Beeld ap
VOLKSKRANT
GRENZEN ZIJN BULLSHIT. MENSEN ZOUDEN NIET MOETEN
OMKOMEN OMDAT ZE NAAR EEN ANDERE PLEK OP AARDE
GAAN
ASHA TEN BROEKE
22 JUNI 2023
Sameed Asif van 23 had zijn ouders gesmeekt: laat me alsjeblieft naar Europa gaan. In Pakistan zag hij geen toekomst voor zichzelf. De economie ligt op haar gat, corruptie tiert welig. Bij de klimaatramp, vorig jaar, overstroomde een derde van het land en zaten meer dan zes miljoen mensen zonder onderdak, eten of medische hulp. Asif vertrok. Maar Europa heeft hij nooit bereikt. Hij is vermist; een van de naar schatting vijfhonderd mensen die vorige week verdronken toen hun boot kapseisde in de Middellandse Zee.
Het is verleidelijk om dit een ‘migrantendrama’ te noemen, alsof het een tragisch voorval betreft. Maar zo’n woord is misleidend. Overlevenden verklaarden dat de boot omsloeg toen de Griekse kustwacht haar naar Italiaanse wateren probeerde te slepen. Geen ongeluk dus, maar opzet. Dood door pushback.
Dat zou meer vragen moeten oproepen dan het gewoonlijk doet. Zoals: waarom gebeurt dit? Waarom vinden onze leiders dit acceptabel? Waarom laten we vluchtelingen en migranten niet gewoon op een veilige manier binnen? Waarom bestaan er überhaupt grenzen?
Om met dat laatste te beginnen: grenzen zoals we die nu kennen, zijn een tamelijk recent verschijnsel. Natuurlijk, stelt geograaf Joshua Jelly-Schapiro, er waren altijd keizers, koningen en andere eindbazen die bepaalde gebieden claimden. Maar die waren niet erg bezorgd over wie er hun land in en uit wandelden. ‘Toen in de tweede eeuw na Christus de Romeinse legioenen een lint van kalksteen langs het noorden van Brittannië legden, gaven ze er weinig om of de Schotse herders met hun schapen naar het zuiden kuierden of over de Muur van Hadrianus heen hupsten’, schrijft hij. Grenzen gingen niet over individuen, maar over macht uitstralen en legers tegenhouden. Tot ver in de 20ste eeuw bestonden harde grenzen eigenlijk alleen op plekken waar elk moment de bewapende pleuris kon uitbreken.
Nu is dat anders. Grenzen kregen een nieuw doel, constateert schrijver OluTimehin Adegbeye: ‘Waar ze ooit de grenzen van soevereine staten waren, begonnen ze nu te functioneren als een manier om de menselijke mobiliteit te reguleren.’
En wie niet de juiste papieren heeft, komt er niet doorheen. Martin Sommer schreef dat mensen in bootjes de Middellandse Zee oversteken omdat ze weten dat ze, zodra ze voet zetten op Europese bodem, zullen mogen blijven. Maar dat is natuurlijk niet waar. Mensen stappen in bootjes omdat ze niet met het vliegtuig of de trein kunnen komen. En dat komt doordat de EU het voor vluchtelingen schier onmogelijk maakt om een visum aan te vragen. Die bootjes zijn niet hun keuze; ze zijn de keuze van onze leiders.
Waarom dat besluit? Omdat we in de EU hebben bedacht dat sommigen – Europeanen bijvoorbeeld – best de hele wereld over mogen reizen, maar veel anderen – bijna altijd mensen van kleur – niet. ‘Hedendaagse grenzen (…) functioneren als plekken van uitsluiting voor eenieder die geacht wordt het niet waard te zijn om de wereld naar believen te doorkruisen’, schrijft Adegbeye. Hoe door en door koloniaal dit idee is, illustreert ze treffend wanneer ze vaststelt dat ‘zij die migranten worden genoemd vaak reizen in dezelfde richting als dat kapitaal en andere middelen van Azië, Afrika of Zuid-Amerika naar het mondiale Noorden stromen.’ Geld en grondstoffen laten we met alle liefde binnen, maar we sluiten onze grenzen voor de mensen.
Schrijver Valerie van Schaik noemt dit beleid in OneWorld ‘necropolitiek’; een politiek van de dood. ‘Het is het kolonialisme dat leidde tot ons racistische wereldbeeld, en daarmee ook tot de necropolitiek die mensen verdeelt in ‘gewenst’ en ‘ongewenst’, in mensen die mogen leven en mensen die mogen sterven.’
Het is een realiteit die gemakkelijk uit beeld raakt wanneer politici abstract spreken over ‘migrantenstromen’ of de verontwaardiging over verdrinkingen handig omleiden naar boosaardige mensensmokkelaars. Maar laten we eerlijk blijven. Grenzen zijn bullshit. Mensen zouden niet moeten omkomen omdat ze, uit vrije wil of noodgedwongen, naar een andere plek op aarde gaan. Het Europese grensbeleid is wreed en misdadig. En elke leider die hiermee heeft ingestemd, heeft bloed aan zijn handen. Sameed Asif is geen slachtoffer van een ‘drama’. Hij is vermoord.
EINDE