dinsdag 6 december 2016
Twee actievoerders zijn gisteren door een rechtbank veroordeeld wegens “smaadschrift”. Hun vergrijp? Zij hadden een bedrijf dat een gevangenis heeft gebouwd waar vluchtelingen worden opgesloten om vervolgens gedeporteerd te worden, ervan beschuldigd een gevangenis te bouwen waar vluchtelingen worden opgesloten om gedeporteerd te
worden. Anders gezegd: hun vergrijp is dat ze zeiden wat dit bedrijf ook werkelijk deed. En ze spraken daar schande van. Dáárom worden ze veroordeeld: omdat ze de kritische waarheid uitspraken. Dat is al schokkend en schandelijk. Maar wat helemaal benauwend is, dat is de doodse stilte rond dit vonnis tot nu toe . Waar blijft de storm van verontwaardiging van activisten, journalisten, schrijvers, wetenschappers, van iedereen die kritische zin aan medemenselijkheid zou willen paren?
Waar gaat het precies om? Bouwbedrijf De Vries en Verburg heeft op Kamp Zeist een gezinsgevangenis neergezet, een gesloten locatie om vluchtelingengezinnen op te sluiten. In die gevangenis houdt ‘Justitie’ deze mensen vast om ze vervolgens het land uit te zetten, soms rechtstreeks hardhandig, altijd rechtstreeks gedwongen. De Anarchistische Anti-deportatiegroep Utrecht AAGU heeft hier fel campagne tegen gevoerd. En zo gebeurde het dat twee actievoerders gearresteerd werden omdat ze posters plakten met de tekst: “Bouwbedrijf De Vries en Verburg – Uw duurzame partner in deportatie – bouwt vol trots een gezinsgevangenis voor vluchtelingen op kamp Zeist”. Dat was op 5 april van dit jaar. Op de kop af acht maanden later, op 5 december, stonden de twee mensen voor een rechtbank in Den Haag. Aanklacht: smaad, om precies te zijn “smaadschrift”. Het bedrijf zelf had kennelijk aangifte gedaan, het Openbaar Ministerie ging er mee aan de haal, en gisteren bleek ook de rechter er in mee te gaan want die wees als vonnis: schuldig. Er komt nog wel hoger beroep, maar de toon is wel gezet. Deze gerechtelijke uitspraak is verachtelijk repressief.
De afwegingen van de officier van ‘Justitie’ (OvJ) ende rechtbank zijn doodeng, en het is zeer verontrustend dat deze uitspraak geen voorpaginanieuws is. Het is stuitend dat er geen luid hoorbare alarmbellen zijn gaan rinkelen bij Amnesty, een club die toch zegt op te komen voor mensen die vreedzaam hun mening uiten, hetgeen precies is wat de twee mensen deden. Het is stuitend dat journalisten zich niet of nauwelijks laten horen, net zo min als verder vrijwel alles en iedereen die een beetje serieus voor vrijheid van kritiek en actie opkomt.
OvJ en rechtbank zeggen feitelijk: het woord ‘deportatie’ mag niet, want het roept associaties op met de deportaties onder de nazi ’s in de Tweede Wereldoorlog, en dat schaadt de goede naam van het bedrijf. Dat is een rare enge draai: de norm voor strafbaarheid is kennelijk niet eens de betekenis van het woord, maar de manier waarop het bij het bedrijf overkwam.
De gekwetsheid van het bedrijf is het criterium voor de strafbaarheid. Gek genoeg is de gekwetsheid van zwarte mensen wegens de racistische Zwarte Piet-figuur officieel géén criterium om die Zwarte Piet-figuur af te schaffen, hetgeen natuurlijk allang gebeurd had moeten zijn. Bedrijven zijn in deze maatschappij kennelijk belangrijker dan mensen, en helemaal belangrijker dan zwarte mensen.
De verdediging voerde het feit aan dat de Marechaussee, de dienst die uitzettingen verzorgt, zelf de mensen die uitgezet worden als “deportees” aanduidt. Joke Kaviaar , één van de twee actievoerders die voor de rechter stonden, onderbouwde en documenteerde dat in en onder haar slotwoord voor de rechtbank. Het werd van tafel geveegd.
De locatie als ‘gevangenis’ aanduiden bleek eveneens n iet te mogen, want de vluchtelingen werden niet voor straf opgesloten maar louter als ‘maatregel’. Alsof dat iets afdoet aan het feit dat ze onvrijwillig opgesloten zijn door de staatsmacht, hetgeen toch een vrij aardige definitie van ‘gevangen houden’ is. Het komt er op neer dat je deportatie geen deportatie mag noemen, en een gevangenis geen gevangenis. Het komt er dus op neer dat je de zaken niet mag ‘benoemen’, zoals dat tegenwoordig schijnt te heten.
Daarbij voert het OM nog een zeer griezelig argument aan. Actievoerders vielen met hun tekst het overheidsbeleid aan via een bedrijf. “De kritiek op het overheidsbeleid wordt hier geuit over de rug van een particulier bedrijf. Dat is grievend en dus smaadschrift”. Maar dat is gevaarlijke onzin. Het gaat hier niet om kritiek “over de rug van” een bedrijf. Het gaat hier om de kritiek op de rechtstreekse medeplichtigheid van dat bedrijf aan misdadig overheidsbeleid. Als het volgens justitie toelaatbaar is om het overheidsbedrijf te kritiseren in de gekozen bewoordingen – iets wat de rechtbank impliciet erkent! – dan is het niet meer dan logisch dast hetzelfde ook geldt voor bedrijven die aan dat overheidsbeleid meewerken door faclititeiten voor de uitvoering ervan tebouwen en daar geld aan te ‘verdienen’ . Profiteren van gevangenhouding en deportatieverdient precies het soort scherpe veroordeling als waarvoor de twee actievoerders worden vervolgd.
Het komt er dus op neer dat je over bedrijven nog minder mag zeggen dan over beleid en politici. Want, zoals tijdens de rechtszitting werd aangestipt, een eerder proces rond een poster waarin toenmalig minister Rita Verdonk leidde tot vrijspraak. Het betrof hier de befaamde poster ”Reisburo Rita – arrestatie, deportatie , crematie – adequaat tot het bittere eind” – bleek volgens justitie uiteindelijk niet strafbaar. “Volgens de OvJ ong vergelijkbaar, want daarmee werd een politiek verantwoordelijke aangeklaagd” – en geen commercieel medeplichtige zoals nu, zo kunnen we daaraan toe voegen. Politici hard aanvallen mag nog een beetje wel, bedrijven aanvallen mag een beetje steeds minder.
Het komt er op neer dat je wel ‘foei’ mag zeggen tegen de NSDAP en de SS wegens het vergassen van joden, maar dat je geen ‘foei’ mag zeggen tegen het bedrijf IG Farben omdat die het gifgas Zyklon B hebben geleverd. Het komt er in zekere zin op neer dat je textielbedrijven in bijvoorbeeld Bangladesh die goedkope kleren maken door middel van kinderarbeid, in gebouwen waar groot brandgevaar bestaat, daar niet scherp op aan kunt spreken, want zij zijn niet verantwoordelijk voor het beleid dat dit allemaal mogelijk maakt.
Historici die de jodenvervolging beschrijven, journalisten die bedrijven extra kritisch onder de loep nemen, ze mogen dus wel extra op hun woorden passen als ze binnen de door ‘Justitie’ gisteren getrokken grenzen van de censuur willen blijven. De vrijheid om kritisch te schrijven over aan onderdrukking en vervolging medeplichtige bedrijven heeft gisteren een gevoelige juridische klap gekregen. Net als journalisten die willen schrijven over bedrijfspraktijken en die meer willen doen dan het overschrijven van persberichten van ondernemingen en de overheid.
We kunnen het daar niet bij laten zitten. Dat deden de twee vervolgden ook al niet: die stonden van te voren openlijk met de poster tegen het medeplichtige bouwbedrijf. Die tekst. online uitermate beschikbaar, printbaar en plakbaar, kunnen we dus maar beter blijven verspreiden, één omdat het een belangrijke waarheid bevat en twee om het verbod zo krachteloos mogelijk te m aken en een lange neus naar zowel bedrijf als naar ‘Justitie’, te blijven trekken. Hun verboden verdienen de papierversnipperaar.
De verantwoordelijken – bedrijf, Openbaar Ministerie, rechtbank – horen een hoogst onaangename wind van voren te krijgen. De wind van voren, van iedereen die voor vluchtelingen opkomt, tegen gevangenhouding en deportatie. Van iedereen die sowieso kritisch zowel overheidsbeleid als bedrijfsactiviteit kritisch wil kunnen volgen. Voor iedere voorvechter derhalve nan vrijheid en van solidariteit. Doorbreek die beklemmende stilte!
Peter Storm