zaterdag 16 juli 2016
De bevolking van Frankrijk loopt gevaar, en de dreiging komt van hogerhand. De reactie van president Hollande, premier Valls en collega-autoriteiten op de slachting in Nice bestaat enerzijds uit het verlengen van de noodtoestand, ofwel uit beleid dat niet aantoonbaar – aantoonbaar niet, kun je welhaast zeggen – helpt tegen aanslagen als deze. Daar heb je dus niets aan, maar het kost wel geld en hulpbronnen en vooral vrijheid. Anderzijds omvat die reactie maatregelen die de kans op nieuwe aanslagen juist extra vergroten: het opvoeren van de aanvallen in Syrië en Irak, hetgeen nieuwe reacties in de hand zal werken, waaronder gewelddadige. Beleid dat niet helpt dus, plus beleid dat zaken erger maakt. Dat is het antwoord van de Franse heersers, en dat maakt die heersers tot gevaar voor de maatschappij.
Opvallend bij dit alles is de kloof tussen aan de ene kant wat we weten over de aanslag, en aan de andere kant hoe autoriteiten er op reageren. We weten dat een eenling met een vrachtwagen inreed op een feestende menigte, links en rechts zwenkend en mensen de dood of het ziekenhuis in reed. We weten dat hij ook nog het vuur opende. Uiteindelijk schoot te politie hem dood. We weten inmiddels het één en ander over de hoogstwaarschijnlijke dader, Mohamed Lahouaiej-Bouhlel. Hij was 31 jaar, Franse Tunesiër, getrouwd maar gescheiden van zijn vrouw, vader van drie kinderen. Ooit een voorwaardelijke straf wegens betrokkenheid bij ruzie en geweld. Hij zou “uit zijn huis (…) zijn gegooid omdat hij zijn vrouw zou hebben geslagen”, van wie hij gescheiden is gaan leven. Iemand die nogal op zichzelf was, naar verluidt niet teruggroette als hij begroet werd. Een nogal eenzame figuur, die bij herhaling wegens agressief gedrag en ook diefstal, in de problemen raakte. Geen bijster gelukkig mens, kennelijk.
En het was iemand die nadrukkelijk niet opviel als bijzonder religieus. Nergens blijhjkt jihadistische interesse uit. Opvallend is ook dat, bijna 24 uur na de moordpartij, niemand de daad heeft opgeëist, Bij eerdere aanslagen was IS er vrij snel bij. Nu nadrukkelijk niet. Overigens betekent het opeisen door IS van een aanslag ook nog niet dat die club het gedaan heeft. Je kunt zoiets beter zien als een dikke Vind-ik-leuk van een groepering die aan Facebook niet genoeg heeft om haar geldingsdrang te demonstreren. Maar het suggereert dan in ieder geval wel iets van verwantschap. Zelfs dat ontbreekt. Er is simpelweg geen enkele grond om deze daad als jihadistisch terrorisme te framen Misschien moeten de Grote Onthullingen in die richting nog komen, maar reacties van hogerhand hebben de samenhang al ingevuld voordat er enige samenhang te vinden was. Daarmee wordt weer voeding gegevan aan mopslimhaat, aan opgeklopte afkeer van ‘het islamitisch gevaar’. Een uitermate kwaadaardig patroon krijgt nog eens bijvoeding ook.
Dat is dus de andere kant: de reacties van het gezag. Premier Valls zei, zonder enige bewijsvoering, dat de “dader (…) zeer waarschijnlijk gelieerd (was) aan radicaal islamitische kringen”. Zelfs in zijn eigen justitietop vindt dit geen steun: “Justitie stelde vrijdagavond dat Bouhlel niet bekend stond als geradicaliseerd en niet bekend was bij de Franse veiligheidsdiensten.” Het belettepresident Hollande niet om de aanval in het kader van de “strijd tegen terrorisme” te plaatsen. “Niets zal ons doen wijken in onze wil om het terrorisme te bestrijden. We zullen onze actioes versterken in Irak en in Syrië. We zullen degenendie ons op onze eigen bodem aanvallen, blijven bestoken.” En hij kondigde aan dat de noodtoestand, waarvan juist gisteren bekend werd dat die op 26 juli zou worden opgeheven, alsnog met drie maanden zou worden verlengd.
En daar zien we dus de absurditeit in haar volle, naakte glorie. Er is een eenling die een moordpartij aanricht om onduidelijke reden, zonder aanwijsbaar politiek motief. Wart doen de Franse machthebbers? De oorlog die ze al voeren uitbreide. Die oorlog heeft als officieel doel: het bestrijden van terrorisme, in het bijzonder dat van Islamitische Staat. Zal dat mensen weerhouden die in de problemen zitten, gefrustreerd en opgefokt zijn, botsen met mensen in hun omgeving, kennlijk suicidaal worden of iets dergelijks, en in het zoeken van de eigen dood zoveel mogelijk mensen daarin meeslepen? Zal dat nieuwe versies van Nice gaan voorkomen?
En die noodtoestand, de aanfluiting van het decennium, maar wel een hele akelige. Die noodtoestand was volop van kracht gisterenavond tijdens het drama. Het heeft dat drama dus niet voorkomen. Hoe gaat het verlengen van diezelfde noodstoestand dan nieuwe soortgelijke drama ’s voorkomen? “De afgelopen tijd is er veel discussie geweest over de noodtoestand (…) De vraag was of die niet beter gestopt kon worden om dat het nut niet erg duidelijk is. Hetzelfde geldt voor de inzet van militairendie op straat patrouilleren en belan grijke gebouwen bewaken. Mensen vragen zich af hoe veel dat uithaalt.”Aldus in Trouw een correspondent in Frankrijk , die wel zegt dat die noodtoestand “niet zonder effect (is). De regering heeft zo wel meer bevoegdheden.” Ja, om mensen op te sluiten en huiszoekingen te verrichten. “Maar dat de noodtoestand nu weer verlengd wordt terwijl er al verschillende aanslagen zijn gepleegd, benadrukt de machteloosheid van Frankrijk” stelt hij.
Machteloosheid? Of behendig gebruik maken van de paniek die aanslagen teweeg brengen om bevoegdheden van staatsinstanties sowieso verder uit te kunnen breiden, op weg naar een steeds repressiever regime met een steeds wezenlozer democratische facade? Want dat is wel belangrijk. Die noodtoestand haalt best veel uit, tegen de vrijheid van vooral donkere, arme mensen, vooral mensen met een Noord-Afrikaanse achtergrond. Het is wellicht ook best een handig ding als je demonstraties tegen een gehate arbeidswet in wil perken, al is ook dat – gelukkig! – niet helemaal gelukt. Alleen tegen aanslagen heb je er niet veel aan. En het zou best eens kunnen dat politici en veiligheidsfunctionarissen zich dat best realiseren ook. Zo niet, dan zijn ze ook nog eens volslagen incompetent.
Ja, en dan die bommengooierij op Syrië en Irak, waar Frankrijk, maar ook Nederland, vol overgave aan meedoet. Die heeft aanslagen als deze dus al niet voorkomen. Sterker, ze draagt aan aanslagen bij. De aanslag in Nice had – voorzover we nu weten – niets met IS-achtige motivaties te maken. Andere aanslagen in Frankrijk hadden dat wel. Deel van die motivatie bestaat uit streven naar vergelding voor Westerse bommen, granaten, raketten op Syrië en Irak, voor het optreden van Westerse bezettingstroepen in Irak maar ook in Palestina.
Nee, vergelding plegen door onschuldigen op Parijse terrassen neer te maaien, deugt niet. Maar het valt niet te ontkennen dat dit vergeldingsmotief meespeelt in de motivatie van mensen die zich bijvoorbeeld bij IS aansluiten of er een mini-franchise van beginnen. Hoe meer er wat zulke mensen betreft te vergelden valt, hoe groter de kans dat er nieuwe wrekers, nieuwe aanslagplegers, zullen opstaan. Willen we dat proces doorbreken en stopzetten, dan is het stopzetten van iedere Westeerse oorlogvoering in en rond het Midden-Oosten gewoon wijsheid en noodzaak.
Er is geen rechtvaardige reden die daar tegenover staat en tot voortzetting van die oorlogen drijft. Het is dus geen kwestie van ‘toegeven aan terroristen. Het is een kwestie van stoppen met iets waar sowieso nooit mee had mogen worden begonnen, en dat ook nog eens aanslagen voedt. Bommen op mensen gooien jaagt mensen de dood in, mensen wiens misdaad is dat ze leven in gebied waar IS domineert. Dat maakt mensen die zich het lot van die slachtoffers aantrekken omdat ze er een band mee voelen, om wat vor reden dan ook, nogal eens kwaad. Soms redeloos kwaad, maar dan nog heeft de kwaadheid wel een reden. Westerse staten dienen te stoppen met die kwaadheid van redenen te voorzien.
Maar wat doet Hollande? Een schepje er bovenop! Hij is daarmee bij voorbaat al ernstig medeplichtig aan de volgende aanslag die in dit soort vergeldingsdrang wortelt. En dat als antwoord op een aanslag in Nice die met die vergeldingsdrang weinig tot niets heeft uit te staan. Absurder en schadelijker reactie is nauwelijks denkbaar.
Precies die absurde, schadelijke, oorlogszuchtige houding van de Franse heersers – en van Trump, en van Wilders, en noem ze e allemaal maar op – maakt deze Franse heersers – en Trumnp, en Wilders en noem ze allemaal maart op – tot bedreiging van de bevolking. Niet alleen van de Franse bevolking trouwens.
Overigens is er juist ook in Frankrijk een traditie in het afrekenen met gevaarlijke leiders. Iets met een Bastille die destijds niet helemaal vergeefs werd bestormd. Dát lijkt me een traditie die juist nu tegen de machthebbers – de Franse, en alle andere – weer eens uit de mottenballen mag worden gehaald.
Peter Storm