[Artikel NRC]/Maak een einde aan de dodelijke Europese migratiepolitiek

De Sea-Watch 3 verlaat de haven van Lampedusa op 29 juni.Foto Guglielmo Mangiapane/Reuters

MAAK EEN EINDE AAN DE DODELIJKE EUROPESE MIGRATIEPOLITIEK
LINK

TEKST 

Nederland moet verantwoordelijkheid nemen voor de Sea-Watch 3: zorg voor een veerpont op de Middellandse Zee en een fatsoenlijke asielprocedure, schrijft Willem Schinkel.  

Staatssecretaris Broekers-Knol (Migratie, VVD) wijst verantwoordelijkheid af voor het lot van de Sea-Watch 3, haar bemanning en de 42 vluchtelingen die het schip uit de Middellandse Zee redde. Anderhalve week geleden zag kapitein Carola Rackete zich genoodzaakt ondanks een Italiaans verbod de haven van Lampedusa binnen te varen, waarbij de Sea-Watch 3, die onder Nederlandse vlag vaart, een kustwachtschip schampte. Voor rechtse agitatoren reden te spreken over het ‘rammen’ van een schip dat zo gepositioneerd was dat Rackete aangeklaagd zou kunnen worden. De Nederlandse staatssecretaris vindt het allemaal „heel vervelend” voor de Italiaanse collega’s die het nu moeten oplossen.  

Het is het zoveelste teken van een failliet Europees migratiebeleid dat volgens sommige schattingen sinds 1988 bijna 30.000 doden op zee opgeleverd heeft. De Middellandse Zee is daarmee de dodelijkste grens ter wereld. En het is geen kwestie van ‘de grens dicht maken’; wat we meemaken is het dicht zitten van de grens. Wie de weigering van de staatssecretaris verantwoordelijkheid te nemen op waarde wil schatten, moet de recente geschiedenis van Europees ‘grensmanagement’ op de Middellandse Zee bezien.

Een belangrijk moment daarin is de instelling van het Schengenregime vanaf 1985, met vrij verkeer binnen de Schengenzone, maar ook de weigering van visa voor veel niet-Westerse burgers, die daardoor alleen via irreguliere routes konden reizen. De illegalisering van migratie ligt dus in het design van de Schengenzone, en vormt al jaren een institutionele versterking van het extreem-rechtse narratief van een wit Europa dat bedreigd wordt door migratie. Het recente, door een Kamermeerderheid gesteunde VVD-voorstel om het redden van migranten op zee strafbaar te stellen, is wat dat betreft consistent met dertig jaar migratiebeleid.

Dat beleid is ondertussen een welbewuste politiek van de dood: het bestaat ten koste van duizenden levens. Humanitaire redding is daarom geen verlengstuk van mensensmokkel, maar effect van een dodelijk EU-beleid. Na 2014 namen ngo’s redding op zee over van de Europese Unie nadat de Italiaanse operatie Mare Nostrum, waarbij tot kort op de kust van Libië gepatrouilleerd werd, afgelost werd door de Europese actie Triton, die door het Europees grens- en kustwachtagentschap Frontex gecoördineerd werd. Met Triton zorgde de EU ervoor dat mensen uit het zicht van EU-schepen verdronken. In reactie hierop werden gedurende enkele jaren veel migranten op zee van een verdrinkingsdood gered door schepen van onder meer Artsen Zonder Grenzen, Jugend Rettet en Sea-Watch.  

Momenteel maken we de laatste stuiptrekkingen van die humanitaire redding mee. Sinds 2014 worden ngo’s vanuit de burelen van de EU en Frontex gecriminaliseerd. Humanitaire redding maakte voor iedereen zichtbaar dat de EU een cynische politiek van de dood voerde.

Libische kampen

Als we uitzoomen, is de confiscatie van de Sea-Watch 3 en de arrestatie van kapitein Rackete een detail in de weigering van medeverantwoordelijkheid van het Westen voor de situatie in Libië. In vluchtelingenkampen in Libië co-financiert de EU in feite hedendaagse vormen van slavenhandel en marteling, zoals onder meer CNN en Amnesty International eind 2017 documenteerden. De illegalisering van migratie maakt ook slavernij binnen de EU mogelijk. De Global Slavery Index van 2018 schatte het aantal arbeiders in moderne slavernij in Italië op 145.000 (en in Nederland op 30.000).

Terwijl de armere Zuid-Europese staten met beperkte middelen het grootste deel van de migranten voor hun rekening krijgen, is de Nederlandse staatssecretaris huiverig mensen op te nemen die op zee gered zijn. Maar in zuidelijke EU-lidstaten groeit de extreem-rechtse weerstand tegen deze situatie, getuige het feit dat Italië in feite door Matteo Salvini geregeerd wordt. Toen kapitein Rackete vorige week aan land kwam, stonden Lega-aanhangers te roepen om handboeien.

De Duits-Joodse filosoof Walter Benjamin omschreef fascisme als de mobilisatie van de massa zonder wijziging van de economische productieverhoudingen. In Europa is dat in opkomst: overal zien we pogingen om het ‘echte volk’ te beschermen tegen vermeend wezensvreemde migranten, alsof zij het zijn die de groeiende ongelijkheid tussen de één procent en de rest van de mensen veroorzaken. In plaats van economische systeemverandering krijgen we ficties voorgeschoteld over onze eigen volkspuurheid.

Fascisme

Ook Salvini en de zijnen maken expliciet dat anderen mogen sterven voor de ‘trots’ van Italië. Salvini schreef vorig jaar een wet waarin asielzoekers als ‘sociaal gevaarlijk’ omschreven werden, en waarin hen expliciet humanitaire hulp ontzegd werd. In tegenstelling tot de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas en de Duitse president Walter Steinmeier steunen Nederlandse politici nu simpelweg de Italiaanse acties. En wie fascisten steunt in hun poging mensen te laten verdrinken, moet niet op de tenen getrapt zijn als het fascisme daarvan benoemd wordt. Nederlandse politici onderschrijven effectief het idee dat het verdrinken van mensen van kleur cruciaal is voor de Noord-Europese orde, welvaart en identiteit.

Het is tijd deze politiek de wacht aan te zeggen. Migratie via de Middellandse Zee vergt regulering. Dat wil zeggen een veerpont, een fatsoenlijke asielprocedure en een manier om arbeidsmigranten tijdelijk toe te laten en ze zo voor levensbedreigende exploitatie in Europa te behoeden. Dat zijn niet alleen humanitaire maatregelen. Ze zijn ook een onderkenning van de realiteit van lang bestaande koloniale relaties die niet verdwijnen met de wens ze te vergeten. Totdat zulke maatregelen op de radar komen van de Nederlandse regering, is Nederland medeplichtig aan de neokoloniale politiek van de dood van duizenden mensen op zee. Steun aan de collega’s in Italië is van dezelfde orde als de praktijken van die collega’s: het is de inmiddels openlijk fascistische onderbouwing van de Europese politiek van de dood.