V/1
VOLKSKRANT
TROONREDE IN TEKEN VAN VERKIEZINGEN EN
BESTAANSZEKERHEID, TERWIJL OVERHEIDSFINANCIEN VRAGEN OM KEUZES
19 SEPTEMBER 2023
Nieuw beleid kon koning Willem-Alexander in zijn Troonrede niet aankondigen, wel gaf het staatshoofd een inkijkje in de uitdagingen waar de formerende partijen na de verkiezingen voor staan. Er moet werk gemaakt worden van bestaanszekerheid, uitgerekend in tijden dat de hand bij de overheid weer op de knip moet.
Met voor het eerst een leesbril op de neus, maar alweer voor de elfde keer sprak de koning de Staten-Generaal toe in wat de geschiedenisboeken ingaat als de laatste troonrede in het tijdperk-Rutte.
Waar het demissionair kabinet vorig jaar nog 17 miljard euro uittrok om de koopkracht over de volle breedte van de samenleving overeind te houden, is dit jaar niet meer dan 2 miljard euro vrijgespeeld voor de laagste inkomens. Voor deze groep trekt het kabinet de portemonnee om de huurtoeslag en het kindgebonden budget te verhogen. Mensen die in de knel komen met hun energierekening kunnen ook volgend jaar een beroep blijven doen op het Noodfonds Energie. Ook de arbeidskorting gaat omhoog, zodat werkenden een plusje op de salarisstrook terugzien. Met het pakket voorkomt het kabinet dat de armoede verder stijgt, maar het dringt de bestaande armoede niet verder terug.
Terughoudendheid
Meer zat er dit jaar niet in. Niet verwonderlijk nu politiek Den Haag zich na de val van het kabinet warmloopt voor nieuwe verkiezingen. ‘De demissionaire status van het kabinet betekent onvermijdelijk terughoudendheid in het doen van nieuwe voorstellen’, aldus de koning.
Maar er is meer aan de hand. Na lange tijd moet dit kabinet, maar ook het volgende kabinet, weer opletten wat er binnenkomt en wat het kan uitgeven. ‘De stand van de overheidsfinanciën en oplopende rentelasten dwingen tot grotere financiële voorzichtigheid dan in de achter ons liggende jaren’, luidde de waarschuwing van de koning, die daarmee vooruitliep op de komende verkiezingen en de kabinetsformatie die daarna volgt. Voor de aanpak van de uitdagingen waar de politiek voor staat moet weer gekozen worden uit schaarste.
Die uitdagingen zijn er zeker. Niet iedereen in Nederland kan genieten van dezelfde kansen in het onderwijs of de woningmarkt, waarschuwde de Troonrede. ‘Wie van buiten naar de Nederlandse samenleving kijkt, ziet op het eerste gezicht een aantrekkelijk land met goede voorzieningen en een sterke economie, ingebed in krachtige internationale structuren die beschermen en welvaart brengen’, aldus de koning. ‘Maar achter dat positieve beeld gaat de permanente opdracht schuil om te blijven werken aan kansengelijkheid, bestaanszekerheid en perspectief. Voor lang niet iedereen zijn een fatsoenlijk huis, een goede gezondheid en een veilige thuissituatie vanzelfsprekend. Niet elk kind krijgt dezelfde kansen op een goede toekomst en niet iedere inwoner van ons land voelt zich gehoord en gezien.’
Maatschappelijk weefsel
Met een blik op ontwikkelingen in het buitenland, met een invasieoorlog op het Europese continent, stond de koning nadrukkelijk stil bij de eigen democratie en wat hij omschreef als ‘het maatschappelijk weefsel dat ons als samenleving bij elkaar houdt’. ‘Onderhoud van de democratie is niet iets van de overheid alleen’, zei de koning. ‘Democratie is veel meer dan je stem uitbrengen. Het is een houding. Het is de bereidheid te luisteren, begrip op te brengen voor andere standpunten en een zorgvuldige afweging van belangen te maken. Als verschillen van opvatting verharden tot onoverbrugbare tegenstellingen, tast dat onvermijdelijk het vertrouwen in onze democratische instituties aan.’
Sprekend tegenover de zaal gevuld met vertrekkende politici en nieuwe uitdagers van de zittende macht als Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract) en Caroline van der Plas (BBB) sprak hij de hoop uit dat de nieuwe lichting na de verkiezingen zal blijven bouwen aan het maatschappelijk weefsel. ‘Er ligt een grote opdracht voor iedereen die politieke of bestuurlijke verantwoordelijkheid draagt om mensen houvast en hoop te bieden in een tijd van grote veranderingen.’
EINDE BERICHTGEVING