woensdag 23 maart 2016
Weer een dag van aanslagen in een grote Europese stad: deze keer was Brussel aan de beurt. Een handvol opmerkingen over de zoveelste, zeer voorspelbare tragedie. Om te beginnen een weigering.
Ik vertik het
Ik vertik het om onderstaand betoog te beginnen door de aanslagen als grootst denkbare laffe misdaad te bestempelen, te zeggen hoe vreselijk ik het vind, te verklaren dat ik er geen enkel begrip voor kan opbrengen, te roepen dat ik ze met de grootst mogelijke nadruk veroordeel, en zo voorts, en zo verder. Ook grote uitingen van hoe ik meeleef met de mensen in Brussel, hoe erg ik het vind, hoe nadrukkelijk ik de doden herdenk… je zult het misschien ergens van me lezen, ooit, maar niet hier en niet nu. Geen Je Suis Bruxelles of Ik Ben Brussel, en geen Belgische driekleur op mijn Facebook. Ik weiger dat. En dat heeft redenen.
De demonstratief geëtaleerde afschuw, veroordeling en uitingen van medeleven, zoals we die nu zien, ze kunnen oprecht zijn of totaal gespeeld, of een beetje van allebei. Maar in alle drie de gevallen zijn ze onderdeel van een verstikkend ritueel dat ons allemaal wordt opgedrongen. Dat ritueel functioneert als toegangspoort voor het debat. Pas wie de gewenste formuleringen prevelt, het liefst op gepast geëmotioneerde toon, die wordt toegelaten, die wordt aangehoord zonder al bij voorbaat te worden weggehoond.
Met het veroordelen van misdaden is niets mis. Met het móéten veroordelen van misdaden, voordat je er verder maar iets over mag zeggen, is wel iets mis. De druk om te veroordelen werkt als een vorm van censuur. De afgedwongen veroordeling en uitingen van verdriet functioneren als een loyaliteitsverklaring, aan ‘onze’ maatschappij. Wie deze loyaliteitsverklaring niet afgeeft, maakt zich daarmee verdacht als potentiële landverrader. Welnu, ik verraad ‘mijn’ land – zoals trouwens ieder land – met plezier en overtuiging. Mijn loyaliteit ligt bij ménsen, niet bij staten en al helemaal niet bij de zogenaamde Westerse Beschaving wiens ‘vrijheid’ en ‘manier van leven’ afgelopen dag natuurlijk weer werd ‘aangevallen’, althans in de officiële retoriek.
Het opgedrongen uiten van veroordeling en medeleven is weerzinwekkend. Het is alsof mensen, als je aanslagen als die in Brussel niet expliciet veroordeelt, er van uitgaan dat je ze dan ‘dus’ acceptabel vindt. Het is alsof mensen ervan uitgaan dat, als je je verdriet over de doden niet van de daken schreeuwt, of via Facebook rondstrooit, je dan wel geen verdriet zult voelen. Wat niet rondgetetterd wordt, bestaat blijkbaar niet. Dat is toch absurd? Ik ben een menselijk wezen. Ik vind het nog altijd vrij vanzelfsprekend om het opblazen van onschuldige mensen afschuwelijk te vinden. Ik denk dat vrijwel iedereen dat vindt. En ik vind niet dat ik per aanslag steeds met plechtige retoriek hoeft te bewijzen dat ik dat vind. Mensen zijn empathische wezens met een afkeer van geweld tegen onschuldigen, en dat geldt voor iedereen die niet zelf het tegendeel laat zien. Ik hoef van jou niet te horen dat je massamoord afschuwelijk vindt. Ik ga er namelijk van uit dat je dat vindt, ook als je dat niet zegt. Het zou fijn zijn als anderen daar bij mij ook van uitgingen. Jij hoeft niets te bewijzen, jij hoeft je nergens van te ‘distantiëren’: de distantie is er bij voorbaat immers al. Hetzelfde geldt voor mij.
Selectieve aandacht
Nog iets, en het is eerder gezegd, na de aanslagen van Parijs ook al . Afgelopen dag waren we allemaal vreselijk geschokt vanwege enkele bloedige aanslagen in Brussel. In november waren we allemaal vreselijk verbijsterd door aanslagen in Parijs. Maar al onze verontwaardiging heeft een nogal selectief karakter. Geschoktheid en verbijstering blijven maar al te vaak uit bij gebeurtenissen die niet minder akelig zijn dat de tragedie in Brussel.
Zo berichtte Aljazeera op 7 maart ook al over een zelfmoordaanslag. Net als afgelopen dag eiste ook toen IS de verantwoordelijkheid op. De aanslag kostte zestig mensenlevens: 39 burgers, 21 leden van veiligheidstroepen. De plaats: Hillal, Irak. “In de afgelopen week doodde een dubbele bomaanslag op een markt in Bagdad ’s Sadr City meer dan 70 mensen. De volgende dag doodde een zelfmoordaanslag op een begrafenis ten noorden van Bagdad ongeveer 30 mensen”, aldus het bericht. Honderdzestig mensenlevens in twee weken tijd. Ik heb geen Je Suis Irak langs zien komen, jij wel? Daar is trouwens ook bijna geen beginnen aan, want dit soort aanslagen blijven elkaar maar opvolgen.
In Jemen komt het geweld vaak uit de lucht. Daar woedt al ruim een jaar oorlog, tussen een coalitie die geleid wordt door Saoedi-Arabië enerzijds, en de Houthi’s, een gewapende groep met Iraanse steun, anderzijds. Uit een artikel verschenen in The Intercept: “Sinds de bombardementen in maart 2015 begonnen zijn er tenminste 3000 burgerslachtoffers gevallen, waaronder 700 kinderen., en er zijn ook nog eens 26.000 gewonden gevallen”. Dode en gewonde mensen in Jemen, duizenden. Niemand die hun naam noemt of de vlag van Jemen projecteert op een overheidsgebouw.
Drie luchtaanvallen op een marktplaats in Jemen kostten tientallen mensenlevens: aanvankelijk noemde iemand van de gezondheidsdienst 43, maar dat was volgens een andere functionaris later opgelopen tot 102. Dat was half maart. De maand ervoor was zoiets ook al gebeurd, met 25 dodelijke slachtoffers. Ver weg? Saoedi-Arabië bkrijgt actieve militaire uit Groot-Brittannië en de VS, en daar verandert een oproep van het EU-parlement om een wapenboycot tegen Saoedi-Arabië in te stellen vooralsnog niets.
Meer? Somalië. De havenstad Baidoa, eind februari: twee bomaanslagen, dertig doden, mogelijk mee. Enkele dagen eerder, bomaanslag in de hoofdstad Mogadishi, 15 doden. Ivoorkust, 13 maart, in een door Al Qaede opgeëiste aanslag: 18 doden. Motief: “vergelding voor het Franse offensief in de Sahel”. En dat doet ertoe, dat type motief, zoals we verderop zullen zien.
Nee, ik heb ook de aanslagen in Jemen, Irak, Ivoorkust en Somalië – en de talloze aanslagen in Irak en Syrië die ik niet eens heb genoemd – niet aangegrepen voor demonstratieve geschoktheid en medeleven. Ik heb de gegevens erover nu bij elkaar gezocht om duidelijk te maken hoe wijd verbreid dit soort bloedvergieten is, en hoe weinig aandacht dit doorgaans oplevert. Precies omdat ik niet demonstratief liep te rouwen om de vrijwel dagelijkse doden in Somalië en Irak, vind ik het niet kies om dat nu heel nadrukkelijk wel te gaan doen nu het doden in het nabije België betreft. Ja, Brussel is vanuit Tilburg dichterbij dan Mogadishu, de kans dat er persoonlijke bekenden afgelopen dag getroffen zijn dus groter. Maar dan gaat het om die bekenden, om privé-redenen dus. In Nederland wonen ook trouwens ook Somaliërs en Irakezen, voor wie aanslagen in hun landen van herkomst al veel dichterbij voelen. In de bredere discussie echter zijn doden in Mogadishu precies even belangrijk als doden in Brussel.. Bovendien: het verschil in aandacht zien we niet enkel in Nederoland. President Obama wijdt woorden van medeleven aan Brussel. Wijdde hij ook zulke woorden aan Hillal?
En wat nu?
Afgelopen dag was Brussel plaats des onheils. We mogen ervan uitgaan dat Amsterdam, Rotterdam en/of Tilburg iets soortgelijks te wachten staat. In ieder geval bij ongewijzigd beleid, dat wil zeggen bij het het doorzetten van Nederlandse oorlogsdeelname in Irak en Syrië, van Nederlands racistisch beleid tegen migrantengemeenschappen, met name tegen mensen met een moslim-achtergrond. Wie hele groepen mensen systematisch vertrapt, ver weg of dichtbij, heeft niet het recht om verbaasd te zijn als enkelingen uit die vertrapte groepen als wrekers van het brute onrecht optreden en zelf bruut onrecht plegen. Oorzaken hebben gevolgen. Dat klinkt kil en onverschillig jegens de slachtoffers van afgelopen dag. Maar wie werkelijk wil dat er niet meer slachtoffers vallen, kan die oorzaken maar beter onder ogen beginnen te zien.
Daarmee komen we terug bij de opmerking die ik al maakte over vergelding als motief voor die aanslag in Ivoorkust. Dit motief geldt breder. Als er iets is dat mensen in het Midden-Oosten enigszins ontvankelijk maakt voor IS en soortgelijke groeperingen, als er iets is dat mensen met een moslim-achtergrond bereid helpt worden om zichzelf voor IS op te blazen, dan is dat wel dit soort vergeldingsdrang. Je komt het steeds tegen in propaganda van Al Qaeda en soortgelijke groeperingen: Westerse staten van ‘kruisvaarders’ bezetten, beroven en terroriseren de landen waar moslims wonen, en vernederen moslimgemeenschappen in de westerse landen zelf. De gebruikte formuleringen zijn vaak theologisch, en het uitoefenen van vergelding jegens willekeurige mensen in die landen van de ‘kruisvaarders’ is reactionair en misdadig. Maar de feiten waar naar verwezen wordt, de misdaden die het Westen ten laste worden gelegd, dat zijn geen verzinsels.
Operatie Desert Storm, de luchtaanvallen op Irak in 1991 en de verdrijving van het Iraakse leger uit Irak, heeft echt plaatsgevonden, en het was een moorddadige operatie. De VN-sancties tegen Irak, met een mogelijk met enkele honderdduizenden verhoogde kindersterfte als consequentie, zijn geen sprookje. De invasie van Irak in 2003 is evenmin een verzinsel, en heeft een nasleep gehad die mogelijk een miljoen mensenlevens heeft gekost. De bezetting van Palestina door de koloniale, door het Westen ondersteunde staat Israël, is een wrede realiteit, geen fundamentalistisch bedenksel. De Amerikaanse luchtaanvallen op Afghanistan – zelf gelanceerd als vergeldingsactie voor 9/ 11 – zijn echt gebeurd, en kostten ettelijke duizenden mensenlevens in enkele maanden tijd. Amerikaanse militaire operaties in dat geterroriseerde land gaan jaar na jaar verder, net als gewapende strijd van de Taliban tegen die operaties, en tegen het bewind dat door die operaties wordt ondersteund. En in die militaire operaties kijkt de VS nauwelijks op een door Amerikaanse troepen weggebombardeerde begrafenisstoet, huwelijksplechtigheid of ziekenhuis meer of minder.
De bommen en kogelregens in Parijs, de aanslagen eerder in Madrid en Londen, de zelfmoordvliegtuigen van 11 september 2001… in het perspectief van daders en sympathisanten zijn het vooral ook vergeldingsacties voor dit soort Westerse misdaden.“De Westerse machten weten dit. Gedurende vele jaren hebben hun inlichtingendiensten – in studie na studie – bevestigd dat deleidende oorzaak van gewelddadige ‘radicalisering’ onder een gering aantal moslims de gewelddadige Westerse interventie in moslim-landen is”, zo schrijft Chris Floyd op zijn waardevolle weblog.
Nee, dat rechtvaardigt niets, zoals ook Floyd beklemtoont: onschuldige mensen vermoorden omdat de regering van het land waar die onschuldigen leven, zelf ‘jouw’ mensen vermoordt, is onrecht. Het verklaart echter wel vrij veel, want de Westerse misdaden zijn bepaald niet minder reëel dan de eveneens criminele vergeldingsacties, alleen wel veel groter van omvang. Als we echt willen dat aan aanslagen zoals die in Brussel een eind komt, doen we er goed aan die drijfveer ervoor weg te nemen en een einde aan de Westerse misdaden jegens de bevolkingen van het Midden-Oosten te helpen maken. Wie echt geen aanslagen wil in Nederlandse steden, heeft dus een extra reden om aan te dringen op het stopzetten van de Nederlandse luchtaanvallen op Syrië en Irak.
Het actief helpen terugdringen van de hatelijke, racistische politiek van Wilders en zijn PVV is om dezelfde reden van belang. Wie acties wil voorkomen die wortelen in een alleszins verklaarbare behoefte aan vergelding, kan maar beter zorgen dat er niets meer te vergelden valt. En wie niet wil dat sommige jonge moslims zich vanuit hun marginale positie gedragen als vreemden en vijanden in dit land, kan maar beter ophouden om moslims als vreemden en vijanden te behandelen.
Want ja, aanslagen als die van afgelopen dag zijn een cadeau voor Wilders. Maar elke hatelijkheid van Wilders tegen moslims, tegen Marokkanen, tegen vluchtelingen, is tegelijk een geschenk voor het soort groeperingen die het soort aanslagen plegen waarvan we in Brussel een zoveelste tragisch vorbeeld hebben gezien. Nieuwe aanslagen helpen voorkomen vraagt daarom ook dat we racistische haatpolitiek – in Nederland dus vooral Wilders’ fascisme en alle aanverwante uitsluiting en onderdrukking van migrantengemeenschappen, van moslims, van vluchtelingen – helpen verslaan.
Peter Storm