stenen uit de grond trokken. Dat is natuurlijk geweldig: een club die zo haar best doet om als keurig over te komen, en keihard door de mand valt als weinig meer dan een samenraapsel agressieve halve en hele nazi ‘s.
Dit en soortgelijke berichten versterkten het gevoel dat het voor antifascisten best een goede dag werd. Intussen was ook duidelijk dat er in de stad groepjes nazi ’s rondhingen die juist ook na afloop van de Pegida-actie gevaarlijk konden zijn. En het aantal mensen dat aan de Pegida-samenkomst deelnam bedroeg met 150 toch iets meer dan ik de laatste dagen was gaan denken en hopen. Veel van deze berichten komen van een timeline die na te lezen is, onder meer via Indymedia. Daar lees ik intussen dat het aantal Pegidisten op Vredenburg 100 tot 150 bedroeg. Maar de fascisten waren niet allemaal op Vredenburg. Dus in totaal waren het er iets meer. Griezelig.
Het feestje van Pegida is gelukkig een beetje in het honderd gelopen, door ons toedoen, waarbij ‘ons’ nadrukkelijk op alle actieve antifascisten en antiracisten slaat. Maar het feit dat wij – alle antiracisten en antifascisten samen, van IS tot en met degenen die op Vredenburg doordrongen – met wat meer zijn dan al die aanwezige fascisten bij elkaar, is op zichzelf weer helemaal géén reden voor triomfgevoel. Als ‘outnumbering them’ niet eens meer bij voorbaat vast staat, dan is de situatie wel heel erg zorgelijk. Dat het getalsmatige verschil in ons voordeel niet enorm is, is dat wel degelijk ook. Ik herinner me tijden – in de jaren negentig van de vorige eeuw – dat fascisten van destijds bijvoorbeeld Centrumpartij en Centrumdemocraten amper honderd mensen bijeenbrachten, terwijl antifascisten dan zo dicht bij mogelijk probeerden te komen met vele honderden, soms boven de duizend mensen. Dat soort verhoudingen zie ik graag terugkeren – om te beginnen.
Terug naar de dag zelf. We – mensen van het groepje waarmee ik de hele dag op pad was – besloten dat het voor ons genoeg was geweest. Even aarzelden we nog, toen het nieuws binnen kwam dat nazi ’s onderweg waren richting moskee in Lombok, een wijk in Utrecht waar veel migranten wonen. Moesten we niet gaan helpen als het nodig werd die te verdedigen? Mensen van ons trokken het echter niet, en we gingen met een voorzichtige omweg naar hert station en vervolgens naar huis. Het was mooi geweest, wat mij betreft met de nadruk op ‘mooi’.
Volgende etappe in de strijd tegen racisme en fascisme: de demonstratie “Refugees Welcome! Stop de rechtse hetze!”. Gisteren wees ik al op de noodzaak om daar breed, online via Facebook of anderszins en offline toe op te roepen en er vooral echt in groten getale aan deel te nemen. De gebeurtenissen van vandaag onderstreepten zowel de noodzaak om mee te doen als ook de mogelijkheid om van die demonstratie een omvangrijk en springlevend stuk antiracistische strijd te maken.
Noot (1) aangebracht op 11 oktober, 23.27 uur: daar stond eerst veertig. Dat was een te hoge inschatting, denk ik nu ik terugkijk en ook berichtgeving lees.
Peter Storm