[75]
NOS
NSC, EEN ”ONTHOOFDE” PARTIJ IN EEN COMPLEXE COALITIE
Het gaat niet zo goed met NSC. De man om wie alles draait, Pieter Omtzigt, zit oververmoeid thuis, terwijl de partij intussen met aanzienlijke tegenzin vastzit in een complexe coalitie. En het recente optreden van interim-fractievoorzitter Van Vroonhoven in het belangrijkste debat van het jaar lokte kritiek uit.
Nicolien van Vroonhoven verbaasde de Tweede Kamer toen ze zich vorige week tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen (APB) schaarde achter een verzoek van de oppositie aan het kabinet. “Ik heb twee woorden. Artikel 68 van de grondwet”, zei ze, daarmee doelend op het recht op informatie van de Kamer.
De oppositie was blij verrast, de andere coalitiepartijen waren boos en de premier was geïrriteerd. Er waren ook verbaasde blikken bij de eigen fractieleden. Van Vroonhovens steun aan de oppositie was “een spontane actie” van haar, klinkt het in de partij. Maar de actie heeft de verhoudingen met PVV, VVD en BBB verder op scherp gezet. Voor de APB hadden ze afgesproken elkaar niet te verrassen.
Geen groot fan
De steun van Van Vroonhoven voor het informatieverzoek bepaalde het verdere verloop van het debat, dat bijna alleen nog ging over al dan niet zwartgelakte documenten. Daarin was te lezen dat ambtenaren de inzet van noodrecht om de komst van asielzoekers in te perken geen goed idee vinden.
Het is geen geheim dat NSC (de partij van goed bestuur en rechtsstatelijkheid) geen groot fan is van het inzetten van noodrecht, omdat het parlement daarmee buiten spel wordt gezet. Dat de documenten openbaar werden, kwam de partij (en NSC-minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark) dus niet slecht uit. Maar de fractie heeft deze noodrechtroute wel zo afgesproken in het coalitieakkoord.
In het eerste coalitieoverleg vanochtend tussen de leiders van PVV, VVD, NSC en BBB werd Van Vroonhoven beschuldigd van een vooropgezet plan. Met haar Artikel-68-opmerking zou ze de asielafspraak hebben willen torpederen. Zelf ontkent ze dat. Van Vroonhoven zou er in het overleg op hebben gewezen dat de anderen haar eerder in het debat juist niet te hulp schoten toen ze over het noodrecht onder vuur werd genomen.
NSC lijkt voor te sorteren op het niet inzetten van noodrecht, tot irritatie vooral van PVV-leider Wilders. Die wil de noodrechtroute helemaal uitspelen, al was het maar om te laten zien dat hij alles op alles zet om het asielprobleem zo snel mogelijk aan te pakken.
Klem
De kwestie toont de klem waarin NSC zich bevindt. Omtzigt vond dat de verkiezingsuitslag hem haast verplichtte in een coalitie met de PVV te stappen. Maar er leven principiële bezwaren in zijn partij (bij hemzelf, maar nog meer bij Van Vroonhoven).
En hoewel de twintig NSC-parlementariërs allemaal hebben getekend voor het coalitieakkoord, is de fractie nog steeds verdeeld over die samenwerking en valt regelmatig het woord “buikpijn”.
Onthoofd
PVV, VVD en BBB beschouwen NSC als de minst stabiele factor van de coalitie. Zo klinkt het dat er geen afspraken te maken zijn met de partij, dat Omtzigt nog aan de knoppen zit, en dat hij de oppositie zou hebben ‘gevoed’ met informatie bij de APB. Ook wordt bij de coalitiepartijen openlijk gespeculeerd over een breuk in de fractie en welke NSC-Kamerleden dan eventueel in het coalitiekamp zouden blijven.
Hoewel een Kamerlid de partij “onthoofd” noemt na het tijdelijke vertrek van Omtzigt, zijn er geen signalen dat de fractie op instorten staat. Maar dat met zoiets in de coalitie rekening wordt gehouden, zegt iets over het onderlinge vertrouwen.
Wat de sfeer bij NSC niet ten goede komt, is een recente peiling van EenVandaag. Drie zetels blijven er daarin over van de twintig die de partij nu heeft in de Tweede Kamer (in de vorige peiling van een maand geleden waren dat er nog 9). Opvallend: van die virtuele NSC-kiezers wil iets meer dan de helft dat Pieter Omtzigt na zijn ziekte terugkeert als fractievoorzitter. Iets minder dan helft wil dat dus niet, terwijl oprichter Omtzigt het gezicht van de partij is.
Wanneer Omtzigt weer terugkomt, is niet bekend. “De komende weken” in ieder geval niet, zei de partijleider twee weken terug. Voorlopig lijken de problemen dus vooral op het bordje van Van Vroonhoven te liggen.
EINDE
”Na twee dagen debatteren in de Tweede Kamer over de Prinsjesdagstukken is duidelijk dat premier Schoof voldoende steun heeft van de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB en zijn ministerploeg. Hij heeft de boel bij elkaar weten te houden. Wel werd duidelijk dat het wantrouwen tussen vooral PVV en NSC groot is.
De vier partijen hebben de afspraak dat zij afwijkende standpunten in mogen nemen, maar vooral op het gebied van asiel werd duidelijk dat PVV en NSC mijlenver uit elkaar liggen. Een conflict over strengere asielwetgeving binnen het kabinet is niet uitgesloten.
NOS
KABINET-SCHOOF SLALOMT LANGS PROBLEMEN,
”VERHOUDINGEN COALITIE ZEER SLECHT”
20 SEPTEMBER 2024
Na twee dagen debatteren in de Tweede Kamer over de Prinsjesdagstukken is duidelijk dat premier Schoof voldoende steun heeft van de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB en zijn ministerploeg. Hij heeft de boel bij elkaar weten te houden. Wel werd duidelijk dat het wantrouwen tussen vooral PVV en NSC groot is.
De vier partijen hebben de afspraak dat zij afwijkende standpunten in mogen nemen, maar vooral op het gebied van asiel werd duidelijk dat PVV en NSC mijlenver uit elkaar liggen. Een conflict over strengere asielwetgeving binnen het kabinet is niet uitgesloten.
Op het financiële vlak zijn de vier partijen eensgezind in het feit dat zij zich aan de afspraken houden. De oppositie kreeg het niet voor elkaar om ze uit elkaar te spelen voor bijvoorbeeld meer geld voor het onderwijs en lagere huren. Wel heeft het kabinet toegezegd mee te willen denken over het schrappen van de hogere btw op sport en cultuur op voorwaarde dat het belastinggeld dat dat kost ergens anders wordt gevonden.
Voor Schoof was het de eerste keer dat hij in een debat zijn eigen kabinetsbeleid moest verdedigen als partijloze minister-president. Veel fractievoorzitters wilden weten hoe hij dat invult.
De oppositie hamerde de hele dag op het belang van adviezen van ambtenaren over de asielnoodwet. In de adviezen staat dat het kabinet hoogstwaarschijnlijk niet juridisch kan onderbouwen dat het staatsnoodrecht van de Vreemdelingenwet ingezet kan worden om snelle en strenge asielmaatregelen te nemen.
Er is geen sprake van een urgente noodsituatie maar van een probleem dat al langer speelt. Dat kan ook met gewone wetgeving, luidt het advies.
Door de noodwet kan het kabinet besluiten nemen en pas achteraf goedkeuring vragen aan de Tweede Kamer in plaats van vooraf. Dat is een zwaar middel waarschuwden de ambtenaren. Ook wezen zij op de mogelijke schending van grondrechten van asielzoekers. “Staatsrechtelijk vandalisme”, noemde GL-PvdA-leider Timmermans het voornemen de noodwet in te roepen.
Aan het sturen van de stukken naar de Tweede Kamer ging veel gedoe vooraf. Schoof vond het in eerste instantie niet nodig omdat de adviezen gaan over kabinetsvoornemens en nog niet over afgeronde besluiten uit de ministerraad. Maar de oppositie bleef aandringen.
Opvallend genoeg gaf fractievoorzitter Van Vroonhoven van NSC, de tijdelijke vervanger van Pieter Omtzigt, het laatste duwtje. Ze liep naar de microfoon en zei: “Ik heb twee woorden. Artikel 68 van de grondwet.” Daarin staat dat het kabinet gevraagde informatie moet geven mits dit niet in strijd is met het belang van de staat. Het kabinet besloot de stukken naar de Kamer te sturen. En dat zette een urenlang debat over de adviezen van de ambtenaren in gang.
Daarbij ging het eerst over de zwartgelakte delen in de stukken. “Een minachting van de Kamer”, vond D66-leider Jetten. De Kamerleden zwaaiden demonstratief met de zwarte pagina’s. Later stuurde het kabinet nog stukken zonder weggelakte delen naar de Kamer, maar daar bleek niet heel veel anders uit.
Daarna ging het weer over waarom noodwetgeving volgens het kabinet nodig was. Schoof bleef erbij dat de oppositie te vroeg is met kritiek omdat het kabinet er nog niet mee bezig is. Het is niet meer dan een afspraak uit het ‘hoofdlijnenakkoord’ van PVV, VVD, NSC en BBB die in het regeerprogramma van het kabinet is overgenomen, zei hij.
De urenlange discussie lokte PVV en VVD uit om juist te pleiten voor vaart achter alle asielwetgeving: de noodbepaling uit de Vreemdelingenwet, de tijdelijke asielcrisiswet en alle andere maatregelen uit het regeerprogramma. “We kunnen hier wel tot diep in de nacht over praten, maar kom gewoon snel met deugdelijke wetgeving”, zei fractievoorzitter Yesilgöz. “Dan kunnen we daar als Kamer over oordelen.”
Ook Wilders wil niets van afzwakking weten. “Ik heb niet de ruggengraat van een banaan”, zei hij tegen de camera’s in de gangen van de Tweede Kamer. Hij vindt dat het kabinet eerst moet proberen met een juridisch houdbare onderbouwing van de noodwetgeving te komen. “De minister heeft hier nog niet eens de kans voor gehad.”
Een motie die het kabinet oproept af te zien van de noodwet haalde geen meerderheid. De oppositiepartijen hoopten misschien stiekem op steun van NSC, maar die vlieger ging niet op. “Goed bestuur is ook afspraken maken en je eraan houden”, zei Van Vroonhoven (NSC). “We weten hoe belangrijk dit is voor de heer Wilders.”
Het debat was dus ook een nadere kennismaking met de minister-president als persoon, al was hij tot vlak voor het eind terughoudend. Hoe kijkt hij naar de toekomst van het land, wat is zijn mensbeeld, wilden verschillende fractievoorzitters weten. Schoof zei niet de indruk te hebben dat de mensen in het land zitten te wachten op zijn mensbeeld. Hij maakte er weinig woorden aan vuil. “Het is een mensbeeld dat zich ongetwijfeld in 67 jaar heeft gevormd.”
Op andere momenten toonde Schoof zich bevlogen. “Als ik zeg dat ik de premier van iedereen wil zijn, is dat geen loze kreet.” Toen fractievoorzitter Dijk van de SP fel zei dat Schoof armoede niet echt een probleem vindt zei die dat kinderarmoede hem “naar de keel” grijpt. En door een openstaande microfoon werd duidelijk dat de minister-president weinig begrip kon opbrengen voor de langdurige discussie over de asielstukken.
“Tjonge jonge jonge”, verzuchtte hij:
Aan andere onderwerpen besteedde de Kamer weinig tijd. Maar NSC wilde nog wel even weten of het kabinet de transgenderwet van het vorige kabinet ging intrekken. Dat was Schoof niet van plan, hij vindt dat aan de Tweede Kamer. Van Vroonhoven neemt daar geen genoegen mee. “Dan vraagt u in feite aan mij een motie van wantrouwen tegen u in te dienen”, zei ze. “Geintje.”
Het geintje van Van Vroonhoven zorgde voor een hoop rumoer en ontsteltenis bij de ministers in vak K. En helemaal zonder betekenis was dit geintje niet, wilden Kamerleden anoniem wel kwijt in de wandelgangen. Het wantrouwen tussen NSC en de drie andere partijen is groot.
Politiek verslaggever Xander van der Wulp:
“Premier Schoof en zijn kabinet kunnen na heel moeilijke uren weer een beetje opgelucht ademhalen want het debat zit erop. Maar het politieke probleem is de wereld nog niet uit. Hij heeft de opdracht om strenge maatregelen te nemen op het gebied van asiel. Maar hij moet het met al zijn ministers nog wel eens worden over hóé ze dat gaan doen.
Met noodrecht, met een spoedwet, een asielcrisiswet. Of het ze snel lukt om het daarover eens te worden is zeer de vraag. De meningsverschillen binnen het kabinet en vooral tussen de PVV en NSC zijn enorm. Dit is een kwestie die zelfs de komende tijd al het voortbestaan van dit jonge kabinet in gevaar kan brengen, want de verhoudingen zijn zeer slecht.”
EINDE