[14]
”
In strijd met Europese regels
Zo’n wet kan een tijdje gelden, maar uiteindelijk moeten ook de Europese Commissie en een rechter zich daarover buigen. Want Brussel ziet een aanpak als die van Faber eigenlijk niet zitten. Volgens het EU-hoofdkwartier kun je alleen van een asielcrisis spreken als er allerlei pogingen zijn gedaan om de crisis op te lossen, deze niet werken en grote problemen aanhouden.
Nederland dient zich nu eenmaal aan de Europese regels te houden. En volgens die regels zijn bepaalde plannen van Faber niet mogelijk. Zo mag je gezinshereniging niet verbieden en kun je ook geen asielaanvragen weigeren. „Asielaanvragen komen voort uit het EU-recht. Dit zal ongetwijfeld met succes worden aangevochten bij de rechter”, sprak Mark Klaasen, universitair docent bij het Europa Instituut van de Universiteit Leiden tegen de krant. De kans dat rechters delen van het Nederlandse asielbeleid afkeuren is dan ook groot.”
METRONIEUWS
MINISTER FABER ROEPT OFFICIEEL ASIELCRISIS UIT,
MAAR WAT BETEKENT DAT?
21 AUGUSTUS 2024
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 13
”Met de asielcrisiswet zouden nieuwe asielaanvragen voorlopig niet in behandeling worden genomen, schreven de regeringspartijen eerder in hun hoofdlijnenakkoord. De opvang wordt “sterk versoberd”, afgewezen migranten worden sneller gedwongen uitgezet en de grensbewaking zou worden verscherpt.
Dat kan Nederland niet zomaar doen, waarschuwde de Europese Commissie vorige maand al. Daarvoor moet het kabinet aantonen dat het de opvangproblemen niet anders heeft kunnen oplossen, zegt de commissie, die toeziet op de Europese regels waaraan Nederland zich gebonden heeft.”
VANDAAG INSIDE
MINISTER FABER KOMT TERUG OP UITSPRAAK:
”WETTELIJK GEZIEN GEEN ASIELCRISIS”
21 AUGUSTUS 2024
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 13
3 We hebben ‘een asielcrisis’.
‘Er komt direct een tijdelijke asielcrisiswet met crisismaatregelen om de acute asielinstroom en opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden’, stelt het hoofdlijnenakkoord. Door een asielcrisis uit te roepen wil het kabinet bij de Europese Commissie in Brussel een uitzondering bepleiten voor Nederland om vervolgens twee jaar geen nieuwe asielzoekers op te hoeven nemen. ‘Kansloos’, zeggen talloze deskundigen, inclusief Grütters. ‘De kans dat dat verzoek wordt gehonoreerd is net zo groot als de kans dat het hier morgen 25 graden vriest.’
Om een crisis te mogen uitroepen moet Nederland bij de Europese Commissie aannemelijk maken dat wij heel veel meer asielverzoeken krijgen dan andere Europese landen en veel meer dan redelijk zou zijn.
Maar de asielinstroom is helemaal niet zo groot. Nederland kreeg in de afgelopen tien jaar zo’n 3,4 procent van alle eerste asielaanvragen in Europa. Daarmee zitten wij onder het EU-gemiddelde. Het aantal asielverzoeken is weliswaar in Europa gestegen maar in Nederland is juist een dalende tendens te zien.
‘Er is dus helemaal geen sprake van een crisis’, zegt Grütters. Griekenland heeft dat eerder geprobeerd bij de Europese Commissie. ‘Maar zelfs dat verzoek is afgewezen’, zegt hij. ‘De Commissie stelde onder meer dat Griekenland de crisis zelf had veroorzaakt door voor onvoldoende opvang te zorgen.’
Dat geldt ook voor Nederland. Wij hebben te maken met een opvangcrisis die is veroorzaakt door kortzichtig beleid; door te snel ontslaan van personeel bij de ind en het te vroeg sluiten van azc’s. Wat al jaren ontbreekt is een structureel opvangbeleid. Zo pleit Grütters ervoor dat elke gemeente naar rato plek heeft voor een x-aantal asielzoekers. ‘Structureel en kleinschalig, daarvoor is meer draagvlak. Die bedden blijven beschikbaar, ook als ze even leeg zijn.’ Het is een taak van het rijk om asielzoekers op te vangen en daar is nu minister Faber van de pvv verantwoordelijk voor.
‘Ook dit punt is een afleidingsmanoeuvre’, zegt Grütters. ‘Ferme taal uitslaan, maar de facto zal het geen enkel effect hebben op de werkelijke situatie. Wel kan het kabinet, lees de pvv, hierna zeggen: wij wilden wel minder asielzoekers, maar het mocht niet van Brussel.’
GROENE AMSTERDAMMER
KANSLOZE KLETSKOEK VAN ONS KABINET
4 SEPTEMBER 2024
De mistige mengeling van meningen, fabels en leugens vertroebelt de asielwerkelijkheid. Daarom: een leeswijzer in tien punten.
door Irene van der Linde
Het kabinet-Schoof is begonnen. En het was minister Marjolein Faber (pvv) van Asiel en Migratie die afgelopen week de toon zette. Het begon met de elfjarige jongen Mikael die uitgezet dreigde te worden naar Armenië, voor wie ze zei niets te kunnen doen – niet waar, zie verderop bij punt 1 –, toen bleek dat hij via zijn vader een andere verblijfsvergunning ging aanvragen beloofde iets te gaan doen tegen dit ‘procedure op procedure stapelen’ – wat Mikael niet heeft gedaan, zie punt 2 – en sprak van een asielcrisis – hebben we niet, zie punt 3. Vervolgens gaf ze uitvoeringsorganisatie coa, waar ze zelf als minister verantwoordelijk voor is, er de schuld van dat Ter Apel nog steeds te vol is.
Aan de talkshowtafel, ook net begonnen, rolden de gasten alweer over elkaar heen om hun mening hierover te ventileren. ‘Waar komt die vader opeens vandaan?’ riepen ze bijna verontwaardigd over de zaak van de jonge Mikael aan tafel bij Jeroen Pauw in Bar Laat en schudden daarbij ongelovig – ‘Hier moet echt een einde aan komen’ – hun hoofden.
Zo draaide binnen een week de asieldynamiek alweer op volle toeren. Alsof asielzoekers het grootste probleem zijn van dit land. Maar deze mistige mengeling van meningen, fabels en leugens vertroebelt de asielwerkelijkheid. Het meeste dat wordt geroepen, is niet waar of klopt niet met de feiten. Hetzelfde geldt voor de zogenaamd ‘ferme’ plannen uit het hoofdlijnenakkoord van pvv, vvd, bbb en nsc met ‘het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit’.
Daarom een leeswijzer voor de komende week: politieke fabels en de feiten in tien punten.
1 Minister Faber ‘kan niets doen’ voor Mikael.
Marjolein Faber kan niets doen om de uitzetting van de elfjarige Mikael te verhinderen, zei haar woordvoerder nadat twee dagen eerder de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State oordeelde dat de in Nederland geboren Mikael en zijn Armeense moeder niet in aanmerking kwamen voor een verblijfsvergunning omdat ze ‘een te lange periode uit beeld zijn geweest bij de vreemdelingrechtelijke instanties’. De verantwoordelijkheid lag volgens de woordvoerder bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (ind).
Onjuist. In 2019 is weliswaar besloten om de ‘discretionaire bevoegdheid’, de mogelijkheid uitzonderingen te maken voor schrijnende gevallen in asielzaken, weg te halen bij de bewindspersoon. ‘Maar dat is geen wet’, zegt Carolus Grütters, onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Het is een uitvloeisel van politieke afspraken. Bewindslieden hebben nog steeds de algemene bevoegdheid om af te wijken van beleidsregels. Faber kan en mag dus besluiten Mikael een verblijfsvergunning te verstrekken. Het is een politieke keuze om dat niet te doen.’
2 De elfjarige Mikael stapelt ‘procedure op procedure’.
De woordvoerder van minister Faber noemde de situatie van Mikael ‘schrijnend’ en verwees naar het hoofdlijnenakkoord van pvv, vvd, nsc en bbb waarin het plan is opgenomen een einde te maken aan jarenlange procedures ‘waardoor je dit soort situaties creëert’. Dit stapelen van ‘procedure op procedure’ moet van de minister stoppen. ‘Dat kan natuurlijk niet zo doorgaan’, zei Faber tegen de nos, ‘want zo kun je ook geen beleid maken.’
‘Kletskoek’, zegt Grütters geïrriteerd. ‘Uit alle antwoorden van Faber kan ik afleiden dat ze niet van de hoed en de rand weet. Ze is geen juriste. Ze roept maar wat. En iedereen neemt dat vervolgens voetstoots aan.’ ‘Tenenkrommend’, noemde hij dan ook de uitzending van Bar Laat over Mikael. Het ‘sloeg de plank op alle fronten mis’, schreef hij in een post op LinkedIn. ‘Geen deskundigen en alleen maar speculaties.’
De migratiejurist vervolgt aan de telefoon: ‘Er wordt de suggestie gewekt dat er talloze procedures zijn gevoerd. Maar Mikael heeft om precies te zijn één verblijfsvergunning aangevraagd.’ Dat betrof een aanvraag voor een zelfstandig verblijfsrecht in het kader van de Afsluitingsregeling van het kinderpardon in 2019. Omdat hij aan niet alle voorwaarden voldeed – hij was elf maanden ‘buiten beeld’ geweest, alhoewel dat relatief is want hij ging gewoon naar school en was dus aantoonbaar in Nederland – werd die aanvraag afgewezen. Daarop ging hij naar de rechter. Die zei tegen de staat dat aan kinderen met soortgelijke dossiers wél een verblijfsvergunning was verstrekt. Dus de rechter verklaarde het beroep van Mikael gegrond.
‘Hier had de staatssecretaris het bij kunnen laten’, zegt Grütters. ‘Maar de staat ging in hoger beroep.’ Vervolgens lag dit ruim twee jaar op de plank van de Raad van State. ‘Twee jaar!’, zegt Grütters. ‘Voor een kind dat in onzekerheid leeft of hij wel of niet mag blijven, veroorzaakt dat veel stress, met alle gevolgen van dien voor zijn ontwikkeling.’ Hij noemt het een vorm van kindermishandeling en verwijst daarbij naar onderzoek van hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder.
De kern van het kinderpardon is dat het kind niet de dupe mag worden, noch van beslissingen van ouders, noch van vertragingen bij instanties. ‘Bij elke beslissing die het belang van het kind betreft’, zegt Grütters, ‘dient dit volgens het Kinderrechtenverdrag, dat ook door Nederland is geratificeerd, voorop te staan. Maar dit belang is hier geheel uit het oog verloren.’ Ook in de uitspraak van de Raad van State, die het beroep van de staatssecretaris gegrond verklaarde, is dat volgens Grütters niet meegewogen. ‘Het impliceert dat de uitspraak meer politiek is dan die zou mogen zijn.’
Hoe dan ook, Mikaels tweede, nu voorliggende aanvraag vanwege gezinsleven met vader, is een afhankelijke verblijfsvergunning. ‘Dat is heel iets anders’, benadrukt Carolus Grütters. ‘Veel mensen roepen nu: “O, er wordt gestapeld.” Stapelen is als je meerdere keren dezelfde aanvraag doet, voor hetzelfde loket. Dat is hier niet het geval.’
3 We hebben ‘een asielcrisis’.
‘Er komt direct een tijdelijke asielcrisiswet met crisismaatregelen om de acute asielinstroom en opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden’, stelt het hoofdlijnenakkoord. Door een asielcrisis uit te roepen wil het kabinet bij de Europese Commissie in Brussel een uitzondering bepleiten voor Nederland om vervolgens twee jaar geen nieuwe asielzoekers op te hoeven nemen. ‘Kansloos’, zeggen talloze deskundigen, inclusief Grütters. ‘De kans dat dat verzoek wordt gehonoreerd is net zo groot als de kans dat het hier morgen 25 graden vriest.’
Om een crisis te mogen uitroepen moet Nederland bij de Europese Commissie aannemelijk maken dat wij heel veel meer asielverzoeken krijgen dan andere Europese landen en veel meer dan redelijk zou zijn.
Maar de asielinstroom is helemaal niet zo groot. Nederland kreeg in de afgelopen tien jaar zo’n 3,4 procent van alle eerste asielaanvragen in Europa. Daarmee zitten wij onder het EU-gemiddelde. Het aantal asielverzoeken is weliswaar in Europa gestegen maar in Nederland is juist een dalende tendens te zien.
‘Er is dus helemaal geen sprake van een crisis’, zegt Grütters. Griekenland heeft dat eerder geprobeerd bij de Europese Commissie. ‘Maar zelfs dat verzoek is afgewezen’, zegt hij. ‘De Commissie stelde onder meer dat Griekenland de crisis zelf had veroorzaakt door voor onvoldoende opvang te zorgen.’
Dat geldt ook voor Nederland. Wij hebben te maken met een opvangcrisis die is veroorzaakt door kortzichtig beleid; door te snel ontslaan van personeel bij de ind en het te vroeg sluiten van azc’s. Wat al jaren ontbreekt is een structureel opvangbeleid. Zo pleit Grütters ervoor dat elke gemeente naar rato plek heeft voor een x-aantal asielzoekers. ‘Structureel en kleinschalig, daarvoor is meer draagvlak. Die bedden blijven beschikbaar, ook als ze even leeg zijn.’ Het is een taak van het rijk om asielzoekers op te vangen en daar is nu minister Faber van de pvv verantwoordelijk voor.
‘Ook dit punt is een afleidingsmanoeuvre’, zegt Grütters. ‘Ferme taal uitslaan, maar de facto zal het geen enkel effect hebben op de werkelijke situatie. Wel kan het kabinet, lees de pvv, hierna zeggen: wij wilden wel minder asielzoekers, maar het mocht niet van Brussel.’
4 Het kabinet gaat een opt-out-clausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid bij de Europese Commissie indienen.
Eveneens kansloos. Waarom zouden de andere EU-landen hiermee akkoord gaan? Alle Europese landen, inclusief Nederland, hebben samen afspraken gemaakt en ondertekend op het gebied van asiel en migratie. Het is geen dictaat dat zomaar uit de Brusselse hemel is komen vallen, zoals veel politici het graag doen geloven. Als Nederland zich niet meer aan de Europese afspraken houdt en bijvoorbeeld besluit geen asielzoekers meer op te nemen, dan zullen die naar Duitsland of België gaan. ‘Die zijn wel gek om hiermee in te stemmen’, zegt Grütters. ‘Ook zij zullen dan een opt-out willen. De anti-migratiewind waait immers ook in veel andere EU-landen. Dat betekent feitelijk dat de EU wordt opgeheven en dat we teruggaan naar de situatie van voor 1950.’
Maar voor de pvv is het gegarandeerd succes. Ook nu kunnen ze zeggen: wij hadden een ‘goede oplossing’, maar ‘het mocht niet van Brussel’. ‘Een valse-vlagoperatie’ noemde Gareth Davies, hoogleraar Europees recht aan de VU, dit onlangs in een opiniestuk in de NRC.
‘Vragen om een opt-out is dus een volstrekt logisch beleid, dat de economische doelen van de vvd en bbb dient en de politieke doelen van de pvv, juist omdat het geen kans van slagen heeft. Het is een beleid dat is ontworpen om strategisch te falen en daarbij politiek te winnen.’
5 De spreidingswet intrekken zal de opvangcrisis bestrijden.
‘Dit is net zoiets als zeggen: er is een fileprobleem in Nederland en als oplossing gaan we de autosnelwegen afschaffen, want dan heb je geen files meer’, zegt Carolus Grütters. ‘De spreidingswet afschaffen is geen oplossing, het zal het probleem van de ongelijkmatige opvang alleen maar verergeren.’
6 Het kabinet gaat de opvang van asielzoekers uit Europa afkopen.
Het EU-migratiepact waarmee de Raad in mei dit jaar instemde en dat in 2026 in werking moet gaan, heeft onder andere als doel vluchtelingen eerlijker over Europa te herverdelen en elk land naar rato een aantal vluchtelingen te laten opnemen. Onder druk van onder andere de Hongaarse premier Viktor Orbán is daarin ook de mogelijkheid geboden om deze plicht af te kopen voor 20.000 euro per vluchteling. Het kabinet kiest de laatste optie, maar heeft daar in de budgettaire onderbouwing geen post voor opgenomen. Sterker nog: het boekt bezuinigingen in op asiel.
7 Om de instroom terug te dringen zullen grenscontroles worden versterkt.
Het was een van de eerste mediamomenten van minister Faber na de zomer: begin augustus stond ze bij de grensovergang met Duitsland langs de A12 de media te woord. ‘Ik ben voor intensievere controles’, zei ze tegen de toegestroomde pers. Maar meer dan symbolisch is dit niet, want zelfs al wordt iemand door een vliegende brigade van de marechaussee onderschept, dan heeft die altijd het recht om asiel aan te vragen.
‘Het is bovendien buitengewoon discutabel’, zegt Grütters. ‘Je mag in de eerste plaats binnen de EU alleen incidenteel en steekproefsgewijs aan de binnengrenzen controleren. Bovendien is er een groot risico op discriminatie en racisme. Het gevaar dat de marechaussee zal controleren op basis van uiterlijke kenmerken is erg groot. De discriminatoire veronderstelling is namelijk dat je aan de buitenkant kunt zien of iemand een verblijfsrecht in Nederland dan wel de EU heeft. En dat kan niet.’
8 Het kabinet gaat de ‘asielvergunning voor onbepaalde tijd’ afschaffen.
Om ‘structureel tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels van Europa’ te gaan behoren, wil het kabinet de asielvergunning onbepaalde tijd – een permanente verblijfsvergunning zonder einddatum – afschaffen.
‘Juridisch gezien mag het’, schrijft Anna Chatelion Counet, jurist en buitenpromovendus bij de Vrije Universiteit, in de Verblijfblog. Maar de asielinstroom zal dar niet verminderen. ‘De kans dat een asielvergunning onbepaalde tijd kan worden ingetrokken is klein. Het internationaal recht verbindt strenge eisen aan het intrekken van asielvergunningen vanwege het belang van rechtszekerheid. De situatie in het land van herkomst moet ingrijpend en duurzaam gewijzigd zijn, er moet getoetst worden of er geen andere redenen zijn om asiel te verlenen of andere dwingende redenen om toch niet terug te kunnen keren. Het is daarnaast aan de ind om dit aan te tonen.’
Dat betekent dat de ind, die al jaren kampt met een immense achterstand, te maken zal krijgen met veel extra procedures, wat tijd en geld kost. ‘De vluchtelingen zullen bovendien een onzekere verblijfsstatus krijgen, wat niet bevorderlijk is voor hun integratie.’
9 Invoering van een ‘tweestatusstelsel’ zal de asielinstroom beperken.
‘Dit is het domste wat je kunt doet’, zegt Carolus Grütters van het Centrum voor Migratierecht. Vluchtelingen kunnen op basis van twee gronden asiel krijgen. Allereerst als iemand als individu gegronde vrees heeft voor vervolging, vanwege ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een sociale groep; dan valt zo iemand onder de definitie van vluchteling volgens het VN-Vluchtelingenverdrag. Of als iemand ernstig risico loopt op schade als gevolg van willekeurig geweld in een land, bijvoorbeeld door een oorlog; dan valt iemand onder subsidiaire bescherming.
Nu bestaat er in Nederland een eenstatusstelsel waardoor beide categorieën gelijke rechten hebben. Onder een tweestatusstelsel zouden verdragsvluchtelingen gunstiger behandeld kunnen worden dan mensen met subsidiaire bescherming. Bijvoorbeeld als het gaat om het moeilijker maken van nareisaanvragen voor hereniging met familieleden. ‘Maar dat gebeurt nu al’, zegt Grütters. ‘Op dit moment wordt een asielverzoek pas na twee jaar daadwerkelijk behandeld. Vervolgens duurt het nog eens twee jaar voordat het verzoek om gezinshereniging in behandeling wordt genomen. Moet je even bedenken: dan ben je al vier jaar gescheiden van je gezin. Om gek van te worden.’
Het meerstatusstelsel is in Nederland juist afgeschaft in 2001 omdat bijna iedereen doorprocedeerde voor een andere status, met een beter pakket aan rechten. Het opnieuw invoeren ervan zal leiden tot verlenging van de beslisprocedures van de ind, meer procedures bij de rechtbank en de Raad van State. Het zal daardoor ook het opvangprobleem alleen maar vergroten. ‘Een oproep voor de bühne’, noemt Grütters het dan ook. Het is volgens hem net als de nareis-op-nareis-leugen van vvd-leider Dilan Yeşilgöz. Duizenden mensen zouden zo hier komen, ze herhaalde het in talkshows en interviews. Het bleken er slecht tientallen te zijn. ‘Ze heeft uit haar nek staan kletsen om maar de horreur te schetsen.’
10 Nederland is té aantrekkelijk voor asielzoekers.
Nederland is een walhalla voor statushouders, schreef Geert Wilders, fractievoorzitter van de grootste partij in de Tweede Kamer afgelopen week op X: ‘Huis, inrichtingskrediet, uitkering, alles wordt voor ze geregeld. Walhalla Nederland.’ Faber beaamde dat na vragen van De Telegraaf. ‘Het is niet voor niets dat ze allemaal deze kant op komen. Ik heb het in Ter Apel gezien. Daar komen bussen aanrijden, stappen mensen uit met een koffer. Die zijn niet via Schiphol gekomen of via zeehavens, die zijn gewoon over land gekomen. Dan zijn ze vanaf de buitengrenzen van de Europese Unie over land hierheen gekomen en dan vraag ik mij wel af: waarom stop je niet veel eerder?’
Al meer dan veertig jaar roepen politici dat er een restrictief toelatingsbeleid moet worden gevoerd en Nederland ‘onaantrekkelijk’ moet worden gemaakt. Tal van ‘versoberingsmaatregelen’ en ‘strengere’ toelatingseisen zijn doorgevoerd, inclusief een poging om detentiecentra voor overlastgevende asielzoekers op te richten – wat mislukte omdat de rechter een streep zette door deze ‘procesbeschikbaarheidslocaties’ omdat het verschil met echte detentiecentra marginaal was. Allemaal zonder significant resultaat.
Steeds wordt geroepen dat Nederland te aantrekkelijk is, bijvoorbeeld omdat het te soepel zou zijn met het inwilligen van asielverzoeken. ‘Wederom grote kletskoek’, zegt Grütters. ‘Ons inwilligingspercentage lag even iets boven het gemiddelde in Europa omdat wij relatief veel mensen kregen uit onveilige landen, zoals Syrië en Eritrea. Maar dat is niet omdat het hier aantrekkelijker zou zijn. Bovendien kiest een asielzoeker geen bestemmingsland: dat doet de mensensmokkelaar op basis van wat de vluchteling te besteden heeft.’
Het punt met vluchtelingen is dat ze niet vrijwillig vertrekken uit hun land. Dus nog meer soberheid, nog meer restricties, nog langere wachttijden, nog hogere muren aan de buitengrens, nog meer ‘pushbacks’; het houdt mensen die een veilig heenkomen zoeken niet tegen. Wel zorgen die maatregelen voor veel persoonlijk leed, voor jarenlange juridische onzekerheid, voor meer trauma’s, en verspilde levenstijd.
Er is een ding waarin Nederland wél heel aantrekkelijk is: arbeid. Van alle migranten die naar Nederland komen, komt zo’n tien procent als vluchteling en negentig procent als arbeidsmigrant. Het draait, zoals migratiewetenschapper Hein de Haas schrijft in zijn boek Hoe migratie echt werkt, allemaal om de economie. De grootste drijfveer voor migratie is de vraag naar, veelal onderbetaalde, arbeid en die is in Nederland groot: in de kassen, in distributiecentra, slachthuizen, de bouw, de zorg, en ook bij hightechbedrijven als asml. Daarin zou het kabinet politieke keuzes kunnen maken waardoor daadwerkelijk het aantal immigranten afneemt. In het hoofdlijnenakkoord staan hierover nauwelijks plannen, het ligt met name bij de bbb-achterban gevoelig. Toch kwam de vvd vorige week met een visiestuk over arbeidsmigratie: Kiezen wie we echt nodig hebben. Hiermee ligt er een potentiële splijtzwam onder de coalitie.
EINDE
NOS
EUROPESE COMMISSIE: ASIELCRISIS UITROEPEN
KAN NIET ZOMAAR
10 JULI 2024
Het kabinet-Schoof kan niet per direct een asielcrisis uitroepen, zoals het van plan is. Ook het opschorten van de behandeling van asielaanvragen is niet mogelijk. Dat schrijft Eurocommissaris Ylva Johansson van Migratie in antwoord op vragen hierover van Europarlementariër Sophie in ’t Veld.
“Als Nederland een asielcrisis wil uitroepen, moet het land een goed onderbouwd verzoek bij de Europese Commissie indienen”, aldus Johansson. Nederland moet daarin aantonen dat het stelsel om migranten op te vangen, ondanks een goede voorbereiding en genomen maatregelen, is vastgelopen.
Hoofdlijnenakkoord
In het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB staat dat het de bedoeling is om direct met een tijdelijke asielcrisiswet te komen, met daarin crisismaatregelen om de acute asielinstroom en -opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden.
Een van de onderdelen van de tijdelijke wet, die maximaal twee jaar moet gaan gelden, is het opschorten van de behandeling van asielaanvragen. Maar deze zogenoemde ‘asielbeslisstop’ mag niet volgens de Europese regels, schrijft Johansson.
Als Nederland zich niet aan deze regels houdt en toch een asielcrisis afkondigt, kan de Europese Commissie ingrijpen via een zogeheten inbreukprocedure. Die kan, na een waarschuwing dat Nederland zich aan de Europese regels moet houden, uiteindelijk leiden tot een rechtszaak bij het Europese Hof.
Ter Apel
Minister Faber van Asiel en Migratie bezocht vandaag het aanmeldcentrum in Ter Apel. Ze wilde nog niet reageren op het antwoord van de Europese Commissie. “Laten we dat eerst maar even afwachten en goed bestuderen”, zei ze tegen journalisten.
EINDE
”Toen het hoofdlijnenakkoord in mei werd gepresenteerd, plaatsten deskundigen direct al vraagtekens bij de voorgestelde asielmaatregelen: volgens hen kan asiel alleen als crisis worden bestempeld als er bijvoorbeeld een oorlog uitbreekt, niet als er al jaren een probleem is met de opvang van asielzoekers. Pas als er echt sprake is van overmacht, kan een regering van een EU-land zich volgens Europese wet- en regelgeving beroepen op een crisis.
Precies daarom zijn juristen op het gloednieuwe departement van Asiel en Migratie nu aan het kijken wat er wel mogelijk is, zegt een woordvoerder van minister Faber. “In hoeverre kunnen en mogen we van de Europese regels afwijken?”
Dat antwoord kan dus ook ‘niet’ zijn. De vraag is of minister Faber dat antwoord zal accepteren. Bewindspersonen van NSC zullen scherp meekijken, klinkt het al in de kringen van die partij: maatregelen die in strijd zijn met de rechtsstaat, zullen door de partij van Pieter Omtzigt niet worden gepruimd.”
HET PAROOL
MINISTERS IN DISCUSSIE OVER REGEERPROGRAMMA:
KOMT ”STRENGSTE ASIELBELEID OOIT” ER NU ECHT?
20 AUGUSTUS 2024
Alle ronkende plannen uit het hoofdlijnenakkoord van de coalitie worden nu in detail uitgewerkt. Partijen kijken met argusogen naar elkaars teksten, zeker waar het gaat om asiel en landbouw. Vanaf dinsdag onderhandelen de ministers over de plannen. Wat staat de burger te wachten?
Het losse regeerprogramma is een nieuw aspect van de experimentele politieke samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Dinsdag vergaderen de ministers van het kabinet-Schoof voor het eerst over de gedetailleerde uitwerking van hun eerdere plannen.
In mei sloten de vier partijen een hoofdlijnenakkoord en nu moeten de ministers het eens worden over de uitwerking: hoe gaan we het doen en per wanneer? Dat is een nieuw proces en de betrokkenen hebben zelf nog amper vat op het traject. Eerst spreken de bewindspersonen in het Catshuis over wetgeving en nieuw beleid die door hun ambtenaren zijn voorbereid afgelopen zomer.
Een week voor Prinsjesdag – rond 10 september – moet het regeerprogramma gepresenteerd worden. Op wie wordt er vooral gelet en wat valt er te verwachten bij de grote thema’s?
Asiel en migratie: Faber verkent juridische randen
Voor geen enkel ander onderwerp werd in het hoofdlijnenakkoord zoveel ruimte genomen als voor asiel en migratie. In drieënhalve pagina schetsten PVV, VVD, NSC en BBB al hoe het ‘strengste asielbeleid ooit’ eruit moet zien. Zo wil het kabinet een ‘asielcrisis’ uitroepen en een asielcrisiswet invoeren. Met die wet wil het kabinet onder meer een asielbeslisstop afkondigen: vluchtelingen kunnen dan twee jaar lang wel asiel aanvragen, maar hun aanvragen zullen dan niet in behandeling worden genomen
Hoewel de coalitie alles in het hoofdlijnenakkoord nogal daadkrachtig verwoordde (met termen als ‘direct’ en ‘zo spoedig mogelijk’) is er tot nu toe nog niets gebeurd. Toch heeft asielminister Marjolein Faber (PVV) haar ambtenaren wel aan het werk gezet, ze vroeg hen alle mogelijk opties ten aanzien van asiel en migratie op een rijtje te zetten, hoelang die maatregelen duren en hoeveel werktijd erin zit. Daaruit wil de bewindsvrouw kunnen kiezen nu het kabinet zich buigt over de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord.
Vraag is wel hoe dit de opvangcrisis oplost: in die twee jaar moeten asielzoekers immers wél worden opgevangen, al heeft het kabinet beloofd dat hun onderkomen gedurende die tijd ‘sterk wordt versoberd’.
Toen het hoofdlijnenakkoord in mei werd gepresenteerd, plaatsten deskundigen direct al vraagtekens bij de voorgestelde asielmaatregelen: volgens hen kan asiel alleen als crisis worden bestempeld als er bijvoorbeeld een oorlog uitbreekt, niet als er al jaren een probleem is met de opvang van asielzoekers. Pas als er echt sprake is van overmacht, kan een regering van een EU-land zich volgens Europese wet- en regelgeving beroepen op een crisis.
Precies daarom zijn juristen op het gloednieuwe departement van Asiel en Migratie nu aan het kijken wat er wel mogelijk is, zegt een woordvoerder van minister Faber. “In hoeverre kunnen en mogen we van de Europese regels afwijken?”
Dat antwoord kan dus ook ‘niet’ zijn. De vraag is of minister Faber dat antwoord zal accepteren. Bewindspersonen van NSC zullen scherp meekijken, klinkt het al in de kringen van die partij: maatregelen die in strijd zijn met de rechtsstaat, zullen door de partij van Pieter Omtzigt niet worden gepruimd.
Ontwikkelingshulp: Klever heeft tijd nodig
PVV-minister Reinette Klever ( Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) leidt een van de grootste bezuinigingsoperaties van dit kabinet. Vanaf 2027 wil de coalitie jaarlijks 2,4 miljard euro minder aan ontwikkelingshulp uitgeven. De vraag is hoe Klever dit gaat doen.
Zal ze werkelijk het mes zetten in subsidies voor grote ontwikkelingsorganisaties of kiest ze een andere koers? Betrokkenen verwachten dat het antwoord op die vraag straks niet in het regeerprogramma zal staan. Het thema is nieuw voor Klever, eerst wil de voormalige omroepbestuurder zich goed in de materie inlezen. Pas bij de behandeling van haar eigen begroting, in het najaar, kan ze meer kleur bekennen.
Wel zullen Klever en NSC-minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) in het regeerprogramma iets meer prijsgeven over hun eigen accenten. Ook Veldkamp moet flink bezuinigen, een interne doorrekening van de coalitieplannen toonde dat er 34 Nederlandse ambassades in het buitenland moeten sluiten.
Dat gaat niet gebeuren, klinkt het rond de top van het ministerie van Buitenlandse Zaken ferm. Maar hoeveel minder het er dan wel worden, moet nog uitgediscussieerd worden met het ministerie van Financiën, dat toeziet op de besparingsplannen.
Oplettende lezers zullen ditmaal ook de passage over steun aan Oekraïne spellen. Dat thema was lang politiek onomstreden, maar de PVV roert zich steeds meer als criticaster van Kyiv. In een coalitie met de tot voor kort Ruslandvriendelijke PVV is het thema Oekraïne een explosief onderwerp.
Zo stelde PVV-leider Geert Wilders twee reeksen Kamervragen na onthullingen over Oekraïense betrokkenheid bij de aanslag op gaspijplijn Nord Stream. Ook lekte het voornemen van de Duitse regering uit om géén extra geld te reserveren voor hulp aan Oekraïne, maar de Duitse steun uitsluitend te betalen met de rente van bevroren Russische tegoeden.
Landbouw: Wiersma wil het anders doen dan Adema
De mestcrisis is acuut in Nederland. Daarom was landbouwminister Femke Wiersma (BBB) in haar eerste debat voor het zomerreces ferm: ze gaat er alles aan doen om boeren ‘uit de shit’ te helpen.
Omdat de Europese uitzonderingspositie voor Nederlandse boeren (de zogenoemde derogatie) stapsgewijs wordt afgebouwd, mogen boeren minder mest uitrijden op hun land. Hun mestkelders zitten daardoor overvol. Als de politiek niet snel iets doet, komen mogelijk tienduizend boerenbedrijven vanaf eind dit jaar in grote geldnood.
Wiersma’s voorganger Piet Adema heeft in april een plan gepresenteerd om de problemen op te lossen. Hij wilde miljarden euro’s uittrekken om een nieuwe uitkoopregeling voor boeren op te tuigen en een minimum aantal hectares grasland per dier in te stellen.
Bijna de gehele Tweede Kamer staat hierachter, maar de BBB, de partij van minister Wiersma, niet. Het plan leidt namelijk per definitie tot een krimp van de veestapel en dat wil de partij voorkomen.
Daarom komt Wiersma met een eigen, nieuw plan, dat tegelijkertijd met het regeerprogramma wordt gepresenteerd. Bronnen op het ministerie van Landbouw melden dat er ‘zeker elementen’ van het oorspronkelijke plan-Adema in zullen zitten. “Maar echt niet alles.”
De grote vraag de komende weken is dus of het Wiersma gaat lukken de mestproblemen op te lossen, zonder een opgelegde krimp van de veestapel. CDA-Kamerlid Eline Vedder (zelf melkveehouder) denkt niet dat dat mogelijk is: “De maatregelen van Adema zijn echt pittig, maar het alternatief is dat er een koude sanering over het platteland raast en dat we een ongekend slagveld aanrichten.”
Zorg: ook Agema kampt met personeelstekort
NSC-minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) moet aan de slag met nieuwe wetgeving voor werknemers die arbeidsongeschikt raken. Het huidige stelsel pakt slecht uit voor werknemers met lagere inkomens en dat moet anders. Adder onder het gras: een nieuw stelsel dat eerlijker uitpakt voor lagere inkomens kost heel veel geld. Tijdens de formatie werd niet over het onderwerp gesproken, maar in de eerste vergadering van het nieuwe kabinet kreeg Van Hijum alsnog twee miljard euro om een nieuw stelsel in te voeren de komende jaren.
Op het ministerie van Volksgezondheid buigen ze zich intussen over de vraag hoe alle wensen van de Tweede Kamer kunnen worden gecombineerd met de opdracht om niet te veel geld uit te geven. Deze zomer botste de minister van Volksgezondhetd, Fleur Agema (PVV), al op de grenzen van wat kan: de wens om het streekziekenhuis Zuyderland Ziekenhuis in Heerlen volledig open te houden, kan niet worden ingewilligd.
PVV en VVD willen hun stempel vooral op veiligheid drukken: het moet strenger, zwaarder en vooral ‘sober’. De vraag is of dat gaat lukken. Nu al lopen duizenden veroordeelden vrij rond omdat er te weinig gevangenispersoneel is. Het vorige kabinet wilde daarom meer taakstraffen, ook de nieuwe staatssecretaris, Ingrid Coenradie (PVV), is nog niet van die lijn afgeweken.
Ook kijkt ze naar ‘sobere’ gevangenissen met een lichter beveilingsregime. Dat klinkt niet ‘strenger en zwaarder’ en dus het is de vraag of en wat daarover in het regeerprogramma op papier komt. Ook de vraag wat met verwarde personen moet worden gedaan, is nog onbeantwoord. De politie is daar nu veel tijd aan kwijt, maar de coalitie bleef vaag over de vraag wie gaat het dan moet doen.
In de aanloop naar het regeerprogramma temperen betrokken ambtenaren de verwachtingen. Het zal niet in één klap antwoord bieden op duizend-en-een vragen van kiezers, journalisten en Kamerleden. Zoals vaker in Den Haag worden probleemdossiers in schijfjes gesneden en oplossingen over de tijd uitgesmeerd. Een nieuw kabinet dus, maar wel met een oude, vertrouwde salamitactiek als het moet.
EINDE