dinsdag 8 mei 2018
President Trump had zijn toespraak nog niet gehouden, maar de New York Times meent al te weten dat dat het inderdaad die kant op gaat. “President Trump heeft vanmiddag de Franse president Macron in een telefoongesprek laten weten dat de VS zich uit de Iran-deal terugtrekt, zo heeft een bron tegen de New York Times gezegd.”(1) Of de bron waar die krant mee schermde,echt bestaat en zo ja, aldus heeft gesproken, is onduidelijk. Glashelder is inmiddels echter dat Trump de deal inderdaad voor gezien houdt (2). Dat is het geen verrassende beslissing, maar wel een levensgevaarlijke. De VS kiest hiermee voor confrontatie met Iran, een confrontatie waarvan de logische uitkomst oorlog is.
De deal hield in dat Iran akkoord ging met een verregaande inperking van haar nucleaire programma en de daarvoor benodigde faciliteiten en uraniumvoorraden. Iran zou volgens de deal afzien van de ontwikkeling van kernwapens en accepteerde controles door inspecteurs van het IAEA, Internationaal Agentschap voor Atoomenergie. In ruil daarvoor werden Westerse sancties opgeheven. Zo werd de weg naar een Iraans kernwapen geblokkeerd, en kon Iran economisch haar vleugels uitslaan.
Trump en zijn nieuwe veiligheidsadviseur John Bolton wilden al langer van het akkoord af. De Israëlische premier Netanyahu ook. Die had nog vorige week in een schertsvertoning Iran ervan beschuldigd dat het toch aan kernwapens aan het knutselen was. Voor Israël is Iran een macht die de Israëlische hegemonie tegenwerkt, door bijvoorbeeld Hezbollah in Libanon te steunen. Voor de VS is Iran een regime dat zich niet plooit naar Westerse verlangens, en dat op basis van haar olieopbrengsten een macht is en wordt die Westerse bondgenoten als Saoedi-Arabië kan tegenwerken. In Jemen bijvoorbeeld vecht een door de VS gesteunde en door Saoedi-Arabië gedomineerde militaire macht om de door Iran gesteunde Houthi-beweging te dwarsbomen en een pro-Saoedische regering gewelddadig in het zadel te houden. Iran is in de VS-optiek de vijand, niet zozeer vanwege een imaginaire kernbom, maar vanwege een maar al te reëel conflict waarin de VS, Israël en Saoedi-Arabië zij aan zij optrekken tegen Hezbollah – een gewapende beweging die heeft laten zien dat ze bereid en in staat is om effectief tegen Israël te vechten – tegen de Houthi’s, tegen het Syrische bewind dat door Iran wordt gesteund, en tegen Iran zelf.
Opzegging van de nucleaire deal met Iran kan gezien worden, niet zozeer als middel om Iran van een kernwapen af te ho0uden, maar veeleer als een middel om de geschrapte sancties weer in te stellen, Iran aldus economisch te verzwakken en te isoleren. In het verlengde daarvan doemt een scenario op waarin de VS, luid aangemoedigd door Israël en Saoedi-Arabië, steeds verdergaande eisen aan Iran stelt, Iran daarmee in een positie brengt waarin het niet verder terug kan of wil. En dat kan Trump een oorlog lanceren om net ‘onwillige’ Iraanse bewind te verdrijven ‘om de wereld te redden van Iraanse massavernietigingswapens. Vervang de laatste letter, de n, van het woord ‘Iran’ door een k, flits zestien jaar terug in de tijd, en je hebt het beleid van George Bush tegenover Iran in het vizier, op weg naar een grote en vreselijke oorlog. Iran is een stuk sterker en machtiger dan het destijds al door sancties en een eerder oorlog geterroriseerde Irak. Iran is voor de VS dus een nog veel hardere noot om te kraken. Het is heel goed mogelijk dat de VS de klus trouwens als het ware uitbesteedt aan Israël. Dat land heeft in Syrië al laten zien dat het bereid is tot gericht anti-Iraans ingrijpen. Maar wie de klus ook aanpakt, een grootschalig bloedbad dreigt.
Met het opzeggen van de Iran-deal trotseert Trump belangrijke Europese mogendheden. Zowel Frankrijk als Duitsland als zelfs het doorgaans zo pro-Amerikaanse Groot-Brittannië heeft laten weten dat ze willen dat het akkoord niet wordt geschrapt. Iran staat dus niet geïsoleerd.. Overigens weten we hoe weinig de VS zich aan zo ’n Europese houding gelegen laat liggen als een president vastbesloten is in zijn voornemens. Een Frans nee lus Duitse afzijdigheid tegen de Amerikaanse dreigingen richting Irak heeft George Bush ook niet van zijn aanval op dat land doen afzien. Dat Europese staten liever geen Amerikaanse oorlog tegen Iran willen, geloof ik meteen. Dat ze veel gaan doen om zo’n oorlog daadwerkelijk te voorkomen lijkt me echter onwaarschijnlijk.
Trump trotseert niet enkel de drie genoemde landen door de Iran-deal te dumpen. Hij trotseert ook een meerderheid van de Amerikaanse bevolking zelf. Volgens een peiling van CNN wil 63 procent van ondervraagden dat de Iran-deal niet wordt geschrapt (3). Het idee dat hij met zijn agressieve beleid ‘doet wat ‘het Amerikaanse volk’ wil, is een mythe. Niet dat die politiek opeens zou deugen als de helft plus één van die bevolking er wel mee akkoord zou gaan. Moord en doodslag blijven moord en doodslag, ook als ze democratisch draagvlak hebben weten te krijgen. Maar het ontbreken van zo ’n meerderheid is toch van enig symbolisch belang.
Dat belang kan meer dan symbolisch worden als tegenstanders van de dreigende oorlog binnen die meerderheid zich organiseren, tot actie overgaan en een vredesbeweging van de grond trekken waarbij de beweging tegen de Vietnam-oorlog bleekjes afsteekt. Zo’n beweging, die alles helpt ontketenen vanaf wakes en stille tochten, via demonstraties en straatgevechten tegen oproerpolitie als die demonstraties dwarsboomt en stakingen in wapenfabriekenoptochten, sabotage van militaire instellingen en wapens, blokkades van militaire bases en transporten tot en met muiterij in het leger zelf… zo ’n beweging is nodig om de dreigende en binnenkort wellicht daadwerkelijke oorlog te blokkeren en onmogelijk te helpen maken. Het alternatief – een grote oorlog in het Midden-Oosten, met levensgevaarlijke escalatierisico’s bovendien – is te ernstig om te laten gebeuren.
Noten:
1 “’Trump vertelt Macron dat VS uit Iran-deal stapt’”, NOS, 8 maart 2018, https://nos.nl/artikel/
2 “Donald Trump declares US withdrawal from Iran nuclear deal”, Aljazeera, 8 mei 2018, https://www.aljazeera.
3 Jake Johnson, “With Trum Set to Sark ‘War-Risking Crisis’ By Killing Iran Deal, Poll Shows 63 % in US Support Nuclear Accord”, Common Dreeams, 8 maart 2018, https://www.
Peter Storm