Een half jaar Trump vertaalde zich in de Verenigde Staten zelf vooral in een half jaar repressie, razzia’s, corruptie en reactionair Twitter-gezeur. In de rest van de wereld – in het bijzonder in het Midden-Oosten – betekende datzelfde halfjaar Trump een dramatische escalatie van Amerikaanse militaire terreur.
Trumps binnenlandse beleid stuit op forse weerstand. De aanval op Obamacare liep bijvoorbeeld vooralsnog vast op Congressionele tegenwerking aangevuld met veel te beschaafd protest. De zogeheten moslimban, het inreisverbod tegen mensen uit een reeks voornamelijk door moslims bewoonde landen – moest terug naar de tekentafel voor aanpassingen wegens felle directe actie gevolgd door juridische procedures. Maar de eindeloze en opgevoerde bommengooierij op Syrië en Irak, de activiteiten daar van Special Forces en dergelijke, het gebeurt allemaal zonder tegenstand van enig formaat. Het is een angstaanjagende ontwikkeling die veel meer aandacht verdient dan die krijgt. Maar eerst, een aanloopje.
1.
Het voorgenomen buitenlandse en militaire beleid van Trump en zijn team kenmerkt zich door een bescheiden accentverschuiving, maar vooral door het opvoeren van geweld dat eerder in gang was gezet. Onder Obama zat de VS, samen met haar NAVO-bondgenoten, op ramkoers met Rusland. Dat betrof onder meer Oekraïne en aangrenzend Oost-Europa waar Poetin de Russische invloedssfeer probeerde te herstellen, wat botste met pogingen van de NAVO haar bereik oostwaarts uit te breiden. NAVO-troepen in Baltische staten, steun aan een via een gemanipuleerde volksopstand in Oekraïne aan de macht gebrachte rechtse regering tegen door Rusland gesteunde, overigens evengoed hard rechtse verzetsbewegingen in het Oosten van dat land, er was conflictstof genoeg. Obama koos een harde lijn, maar Clinton – Democratisch presidentskandidaat – zou die lijn eerder nog wat harder maken, zo viel uit haar woorden en haar houding als minister van buitenlandse zaken in Obama’s eerste ambtstermijn af te leiden.
De ramkoers met Rusland betrof ook het Midden-Oosten. Daar voerde Obama een beleid gericht op verzwakking van Iran en staten waarmee Iran zich had verbonden.. Zo’n staat was Syrië onder Assad. Dus benutte de VS de protestbewegingen die de Syrische variant van de Arabische Lente uitdrukten. Washington bracht een al eerder gelanceerd streven naar ‘regime change’ weer tot leven, assisteerde gewapende oppositiegroepen in en om het Vrije Syrische Leger (of wat daarvoor doorging) met wapens en advies en maakte duidelijk dat Assad maar beter kon vertrekken. Flinke delen van een opstandsbeweging die wel degelijk wortelde in rechtmatige verlangens naar vrijheid en sociale rechtvaardigheid tegen een snoeiharde dictatuur, werden gemanipuleerd en omgevormd tot hulptroepen van het Amerikaanse imperium. Zo bestookte de VS niet alleen Assad, maar ook het regime in Iran, dat Assad met gewapende eenheden steunde. En de VS liep er Rusland mee voor de voeten, dat in Syrië een marinebasis had en het bewind van Assad krachtig ondersteunde.
Maar de hele regime-change-politiek van Obama was nogal halfslachtig. Steun aan gewapende groepen werd opgevoerd in 2012 en 2013, en vervolgens weer fors ingeperkt. Saoedi-Arabië werd te verstaan gegeven dat het zich ook moest inhouden in haar steun aan dit soort groepen. Een gifgasaanval in 2013, door Obama aan Assad toegeschreven, leek eerst aangemerkt te worden als reden om tot Amerikaans militair ingrijpen over te gaan, conform een eerdere Amerikaanse waarschuwing over een ‘rode lijn’waar Assad maar beter niet overheen kon gaan door met sarin te gaan gooien. Maar dat Amerikaanse ingrijpen gebeurde vervolgens niet toen Rusland Assad zover kreeg dat ze haar chemische wapens onder toezicht plaatste.
De Amerikaanse halfslachtigheid had redenen. De meest effectieve gewapende strijdgroepen tegen Assad waren vaak extreem-conservatieve Soennietische milities, soms regelrecht aan Al Qaeda verbonden. Assads bewind vervangen door een fundamentalistische regering geleid door krac hten die diep vijandig tetgenover de VS stonden was in ede optiek van Obama ook niet in het belang van die VS. Assad op zijn plek laten echter evenmin. Dus kregen we gezwabber te zien, waarin Amerikaanse steun geboden werd aan ‘gematigde rebellen’, niet aan jihadisten. Helaas voor de VS was die scheidslijn helemaal niet zo duidelijk, de gematigde rebel van vandaag bleek morgen alsnog een fundamentaslist te zijn, en wapens die aan de ene groep geleverd werden, kwamen in handen van anderen terecht. En van CIA-instructies aan gewapende strijders dat ze vooral tegen jihadisten moesten vechten, meer dan tegen Assad, wilden die strijders vaak weinig weten. Logisch: die jihadisten vochten net als zij tegen Assad. Zo deed de VS haar best om de strijd tegen Assad te stimuleren zonder dat die strijd de jihadisten – de meest invloedkrijke kracht in de anti-Assad-strijd – aan de macht moest brengen.
Onder die jihadisten dook een groep op die we kennen als IS. Daar ging de VS vanaf 2014 bommen op gooien. Zo voerde de VS twee oorlogen tegelijk, eentje tegen Assads regime, en eentje tegen groepen die óók oorlogh tegen Assads regime voerden. Geen wonder dat het met geen van beide oorlogen bijzonder opschoot. Vanaf oktober 2015 begion Rusland haar bondgenoot in Syrië extra steun te geven, in de vorm van grootschalige luchtaanvallen, op IS maar vooral ook op andere gewapende groepen waar het bewind last van had. Toen vocht de VS enerzijds aan dezelfde kant als Rusland, tegen IS en geestverwanten. Tegelijk stonden VS als tegenstander van Assad, en Rusland als Assads bondgenoot, lijnrecht tegenover elkaar. Een complexe, riskante toestand, die ik hierboven nog zeer vereenvoudigd heb weergegeven.
Wat Trump beoogde, leek op een koerswijziging. Voor hem was de mensenrechtenriedel die Obama graag afstak als hij eventjes geen doewitten voor zijn drones aan het selecteren was, niet zo interessant. Naakte, niet door mooie woorden verhulde machtspolitiek stond weer vooraan. Assad hoefde van Trump niet persé weg, zolang hij niet al te openlijk met gifgas gooide. De vijandschap met Rusland hoefde van Trump ook niet zo nodig. De NAVO vond hij ook niet zo interessant, en NAVO-landen moesten wat hem betreft vooral hun eigen bijdrage maar eens verhogen. Het leek te passen binnen een grotere geopolitieke verschuiving. Waar de VS sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw, samen met Europa en nadrukkelijk ook China, tegenover Rusland (eerst nog de Sovjetunie) stond, daar leek nu een soort omkering gaande: de VS onder Trump, samen met het Rusland van Poetin, tegenover China als vooralsnog vooral economische supermogendheid.
Tegelijk wilde Trump een einde maken aan de verschuivingen qua beleid rond Iran en Cuba. Onder Obama maakte confrontatie en intimidatie tegen die twee staten deels plaats voor diplomatie en handel, zonder dat het achterliggende doel – integratie van Iran en Cuba in een neoliberale wereld geleid door de VS – veranderde. Deze pragmatische verschuiving leek echter wel een welkom einde aan een wreed embargo tegen Cuba te brengen. Trump dreigde aan deze laatste verschuiving een einde te maken. Waar Trump wel op de onder Obama en eerder Bush ingezette lijn wilde doorgaan, dat was in de strijd tegen ‘moslimterrorisme’. Hij beloofde bommen en meer bommen op IS. Die laatste belofte is hij in ieder geval nagekomen, met catastrofale gevolgen.
2.
Wat zien we van dit alles in de praktijk? Kort over Iran en Cuba: daar heeft Trump inderdaad het ouderwetse dreigen en intimideren hervat. De deuren naar die landen gaan voor een flink deel weer dicht, en harde taal richting Havana en Teheran is terug. Hoe zit het met die strategische omkering: samenwerken met Rusland als bondgenoot? Er is niet heel veel van te merken. Rusland krijgt nog steeds kritiek it het Witte Huis wegens steun aan Assad, die nog steeds misdadig beleid voor de voeten wordt geworpen.
Maar er is wel iets veranderd. De retoriek dat Assad hoe dan ook weg moet, horen we uit het Witte Huis niet meer. En het beetje Amerikaanse militaire steun aan gewapende oppositie in Syrië gaat momenteel voor de bijl. Het CIA-programma om gewapende oppositie te assisteren, wordt afgebouwd, zo kwam onder meer via de Washington Post naar buiten. Het zou “deel uitmaken van een poging van de administratie (de Trump-regering, PS) om de betrekkingen met Rusland, dat samen met door Iran gesteunde groepen, grotendeels geslaagd is in het overeind houden van de Assad-regering in de zes jaar durende burgeroorlog”. (1)
Waar Trump intussen wel mee doorgaat, dat is de Amerikaanse luchtoorlog in Syrië en Irak. Sterker: die oorlog, aangevuld met grondoperaties en steun aan onder meer Iraakse maar ook Koerdische landstrijdkrachten, wordt enorm geïntensiveerd. De militaire operaties werden en worden gerechtvaardigd als een oorlog tegen Daesh/ Islamitische Staat (kortheidshalve: IS). In de praktijk is het een oorlog tegen de IS, tegen mensen die IS steunen, tergen mensen die IS eventueel zouden kunnen gaan steunen, tegen gemeenschappen die de pech hebben dat ze wonen waar IS actief is het komt neer op een oorlog tetgen de bevolkingen van grote delen van Syrië en Irak.
Wat beogen de VS ermee? IS is de VS vooral een doorn in het oog, niet vanwege de wreedheden die deze groepering bedrijft, maar omdat haar streven botst met beoogde Amerikaanse hegemonie in het vanwege grondstoffen voor de VS zo belangrijke Midden-Oosten. IS daagt de in koloniale tijden opgelegde grenzen tussen Irak en Syrië uit. IS poogt een macht te vormen die zich aan instructies uit Westerse hoofdsteden niets gelegen laat liggen. IS ligt dwars, en dat is voor Trump een doodzonde, zoals het voor Bush en Obama ook al een doodzonde was. Daarom probeert de VS IS te verpletteren. Met zeer grof, misdadig geweld.
3.
Zo waarschuwt die VS dan tegelijk alle andere krachten die het wagen de ambities van de VS te weerstreven. Wie wil weten hoe dat er uit kan zien, hoeft niet verder te kijken dan naar de mede door Amerikaanse luchtaanvallen geproduceerde puinhopen van Mosul in Irak. Die stad is negen maanden lang belegerd door Iraakse troepen met allerhande Amerikaanse steun, onder meer met luchtaanvallen. Volgens verslaggever Patrick Cockburn in Counterpunch hebben de operaties van alle kanten mogelijk meerdere tienduizenden levens gekost (2). IS liet mensen niet gaan, waardoor ze geen kant op konden toen pro-regeringstroepen beschietingen uitvoerden en Amerikaanse luchtaanvallen, of aanvallen van de coalitie (troepen van meevechtende staten, onder Amerikaanse leiding) plaatsvonden.
Amnesty International heeft aan Mosul een rapport gewijd: “At Any Cost” (3). De diverse strijdende partijen worden daarin gedocumenteerd van oorlogsmisdaden beschuldigd, IS maar ook de VS. “Volgens Airwars, een onafhankelijke onderzoeksgroep, veroorzaakten tussen 19 februari en 19 jun i aanvallen door Iraakse en coalitieteroepen de dood van minstens 3706 burgers”, en Amnesty zet erbij dat dit “zeer waarschijnlijk een onderschatting” is. Ter verduidelijking: de ‘coalitie’, dat zijn de landen die onder aanvoering van de VS oorlog tegen IS voeren, en daarbij dus samenwerken met de Iraakse regering. En deze verschrikkingen vonden plaats on der het presidentschap van Trump, en mede onder zijn verantwoordelijkheid.
Dit is een koloniale oorlog, waarin de door IS bedreven misdaden voornamelijk voorwendsel zijn voor de misdaden van de VS in de strijd voor Amerikaanse hegemonie. Die misdaden zijn aanzienlijk, en nemen snel toe. Dat was al duidelijk voor de verschikkingen van Mosul naar buiten werden gebracht door Cockburn en Amnesty. Ze zijn ook bepaald niet tot die Iraakse stad beperkt. Ook in Syrië is het vaak mis. “Minstens 106 burgers, waaronder 46 kinderen, zijn gedood in een reeks luchtaanvallen door de, door de VS geleide coalitie op een stad in ISIL-handen in het oosten van Syrië”, zo berichtte het Syrische Observatorium voor Mensenrechten volgens een Aljazeera-bericht op 6 mei (4). Dat Observatorium is een volgens kritische waarnemers niet zonder meer betrouwbare groep die in haar berichtgeving vooral graag Assad onder vuur neemt. Maar dat juist zij zo scherp is over de Westerse luchtaanvallen, maakt het bericht geloofwaardiger. ISIL is overigens een oudere afkorting voor wat ik als IS aanduidt. Veel van de slachtoffers zouden mensen zijn die juist uit door IS beheerst gebied waren gevlucht.
Dit past in een beeld van escalerend bloedig geweld, met oplopende aantallen slachtoffers. “Volgens een onderzoek door Airwars verricht voor The Daily Beast zijn er m minstens 2300 burgers gedood door luchtaanvallen van de coalitie vanaf 2015 tot aan het eind van de ambtstermijn van Obama eerder dit jaar. Maar in juli 2013, ruwweg een half jaar in Trumps presidentschap, zijn er waarschijnlijk al 2200 burgers omgekomen vanwege luchtaanvallen door de coalitie.” Dat is op Common Dreams te lezen (5). Het stuk gaat verder: “Dat vertaalt zich in pakweg tachtig burgerslachtoffers elke maand in Syrië en Irak gedurende het Witte Huis van Obama; gedurende Trumps korte verblijf in het Witte Huis was het ruwweg 360 per maand”, dus ruim vier keer zo veel.Het woordje ‘coalitie’ duidt hier weer op de VS en medeplichtigen, de landen die onder Amerikaans aanvoerderschap aan het bombarderen meedoen. Het tempo van massamoord , al zeer aanzienlijk onder Obama, is dus onder Trump nog eens flink opgevoerd.
Escalatie blijft niet beperkt tot Syrië en Irak. Er is ook nog Afghanistan, althans voorzover er van dat verbrijzelde land nog iets over is. Ook daar wil de VS onder Trump er weer eens een schepje bovenop gooien. “Militaire topadviseurs van Trump hebben een plan naar voren gebracht om het aantal Amerikaanse troepen in Afghanistan met 3000 tot 5000 te versterken, zo berichtte de Washington afgelopen maandag”, aldus Common Dreams de dag erna, dinsdag 9 mei (6). Dat zoude aanwezige troepenmacht, momenteel 8400 volgens het artikel, stevig versterken. Dat je er een oorlog mee kunt winnen die de VS ook niet wist te winnen toen ze er rond de honderdduizend soldaten liet rondlopen, is niet erg aannemelijk. Dat het aantal burgerdoden er niet kleiner op zal worden, valt te voorzien.
Trump accepteert intussen vrijwel openlijk een oorlogsreden: grondstoffen. “Volgens james Risen en Mark Landler van de New York Times is de Trump-administratie ‘aan het overwegen om een afgezant naar Afghanistan te stuyrebn om mijnbouwfunctionarissen te ontmoeten’ terwijl de president aanmoediging krijgt van Stephen Feinberg, het miljonairshoofd van DynCorp, en Michael Silver, het hoofd van American Elements, een bedrijf dat “zich specialiseert in de winning van zeldzame-aarde mineralen’” . Volgens de New York Times is Trump zelf niet zo happig op de Amerikaanse militaire rol in Afghanistan. Het perspectief van lucratieve grondstoffenwinning “zou een rechtvaardiging kunnen zijn voor de VS om bij het land betrokken te blijven”. (7) Kolonialer kan het nauwelijks.
Zo verrijst een beeld van Trump als brute oorlogspresident. Tom Engelhardt schetst: “In de eerste maanden van de Trump-administratie heeft de VS in essentie besloten tot een mini-surge van troepen en luchtmacht in Afghanistan; voor het eerst het grootste niet-nucleaire wapen voor de eerste keer ingezet in dat land; de Saoedi’s meer steun aangeboden in hun oorlog in Jemen; haar luchtaanvallen en speciale operaties in Somalië uitgebreid; is nieuwe militaire aanwezigheid in Libië aan het voorbereiden; troepen uitgebreid en de regels versoepeld voor luchtaanvallen in gebieden met burgers in Irak en elders; en US speciale operators en ander personeel in groeiende aantallen gestuurd naar zowel Irak als Syrië.”(8) Het loont trouwens om het citaat via de link in deze noot zel;f te bekijken; er zitten doorverwijzingen via hyperlinks in naar bronnen voor gedane beweringen. Oorlogvoering dus, in Irak, Syrië, Somalië, indirect in jemen en in voorbereiding in Libië (niet voor het eerst). En dat zijn alleen nog maar de eerste maanden.
Extra verontrustend is dat deze moorddadige militaire escalatie nauwelijks op tegenstand stuit. Kennelijk vinden ook heel veel progressieve mensen in de VS het wel best als in verre steden, dorpen, woestijnen en berggebieden mensen worden afgemaakt, met uit hun belastinggelden betaalde wapens, door uit hun belastinggeld betaalde soldaten. Ik zie daarvoor enkele redenen.
Eén: gewenning. Het gaat, met ups en downs, al bijna zestien jaar nauwelijks anders,sinds Bush de aanvallen van 11 september aangreep om zijn oorlog tegen terrorisme te lanceren. Protesten waren er wel, vooral rond het begin van de Irak-oorlog in 12003, maar die haalden vrij weinig uit. Veel mensen zijn ontmoedigd geraakt en murw. Twee: de Obama-factor: de huidige reeks luchtaanvallen werden in 2015 op gang gebracht door Obama, de held van veel te veel progressieven. Het is voor deze progressieven psychologisch wellicht lastig om nu te gaan protesteren tegen iets dat destijds door hun held is gelanceerd en waar ze destijds over zwegen. Drie: IS als oorlogsmotief. Mensen verafschuwen die IS, en dat is terecht. Maar via die afschuw laten tevelen van ons zich meeslepen in steun aan, of tenminste het tolereren van, de Amerikaanse oorlogspolitiek. Bommen gooien uit naam van een strijd tegen die verafschuwde IS is kennelijk voor veel mensen min of meer aanvaardbaar. Maar daarmee wordt uit naam van een strijd tegen een misdadig gewelddadige groepering een systematische en snelgroeiende reeks oorlogsmisdaden van ‘eigen’ kant gerechtvaardigd. Een ‘eigen’ kant die niet minder misdadig is dan IS, maar wel veel en veel machtiger.
Het is tijd dat linkse en radicale mensen door het officiële oorlogsexcuus heen prikken en – zonder een millimeter af te doen aan onze afwijzing van IS – ons frontaal opstellen (9) tegenover de militaire geweldsescalatie die door Bush in gang is gezet, door Obama met mooie woorden is voortgezet en nu door Trump nieuwe diepten van gruwelijkheid bereikt. Het is tijd voor een vredesbeweging. Het is tijd voor protest, dienstweigering, blokkades van militaire bases en recruteringsbureaus, voor sabotage, muiterij. Het is tijd voor verzet.
Noten:
1 “’Trump, ends CIA support for anti-Assad Syria revbels’ Aljazeera, 20 juli 2017, http://www.aljazeera.
2 Patrick Cockburg, “A Shameful Silence: Where is the Outrage over the Slaughter of Civilians in Mosul? Counterpunch, 24 juli 2017, https://www.
3 Amnesty International, “At Any Cost – The Civilian Catastophe in West Mosul, Iraq”, 2017 (voltooit op 1 juli); https://www.amnestyusa.
4 “’Coalition strikes kill 106 civilians’ in Al Maydaheen”, Aljazeera, 26 mei 2017, http://www.aljazeera.
5 Andrea Germanos, “It Took Obama More than Two years to Kill This Many Civilians. It Took Trump Less Than Six Months”, Common Dreams, https://www.
6 Nika Knight, “Top Trump Advisers Propose Expanding 15-year Afghan War”, Common Dreams, 9 mei 2017, https://www.
7 Jake Johnson, “Colonialism and Greed: Trump Considers Afghan War Expansion to Exploit Minerals”, Common Dreams, 26 juli 2017, https://www.
8 Tom Engelhardt, “Empire of Destruction”, Tomdispatch, 20 juli 2017, http://www.tomdispatch.
9 (toegevoegd 27 juli 2017 23.49 uur): hier ontbrak een woord, namelijk ‘opstellen’. Toegevoegd, dus.
Peter Storm