donderdag 22 november 2018
Onderstaand artikel schreef ik voor Konfrontatie. Daar is het al te lezen: zie http://konfrontatie.nl/
Zwarte Piet verdwijnt, maar intussen groeit het fascisme
De verdedigers van Zwarte Piet vechten voor een verloren zaak. Dat is na het afgelopen gewelddadige weekend van Sinterklaasintochten, van vreedzame protesten tegen Zwarte Piet en van agressieve acties tegen die protesten duidelijk. Zwarte Piet verdwijnt gaandeweg, verdreven door rechtmatige antiracistische strijd. Maar de prijs die we als antiracisten voor die overwinning krijgen te betalen, zou wel eens griezelig hoog kunnen uitvallen.
Afgelopen zaterdag gingen ettelijke honderden mensen de vreedzame strijd tegen het Zwarte Piet-racisme aan door te protesteren bij Sinternkaasintochten, in Leeuwarden, Groningen, Weesp, Hilversum, Hoorn, Eindhoven, Amstelveen, Rotterdam en Zaandam. Op enkele plaatsen zag Kick Out Zwarte Piet (KOZP), die de meeste protesten had uitgeroepen, zich gedwongen om af te blazen, in Tilburg werd KOZP en hun plaatselijke bondgenoten verbannen van de route naar een leeg plein.op een van de route. In andere steden stonden anti-Zwarte Piet-actievoerders aan de route, maar in de meeste plaatsen stonden Piet-fans ze uit te schelden, te bedreigen, met racistische spreekoren te bestoken en voorwerpen naar ze te gooien. In Eindhoven verdreef een forse aggresieve menigte van zeker honderd mensen een kleine groep van vijftien tot twintig anti-Zwarte Piet-demonstranten.
Griezelige gebeurtenissen waren het. Maar laten we hier iets uit vasthouden. Niet eerder werd er op zoveel plekken tegelijk bij de Sinterklaasintocht actie gevoerd. Niet eerder deden zij dat onder de zó evidente dreiging van straatterreur. Intussen waren ze sterk in hun bewegingsvrijheid en keus van demonstratieplek ingeperkt door gemeentebesturen die daarmee het demonstratierecht verregaand kortwiekten. Het pure feit van deze wijdverbreide protesten, waarbij deelnemers aanzienlijke risico’s trotseerden, vormt op zichzelf een overwinning van het anti-Zwarte Piet-protest.
Schokkend waren de gebeurtenissen intussen wel. Straatgeweld van aanzienlijke groepen mensen, door premier Rutte onrechte weggezet als “aso’s” (1) waarmee hij het racisme dat vanuit deze groepen klonk, verzweeg. Ja, supportersnetwerken mobiliseerden deze knokploegen. Maar dat makat ze nog niet tot ‘hooligans’. Dat mobiliseren ging zeer doelgericht en gemotiveerd. Deze groepen waren niet zomaar bezig met ongericht geweld en rotzooi trappen. Deze groepen richtten hun acties zeer doelgericht tegen anti-Zwarte Piet-demonstranten. De gebezigde racistische taal liet weinig misverstand bestaan.
In Eindhoven dreef een pro-Piet-menigte de demonstranten op de vlucht. Datzelfde zou gebeurd zijn in Tilburg als een flinke politiemacht de pro-Zwarte Piet-menigte niet op afstand had gehouden, ingesloten en uiteindelijk opgepakt. En als vluchtende demonstranten in Eindhoven niet hadden kunnen schuilen in, of all places, een politiebureau, dan waren er mensen zwaar verwond door de pro-Pieten-menigte. Wat we hier op straat zagen was een poging om vreedzaam uitgeoefend demonstratierecht van antiracisten de nek om te draaien door middel van intimidatie en geweld. Wat we hier zagen, in Groningen, Leeuwarden, Hoorn, Tilburg, Rotterdam, Eindhoven en elders, was fascistisch van aard.
Er klinken inmiddels her en der verstandige, scherp afkeurende woorden, niet alleen over het fascistische straatgeweld maar ook over de wijze waarop het gezag demonstratierecht inperkt onder druk van dat geweld. “Door onwil, onkunde of onverschilligheid van het wettig gezag, is het straattuig gelukt het merendeel van de vreedzame demonstraties tegen Zwarte Piet die zaterdag gepland stonden te verstoren of zelfs afgelast te krijgen”, schrijft Jelmer Renema. (2) “Dit is een levensgevaarlijke situatie. Wat het straatttuig hiervan geleerd heeft, is dat met geweld andermans demonstratie verstoren werkt.” En de politiek staat erbij en kijkt ernaar, uitzonderingen daargelaten.
Renema stelt scherp: “zodra het beeld beklijft dat de politiek de dreiging van straatgeweld inzet als beleidsinstrument, is de weg naar het fascisme geopend. Vergeet niet dat in Duitsland en Italië het fascisme ook begon als knokploetgen die het vuile werk vor conservatieve elites opknapten, door linkse demonstraties uit elkaar te slaan. Zodra onder- en bovenwereld in zo’n een-tweetje gaan werken, kom je in een spiraal terecht waarin uiteindelijk de macht naar zich toe zal trekken.” Die formulering schiet weliswaar tekort, want niet ‘de straat’ trok de macht aan zich maar Il Duce en Der Führer, in nauw overleg met precies die conservatieve elites met wie fascisten en nazi’s hun een-tweetje deden. Maar verder schetst Renema heel treffend de fascistische dynamiek, zowel die van destijds als die van nu.
Francisco van Jole schilderde intussen hoe de gebeurtenissen van afgelopen weekend een aanloop hadden waarin racisme steeds gangbaarder werd, steeds minder werd weersproken en dus om zich hene kon grijpen. “Er was vanaf de eeuwwisseling ineens helemaal geen racisme meer in Nederland en iedereen die anders beweerde, deed dat om anderen de mond te snoeren. Dat werd de gangbare opvatting. Precies op dat moment dat racisme steeds openlijker de kop ging opsteken.” (3) Afgelopen weekend zagen we wat daarvan komt: fascisten tijdens de intocht, verkleed als Zwarte Piet. “De officiële viering van Sinterklaas is zo een nazi-feest geworden waar het racisme wordt gevierd. Op de Coolsingel.”Hij voegt er nog aan toe: “Dat krijg je ervan, van dat wegkijken, dat niet willen benoemen en zelfs goedpraten. Van het ontkennen van racisme.” En bovendien: “Als je al niet dacht dat Zwarte Piet racistisch was, dan moet je toch zien dat hij dat in hoog tempo is geworden.”
Precies dat bezorgt de verdedigers van Zwarte Piet een immens PR-probleem. Die gezellige traditie, die onschuldige zwartgeschminkte bediende van de goedheiligman… het wordt voornamelijk en met grote agressie verdedigd door regelrechte fascisten en aanpalende groepen aggressieve lui die schelden, schimpen, dreigen en als ze de kans zien ook gooien, slaan, schoppen en erger. De verdedigingslinie van die keurige traditie blijkt te worden gevormd uit gewelddadige menigtes, uit fascistische knokploegen en hun digitale supporters. Gemeentebestuurders geven die fasacistische menigtes feitelijk hun zin door anti-Zwarte Piet-demonstranten te verbannen en in te perken of erger. Dat het gezag ook pro-Zwarte Piet-lui tegenhoudt en soms arresteert, maakt dat niet ongedaan. Het gaat die lui immers om het saboteren van anti-Zwarte Piet-protest, niet om een simpele uiting van hun pro-Zwarte Piet-standpunt. Dat saboteren van anti-Zwarte Piet-protest is ze dus gelukt, ook al moesten sommigen van hen een middagje in een cel zitten. Dit is een succes voor de fascisten. Maar het is een probleem voor al diegenen die Zwarte Piet willen handhaven zonder zich met zulk fascisme in te willen laten of er te zeer aan verwant te lijken.
Tegen die achtergrond beginnen allerlei ratten het zinkende blackface-schip nu te verlaten. Op dinsdag bleek Gert-Jan Segers, chef van de Christen-Unie, òm te zijn: van hem mag Zwarte Piet veranderen in roetveegpiet. Hij verwees daarbij naar de “nare taferelen” van afgelopen weekend, “waarbij – voor zover ik dat heb kunnen nagaan – de wanstaltigheden van éen kant kwamen en herhaaldelijk in wanstaltig racisme ontaardden.” (4) En hij stipte de pijn aan die de racistische karikatuurfiguur zwarte mensen toebracht. “Ieder jaar zijn deze mensen toeschouwer bij een feest dat hen het gevoel gaf dat ze er niet helemaal bijhoren.” Hij verwelkomde nu de verandering van Zwarte Piet naar roetveegpiet. Kort hierna bleek ook D66-aanvoerder Rob Jetten afstand van Zwarte Piet te nemen, ook hij verwees naar de gewelddadige gebeurtenissen van afgelopen weekend, ook hij hekelt de racistische uitingen vanuit pro-Piet-menigten. Hij noemt roetveeg- en regenboogpieten “een heel mooi alternatief om ervor te zorgen dat het Sinterklaasfeest weer een feest wordt voor iedereen.”(5)
Of deze ommezwaai standhoudt als de rust wat is weergekeerd, staat natuurlijk te bezien. Maar ik bespeur toch een trend: een flink deel van het establishment wil van Zwarte Piet af. Dat de verdediging van Zwarte Piet zo evident gepaard gaat met gewelddadige uitintgen van racisme, bevordert deze trend. Zo bezien hebben de aggressieve voorstanders van Zwarte Piet het tegendeel bereikt van wat ze zeggen te beogen ze bespoedigen met huh optreden het einde van hun geliefde racistische karikatuurfiguur Zwarte Piet.
Helaas is dat niet het eind van het verhaal. Het overeind houden van Zwarte Piet mag dan het streven zijn van veel deelnemers aan het pro-Pieten-geweld. Het is echter niet het enige doel van die deelnemers, en zeker niet voor de gangmakers en organisatoren van de pro-Pieten-acties. Die zijn bezig met iets anders: met de vorming van fascistische straatbewegingen en organisaties. Zwarte Piet is daarvoor een prachtig propagandistisch en organisatorisch handvat.
Precies het Zwarte Piet-thema geeft fascisten immers een zaak waaromheen ze bredere groepen aan zich proberen te binden. Als ze er in zouden slagen om Zwarte Piet overeind te houden, zullen ze dat mede als hun succes claimen. Maar ook als Zwarte Piet een verloren zaak blijkt, dan zullen ze die zaak des te harder benutten om zichzelf te profileren en te versterken. Te vrezen valt dat, als straks een flink deel van het establishment Zwarte Piet voor de lieve vrede overboord heeft gegooid, die lieve vrede des te meer wordt bedreigd door de een omvangrijke, militante fascistische beweging die in het veroveren van straat en staat steeds grotere successen dreigt te boeken. Daarom dient de anti-Zwarte Piet-strijd tegelijk ook antifascistische strijd te zijn. Het één kan niet goed zonder het ander.
Noten:
1 “Rutte over intochten: ‘Aso’s bederven het voor iedereen’”, NOS, 19 november 2018, https://nos.nl/artikel/
2 Jelmer Renema, “Zo begint het fascisme”, Joop, 18 november 2018, https://joop.bnnvara.nl/
3 Francisco van Jole, “Nazi’s zijn nu kindervrienden”, Joop, 19 november 2018, https://joop.bnnvara.nl/
4 “Segers: Piet moet veranderen”, Joop, 20 november 2018, https://joop.bnnvara.nl/
5 “D66 wil dat Zwarte Piet wordt vervangen”, Joop, 20 november 2018, https://joop.bnnvara.nl/
Peter Storm