ELSEVIER
EXTREMISTEN ZONDER GRENZEN/DIT IS DE WERELD
VAN HET ASIELEXTREMISME
NIKKI STERKENBURG
2 JANUARI 2015
Extremisten zonder grenzen: dit is de wereld van het asielactivisme Elsevier - door Nikki Sterkenburg, 2 jan 2015
De Nederlandse tak van No Border Network onderneemt al jaren acties tegen het Nederlandse en Europese vreemdelingenbeleid. Zelf zeggen ze idealisten te zijn die in hun verzet de grenzen van de wet opzoeken. De AIVD beschouwt hen als extremisten die zich schuldig maken aan intimidaties en bedreigingen.
De verouderde bus stopt voorbij de poort van Kamp Zeist. Er stappen zo'n dertig actievoerders uit, meisjes met dreadlocks, oudere mannen met baarden, een enkeling verkleed, anderen onherkenbaar stevig ingepakt. De meesten hebben iets meegenomen dat lawaai maakt – een blik waarop ze met een stok slaan, fluitjes, een schotel zonder antenne met butsen van de klappen die het materiaal kreeg bij eerdere 'lawaaidemonstraties'.
Rotterdammer Gert-Jan heeft om zijn nek een kleine geluidsbox hangen. Met één hand houdt hij de microfoon vast, zijn andere hand omklemt de riem van zijn hondje. 'No borders, no nations. Stop deportations!' ('Geen grenzen, geen naties. Stop Deportaties').
De groep volgt een bospad langs de randen van Kamp Zeist, ooit militair terrein en sinds 2005 in gebruik als detentiecentrum. Juni 2013 liet staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven (VVD) in een brief aan de Tweede Kamer weten dat hier een Gesloten Gezinsvoorziening zou komen, die enkele maanden later in oktober openging. In Kamp Zeist zitten uitgeprocedeerde gezinnen en minderjarigen die terug moeten naar het land van herkomst, maar niet zijn uitgezet.
Goed gesprek
Nadat in september 2013 werd besloten dat gezinnen met minderjarigen niet meer in vreemdelingenbewaring mochten worden gesteld, verdwenen in korte periode bijna zestig kinderen en hun ouders in de illegaliteit. De gesloten gezinsvoorziening moet dergelijke verdwijningen voorkomen.
Terwijl de actievoerders schreeuwend langs het hek lopen, komen asielzoekers en vluchtelingen kijken. 'We love you! Stay strong!' roepen de activisten hun toe. Op een van de spandoeken staat een 06-nummer voor een goed gesprek, of voor juridische hulp. Het nummer staat ook op tennisballen die met een tennisracket over het hek en een metershoge muur worden geslagen.
Twee vrouwen te paard willen passeren. Agenten die de stoet begeleiden, adviseren hun een andere route te kiezen. 'Ik begrijp niet wat jullie hier doen!' roept een amazone tegen de actievoerders. 'Als je iets wil veranderen, dan kan je toch beter naar Den Haag gaan?'
Afdelingen
De actie bij Kamp Zeist wordt gecoördineerd door de Nederlandse afdeling van No Border Network. Die tak bestaat uit kleinere werkgroepen, die in wisselende samenstellingen nauw samenwerken, zoals de Werkgroep Deportatieverzet, Occupy Ede, Occupy Rotterdam, de Anti Fascistische Aktie Fryslan en de Anarchistische Anti-deportatie Groep Utrecht (AAGU). No Border heeft ook afdelingen in Brussel, Straatsburg, Calais en in diverse Britse steden, zoals Londen, Manchester en Birmingham.
De beslissing van Teeven om Kamp Zeist om te bouwen tot Gesloten Gezinsvoorziening leidt sinds afgelopen jaar tot een nieuwe ronde van acties. Want vreemdelingen opsluiten – zeker minderjarigen en kinderen – kan volgens de demonstranten niet. Een 'gezinsvriendelijke detentie' bestaat in hun ogen niet zolang de gezinnen die er wonen niet vrijelijk de poort uit kunnen lopen. Welvaart moet in hun ogen worden verdeeld, democratie vervangen door anarchisme en 'Fort Europa' afgebroken.
Intimidatie
Zelf zien ze zich als wereldverbeteraars en asielactivisten, de AIVD betitelt hen sinds 2009 als 'extremisten'. Activisten houden zich aan de wet, extremisten doen dat niet, redeneert de AIVD. 'Het verzet vanuit extremistische kringen tegen het Nederlandse en Europese asiel- en vreemdelingenbeleid neemt al een aantal jaren toe. In No Border bundelen activisten en extremisten hun krachten,' aldus het laatste jaarverslag van de AIVD.
Hoewel bij demonstraties en bijeenkomsten de gematigde activisten de extremisten vaak in toom weten te houden, maken extremisten zich volgens de AIVD op andere momenten schuldig aan intimidatie van de politieke en ambtelijke top die betrokken is bij het asiel- en vreemdelingenbeleid. Het activisme gaat verder dan demonstreren.
Cijfers ontbreken, maar een deel van de groep zou zich ook bezighouden met bekladdingen, vernielingen en intimiderende acties. 'Het kantoor van een politieke partij werd beklad en het hoofd van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) kreeg te maken met persoonlijke bedreiging en bekladding van zijn woning. Op een bouwplaats van een bedrijf dat betrokken is bij de bouw van huisvesting voor asielzoekers, werd brand gesticht en werden vernielingen aangericht.'
De AIVD linkt dergelijke intimiderende acties aan No Border, al worden ze opgeëist door gelegenheidsgroeperingen als The Visitors en De Kwade Kwasten. Afgelopen zomer werden bijvoorbeeld de huizen beklad van KLM's financieel directeur Erik Swelheim en van Hans Duijst, uitvoerend directeur West-Europa van beveiligingsbedrijf G4S, omdat KLM en G4S actief meewerken aan het uitzetten van asielzoekers.
Tijdens het in 2013 gehouden internationale No Border Camp in Rotterdam werd bouwbedrijf Van Omme en de Groot meermalen beklad met leuzen en het symbool van de SS. De actie werd opgeëist door de anarchistische beweging 325, die benadrukte dat deze los moest worden gezien van No Border.
Sprinklers
Zelf roept No Border niet op tot geweld, maar de groep neemt ook geen afstand van de acties. Op hun site zijn adressen en foto's van de bekladde huizen te zien. In het op de site gepubliceerde document 'De Schandpaal' staan nog meer adressen – van het installatiebedrijf van de sprinklers voor een detentiecentrum tot aan de leverancier van het printpapier aan de IND.
Bedrijven die door acties worden getroffen, houden zich stil. 'Ik ga er niets over zeggen, bel maar iemand anders,' zegt de eigenaar van een facilitair bedrijf. Een bouwbedrijf: 'Gelukkig is het bij een bekladding gebleven. Er is aangifte gedaan en we hadden bewakingsbeelden, maar er hebben geen aanhoudingen plaatsgevonden.'
En bij lang niet alle bedrijven waarvan de gegevens in 'De Schandpaal' staan, zijn acties geweest. Sommige bedrijven zijn er door de politie op geattendeerd dat ze op een lijst staan, andere weten van niks. (de tekst gaat verder onder het kader)
------------------
'Het is ook raar!' zegt Kaviaar
Het is eind november als de actiegroep AAGU Kamp Zeist 'bezet', waar uitgeprocedeerde gezinnen zitten. Zes activisten klimmen langs ladders op een 5 meter hoge muur. Een verrassingsactie die vooraf niet op de sociale media is aangekondigd. Ook Elsevier moet het doen met beelden die via een livestream zijn uitgezonden. Een reconstructie.Vanaf half acht 's ochtends zitten de bestormers zo'n drie uur op de muur. De politie vraagt beneden of de actievoerders zelf van plan zijn eraf te komen. 'We willen geen ongelukken, maar we willen hier wel zo lang mogelijk blijven zitten,' roepen ze.
Daarna richt Joke Kaviaar, een van de actievoerders op de muur, haar camera op de kinderen die in Kamp Zeist zitten. 'Je weet wel wie Fred Teeven is toch? Hij is de staatssecretaris die gaat over asielbeleid en hij bepaalt dus dat jullie hier opgesloten moeten worden. Wat zouden jullie tegen Fred Teeven willen zeggen? Stoute woorden mogen. Je mag best boos zijn hoor, want het is schandalig!'
'Raar,' roept een van de kinderen terug.
'Het ìs ook raar!' zegt Kaviaar.
Met een verre worp gooien de activisten stukken chocola naar de kinderen, die de rondlopende beveiliging afpakt. 'Geef die kinderen wat te eten, stelletje hufters!' tiert Kaviaar.
Een Afghaanse man komt naar het hek om te vertellen dat hij in hongerstaking is gegaan. Eerst reageert Kaviaar bezorgd, maar daarna concludeert ze berekenend: 'Als je doorgaat met de hongerstaking, dan maak je het hun probleem. Want als je in hongerstaking gaat, dan word je zwakker en ziek. En dan mogen ze je officieel niet op het vliegtuig zetten.'
Uiteindelijk plukt de politie de actievoerders één voor één van de muur. 'Werk nou even mee, want als je hier vanaf valt, ben je dood,' verzucht een agent. Ze krijgen een strafbeschikking voor het betreden van verboden terrein en mogen diezelfde avond weer naar huis.
Naar eigen zeggen wilden de activisten gesprekken voeren met gedetineerde vluchtelingen en asielzoekers. Maar een van hen geeft later bij een andere demonstratie toe dat ze ook door de voordeur kunnen om met uitgeprocedeerde asielzoekers te spreken. 'De bezetting was bedoeld om aandacht te vragen.'
-------------------
De bekladdingen, intimidaties en vernielingen zijn geen fenomeen van de afgelopen twee jaar. Om bedrijven voor te bereiden, bracht het ministerie van Justitie al in 2011 een brochure uit met informatie en tips, zoals 'Vermijd het plaatsen van privé-informatie op visitekaartjes' en 'Zet de vuilcontainer bij voorkeur in een schuurtje'.
Tijdens demonstraties en een protestmars willen activisten liever niet met de pers praten, en al helemaal niet met Elsevier. Ron 'Vrij' en Mikkie Venema van No Border en AAGU zeggen een geplande afspraak een dag van tevoren af, wegens een vermoeden dat 'het bekende "rechtse" niet te vertrouwen spelletje' met hen wordt gespeeld, hoewel ze niet aangeven wat dat concreet zou inhouden.
Gert-Jan van Occupy Rotterdam trekt zich daarop ook terug: 'Er zal één lijn worden getrokken en daar kan ik niets aan veranderen.' Strafrechtadvocaat Michiel Kuyp, die Joke Kaviaar en andere activisten bijstaat, wil aanvankelijk wel meewerken, maar ziet daarvan af nadat hij met zijn cliënten heeft overlegd.
Activisten die bij een demonstratie wel iets willen zeggen, geven hun naam niet. Niemand geeft toe deel te nemen aan de hardere acties, niemand neemt er afstand van. 'Kom op, hoe bedreigend is een telefoontje of een bekladding? De grens ligt bij geweld tegen mensen. Dat keuren we af.' En: 'Er hebben al heel wat rechters kritische oordelen geveld over het asielbeleid. We mogen hiertegen best in opstand komen.'
ID-controle
De meesten houden hun identiteit geheim; zo worden groepen niet ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Vragen over wat ze in het dagelijks leven doen en hoe de acties worden bekostigd, blijven onbeantwoord. Na de nodige arrestaties zijn ze inmiddels gehard; ze hebben zelf methoden ontwikkeld om elkaar te trainen.
Zo biedt activist Dhjana op aanvraag een cursus 'ID-controle, arrestatie en verhoor' aan. Op haar site staat de cursus 'Mentale weerstand tijdens acties' onder de cursus 'Mindful zwangerschapsbegeleiding'.
Ook bij de demonstraties bij Kamp Zeist en Detentiecentrum Zestienhoven (Rotterdam) blijkt dat de actievoerders gepokt en gemazeld zijn in hun aanvaringen met wat zij 'het ministerie van Onveiligheid en Klassenjustitie' noemen.
Ze gebruiken hetzelfde jargon als de politie. Eenheden die tijdens acties rondrijden, duiden ze aan als 'IBT' (Intern Bijstandsteam) en 'BraTra' (Brand- en Traangaseenheid). Zelfs als ze vastzitten, maakt dat weinig indruk. Op de videobeelden van de bestorming van Kamp Zeist (zie '"Het is ook raar!" zegt Kaviaar') wijzen Kaviaar en een andere actievoerder naar twee cellencomplexen: nummer 50 en nummer 52. 'Daar zat ik altijd mijn boetes uit.' (de tekst gaat verder onder het kader)
-------------------
Wie is Joke 'Kaviaar'?
Een van de bekendste asielactivisten is Joke 'Kaviaar' (51). Haar echte naam is Joke Kuyt. Ze is geboren in Zaandam en sinds haar zeventiende actief in de Amsterdamse kraakbeweging. In de jaren tachtig werd ze al een keer tot vier maanden cel (twee voorwaardelijk) veroordeeld, omdat ze met een katapult op de Mobiele Eenheid schoot. Eind jaren tachtig trekt ze zich jaren terug uit het activisme en begint met muziek maken en dichten – om in 2004 terug te keren omdat ze naar eigen zeggen daden wil stellen. Ze haalt daarna diverse keren het nieuws, zoals in 2006, als ze een zak visafval over een Haarlemse wethouder uitstort. Zelf zegt ze een strafblad van zestien A4'tjes te hebben, de veroordelingen uit de jaren tachtig niet meegerekend.
Begin 2013 wordt ze veroordeeld tot vier maanden cel voor opruiing vanwege haar teksten. Het gaat onder meer om de tekst Waar blijft de Hollandse opstand? Daarin schrijft Kaviaar: 'Wie gaat er mee om de kantoren van de IND te bestormen en leeg te trekken, de archieven en computers te overgieten met benzine en door vuur te vernietigen?' Ook riep ze in 2011 op om op bezoek te gaan bij toenmalig minister voor Immigratie en Asiel Gerd Leers (CDA), 'maar dan niet om te praten'.
In 2014 wordt haar straf in hoger beroep omgezet tot een voorwaardelijke celstraf van twee maanden. Kaviaar is in cassatie gegaan. Over haar hoger beroep concludeerde het Zaanse SP-raadslid Evert Hartog op zijn blog: 'In haar pleidooi riep ze zo sterk op tot opstand tegen het systeem en de gehele gevestigde orde dat ze de indruk wekte
op een veroordeling uit te zijn.'
Zelf zei ze in Vrij Nederland over haar veroordeling: 'Als bij een detentiecentrum in aanbouw een bouwkeet in de fik vliegt, zal ik daar niet wakker van liggen, mits daarbij geen slachtoffers vallen. De daders kunnen ze niet pakken, dus gaan ze langs bij Joke Kaviaar die van die felle stukjes op haar site zet.'
---------------------
Naast demonstreren en in sommige gevallen intimideren van betrokkenen, dwarsbomen de activisten ook uitzettingen door luchtvaartmaatschappijen te bellen en hen te 'waarschuwen' niet mee te werken. Uitgeprocedeerden krijgen instructies hoe zich bij een uitzetting te misdragen, hoewel dat vaak weinig zin heeft. Een enkeling lukt het soms om met hevig verzet een uitzetpoging te voorkomen, maar doorgaans wordt de volgende uitzetting meteen gepland.
Ook door activisten aangeraden hongerstakingen maken weinig indruk op de autoriteiten. Vorig jaar werden twee verzwakte hongerstakers uit Guinee in een privéjet teruggevlogen (kosten: 92.000 euro). Bij een van hen was het de vijfde uitzetpoging.
Getraumatiseerd
Deze acties leveren dus weinig concreets op voor uitgeprocedeerde asielzoekers. En de demonstraties voor detentiecentra hebben een averechts effect, omdat het lawaai getraumatiseerde asielzoekers angstig maakt.
Of zoals asieladvocaat Frans Willem Verbaas eerder in Vrij Nederland stelde: 'Een onbedoeld gevolg van de acties is dat de detentiecentra nog meer van de buitenwereld worden afgesloten dan ze al zijn. Zo was er vroeger een open dag net zoals bij andere gevangenissen, waarvoor je je kon opgeven. Bij detentiecentra voor vreemdelingen doen ze dat niet meer omdat ze dan actievoerders binnenkrijgen die vernielingen gaan aanrichten. Ik kan justitie daarin geen ongelijk geven.'
Zelf zeggen de activisten dat ze zich anders gedragen wanneer ze door de voordeur binnenkomen om uitgeprocedeerden op te zoeken, om hen niet onnodig bang te maken. (de tekst gaat verder onder het kader)
RaRa: een bron van inspiratie
In 2009 presenteerde de AIVD het rapport Het vuur van verzet. Daarin brengt de inlichtingendienst het toenemende asiel- en vreemdelingenverzet in verband met de Revolutionaire Anti-Racistische Actie (RaRa), wier 'politiek gewelddadig activisme' tussen 1984 en 1993 veel angst zaaide. RaRa is nooit officieel opgeheven en wordt nog altijd verantwoordelijk gehouden voor de twee bommen die in 1985 bij de ambtswoning van de toenmalige Amsterdamse burgemeester Ed van Thijn (PvdA) werden geplaatst, en de bomaanslag op het huis van toenmalig staatssecretaris van Justitie Aad Kosto (PvdA) in 1991. Ook werden diverse Makro-vestigingen in brand gestoken en Shell-pompstations aangevallen.
Joke Kaviaar grijpt in haar teksten terug op RaRa. In 2010 schreef ze het pamflet 'RaRa, wiens rechtsorde is het?', waarvoor ze een veroordeling kreeg wegens opruiing. In haar tekst roept ze een nieuwe generatie op om op te staan 'en de fakkel van RaRa over te nemen'. Want, zo betoogt Kaviaar, 'een affikkend bedrijfspand is geen geweld, het is het begin van gerechtigheid'.
Hoewel de AIVD stelt dat het verzet vanuit extremistische kringen tegen het Nederlandse en Europese asiel- en vreemdelingenbeleid toeneemt, lijkt het vooralsnog geen prioriteit te hebben bij het Openbaar Ministerie. Weliswaar is officier van justitie Bart den Hartigh speciaal belast met onderzoek naar asielgerelateerd geweld en extremisme, maar hij laat via zijn woordvoerder weten dat er momenteel geen onderzoeken lopen. 'De politie houdt alle incidenten bij, maar dat leidt niet per definitie tot een strafrechtelijk onderzoek.'
Laffe typetjes
Dit neemt niet weg dat het verzet grimmig is. Sommige activisten dwepen met de gewelddadige acties van RaRa (zie 'RaRa: een bron van inspiratie') uit de jaren tachtig en negentig. Staatssecretaris Teeven merkte onlangs in De Telegraaf op dat asielactivisten medewerkers van detentiecentrum Rotterdam intimideren, wanneer die 's ochtends bij hun werk aankomen. 'Dit zijn laffe typetjes die lekker anoniem met hun sjaaltje voor de mond en het mutsje over het hoofd zo veel mogelijk onzichtbaar wettelijke besluiten proberen te dwarsbomen door individuele werknemers lastig te vallen.'
Teeven zegt zelfs extra beveiliging nodig te hebben door het asielverzet: 'Sinds november 2012 heb ik deze portefeuille en sinds januari 2013 heb ik extra beveiligingsmaatregelen.' Duidelijk is dat zijn beveiligers weten wie ze in de gaten moeten houden.
Wanneer Teeven half december aan de Vrije Universiteit in Amsterdam de Hanneke Steenbergen-prijs uitreikt voor de beste scriptie op het gebied van migratierecht, is Dhjana een van de aanwezigen. Op het moment dat Teevens beveiligers naar haar ID-kaart vragen, antwoordt ze naar eigen zeggen: 'Volgens mij spraken jullie me aan met mevrouw Samshuijzen, dus ik ben al geïdentificeerd, toch?'
Nadat haar tas is doorzocht, mag ze terug de zaal in. Kaviaar schrijft op haar site over Teevens beveiligers: 'Zolang de tegenreactie slechts bestaat uit wat rode verf, wat harde woorden, wat demonstreren en een muur bezetten, mag je in je handjes knijpen. Slaap lekker Fred Teeven, met je bewakers naast je bed.'
'Criminele organisaties'
Oud-minister Gerd Leers (CDA) hekelt de motieven van deze groep asielactivisten
Voormalig minister Gerd Leers (CDA, 63) kreeg in zijn periode als minister voor Integratie, Immigratie en Asiel verschillende keren te maken met No Border, Joke Kaviaar en andere groepen die zich met harde acties verzetten tegen het asielbeleid.
Terugblikkend zegt Leers: 'Het zijn mensen die zich heel slim nobeler voordoen dan ze zijn. Er zijn genoeg groepen die op vreedzame wijze strijden voor de rechten van asielzoekers, denk aan religieuze genootschappen. Er is daardoor een camouflerende motivatie die groepen als No Border kunnen gebruiken. Daarmee doen ze alsof ze opkomen voor de zwakke migrant. Maar het blijven mensen die op de een of andere manier een soort innerlijke onvrede hebben, die hun eigen leven niet geregeld krijgen en een soort afschuw hebben van de huidige samenleving, waarin ze niet kunnen meekomen.
'Ik kom dergelijke activisten in Limburg en Maastricht ook weleens tegen. Soms reik ik een concrete oplossing aan, maar daarin zijn ze niet geïnteresseerd. Want met oplossingen ontneem je hun een platform om reuring te maken. Dan vraag ik me soms af: zijn ze nu echt geïnteresseerd in het ideaal, of willen ze vooral herrie schoppen?
'Er spelen veel grote financiële belangen rond het asielbeleid. Gewetenloze groepen die actief zijn in de mensenhandel, hebben er baat bij dat er reuring rond de toelatingsprocedure is. Die kunnen tegen een twijfelende Afrikaan zeggen: "Kijk, er is niet zo'n hard beleid, er zijn groepen die zich gaan verzetten als jouw asielvraag wordt afgewezen. Dat vergroot jouw kans." Zoiets draagt bij aan iemands afweging of hij uiteindelijk voor een bootreis gaat betalen. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat er bij het Nederlandse asielverzet achter de schermen ook mensen zitten die er financieel beter van worden wanneer er reuring rond het asielbeleid is. Je ziet dat er een gestructureerd organisatiedenken achter zit. Ik durf te beweren dat groepen die dit soort harde acties organiseren, criminele organisaties zijn.'
Zelf werd Leers als minister ook bedreigd. Zijn huis werd beklad, zelfs nog een keer extra toen hij al geen minister meer was. 'In mijn tijd als minister waren er bouwers die afhaakten na intimidatie. Dat vind ik onacceptabel. Ik ben wel wat gewend en vond de vervelende reacties inherent aan de functie die ik had. Maar het wordt vervelend wanneer ze een buitenstaander bij een bedreiging gaan betrekken.'