[95]
‘BBB-leider Van der Plas spreekt uit dat ze mee wil doen met Wilders. Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”
NOS
MEEDOEN MET DE PVV OF DE OPPOSITIE IN? VVD
EN NSC ZIJN ER NOG NIET UIT
23 NOVEMBER 2023
Meedoen met de PVV of oppositie in? VVD en NSC zijn er nog niet uit
Een dag na de politieke aardverschuiving zijn de meeste politieke partijen bijeen om te praten over hoe nu verder. Na het vieren van overwinningen dan wel het likken van wonden, staan partijen voor de vraag wat de uitslag betekent en of ze willen en kunnen meedoen in een nieuw kabinet.
In een volle PVV-zaal, met een nieuwe fractie van 37 leden, is partijleider Wilders er helemaal klaar voor. “Gisteren hadden we feest, vandaag drinken we champagne, daarna gaan we keihard aan het werk. De Nederlander verdient het en het gaat gebeuren dat de PVV in een volgend kabinet komt”, zegt Wilders.
Hij herhaalt dat hij wil samenwerken met andere partijen en zegt dat de tijd van verschillen zoeken nu voorbij is. “De kiezer heeft gesproken, de verhoudingen liggen vast.”
VVD: nieuwe werkelijkheid
De VVD vindt dat het initiatief in de formatie moet liggen bij de PVV en NSC. Na overleg met haar fractie wijst partijleider Yesilgöz erop dat haar partij tien zetels heeft verloren en nu “niet in de lead” is. Ze wil eerst zien waar PVV en NSC mee komen.
Dinsdag zei Yesilgöz dat ze niet in een coalitie wil onder leiding van PVV-voorman Wilders. Vandaag zegt ze het “stap voor stap” te willen bekijken. Volgens haar is er nu een nieuwe werkelijkheid. Maar de partij neemt wel even de tijd om het te laten bezinken.
BBB-leider Van der Plas spreekt uit dat ze mee wil doen met Wilders. Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”. Ze wijst erop dat Wilders beloofd heeft milder te worden en dat het nu belangrijk is of hij dat “echt gaat doen”. Want plannen als het verbieden van de Koran of een nexit zijn wat de BBB betreft “onuitvoerbaar en onhaalbaar”.
NSC: fractie spreekt morgenochtend ook nog
Waar Omtzigt voor de verkiezingen afwijzend was over samenwerken met de PVV vanwege de standpunten over de islam en de rechtstaat benadrukte hij gisteravond dat “het land bestuurd moet worden”.
Of dat betekent dat de partij met de PVV wil meeregeren werd vanmiddag niet duidelijk. “Als je twintig zetels hebt, dan kun je niet op dag één zeggen: we doen niet mee.” Omtzigt zei voor de “verantwoordelijkheid te staan om een regering te vormen” maar ook dat het “niet de meeste makkelijke formatie wordt”.
De kans bestaat dat de partij intern verdeeld is over regeren met de PVV. Omtzigt zei dat de fractie morgen verder praat en “aan de verkenner duidelijk zal maken waar zijn fractie staat”.
SGP-leider Stoffer zegt dat het nu “eerst aan de grote partijen” is, maar sluit “geen enkele coalitie uit” . Stoffer noemt samenwerken met D66 “moeilijker dan met de PVV”.
Partijen die niet met de PVV willen praten over een kabinet zijn onder meer GroenLinks-PvdA, D66, Partij voor de Dieren, Volt, Denk en de SP.
Ondanks winst en een tweede plek zijn er veel bedrukte gezichten te zien bij de gezamenlijke fractie van GroenLinks-PvdA. Volgens partijleider Timmermans laat de uitslag zien dat “heel veel mensen denken dat rechts de oplossing in handen heeft”. Hij vindt het nu aan PVV-leider Wilders om te kijken hoe een kabinet te vormen. Timmermans wil niet met hem samenwerken. “Hij zet een hele religie buitenspel.”
D66-leider Jetten werd “chagrijnig” wakker en spreekt van een “harde klap”. Hij zegt dat D66 nu bescheidenheid past. PvdD-leider Ouwehand werd wakker met “pijn en gevoel van verdriet”, Volt-leider Dassen spreekt van een zwaar gemoed, omdat winnaar PVV “lijnrecht staat tegenover alles waar wij voor staan”.
Ook Denk vreest de komst van een kabinet onder leiding van de PVV en spreekt van 1 miljoen Nederlandse moslims die worden weggezet. “Daar is heel veel angst over.”
Het CDA sluit deelname aan een nieuw kabinet niet helemaal uit. Maar het is eerst “nu echt aan partijen die hebben gewonnen”, zegt partijleider Bontenbal.
Remkes niet bellen
De gesprekken over de formatie starten nog niet vandaag, zoals dat in het verleden gebeurde. Morgen zijn alle lijsttrekkers uitgenodigd door de voorzitter van de Tweede Kamer, Vera Bergkamp.
Het is de bedoeling dat er op voordracht van de PVV een verkenner wordt aangewezen, die gesprekken gaat voeren met alle partijen over de vraag welke coalitie ze willen en mogelijk achten. De nieuwe verkenner moet, zo sprak de Kamer eerder af, iemand met afstand tot de politiek zijn.
VVD-prominent Johan Remkes hoeven ze in elk geval voorlopig niet te bellen. Bij Sven op 1 zei Remkes vanmorgen dat het hem “niet goed denkbaar” lijkt dat hij morgen wordt aangesteld als verkenner in de kabinetsformatie. “Bel mij niet”, is zijn boodschap, al zegt hij erbij dat hij wel altijd opneemt als de telefoon gaat.
Hij adviseert de lijsttrekkers ook om “een time-out van een paar dagen” te nemen, en de uitslag eerst eens goed door te laten dringen alvorens besluiten te nemen. De kans dat onder meer de NSC van Omtzigt, met toch een sleutelrol in wat nu komen gaat, die tijd gaat nemen lijkt groot.
EINDE BERICHT
[96]
”Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”.
NOS
MEEDOEN MET DE PVV OF DE OPPOSITIE IN? VVD
EN NSC ZIJN ER NOG NIET UIT
23 NOVEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 95
[97]
HET FASCISTISCHE KARAKTER VAN DE PVV
BRONNEN, ONDERZOEKEN
30 OCTOBER 2022
[98]
PVV VERKIEZINGSPROGRAMMA 2023
”NEDERLANDERS WEER OP 1”
De PVV wil voor u:
• Asielstop en algeheel restrictief immigratiebeleid •
Opt out EU-regelgeving asiel en migratie,
opzeggen VN-Vluchtelingenverdrag
• De Nederlandse grensbewaking wordt in ere hersteld, pushbacks van asielzoekers die uit onze veilige buurlanden Nederland in willen komen •
Strafbaar stellen illegaliteit: illegalen vastzetten en uitzetten •
Verbod op bed- bad- en broodregelingen voor illegalen •
Criminele asielzoekers worden vast- of uitgezet, criminele statushouders raken hun verblijfsvergunning kwijt
• Geen dwangwet: gemeenten nooit verplichten asielzoekers op te vangen •
Tegengaan van procedure stapelen
• Tijdelijke asielvergunningen van Syriërs worden ingetrokken want delen van Syrië zijn veilig
• Statushouders die op vakantie gaan naar hun land van herkomst raken onmiddellijk hun verblijfsvergunning kwijt
• Nederland is geen islamitisch land:
geen islamitische scholen, korans en moskeeën
• We willen minder islam in Nederland en dat bereiken d.m.v. minder niet-westerse immigratie en de introductie van een algehele asielstop
• Verbod dubbele nationaliteit
• Verbod op het dragen van islamitische hoofddoekjes in overheidsgebouwen inclusief de Staten-Generaal
• Introductie tewerkstellingsvergunning voor EU-onderdanen
• Forse beperking van het aantal buitenlandse studenten
[99]
WIKIPEDIA
JOAN OF ARC
[100]
”In het debat over de verkiezingsuitslag en de verkenning, afgelopen woensdag, werd Geert Wilders door GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans vergeleken met Bruce, de haai uit de Disneyfilm Finding Nemo (zie foto). Die haai heeft zichzelf voorgenomen om vegetariër te zijn, maar zodra hij bloed ruikt, wordt hij weer zijn normale, bloeddorstige zelf. Zo is Wilders ook, denkt Timmermans: nu is hij mild, maar voor je het weet is hij weer zijn oude, felle zelf.”
EO
GEERT MILDERS? MENSEN VERANDEREN
NIET ECHT VAN KARAKTER, OOK WILDERS
NIET, DENKT PSYCHOLOOG
Geert Wilders lijkt een stuk minder hard dan vroeger. Waar hij ooit zijn publiek ‘minder minder minder’ liet scanderen op de vraag of ze minder Marokkanen wilde, zegt hij nu ‘premier van alle Nederlanders’ te willen zijn. Kan dat zomaar? “Politiek is altijd een rollenspel”, aldus politiek duider Frits Wester.
Wilders lijkt minder hard, maar is hij echt veranderd? (13 december 2023) – Dit is de Dag
Wester vindt het niet zo’n punt dat Wilders ineens milder lijkt. “Een andere functie vraagt andere dingen”, vindt hij. Andere politici zijn óók van toon veranderd, zegt Wester: “Wim Kok was een felle vakbondsleider met harde teksten, maar die bleek ook gewoon premier van alle Nederlanders te kunnen zijn”, vertelt hij.
Ook qua standpunten is Wilders door de jaren heen veranderd, maar dat doen alle politici. “Je kunt niet van mensen verwachten dat ze 22 jaar precies hetzelfde zeggen.” Volgens Wester moet Wilders een kans krijgen om het te laten zien of hij deze rol ook aan kan: “Dan kunnen kiezers daar een oordeel over vellen.”
Maskertje
Maar kun je écht van persoonlijkheid veranderen? Volgens psycholoog Lennard Toma niet. Mensen veranderen niet echt van karakter, ook Wilders niet, maar ze kunnen binnen die persoonlijkheid wel bepaalde karaktertrekken meer naar voren brengen, vertelt hij, op basis van het doel wat ze willen bereiken. “Dat zou met Wilders ook kunnen zijn. Op basis van zijn nieuwe doel – in plaats van de oppositie in het Torentje te gaan – zich anders voordoen”, vertelt hij.
Het hoeft natuurlijk helemaal niet dat Wilders nu ineens zichzelf niet is. Misschien is de PVV-leider juist nú wel veel meer zichzelf, vertelt hij. “Misschien heeft hij wel een maskertje opgezet als oppositieleider.”
‘Blijf waakzaam’
In het debat over de verkiezingsuitslag en de verkenning, afgelopen woensdag, werd Geert Wilders door GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans vergeleken met Bruce, de haai uit de Disneyfilm Finding Nemo (zie foto). Die haai heeft zichzelf voorgenomen om vegetariër te zijn, maar zodra hij bloed ruikt, wordt hij weer zijn normale, bloeddorstige zelf. Zo is Wilders ook, denkt Timmermans: nu is hij mild, maar voor je het weet is hij weer zijn oude, felle zelf.
“Een pakkende vergelijking”, vindt deskundige op het gebied van politieke communicatie Bert Bakker van de Universiteit Utrecht. Hij denkt dat kiezers en journalisten waakzaam moeten blijven. “Hij heeft toch wel standpunten waar je je qua democratie wel zorgen over kunt maken. We hebben in andere landen, zoals Polen, wel gezien dat als er antidemocratische bewegingen beginnen, het moeilijk is om dat stop te zetten”, vindt hij.
Ja, Wilders klinkt milder, maar zijn programma is nog radicaal: “En deel van de PVV-kiezers heeft ook niet zoveel problemen met antidemocratische standpunten.”
EINDE
TWEEDE KAMER
RONALD PLASKERK AAN DE SLAG ALS
VERKENNER
28 NOVEMBER 2023
28 november 2023
Verkenner Ronald Plasterk heeft zijn opdracht ontvangen uit handen van Kamervoorzitter Vera Bergkamp. Tijdens een bijeenkomst eerder op de dag van de Kamervoorzitter en beoogd fractievoorzitters is Plasterk aangewezen om als verkenner in het formatieproces op te treden. Hij brengt op 5 december verslag uit aan de Tweede Kamer.
De beoogd fractievoorzitters kwamen op 28 november op verzoek van Kamervoorzitter Bergkamp bij elkaar. In dit overleg heeft PVV-fractievoorzitter Geert Wilders de oud-minister voorgedragen om een verkenning te verrichten ten behoeve van het debat over de verkiezingsuitslag.
Debat
De Voorzitter stelt aan de nieuwe Tweede Kamer voor om het debat over de verkiezingsuitslag op donderdag 7 december te houden. Plasterk wordt uitgenodigd om bij het debat aanwezig te zijn, zodat hij eventuele vragen over het verslag kan beantwoorden.
Verkenner
Gom van Strien werd op vrijdag 24 november aangewezen als verkenner. In een verklaring liet hij op maandagochtend 27 november weten te stoppen met zijn opdracht. De verkenner heeft als taak om gesprekken te voeren met de fracties en te onderzoeken welke coalitiemogelijkheden deze voor zich zien. De nieuwe Tweede Kamer wordt op 6 december is geïnstalleerd.
EINDE
[101]
TIMMERMANS CONFRONTEERT WILDERS/PVV: ”U DOET MIJ
DENKEN AAN HAAI BRUCE UIT FINDING NEMO”
0.11
[TIMMERMANS, PVDA GROEN LINKS]:
”De De Tijd zal het leren.
De afgelopen weken hebben mijn vertrouwen daarin niet vergroot…
[gemompel van Wilders daar tussendoor]……
Als u wordt…als u …u speelt de lieve Milders de hele tijd eh
op het moment dat u kritiek krijgt eh van collega Omtzigt eh dan eh eh
dan wordt, dan liket u ineens een bericht waarin hij voor een katholieke
gluiperd wordt uitgemaakt, dus uw zelfbeheersing is nog niet helemaal
op orde…..
0.32 ”U doet mij echt denken aan, ik weet…ik zal een klassieker noemen
eh eh Nemo…[Wilders tussendoor ”ja”] in Nemo komt eh Bruce voor
en Bruce is een Grote Witte Haai, die eh heeft afgesproken met zichzelf,
ik ben nu vegetarier, ik eet geen vis meer.
Totdat hij bloed ruikt en dan wordt hij weer de Haai zoals hij altijd is geweest.
[0.50]
Zo zie ik u, meneer Wilders.
[0.53] ”Als u de kans krijgt, zult u de democratische rechtsstaat
van dit land ondermijnen.
Ik wil u die kans ontzeggen. [0.59]
EINDE BIJDRAGE TIMMERMANS OVER DE WILDERS
VERGELIJKING MET DE HAAI BRUCE!
ZIE OOK
[102]
TROUW
VERKIEZINGEN: ZES ZETELS ERBIJ VOOR BBB, DUS WINNAAR?
ZO VOELT HET NOG NIET BIJ IEDEREEN
22 NOVEMBER 2023
Van één naar zeven: Caroline van der Plas krijgt er straks meer dan een handvol collega’s bij. Er is feest, ja, maar toch vooral ongeloof om de PVV-winst. ‘Zeer zorgelijk.’
“In de gemeente Bronckhorst is de opkomst al 83 procent”, zegt BBB-campagneleider Henk Vermeer opgewekt. “Als ze in de dorpen wéér allemaal komen opdagen…” Het is een halfuur voor de eerste exitpoll en bij de BoerBurgerBeweging weten ze het zeker: de peilingen zitten ernaast. Minstens tien zetels, denkt partijleider Caroline van der Plas. Vijftien, voorspelt premierskandidaat Mona Keijzer.
Maar voor de BBB zaten de peilingen er niet naast: volgens de exitpolls krijgt de partij in december zeven zetels in de Tweede Kamer. “Een verzevenvoudiging”, juicht Vermeer.
BBB-kandidaten, senatoren, bestuurders en leden kwamen woensdag bijeen in Boode in Bathmen, een etablissement nabij Deventer. Niet voor het eerst, op 15 maart hield de jonge partij hier ook haar uitslagenavond. Dezelfde locatie, dezelfde partij, maar een ander resultaat. Tóen kleurde heel Nederland nog BBB-groen: in elke provincie werd de jonge beweging uit het niets de grootste, voortgestuwd op de golven van een stikstofcrisis en maatschappelijke onvrede. Acht maanden later is die euforie iets bekoeld. “Ik had gehoopt op tien zetels of meer”, erkent Vermeer.
Onvervulde potentie
Want zeven zetels is natuurlijk prima, zeggen aanwezige BBB’ers, maar het had zoveel hoger kunnen uitvallen. Ondanks alle mooie woorden en onderlinge complimenten ruikt het woensdagavond in Bathmen naar onvervulde potentie. Aan het begin van de zomer stelden opiniepeilers een koppositie in het vooruitschiet, afgelopen september werd zelfs nog een premierskandidaat gelanceerd: Mona Keijzer. Dat is nu definitief uit zicht.
Voor sommige BBB’ers op de kandidatenlijst wordt het extra spannend. Komt Jean Rummenie, de nummer acht, in de Kamer? Hij denkt van wel. “Als we straks gaan meeregeren en twee ministers en wat staatssecretaris leveren”, zegt hij, “dan schuif je zo een aantal plaatsen op.” Ook de nummer negen, Nicky Pouw, die recent overstapte van Ja21, gelooft er nog in, zegt ze.
‘Wat een drama’
Maar gáát de BBB regeren? Meer nog dan de zeven eigen zetels indruk maakten, sloeg de monsterzege van de PVV in Bathmen in als een bom. Nee, Van der Plas had geen enkele partij uitgesloten en deed dat woensdagavond evenmin. “Ik heb er 100 procent vertrouwen in dat wij ook in een coalitie zullen komen”, liet de BBB-leider weten.
Maar op daadwerkelijk enthousiasme over regeren met de PVV kon je BBB’ers niet betrappen. Rond Van der Plas sloegen mensen de hand voor de mond toen de uitslag op de tv-schermen verscheen. “Wat een drama”, mompelde iemand. “Het wordt niet makkelijk”, erkende ook Vermeer.
Voormalig CBS-econoom Cor Pierik, nummer zes op de kandidatenlijst, sprak van een ‘zeer zorgelijke’ uitslag. “Met een Geert Wilders die zó blijft polariseren, kun je gewoon niet samenwerken.” Natuurlijk moet er worden gepraat, zei Pierik, en áls de PVV-leider zijn toon matigt is er een hoop mogelijk. “Maar daar ben ik nog niet zo zeker van. Het wordt buitengewoon lastig.”
Voor de formatie, die vrijdag van start gaat, heeft Van der Plas in ieder geval vast haar inleg bekendgemaakt: het ministerie van landbouw. Daar moet een BBB’er de scepter gaan zwaaien. “We gaan daar keihard voor knokken.”
EINDE BERICHT
”Onder de kleinere partijen krijgt BBB i (7, +6) er zes zetels bij in vergelijking met 2021, in totaal dus zeven zetels in de nieuwe Tweede Kamer.”
DEFINITIEVE UITSLAG KIESRAAD: PVV WINT
VERKIEZINGEN: EEN KANDIDAAT MET VOORKEURSTEMMEN GEKOZEN: (GL-PVDA)
1 DECEMBER 2023
vrijdag 1 december 2023, 12:45
gewijzigd
DEN HAAG (PDC i) – De PVV i wordt met 37 zetels de grootste partij in de Tweede Kamer (meer dan verdubbeld vergeleken met de 17 zetels in 2021), gevolgd door GroenLinks/PvdA i (25, +8 zetels), de VVD i (24, -10 zetels) en NSC i (van nul naar 20 zetels). Vandaag stelde de Kiesraad de definitieve uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november vast. Vergeleken met de voorlopige uitslag die ANP bekendmaakte na de verkiezingen, zijn er geen verschuivingen meer.
Er is één kandidaat met voorkeurstemmen gekozen. Dat is Daniëlle Hirsch i (GroenLinks-PvdA), die in de plaats van Marleen Haage i in de Kamer komt. Daarnaast behaalden nog 37 kandidaten voldoende voorkeurstemmen, maar zij hebben die niet nodig omdat ze ook zonder in de Kamer zouden gekomen zijn.
Zowel PVV en NSC boeken in aantal zetels de grootste winst (elk 20 zetels bij). Onder de kleinere partijen krijgt BBB i (7, +6) er zes zetels bij in vergelijking met 2021, in totaal dus zeven zetels in de nieuwe Tweede Kamer. DENK i en SGP i blijven stabiel (beiden drie zetels). Alle andere partijen verliezen. Met name het verlies van alle regeringspartijen – D66 i (9, -15 zetels), CDA i (5, -10) en ChristenUnie i (3, -2) valt op. Negen partijen komen uit op vijf of minder zetels.
Er komen 15 partijen in de nieuwe Tweede Kamer. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2021 waren dat er 17. Door afsplitsingen telt de huidige Tweede Kamer 20 fracties, een recordaantal. BVNL i van Wybren van Haga i, BIJ1 i en de afsplitsingen fractie-Ephraim i (ex-Groep-van Haga), fractie-Den Haan i (GOUD) en het lid-Gündogan i en 50PLUS i verdwijnen uit de Tweede Kamer.
77,7% van de stemgerechtigden in Nederland bracht een stem uit tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Deze opkomst is iets lager dan bij de verkiezingen van 2021, toen had 78,7% van de stemgerechtigden gestemd. Dat waren wel verkiezingen onder bijzondere omstandigheden vanwege corona. In 2017 onder vergelijkbare omstandigheden lag de opkomst op 81,9%.
Op 6 december zal de Tweede Kamer voor het eerst in de nieuwe samenstelling vergaderen en worden alle nieuwe Kamerleden ingezworen. Op 5 december neemt de Kamer afscheid van de vertrekkende leden.
Bron: Kiesraad, biografisch archief PDC
EINDE
[103]
BBB-leider Van der Plas spreekt uit dat ze mee wil doen met Wilders. Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”
…
….
”BBB-leider Van der Plas spreekt uit dat ze mee wil doen met Wilders. Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”. Ze wijst erop dat Wilders beloofd heeft milder te worden en dat het nu belangrijk is of hij dat “echt gaat doen”. Want plannen als het verbieden van de Koran of een nexit zijn wat de BBB betreft “onuitvoerbaar en onhaalbaar”.
NOS
MEEDOEN MET DE PVV OF DE OPPOSITIE IN? VVD
EN NSC ZIJN ER NOG NIET UIT
23 NOVEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 95
[104]
Daarom sta ik hier met een zwaar gemoed. De PVV wil een Nexit, het wil de klimaatcrisis niet aanpakken, en ik vind het heel zorgwekkend dat de PVV, een partij die anti-rechtstatelijk is, zo groot is geworden…
Laurens Dassen, Volt
TELEGRAAF
VOLT LEIDER TELEURGESTELD EN GEFRUSTREERD OM
WINST PVV
De winst van PVV is voor Volt-leider Laurens Dassen teleurstellend en frustrerend. “Ik sta hier met een zwaar gemoed”, zegt hij in eerste reactie op de exitpolls van Ipsos, opdracht van NOS en RTL. Daarin komt Volt uit op 2 zetels, een verlies van 1 zetel ten opzichte van 2021.
“PVV staat lijnrecht tegenover alles waar wij voor staan”, zegt Dassen bij de evenementenlocatie in Utrecht. “Dit is een partij die mensen uitsluit, die voor een Nexit is.” Dat terwijl Volt juist voor meer samenwerking met Europa is. Hij vindt dat het in de campagne veel te weinig is gegaan over het belang van de Europese Unie.
De frustratie bij Dassen is merkbaar als hij opsomt wat er volgens hem miste in de verkiezingscampagne. “Er is een oorlog op ons continent en alleen al daaruit blijkt het belang van Europa”, zegt hij. “Daar is het veel te weinig over gegaan.” Hij vindt dat politici “jaar op jaar op jaar” de schuld naar Brussel hebben geschoven. “Daardoor denken mensen misschien dat Europa niet belangrijk is.”
Hij vindt zelf dat de campagne van Volt wel goed is gegaan. “We hebben laten zien dat we radicale keuzes konden maken, voor het klimaat en de toeslagen.”
Of Volt ooit samen in een coalitie zal gaan met PVV weet Dassen zeker. “Dat nooit. We staan diametraal tegenover elkaar.”
Op het moment dat de tweede exitpoll binnen kwam, hielden alle aanwezigen in Utrecht hun adem in. Uit de eerste poll kwam de verwachting van 2 zetels voor Volt. Toch gaat er een teleurgestelde zucht door de zaal op het moment dat de tweede poll bevestigt dat het er voorlopig 2 blijven.
In aanloop naar deze verkiezingen peilde Volt steeds 3 zetels. Met dat aantal kwam de pan-Europese partij van Laurens Dassen in 2021 ook de Tweede Kamer in. Daarvan zijn er in de huidige Kamer nog 2 over, omdat Nilüfer Gündoğan uit de partij werd gezet nadat zij was beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Zij ging als eenpitter door, maar neemt nu toch afscheid van de politiek.
EINDE BERICHT
“Wij zijn democraten, de democratie heeft gesproken. Nu breekt het uur aan dat wij de democratie gaan verdedigen. Wij zullen schouder aan schouder met al die andere democraten in Nederland die het met ons eens zijn de rechtsstaat blijven verdedigen. De rechtsstaat is heilig voor ons”
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
TIMMERMANS: NU BREEKT HET UUR AAN, DAT WIJ DE
DEMOCRATIE GAAN VERDEDIGEN
22 NOVEMBER 2023
Lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA zegt dat het tijd is om de democratie te beschermen. “Wij zijn democraten, de democratie heeft gesproken. Nu breekt het uur aan dat wij de democratie gaan verdedigen. Wij zullen schouder aan schouder met al die andere democraten in Nederland die het met ons eens zijn de rechtsstaat blijven verdedigen. De rechtsstaat is heilig voor ons”, zei Timmermans in een eerste reactie op de verkiezingszege van de PVV van Geert Wilders.
Timmermans zegt dat zijn partij nooit in een coalitie zal stappen “met een partij die Nederlanders uitsluit”. Hij riep andere linkse partijen op: “sluit je bij ons aan, laten we een vuist maken tegen onrecht, een vuist maken tegen discriminatie, een vuist maken tegen uitsluiting en een vuist maken in de strijd tegen armoede.
Hij riep zijn toehoorders op: “Hou elkaar nou even vast. Want wij laten in Nederland niemand los. En als je op school, in je buurt of op je werk mensen tegenkomt die vragen: hoor ik hier nog wel?, zeg je heel duidelijk ja.” Timmermans voegde er daarna aan toe: “in Nederland is iedereen gelijk, het maakt niet uit waar jouw wieg stond, waar de wiegen van je ouders stonden, waar de wiegen van je grootouders stonden, je hoort erbij.”
De voormalige Eurocommissaris zei ook dat hij teleurgesteld is in de verwachte uitslag voor GroenLinks-PvdA. “Ik had op veel meer gehoopt.” De partij staat op 25 zetels in de exitpoll van Ipsos in opdracht van NOS en RTL. De PVV van Wilders zou 35 zetels krijgen. Toen Timmermans Wilders feliciteerde met zijn overwinning, klonk boegeroep vanuit de zaal waar GroenLinks-PvdA de uitslagenavond volgde.
EINDE BERICHT
FRANS TIMMERMANS: ”NU BREEKT HET UUR AAN, DAT WIJ DE DEMOCRATIE GAAN VERDEDIGEN
ASTRID ESSED
FRANS TIMMERMANS (GROENLINKS-PVDA) REAGEERT OP DE EXITPOLL
“De politiek van intolerantie is genormaliseerd terwijl die nooit normaal mag zijn”
LEIDSCH DAGBLAD
D’66 LEIDER JETTEN: OVERWINNING PVV OOK DOOR KEUZES
VVD
22 NOVEMBER 2023
De waarschijnlijke verkiezingsoverwinning van PVV komt onder meer door keuzes van de VVD. Dat zei D66-leider Rob Jetten op de verkiezingsuitslagavond van zijn partij in Amsterdam. De VVD heeft dat gedaan door “een gekozen campagne over de ruggen van vluchtelingen.”.
“De politiek van intolerantie is genormaliseerd terwijl die nooit normaal mag zijn”, aldus Jetten, waarna gejuich en geklap uit de zaal klonk. Hij beloofde “de komende jaren te blijven werken tegen haat en intolerantie. Want als één partij dat doet als anderen stil blijven staan, zijn het Democraten 66.”
Volgens de exitpoll van Ipsos in opdracht van NOS en RTL krijgt D66 10 zetels. Tijdens de vorige verkiezingen won D66 24 zetels.
EINDE
“Er is een partij de grootste die 1 miljoen Nederlanders als tweederangsburgers beschouwt. Tegen al die mensen die nu veel pijn en angst voelen zeg ik: de Partij voor de Dieren staat naast je. En we blijven knokken voor gelijkwaardigheid.”
DE PARTIJ VOOR DE DIEREN BEHAALT 3 ZETELS IN DE TWEEDE
KAMER
De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen is bekend. De Partij voor de Dieren haalt 3 zetels in de Tweede Kamer.
Bedankt aan iedereen die heeft gestemd voor de dieren, voor de natuur en voor een gezonde toekomst. Wij zijn vastbesloten om ons diepgroene geluid te laten horen en te blijven strijden voor een leefbare Aarde. En uiteraard veel dank aan iedereen die zich heeft ingezet voor de campagne. Samen keren we het tij!
Esther Ouwehand: “Er is een partij de grootste die 1 miljoen Nederlanders als tweederangsburgers beschouwt. Tegen al die mensen die nu veel pijn en angst voelen zeg ik: de Partij voor de Dieren staat naast je. En we blijven knokken voor gelijkwaardigheid.
We hebben verloren. De dynamiek van de afgelopen dagen is helaas ten koste gegaan van groene en progressieve partijen, waaronder de Partij voor de Dieren. Maar het klimaat trekt zich helemaal niks aan van verkiezingen. De planeet trekt zich niks aan van verkiezingen. En de dieren rekenen op ons. Daarom is de Partij voor de Dieren harder nodig dan ooit.”
De politiek moet de problemen van Nederland oplossen. De Partij voor de Dieren weet precies welke oplossingen er nodig zijn om de verschillende crises van ons land aan te pakken. In de Tweede Kamer zullen we daar ons diepgroene geluid laten horen en zetten we ons de komende jaren weer keihard in voor een duurzame toekomst waarin dieren, natuur, klimaat en rechtvaardigheid centraal staan.
Samen eisen we een toekomst!
EINDE
[105]
DEN HAAG (PDC i) – De PVV i wordt met 37 zetels de grootste partij in de Tweede Kamer (meer dan verdubbeld vergeleken met de 17 zetels in 2021), gevolgd door GroenLinks/PvdA i (25, +8 zetels), de VVD i (24, -10 zetels) en NSC i (van nul naar 20 zetels). Vandaag stelde de Kiesraad de definitieve uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november vast. Vergeleken met de voorlopige uitslag die ANP bekendmaakte na de verkiezingen, zijn er geen verschuivingen meer.
DEFINITIEVE UITSLAG KIESRAAD: PVV WINT
VERKIEZINGEN: EEN KANDIDAAT MET VOORKEURSTEMMEN GEKOZEN: (GL-PVDA)
1 DECEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 102
[106]
”Pieter Omtzigt blijft erbij dat hij niet met de PVV in een regering wil. In het tv-programma Buitenhof zei hij dat de standpunten van die partij “aan de rechtsstaat raken” en dat hij daar grote moeite mee heeft.”
NOS
OMTZIGT WIL NIET MET PVV REGEREN: ALLEEN MET
PARTIJEN, DIE DE RECHTSSTAAT HEEL HOUDEN
17 SEPTEMBER 2023
Pieter Omtzigt blijft erbij dat hij niet met de PVV in een regering wil. In het tv-programma Buitenhof zei hij dat de standpunten van die partij “aan de rechtsstaat raken” en dat hij daar grote moeite mee heeft.
Omtzigt zei dat hij met zijn partij Nieuw Sociaal Contract wil regeren “juist met partijen die die rechtsstaat heel laten” en daar hoort de PVV wat hem betreft niet bij. “Dat heb ik de afgelopen jaren niet bepaald gezien.”
Dat partijleider Geert Wilders gisteren in De Telegraaf zei dat de “scherpe kantjes” er bij de PVV vanaf zijn, verandert daar wat hem betreft niets aan. Ook niet dat de PVV-leider in het artikel een “groot beroep” op Omtzigt deed om hem niet uit te sluiten.
Omtzigt wilde niet met zoveel woorden zeggen of hij de PVV echt uitsluit, maar hij maakte dus wel duidelijk dat hij er weinig zin in heeft om met Wilders in zee te gaan.
Hij noemde als mogelijkheid om te gaan regeren ook een minderheidscoalitie, omdat er dan geen dichtgetimmerd regeerakkoord nodig is. Daardoor komt er dan meer ruimte voor discussie in het parlement.
‘Minimumloon niet naar 18 euro’
Omtzigt maakte een maand geleden bekend dat hij met zijn eigen partij wil meedoen aan de verkiezingen. In de peilingen komt Nieuw Sociaal Contract in één klap als grootste partij uit de bus.
Rond 1 oktober zal hij de kandidatenlijst naar buiten brengen en eind oktober volgt het verkiezingsprogramma, zei hij in Buitenhof. Daarin zal bijvoorbeeld staan dat het minimumloon verhoogd wordt, “maar niet onmiddellijk naar 18 euro”, zoals de ChristenUnie wil.
Omtzigt benadrukt dat een verhoging van het minimumloon niet het enige is wat er gedaan moet worden om de bestaanszekerheid te vergroten. Hij vindt dat alle voorzieningen die mensen nodig hebben, zoals voedsel, wonen en energie, “betaalbaar en bereikbaar” moeten blijven.
Om dat te bereiken wil hij onder meer met de bezem door “een hele serie belastingkortingen die nergens op slaat”. Hij noemde als voorbeeld een forse belastingkorting voor expats. “Dat verknalt de huurmarkt volledig in Amsterdam, want een ander kan veel minder betalen.”EINDE BERICHT
”NSC-leider Pieter Omtzigt vindt samenwerken in een regering met PVV-leider Geert Wilders niet mogelijk omdat die partij de vrijheid van godsdienst niet respecteert in zijn verkiezingsprogramma. “Dat is het obstakel voor samenwerking in de regering”, zegt Omtzigt tegen RTL Nieuws. ”
RTL NIEUWS
EEN RECHTS KABINET? PIETER OMTZIGT HOUDT DE DEUR VOOR PVV DICHT
15 NOVEMBER 2023
NSC-leider Pieter Omtzigt vindt samenwerken in een regering met PVV-leider Geert Wilders niet mogelijk omdat die partij de vrijheid van godsdienst niet respecteert in zijn verkiezingsprogramma. “Dat is het obstakel voor samenwerking in de regering”, zegt Omtzigt tegen RTL Nieuws. Rechtse partijen hebben op dit moment in de peilingen een Kamermeerderheid.
In de I&O-zetelpeiling van vanavond hebben de VVD (27 zetels), NSC (25), BBB (8) plus de PVV (20) samen 80 zetels.
Geen samenwerking
Maar Omtzigt voelt nog steeds niets voor samenwerking met de PVV, zegt hij vandaag tegen RTL Nieuws. Want in het PVV-verkiezingsprogramma staat dat de partij tegen islamitische scholen, moskeeën en de Koran is. Omtzigt wijst erop dat dat in strijd is met de vrijheid van godsdienst, die in de grondwet staat. De PVV zou zich daarom niet aan de grondrechten houden.
“Je kan als partij alleen een regering vormen met partijen die zich houden aan de klassieke grondrechten”, zegt Omtzigt. En dus gaat samenwerking in één regering met Omtzigt niet. Samenwerken in de Tweede Kamer kan overigens wel, vindt de NSC-leider:
Wilders zei gisteravond in Nieuwsuur dat hij wil deelnemen aan een volgend kabinet. Hij is bereid concessies te doen, mocht het zover komen – ook wat zijn standpunten over de islam betreft.
Ook vorige week zei Wilders in de serie De lijsttrekkers dat hij staat te popelen om in een nieuw kabinet plaats te nemen. Hij zei toen te hopen dat Omtzigt nog tot inkeer komt.
Politiek commentator Fons Lambie zegt dat Wilders ‘zo aantrekkelijk mogelijk probeert over te komen’ als potentiële regeringspartij. Bekijk zijn commentaar in deze video:
“Het zijn peilingen, maar je gaat toch kijken welk kabinet mogelijk is”, zegt Lambie. “Een kabinet met rechtse partijen telt op tot een meerderheid. VVD, NSC, BBB, maar ook de PVV van Geert Wilders. En Wilders probeert deze campagne zo aantrekkelijk mogelijk over te komen als potentiële regeringspartij. Hij werd jarenlang uitgesloten, maar omdat hij nu een kans maakt heeft hij zijn islam-standpunt zelfs uit de etalage gehaald.”
Maar Omtzigt houdt de deur dicht, stelt Lambie vast. “Als CDA-Kamerlid had hij destijds heel veel moeite met de PVV-samenwerking in 2010. En VVD is nog niet zover, maar in die partij zijn ze in hun nopjes met de constructieve Wilders.”
EINDE
”Met de belofte van redelijkheid en matiging voert de PVV-leider ook de druk op Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt op.
Omtzigt beraadt zich nog op samenwerking met de PVV, de NSC-fractie sprak er vorige week meermaals over, dat gesprek gaat komende week verder. Dat duidt op verdeeldheid, maar een woordvoerder spreekt van een ‘net gesprek’. Dinsdag gaat Omtzigt langs bij de verkenner, waarschijnlijk pas na afloop deelt de NSC-leider zijn ideeën met het publiek.”
EINDE
”De principiële bezwaren van Omtzigt tegen onderdelen van het PVV-verkiezingsprogramma, die volgens hem tegen de grondwet indruisen, heeft de NSC-leider al voor de verkiezingen geuit en herhaalde hij tegenover de pers. Hij noemde onder meer de gelijke behandeling van mensen, de vrijheid van meningsuiting en het recht op gezinsleven. “Die liggen nog altijd op tafel.”
“De grondrechten zijn niet een soort onderhandeling. Je kunt daar niet een stukje van afdoen”, benadrukte Omtzigt.
De NSC-leider wil niet concreet ingaan op wat Wilders moet doen, of laten, om de deur voor onderhandelingen met Omtzigt open te zetten. Omtzigt en Wilders zitten vanmiddag bij Plasterk aan tafel.”
RTL NIEUWS
OMTZIGT ZWIJGT NOG OVER VOORWAARDEN
VOOR ONDERHANDELINGEN MET PVV
6 DECEMBER 2023
NSC-partijleider Pieter Omtzigt houdt nog steeds de kaarten tegen de borst over de voorwaarden waaronder hij met partijen zoals de PVV wil gaan onderhandelen over een nieuw kabinet. VVD-leider Dilan Yeşilgöz denkt dat ze een ‘heel eind kunnen komen’, zei ze na een gesprek met de verkenner.
De principiële bezwaren van Omtzigt tegen onderdelen van het PVV-verkiezingsprogramma, die volgens hem tegen de grondwet indruisen, heeft de NSC-leider al voor de verkiezingen geuit en herhaalde hij tegenover de pers. Hij noemde onder meer de gelijke behandeling van mensen, de vrijheid van meningsuiting en het recht op gezinsleven. “Die liggen nog altijd op tafel.”
“De grondrechten zijn niet een soort onderhandeling. Je kunt daar niet een stukje van afdoen”, benadrukte Omtzigt.
De NSC-leider wil niet concreet ingaan op wat Wilders moet doen, of laten, om de deur voor onderhandelingen met Omtzigt open te zetten. Omtzigt en Wilders zitten vanmiddag bij Plasterk aan tafel.
‘Kunnen heel eind komen ‘
Yeşilgöz gaf na het gesprek aan ‘op een heleboel onderdelen dezelfde zorgen te hebben’ als Omtzigt. Zo noemt zij het waarborgen van de rechtsstaat een hele stevige eis. Wel voegt zij daaraan toe dat het ‘inhoudelijke gesprek natuurlijk nog moet beginnen’.
EINDE
[107]
”
VVD: nieuwe werkelijkheid
De VVD vindt dat het initiatief in de formatie moet liggen bij de PVV en NSC. Na overleg met haar fractie wijst partijleider Yesilgöz erop dat haar partij tien zetels heeft verloren en nu “niet in de lead” is. Ze wil eerst zien waar PVV en NSC mee komen.
Dinsdag zei Yesilgöz dat ze niet in een coalitie wil onder leiding van PVV-voorman Wilders. Vandaag zegt ze het “stap voor stap” te willen bekijken. Volgens haar is er nu een nieuwe werkelijkheid. Maar de partij neemt wel even de tijd om het te laten bezinken.”
NOS
MEEDOEN MET DE PVV OF DE OPPOSITIE IN?
VVD EN NSC ZIJN ER NOG NIET UIT
23 NOVEMBER 2023
Een dag na de politieke aardverschuiving zijn de meeste politieke partijen bijeen om te praten over hoe nu verder. Na het vieren van overwinningen dan wel het likken van wonden, staan partijen voor de vraag wat de uitslag betekent en of ze willen en kunnen meedoen in een nieuw kabinet.
In een volle PVV-zaal, met een nieuwe fractie van 37 leden, is partijleider Wilders er helemaal klaar voor. “Gisteren hadden we feest, vandaag drinken we champagne, daarna gaan we keihard aan het werk. De Nederlander verdient het en het gaat gebeuren dat de PVV in een volgend kabinet komt”, zegt Wilders.
Hij herhaalt dat hij wil samenwerken met andere partijen en zegt dat de tijd van verschillen zoeken nu voorbij is. “De kiezer heeft gesproken, de verhoudingen liggen vast.”
VVD: nieuwe werkelijkheid
De VVD vindt dat het initiatief in de formatie moet liggen bij de PVV en NSC. Na overleg met haar fractie wijst partijleider Yesilgöz erop dat haar partij tien zetels heeft verloren en nu “niet in de lead” is. Ze wil eerst zien waar PVV en NSC mee komen.
Dinsdag zei Yesilgöz dat ze niet in een coalitie wil onder leiding van PVV-voorman Wilders. Vandaag zegt ze het “stap voor stap” te willen bekijken. Volgens haar is er nu een nieuwe werkelijkheid. Maar de partij neemt wel even de tijd om het te laten bezinken.
BBB-leider Van der Plas spreekt uit dat ze mee wil doen met Wilders. Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”. Ze wijst erop dat Wilders beloofd heeft milder te worden en dat het nu belangrijk is of hij dat “echt gaat doen”. Want plannen als het verbieden van de Koran of een nexit zijn wat de BBB betreft “onuitvoerbaar en onhaalbaar”.
NSC: fractie spreekt morgenochtend ook nog
Waar Omtzigt voor de verkiezingen afwijzend was over samenwerken met de PVV vanwege de standpunten over de islam en de rechtstaat benadrukte hij gisteravond dat “het land bestuurd moet worden”.
Of dat betekent dat de partij met de PVV wil meeregeren werd vanmiddag niet duidelijk. “Als je twintig zetels hebt, dan kun je niet op dag één zeggen: we doen niet mee.” Omtzigt zei voor de “verantwoordelijkheid te staan om een regering te vormen” maar ook dat het “niet de meeste makkelijke formatie wordt”.
De kans bestaat dat de partij intern verdeeld is over regeren met de PVV. Omtzigt zei dat de fractie morgen verder praat en “aan de verkenner duidelijk zal maken waar zijn fractie staat”.’
SGP-leider Stoffer zegt dat het nu “eerst aan de grote partijen” is, maar sluit “geen enkele coalitie uit” . Stoffer noemt samenwerken met D66 “moeilijker dan met de PVV”.
Partijen die niet met de PVV willen praten over een kabinet zijn onder meer GroenLinks-PvdA, D66, Partij voor de Dieren, Volt, Denk en de SP.
Ondanks winst en een tweede plek zijn er veel bedrukte gezichten te zien bij de gezamenlijke fractie van GroenLinks-PvdA. Volgens partijleider Timmermans laat de uitslag zien dat “heel veel mensen denken dat rechts de oplossing in handen heeft”. Hij vindt het nu aan PVV-leider Wilders om te kijken hoe een kabinet te vormen. Timmermans wil niet met hem samenwerken. “Hij zet een hele religie buitenspel.”
D66-leider Jetten werd “chagrijnig” wakker en spreekt van een “harde klap”. Hij zegt dat D66 nu bescheidenheid past. PvdD-leider Ouwehand werd wakker met “pijn en gevoel van verdriet”, Volt-leider Dassen spreekt van een zwaar gemoed, omdat winnaar PVV “lijnrecht staat tegenover alles waar wij voor staan”.
Ook Denk vreest de komst van een kabinet onder leiding van de PVV en spreekt van 1 miljoen Nederlandse moslims die worden weggezet. “Daar is heel veel angst over.”
Het CDA sluit deelname aan een nieuw kabinet niet helemaal uit. Maar het is eerst “nu echt aan partijen die hebben gewonnen”, zegt partijleider Bontenbal.
Remkes niet bellen
De gesprekken over de formatie starten nog niet vandaag, zoals dat in het verleden gebeurde. Morgen zijn alle lijsttrekkers uitgenodigd door de voorzitter van de Tweede Kamer, Vera Bergkamp.
Het is de bedoeling dat er op voordracht van de PVV een verkenner wordt aangewezen, die gesprekken gaat voeren met alle partijen over de vraag welke coalitie ze willen en mogelijk achten. De nieuwe verkenner moet, zo sprak de Kamer eerder af, iemand met afstand tot de politiek zijn.
VVD-prominent Johan Remkes hoeven ze in elk geval voorlopig niet te bellen. Bij Sven op 1 zei Remkes vanmorgen dat het hem “niet goed denkbaar” lijkt dat hij morgen wordt aangesteld als verkenner in de kabinetsformatie. “Bel mij niet”, is zijn boodschap, al zegt hij erbij dat hij wel altijd opneemt als de telefoon gaat.
Hij adviseert de lijsttrekkers ook om “een time-out van een paar dagen” te nemen, en de uitslag eerst eens goed door te laten dringen alvorens besluiten te nemen. De kans dat onder meer de NSC van Omtzigt, met toch een sleutelrol in wat nu komen gaat, die tijd gaat nemen lijkt groot.
EINDE BERICHT
”Dilan Yesilgöz (VVD) zegt dat haar partij niet in een kabinet zal stappen in verband met het zetelverlies. Wel zal de partij een centrumrechts kabinet steunen als een soort gedoogpartner.
“De grote winnaars zijn de PVV en NSC. Ons past na dertien jaar een andere rol. De kiezer heeft ook gezegd: VVD, sla een rondje over”, zei fractievoorzitter en partijleider Yesilgöz. “Maar wij gaan wel een centrumrechts kabinet mogelijk maken. Constructieve voorstellen zullen we steunen, het is dus een vorm van gedogen.” De VVD eindigde als derde met 24 zetels, nog voor NSC met 20 zetels.
Yesilgöz wijst erop dat de partij tien Kamerzetels verloor bij de verkiezingen. “Dat is bijna een derde, en een signaal van de kiezer. Maar we gaan ook weer niet onze rug keren naar al de mensen die wel op ons gestemd hebben.””
NOS
FRACTIEVOORZITTER YESILGOZ: VVD NIET
IN KABINET, MOGELIJK WEL GEDOOGSTEUN
24 OCTOBER 2023
Dilan Yesilgöz (VVD) zegt dat haar partij niet in een kabinet zal stappen in verband met het zetelverlies. Wel zal de partij een centrumrechts kabinet steunen als een soort gedoogpartner.
“De grote winnaars zijn de PVV en NSC. Ons past na dertien jaar een andere rol. De kiezer heeft ook gezegd: VVD, sla een rondje over”, zei fractievoorzitter en partijleider Yesilgöz. “Maar wij gaan wel een centrumrechts kabinet mogelijk maken. Constructieve voorstellen zullen we steunen, het is dus een vorm van gedogen.” De VVD eindigde als derde met 24 zetels, nog voor NSC met 20 zetels.
Yesilgöz wijst erop dat de partij tien Kamerzetels verloor bij de verkiezingen. “Dat is bijna een derde, en een signaal van de kiezer. Maar we gaan ook weer niet onze rug keren naar al de mensen die wel op ons gestemd hebben.”
PVV-leider Wilders reageert teleurgesteld op de VVD-beslissing. Hij zegt dat het de formatie “niet makkelijker” maakt. “De formatie kan nu misschien wel maanden gaan duren. Mevrouw Yesilgöz heeft het voor haar kiezers niet makkelijker gemaakt.”
Yesilgöz deed de mededeling vlak voor aanvang van de bijeenkomst met Kamervoorzitter Vera Bergkamp waar PVV-senator Gom van Strien werd aangewezen als een verkenner. Ook andere fractievoorzitters die voor dit gesprek het Kamergebouw binnenkomen reageerden verbaasd.
“Ik ben nog steeds een beetje verbijsterd”, zegt Caroline van der Plas (BBB). “Dat je dat zo eventjes besluit voordat er met iedereen is gesproken vind ik een beetje voorbarig.”
NSC-leider Omzigt zei ook dat het niet zijn stijl was om het besluit zo bekend te maken, maar voegde eraan toe dat dat aan iedere partij zelf is. CDA-fractievoorzitter Henri Bontenbal beaamde dat de formatie er niet makkelijker op wordt.
Verkenner Van Strien zal op verzoek van de PVV en met instemming van de andere partijen gaan onderzoeken welke coalities er mogelijk zijn. Ook moet hij bepalen waar de eerste gesprekken met de fractievoorzitters over moeten gaan.
Politiek verslaggever Albert Bos:
“Na 13 jaar gaat de VVD dus niet meer in een kabinet zitten maar wil het wel gaan gedogen in een centrumrechts kabinet. Dan krijg je een minderheidskabinet en dat is een beetje te vergelijken met Rutte I, dat bestond uit de VVD en het CDA en werd gedoogd door de PVV.
De verhoudingen zijn nu helemaal anders en de VVD heeft in ieder geval voor zichzelf de knoop doorgehakt dat dit voor hun de meest comfortabele uitgangspositie is. Ze willen rechtse plannen wel gaan steunen maar ze zien er niets in om zelf weer in een kabinet te stappen.
Dat betekent dat er weinig opties overblijven: de PVV zal gaan kijken naar NSC en de BBB. Die laatste niet alleen vanwege de zetels in de Tweede Kamer maar vooral de zestien in de Eerste Kamer, dat maakt het voor een rechts kabinet makkelijk om plannen ook via de Eerste Kamer er door te krijgen. Maar een meerderheidskabinet over rechts zit er dus niet in als de VVD hieraan vasthoudt.”
[108]
HET PAROOL
PLASKERK: PVV,VVD,NSC EN BBB
MOETEN EERST IN GESPREK OVER GRONDWET
11 DECEMBER 2023
Voordat PVV, VVD, NSC en BBB inhoudelijk over de vorming van een nieuwe regering kunnen praten, moeten ze eerst om tafel over de Grondwet, grondrechten en de rechtsstaat. Pas daarna kan er verder gepraat worden over samenwerking in een coalitie, zegt Plasterk.
De vorming van een rechtse regering is mogelijk, maar nog niet binnen handbereik, blijkt maandag uit het verslag van Ronald Plasterk na verkennende gesprekken met partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB.
Na zijn serie gesprekken concludeert de verkenner dat een coalitie over rechts logisch lijkt, maar daarvoor moeten nog heel wat principiële en politieke obstakels weggenomen worden. “De partijleiders gaan met elkaar om tafel om zich te buigen over de problemen van het land,” zegt Plasterk in een toelichting.
“Laten we nu eens met die inhoud beginnen, de problemen van dit land, hoofdthema’s die opgelost moeten worden. En dan kijken we daarna naar de regeringsvorm.”
Na een eerste principiële gespreksronde (in december en januari) over de grondrechten moet daarna bekeken worden of er ‘een reëel perspectief is’ om overeenstemming te bereiken over onderwerpen zoals migratie, bestaanszekerheid, goed bestuur (veiligheid en stabiele overheidsfinanciën), internationaal beleid en gezond ondernemingsklimaat en klimaat, stikstof, land- en tuinbouw en visserij.
De tweede, inhoudelijke fase zou dan in februari van start kunnen. Partijen zijn het erover eens dat verkiezingswinnaar PVV voor de nieuwe fase een informateur moet aanwijzen met ‘afstand tot de politiek’. In theorie zou dat opnieuw Plasterk kunnen zijn.
Het advies van Plasterk is een belangrijke horde op weg naar een nieuwe regering, maar het is ook niet veel meer dan een tussenstap.
Minderheidskabinet
NSC-leider Pieter Omtzigt wil liever niet toetreden tot een minderheidskabinet van PVV, NSC en BBB, maar zou bereid zijn een coalitie van PVV, VVD en BBB wel vanuit de Tweede Kamer te steunen, staat in het verslag van Plasterk.
VVD-leider Dilan Yesilgöz wil alleen een regering gedogen en zelf géén ministers leveren of een coalitieakkoord ondertekenen. Feitelijk gooit Omtzigt wat betreft NSC de deur naar regeren nu dus dicht. Wel noemt Omtzigt een ‘zakenkabinet’ een terugvaloptie, als andere mogelijkheden opdrogen.
Er is een hele serie partijen die sowieso niet met de PVV willen regeren: GroenLinks-PvdA, D66, SP, CDA, Partij voor de Dieren, ChristenUnie en Volt lieten formeel weten ‘niet beschikbaar zijn voor een coalitie waarvan de PVV en/of Forum deel van zou uitmaken’.
De VVD liet duidelijk weten dat een centrumlinkse coalitie er niet inzit met GroenLinks-PvdA. VVD-leider Dilan Yesilgöz noemde dat ‘niet een logisch gevolg van de uitslag van de verkiezingen’. ‘De VVD neemt niet deel aan een dergelijke coalitie en maakt deze evenmin mogelijk vanuit de Tweede Kamer,’ schreef Plasterk.
Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren wilde liever dat GroenLinks-PvdA het voortouw bij de verkenning had genomen, in plaats van de PVV. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet zag een kabinet zitten, maar zonder NSC, door met PVV, VVD, BBB, SGP en JA21 te gaan regeren, ‘eventueel aangevuld met het CDA’, zo noteerde Plasterk.
‘In woord en daad verbinden’
De aanloop naar Plasterks verkennersverslag was turbulent en bij vlagen moeizaam. Alleen PVV en BBB toonden zich na de verkiezingen openlijk enthousiast over een rechts kabinet. VVD-leider Dilan Yesilgöz wil alleen een regering gedogen en zelf géén ministers leveren of een coalitieakkoord ondertekenen.
Bij NSC-leider Pieter Omtzigt ligt het nog ingewikkelder. Omtzigt leek op verkiezingsavond de deur open te zetten om met de PVV in zee te gaan (we moeten verantwoordelijkheid nemen’) maar krabbelde daarna flink terug.
In gesprekken met Plasterk legde NSC allerlei eisen op tafel, zoals dat een premier (lees: Wilders) in ‘woord en daad’ zou moeten verbinden in de samenleving en internationale verdragen (klimaatakkoorden, vluchtelingenverdragen) moet eerbiedigen.
Ook botsten Wilders en Omtzigt toen de PVV-leider eind november openbaar maakte dat de twee achter de schermen een gesprek van een uur hadden gevoerd. De onthulling van dat onderonsje schaadde het onderlinge vertrouwen, al kwamen de twee nog wel bijeen bij Plasterk. Daarna meldden de partijleiders dat de lucht ‘een stuk opgeklaard’ was.
EINDE
[109]
HET PAROOL
PLASKERK: PVV,VVD,NSC EN BBB
MOETEN EERST IN GESPREK OVER GRONDWET
11 DECEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 108
[110]
RTL NIEUWS
EEN RECHTS KABINET? PIETER OMTZIGT HOUDT DE DEUR VOOR PVV DICHT
15 NOVEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 106
RTL NIEUWS
OMTZIGT ZWIJGT NOG OVER VOORWAARDEN
VOOR ONDERHANDELINGEN MET PVV
6 DECEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 106
[111]
‘BBB-leider Van der Plas spreekt uit dat ze mee wil doen met Wilders. Ze wil “graag in een coalitie met de VVD, NSC en PVV, mits Geert een beetje meebeweegt”
NOS
MEEDOEN MET DE PVV OF DE OPPOSITIE IN? VVD
EN NSC ZIJN ER NOG NIET UIT
23 NOVEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 95
[112]
HET FASCISTISCHE KARAKTER VAN DE PVV
BRONNEN, ONDERZOEKEN
ASTRID ESSED
30 OCTOBER 2022
[113]
”Goed, maar ik ben nooit te oud om te leren en de Tijd zal het leren en merk
ik dat, dan zal ik niet aarzelen, haar hier op deze website van katoen te geven.’
CAROLINE VAN DER PLAS OVER HET SLAVERNIJVERLEDEN/EEN WELL
DONE COMPLIMENT
ASTRID ESSED
17 FEBRUARI 2023
[114]
”Goed, maar ik ben nooit te oud om te leren en de Tijd zal het leren en merk
ik dat, dan zal ik niet aarzelen, haar hier op deze website van katoen te geven.’
CAROLINE VAN DER PLAS OVER HET SLAVERNIJVERLEDEN/EEN WELL
DONE COMPLIMENT
ASTRID ESSED
17 FEBRUARI 2023