[2]
HOE PIETER OMTZIGT DE FORMATIE OP Z’N KOP
ZETTE: ”UITGEMAAKTG PER APP”
Verbazing én teleurstelling in de reacties van de politieke kopstukken van PVV, VVD en BBB op het bericht dat NSC-leider Pieter Omtzigt deze formatieronde beëindigde. De frustratie daarover is groot vanwege het waarom, maar ook vanwege de manier waarop. “Wij kregen een appje terwijl wij daar zaten.”
Afgelopen maandag begon een nieuwe week in de onderhandelingen. De deadline van de gesprekken nadert want de Tweede Kamer moet de week daarna worden geïnformeerd. Het wordt daardoor steeds spannender.
Volgens betrokkenen worden er goede gesprekken gevoerd op een geheime locatie, namelijk het ministerie van Justitie van VVD-leider Dilan Yesilgoz.
Die goede gesprekken zijn voor Geert Wilders reden om aan te kondigen dat hij erover zal tweeten. Als hij ’s avonds een optimistische tweet over de onderhandelingen de wereld instuurt, liken BBB-leider Caroline van der Plas en VVD’er Yesilgoz die vrijwel direct. Maar een reactie van Omtzigt blijft uit. Het blijkt – zoals politieke koffiedikkijkers al vrezen – een teken aan de wand.
De volgende dag wordt er – zonder informateur Plasterk maar met secondanten – wederom op het ministerie gesproken over een nieuw kabinet.
Vermoeid
Die middag, het is 15.30 uur, vertrekt Omtzigt. Hij zegt moe te zijn en te moeten nadenken. Op de vraag wat hij gaat zeggen als hij journalisten tegenkomt, komt geen duidelijk antwoord. Op de vraag: je gaat toch niet zeggen dat je eruit stapt, komt geen duidelijk nee.
Na zijn vertrek begint Omtzigt een mail te schrijven waarin hij zijn achterban uitlegt waarom hij de formatie laat stranden.
NSC wil het besluit dezelfde dag nog toelichten aan journalisten van de Volkskrant, het AD en de NOS. Op een hotelkamer in Den Haag legt Omtzigt de journalisten uit dat hij uit deze formatieronde zal beëindigen vanwege grote financiële tegenvallers.
Stoppen
Bij de betrokkenen van de formatie komen er vanaf dat moment ook druppelsgewijs signalen binnen dat Omtzigt zich opmaakt om aan te kondigen te zullen stoppen. Duidelijk wordt dat de NOS bezig is met het opzetten van een live-uitzending.
Om 19.12 uur leest Caroline van der Plas in een artikel op de site van de NOS dat Omtzigt stopt met onderhandelen. Vlak na de publicatie van dat artikel, informeert Omtzigt informateur Plasterk en zijn medeonderhandelaars over zijn besluit. Er verschijnt een bericht van Omtzigt in de groepsapp. “Ook wij kregen een appje, terwijl we daar zaten”, zegt PVV-leider Wilders.
Omtzigt schrijft dat hij voor dit moment wil stoppen met de gesprekken. En dat Ronald Plasterk aan zijn verslag kan gaan schrijven. “En nog zoiets als: dank voor de fijne samenwerking”, zegt een betrokkene. Een andere bron zegt dat Omtzigt ‘het heeft uitgemaakt per app’.
Geschoffeerd
De partijleiders voelen zich buitengewoon geschoffeerd door de handelswijze van de NSC-voorman. Niemand reageert op de app van Omtzigt.
De woede zit hem er ook in dat de omvang van de tegenvallers, waarvan Omtzigt zo van geschrokken zegt te zijn, nog volstrekt onduidelijk is. “Het gaat om 300 pagina’s rijp en groen met mogelijke tegenvallers. Niks daarvan staat vast”, aldus een ingewijde.
Smoesje
Volgens een bij de formatie betrokken bron heeft Omtzigt iets aangegrepen om er tussenuit te knijpen. Want op de rechtsstaat heeft hij tijdens de gesprekken zijn zin gekregen. En ook over het navolgen van Europese regels zouden ze er wel uitkomen. Net als op het terrein van de overheidsfinanciën. “Ook daar was er perspectief op overeenstemming. Alle seinen stonden op groen, er was geen reden om te denken dat we er niet uit zouden komen.”
Daarna is er ook geen contact meer geweest met Omtzigt, zegt BBB’er Van der Plas. “Nee, ik heb gekeken naar Humberto.” Ze is teleurgesteld over het vertrek van haar vroegere kompaan. “Het is net als een huwelijk, je gaat niet na elk misverstand of discussie een scheiding aanvragen”, zegt Van der Plas.
Hoe verder?
Over hoe het verder moet, hullen de partijen zich nog in stilzwijgen. VVD, BBB en PVV wachten allereerst af of Omtzigt vanavond komt opdagen bij een gesprek dat informateur Plasterk met de vier partijen wil voeren. De NSC-voorman liet eerder weten de uitnodiging af te slaan.
De weigering van Omtzigt om daar op te komen dagen, schiet de andere drie in het verkeerde keelgat. Niet komen opdagen zou schofterig zijn, onfatsoenlijk en onwelwillend, klinkt het in die partijen. Omtzigt moet toch vertellen wat hij nu verder wil?
Grillen
Vervolgens kijken de andere partijen ook naar Wilders. Zijn PVV is de grootste partij en moet dus het voortouw nemen. Hij wordt geacht een rondje te maken met de andere partijen om te peilen wat die willen. Kan Plasterk blijven of moet er een nieuwe informateur komen? En wat wordt dan de opdracht aan die informateur?
Allemaal zaken waarvan nu nog volstrekt onduidelijk is wat men wil. Wat wel vaststaat is dat Plasterk nog met een verslag zal komen en dat daarover in de Tweede Kamer een debat zal worden gevoerd. Een debat waarbij ongetwijfeld NSC-leider Omtzigt stevig zal worden gegrild.
EINDE
AD
WILDERS LOOPT VOORTIJDIG WEG VAN FORMATIETAFEL
NA ”STEVIG’ ASIELGESPREK
15 APRIL 2024
PVV-leider Geert Wilders is maandag eerder dan gepland van de formatietafel weggelopen. Hij vroeg om een schorsing om na te denken over de asielmaatregelen die voorliggen. ,,Ik ben klaar met alleen maar concessies doen.”
PVV-leider Geert Wilders heeft maandag aan de formatietafel om een schorsing gevraagd. Dat had vooral te maken met de onderhandelingen over asiel en migratie, zo melden de informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Informateur Elbert Dijkgraaf sprak van ‘stevige gesprekken’ aan de onderhandelingstafel, maar zei ook dat een schorsing ‘erbij hoort’: ,,Je kunt wel heel lief doen tegen elkaar. Maar dan ga je er in de onderhandelingen niet komen. Je moet echt weten wat partijen vinden.”
Wilders zelf geeft aan op X dat hij ‘klaar is met alleen maar concessies doen’: ‘Ze moeten nu leveren.’ Betrokkenen bij NSC en BBB laten weten dat er geen sprake is van een crisissfeer en gaan ervan uit dat Wilders terugkeert aan de formatietafel. Ook de informateurs geven aan dat Wilders de Tweede Kamer niet boos heeft verlaten: ,,We gaan dinsdagochtend gewoon verder praten”, aldus Van Zwol.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz zei later op de avond bij talkshow Beau verbaasd te zijn over het plotselinge vertrek van Wilders. ,,Ik vond dat het eruit zag alsof het van tevoren bedacht was”, sprak ze. Yeşilgöz is kritisch op de actie van de PVV-voorman. ,,Als je midden in dat gesprek wegloopt en dan gaat twitteren, dat is wel onhandig.”
‘Migratiehalt is illusiepolitiek’
Eerder op de dag spraken de onderhandelaars met migratie-experts Hein de Haas en Jan van de Beek. Politici in Nederland en Europa die net als PVV-leider Geert Wilders denken migratie een halt te kunnen toeroepen door de grenzen dicht te gooien, doen volgens migratie-deskundige Hein de Haas aan ‘illusiepolitiek’. ,,Zo werkt het in de praktijk niet. Migratiebeleid is geen kraantje dat je open- of dichtdraait.”
De hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam praatte de formatietafel maandagmiddag bij over migratie en asiel. Volgens hem kan Europa ‘niet zomaar op slot’. ,,We kunnen 44.000 kilometer mediterraanse kust niet zomaar afsluiten. Tenzij we als Europa een soort Noord-Korea willen worden.” Er kan, zegt hij, ‘ook geen hek om Nederland’. ,,Zolang wij een open en welvarende samenleving hebben, kunnen mensen vrij makkelijk grenzen over.”
Als de politiek migratie wil aanpakken, moet dat volgens hem gekoppeld worden aan ‘het soort maatschappij en de economie waarin we willen leven’. Dat Nederland de afgelopen vijftien jaar meer te maken kreeg met immigratie, is vooral door stijgende arbeidsmigratie. ,,De echte stijging van immigratie heeft meer met de arbeid dan met het asiel te maken.” De aantallen van asielmigratie gaan weliswaar ‘als een pingpongballetje op en neer’, zegt De Haas, maar er is over de lange termijn geen stijgende trend te zien.
Arbeidsmigratie kan aan banden worden gelegd, zegt De Haas, door de flexibilisering van de arbeidsmarkt terug te draaien. ,,Als je echt minder immigratie wil als politiek, dan zal je het minder makkelijk moeten maken om een wervingsbureau op te richten en tijdelijke contracten te stapelen.”
Veel banen zijn voor Nederlanders ‘onaantrekkelijk’ geworden, terwijl migranten dat werk wel willen doen omdat ze er meer geld mee kunnen verdienen. ,,Je kunt niet én een zeer welvarende economie met een hele flexibele arbeidsmarkt hebben én veel minder immigratie.” De politiek kan ‘niet de kool en de geit sparen’.
Informatief
Informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol, partijleiders en Kamerleden van PVV, VVD, NSC en BBB nodigden maandag naast De Haas ook Jan van de Beek uit, beiden deskundig op het gebied van migratie en asiel. Zij schoven ruim anderhalf uur aan bij de formatietafel. Bij vertrek noemde Van de Beek het gesprek ‘informatief’. Hij wilde niet ingaan op welk advies hij aan de onderhandelaars gaf. ,,Dat kunt u lezen in mijn nieuwe boek dat deze zomer uitkomt.”
De twee experts kijken verschillend naar het vraagstuk. Zo schrijft wiskundige Van de Beek, die promoveerde op migratie, voor het conservatieve digitale weekblad Wynia’s Week. De Haas is auteur van een boek waarin hij linkse en rechtse asielmythes doorprikt. De Haas erkent dat hij en Van de Beek ‘anders denken’ over migratie. ,,Ik denk dat het goed is als de politiek kennisneemt van inzichten vanuit mensen die onderzoek hebben gedaan.”
Volgens hem is het ‘merkwaardig’ dat wetenschappelijk onderzoek naar gevolgen en oorzaken van migratie bij beleid ‘nooit een rol speelt’. ,,Als een politicus zegt: iedereen krijgt er volgend jaar 1000 euro bij, dan is de vraag toch ook meteen ‘hoe ga je dat betalen?’
De Haas vindt dat politici te makkelijk wegkomen met boude uitspraken over het stoppen van migratie. ,,Bij migratie wordt heel vaak ‘we gaan het fixen’ geroepen, zonder dat er goed en kritisch nagedacht wordt hoe je dat dan gaat doen. Dan vraag ik: waarom hebben we dat de afgelopen 30, 35 jaar dan niet voor elkaar gekregen?”
Wilders grossiert in stevige uitspraken over migratie, vooral op sociaal medium X. Maandagochtend zei de PVV-leider nog voorafgaand aan de formatiebesprekingen dat de grenzen ‘zo snel mogelijk’ dicht moeten. ,,Ik ben bang dat dat illussiepolitiek is”, zegt De Haas. Volgens de hoogleraar is migratie ‘een heel dankbaar onderwerp om angsten op te roepen’. ,,Het appelleert heel erg aan zorgen die mensen hebben. Ik vind alleen dat politici daar niet een schepje bovenop moeten doen. Zij begrijpen ook wel dat je in de praktijk beleidsmaatregelen moet treffen.”
EINDE