Tekst van toespraak bij demonstratie tegen deportaties naar Somalië op het Plein in Den Haag, 16 december 2014. Ik heb niet de hele tekst voorgelezen, daarvoor was het door de vele voorbeelden van Amnesty te lang. Hier vind je wel de hele tekst.
Als je op de website van de rijksoverheid kijkt naar het reisadvies voor Somalie, dan is het land op de kaart vuurrood gekleurd. Of moet ik zeggen: bloedrood? In elk geval: heel rood. Waarschuwingsrood. En dat rood betekent volgens de legenda: niet reizen. Evengoed deporteert Neederland, en met Neederland volgens Amnesty International meer landen, vluchtelingen naar het Somalië waarvoor ik als Neederlander gewaarschuwd wordt, zeer nadrukkelijk:
“Het ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert alle Nederlanders die in Somalië zijn zo snel mogelijk het land te verlaten. Het is er niet veilig. Dit heeft te maken met criminaliteit en terroristische organisaties die actief zijn in het land.”
…
“Het ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert u niet te reizen naar Somalië inclusief de gebieden Somaliland en Puntland. De veiligheidssituatie in het hele land is slecht.”
…
In Somalië zijn terroristische organisaties actief. Vooral in het gebied van Centraal- en Zuid-Somalië. Het risico op terroristische aanslagen geldt voor het hele land.
Terrorisme is blijkbaar alleen maar een reden voor bezorgdheid wanneer het in Neederland dreigt…
Amnesty schrijft d.d. 22 oktober 2014, in een artikel getiteld ‘Door Nederland uitgezette Somaliërs riskeren dood bij terugkeer’:
“Amnesty heeft ook Denemarken, Zweden, Groot-Brittannië, Noorwegen en Saudi-Arabië opgeroepen om hun beleid aan te passen en geen Somaliërs meer uit te zetten naar het zuiden en midden van Somalië.”
Terug naar het reisadvies. Dit is opgesplitst in delen van het land:
Zuid-Centraal Somalië:
In Zuid-Centraal Somalië zijn de meeste steden in handen van de regering. De politie en het leger proberen hier de veiligheid te bewaken. Zij krijgen daarbij hulp van Afrikaanse vredestroepen. Toch is de veiligheidssituatie slecht. Dat komt doordat gewapende oppositiegroepen actief zijn. Vaak hebben deze groepen een moslimfundamentalistische inslag, zoals Al-Shabaab. Op het platteland en ’s nachts in de steden maken zij veel slachtoffers. Vooral burgers zijn doelwit.
Mogadishu:
Ook in de stad Mogadishu is de veiligheidssituatie niet goed. Hoewel de regering de leiding heeft in deze stad, is de veiligheidssituatie in 2014 verslechterd. Dit heeft te maken met een aantal grote aanslagen in de stad. Bijvoorbeeld op (buitenlandse) konvooien, hulporganisaties, regeringsgebouwen en VN-gebouwen. Ook op het vliegveld zijn meerdere pogingen gedaan om met granaataanvallen een aanslag te plegen. De vredesmacht ‘The African Union Mission in Somalia’ (AMISON) probeert de rust in de stad te herstellen.
Gebieden tussen Somaliland en Puntland:
In Puntland zorgen verschillende milities en piratenbendes voor onrust. Buitenlanders zijn vaak het doelwit van ontvoeringen of ander geweld. Maar ook in Galkayo. Hier zijn in april 2014 2 VN-medewerkers doodgeschoten. In de grensgebieden tussen Somaliland en Puntland zijn grote interne politieke spanningen. In april 2014 waren er in de provincie Sool gevechten tussen de milities van de regeringen van Somaliland en Puntland.
In Somaliland zijn er sinds 2008 geen grote, complexe aanslagen geweest. Toch blijft Somaliland een aandachtsgebied voor terroristen. De veiligheidssituatie is daardoor kwetsbaar. Aanslagen op overheidsmedewerkers komen nog vaak voor. Buitenlandse mensen, bedrijven of hulporganisaties zijn nog geen doelwit geweest van aanslagen.
Kustlijn:
De gehele kustlijn en de territoriale wateren van Somalië zijn onveilig. Dit heeft te maken met piraterij. Piraten zijn actief tot op vele honderden kilometers van de Somalische kust. Zowel in de Golf van Aden als de Indische Oceaan (tot aan de Maldiven en Madagaskar).
Sinds de zomer van 2012 zijn er geen succesvolle aanvallen meer op grote schepen. Piraten lijken hun aandacht te verleggen naar andere criminaliteit op het water. Denk bijvoorbeeld aan smokkelactiviteiten en mensenhandel.
Wat de deportaties naar Somalië voor gevolgen kunnen hebben voor de vluchtelingen, behalve het gevaar door kogels of aanslagen te
worden getroffen, wordt al jarenlang door Amnesty International bijgehouden. Er is geen enkele sprake van verbetering van de
situatie:
‘De bevolking van Somalië wordt vermoord, verkracht en gemarteld. Plunderingen komen op grote schaal voor en hele wijken worden met de grond gelijk gemaakt (…) De mensenrechtensituatie wordt met de dag slechter. (…) Er is geen veiligheid voor burgers, waar ze ook naar toe vluchten.’
…
Getuigen verklaarden tegenover Amnesty dat Ethiopische troepen in toenemende mate moorden plegen. Termen als ‘afslachten’ en ‘afgemaakt als geiten’ worden gebruikt om de manier waarop de slachtoffers hun keel wordt doorgesneden aan te duiden. De slachtoffers worden vaak achtergelaten op straat. Ook de andere partijen in het conflict zijn volgens getuigenverklaringen betrokken bij oorlogsmisdaden en mogelijk ook misdrijven tegen de menselijkheid.
Amnesty International roept de Nederlandse regering op om ex-asielzoekers niet terug te sturen naar Somalië. ‘Het onder dwang terugsturen van mensen naar zuidelijk of centraal Somalië, kan hun dood betekenen’
…
De mensenrechtensituatie in Somalië is de laatste paar jaren ernstig verslechterd. Naar schattingen van de VN zijn er sinds maart dit jaar drieduizend mensen bij gevechten in Mogadishu omgekomen, 1,4 miljoen Somaliërs zijn ontheemd en 595.000 mensen zijn voor het geweld gevlucht naar naburige landen.
Al-Shabab, de grootste gewapende oppositiegroep, legt strenge restricties op aan het onderwijs: meisjes mogen niet naar school, bepaalde vakken worden verboden en scholen worden gebruikt om kinderen te indoctrineren. Veel schoolgebouwen zijn verwoest door aanvallen. In Mogadishu zijn vele scholen gesloten omdat kinderen en docenten bang zijn om gedood te worden op weg naar school.
De al-Shabab gebruikt scholen vaak als plek om kinderen te rekruteren, te bedriegen of zelf te ontvoeren. Een aantal kinderen dat met Amnesty sprak, heeft gezien hoe hun onderwijzers vermoord werden en zag hoe meisjes gedwongen werden om te trouwen met soldaten.
Amnesty, 22 oktober 2014:
The Netherlands’ repeated attempts to forcibly return Somalis to areas controlled by the Islamist armed group al-Shabaab exposes them to grave risks of human rights abuses and would be a blatant violation of international law.
…
The Dutch government has insisted that Somalis can be forcibly sent to the most perilous areas of the country, including those where al-Shabaab is responsible for unlawful killings, torture and ill-treatment.
“For some Somalis, being returned to al-Shabaab-controlled areas is akin to being handed a death sentence.”
…
“By sending Somalis to volatile areas where their lives are in danger, the Dutch government is also responsible for the human rights abuses they face on their return.”
…
The briefing “Forced returns to south and central Somalia, including to Al-Shabaab areas: a blatant violation of international law” highlights the grave risks faced by civilians in Somalia.
Examples:
“He was captured the day he returned home. Al-Shabaab soldiers took him away and held him captive. After five days, they brought him in front of the stadium and beheaded him in front of people. After, they left him outside with his head on his stomach. He was there for one week,”
…
“It was around sunset, the driver was listening to music and didn’t hear the gunmen on the road who started firing. The passengers started shouting for him to stop but the driver didn’t hear, so the gunmen were shooting more. I was holding a four year old child. She got shot, her head exploded, she died instantly. The car was then stopped and we were all made to climb down from the bus. The gunmen took everything away with the driver. We didn’t see him again. The next day people helped us to bury the girl. We went back to Mogadishu after that.”
…
In November 2013, the Netherlands flouted international law and forcibly returned 26-year-old Ahmed Said, who had left Somalia more than 20 years earlier, to Mogadishu – a city he said he had never visited. Three days later he was wounded along with numerous others in a suicide attack that killed at least six people.
…
The problem is there is no security in Somalia. Mogadishu is not safe, even the government can’t protect themselves. So the question is, can the Somali government protect the Somali people? No, it can’t. Even in Kenya we are not protected. So how can the Somali government protect us?”
…
“Talk of return is a big worry for the Somali community. I have lived twenty years here in Kenya, my children were born here, I got my wife here. How will I live my life in Somalia? The war is still there, we hear that innocent people are killed, some children still die because of the explosions, there are few schools. There is nothing for us there. The problem we ran from is still there, in fact the current situation is more difficult than before. People are killed in mosques and schools. If you wake in the morning, you don’t know if you will return to your house. So it gives us fear. How can I take my family back to that?”
…
Women and girls traveling along main transport routes continue to experience sexual violence. Women who spoke to Amnesty International said that women and girls without money are at greater risk of being raped.
Amina, 20, was traveling from Kismaayo on her way to Dadaab in June 2013. She told Amnesty International: “It was 8pm, our vehicle was stopped. They asked all the people to come down. They divided the males and females and put us in separate rooms. Men were getting beaten. Women that were carrying money paid money, others that didn’t have money were raped. There were 15 of us women there, nine were raped. The other six had money, and were older women, so they were allowed to leave. There were nine men, and there were nine of us left. Every man was allowed to take his choice. One dragged me to the forest. I refused him, so he got a stick and he was beating me. I cried, I said ‘I’m your sister why do you do this?’ but he kept on, and eventually I no longer resisted. After he finished he said ‘you know why Iraped you? You’re leaving your country, that is your reward.”
…
In another case, Fatima told Amnesty International, that she was traveling from Diinsoor to Kenya in December 2012. She said her vehicle was stopped between Dhoobley and Liboi, an area close to the Kenyan border: “We saw lights on the road and our vehicle was made to stop by gunmen. They stopped the vehicle, and told us to come one by one. Some of the men begged for their wives. They were badly beaten and their wives were taken to the forest and raped. I don’t have a husband, so I kept quiet and said nothing. One man made me follow him into the forest, I was carrying my baby, who was crying, so he started slapping my child. He then made me put the child down in the forest and leave him there. Then the man did what he wanted with me. In the morning, the men started arguing about whether to give our children water. They started fighting between themselves, so when they fought, we ran away. We ran all the way to Dadaab by foot.”
…
Recruitment into armed groups within Somalia has been a long-standing issue throughout the conflict. It is a key concern for Somalia’s youth. Young men and children, particularly between the ages of 12 and 18, have often been used in armed groups. All parties to the conflict, including the former TFG and the SNAF, have been accused of using child soldiers.
One woman, who lives in Eastleigh, told Amnesty International: “I have decided 100 times to go back to Somalia, because of the pressure here in Kenya. But then I look at my son. If I take my son back to Somalia, al-Shabab can force him and recruit him. I fear for that. It is for that I cannot go back.”
“Once refugees are repatriated, it is good news for al-Shabab, they have many people who can join them. There are many youths in these camps. You know the refugee life, if you are given a small handout they will work for you. So what is the future of our youth?”
Forced evictions in Mogadishu
Eight-year-old Hassan was killed. His father, Muuse, told Amnesty International: “It was around 10 in the morning, the military came and told us that we had to move away within three days, that the government wanted their land back. People were angry, it was not enough time to move, so we started demonstrating. Some people threw stones, so the military started firing. It was chaos. Soon after I was called, I was told my son had been shot by a stray bullet while he was playing inside our shelter. I went immediately, but he had already died.”
…
“My wife called to say a bulldozer had arrived and was destroying everything. I went back and found the bulldozer had hit my shelter and destroyed many things. I picked up my children and wife, while I was getting them out the gunmen came to me and said ‘why did you delay in removing your shelter’? Then they hit me with the butt of the gun. After this I dismantled what remained of my shelter and took some plastic sheeting to cover my family from the sun. We are staying there because I don’t know where else I can go.”
Na deze opsomming van slechts enkele van de vele voorbeelden uit het rapport ‘No place like home’ van Amnesty International is het moeilijk voor te stellen dat de Nederlandse overheid zich wenst schuldig te maken aan het terugsturen van vluchtelingen naar een land waar hun leven gevaar loopt. Heel even leek het Fred Teeven toch niet te lukken, door een uitspraak van de Raad van State, maar gelukkig voor het Nederlandse niet-asielbeleid: het is gelukt om weer een deal te sluiten met de autoriteiten van Somalië, wie dat ook moge zijn, om mensen die gedwongen worden om in het vliegtuig te stappen terug te nemen.
Daar zullen de ronselende terroristen van Al-Shabab blij mee zijn. Onthoofdingen, verkrachtingen, moordpartijen, ontruimingen, meisjes die niet naar school kunnen, schietpartijen en aanslagen: het maakt niets uit voor het beleid van Neederland. Zolang de Neederlanders die op reis gaan, maar veilig zijn. Dus ga vooral niet naar Somalie.
Ik wil graag een negatief reisadvies geven voor alle Somalische vluchtelingen in dit land: ga niet. Maar dat weten ze wel. Dan geef ik het negatieve reisadvies aan Fred Teeven: stuur geen mensen terug naar Somalië, maar Teeven luistert niet. Teeven is bereid mensen hier op te sluiten in grensgevangenissen. Teeven is bereid mensen hier op straat te dwingen te leven omdat ze niet meewerken. Teeven is bereid om met geweld mensen te deporteren, geboeid, gekneveld, gedrogeerd desnoods en indien nodig per Frontex chartervlucht. Maar Teeven vergeet één ding: de situatie in Somalië is zo slecht dat mensen zelfs liever in buurland Kenia bivakkeren, hoewel de situatie ook daar zeer slecht is voor de Somalische vluchtelingen. Dus natuurlijk kunnen en willen vluchtelingen uit Somalië dit land niet verlaten en daarom staan zij hier, vandaag, op het Plein voor de regeringsgebouwen in Den Haag. Want zelfs het leven op straat hier, in de kou in de winter, of in de grensgevangenissen, is te verkiezen voor het dodelijke klimaat in Somalië. Dat geeft te denken.
Deze mensen willen niet terug naar Somalië. Daar is geen leven. Ik vraag me af hoe Teeven dat eigenlijk gedacht heeft. Gaan er eigenlijk wel vliegtuigen vanuit Nederland naar het vliegveld bij Mogadishu? Op 5 december 2012 zei de Internationale Burger Luchtvaart Organisatie nog dat Mogadishu te onveilig was om op te vliegen.
Amnesty meldt dit jaar nog granaataanvallen op de luchthaven. Op de website Skyscanner vond ik het antwoord: Er vliegen geen luchtvaartmaatschappijen rechtstreeks van Nederland naar Mogadishu.
Een aantal jaren geleden werden mensen ter deportatie naar buurland Kenia gevlogen, naar de luchthaven bij Nairobi. Van daar af ging dan wel een vlucht naar het onveilige Mogadishu.
Waar een wil is, is een weg, zal Leers gedacht hebben. Hij deed ook al zijn uiterste best om Somaliërs te deporteren. Het resulteerde in de eerste tentenkampen bij de gedwongen vrijwillig terugkeer locatie Ter Apel, waar mensen in de winter op straat werden geknikkerd. Van Non Refoulement heeft Neederland nooit gehoord.
En nu? Gaat de jacht op Somaliers weer beginnen? Ze staan hier en riskeren hun vrijheid om hun protest kenbaar te maken, en hun wanhoop. Ook dat zegt veel. Maar als de politie komt om hen hier te arresteren, zullen ze eerst door mij heen moeten. Stop deportaties! Stop de dodenvluchten naar landen als Somalië!
Joke Kaviaar 16 december 2014