Naar aanleiding van de oproep om foto’s en documenten van Februaristakers heeft het Stadsarchief veel reacties ontvangen. Zo kwam er in april een schenking binnen met stukken van en over stakingsleider Willem Kraan (1909-1942). Kraan was stratenmaker bij de dienst Publieke werken. Dit dossier bevat onder andere foto’s van Willem Kraan, een ontroerende brief aan zijn gezin die hij op 30 november in gevangenschap heeft geschreven en het bericht van zijn executie.
De ouders van Willem Kraan woonden bij de Nieuwmarkt, vlak bij de Jodenbuurt. Op zondag 23 februari was Willem Kraan daar juist op bezoek toen de Duitsers met grof geweld joden begonnen op te pakken. Huilend vertelde hij zijn vriend Piet Nak later die dag wat hij gezien had. Samen beraamden zij toen het plan voor een proteststaking. De twee fietsten de hele stad door om collega’s op de been te krijgen. Ze wilden eerst de tram, de Stadsreiniging of zelfs de hele dienst Publieke Werken plat krijgen. Dan zou de rest van Amsterdam vanzelf volgen. Ze overlegden ook met de Communistische Partij. Willem Kraan en Piet Nak waren zelf allebei lid van de partij, die door de Duitsers verboden was. Ook na de staking bleef Kraan actief in het verzet. Op zestien november 1941 werd hij gearresteerd. Een jaar later werd hij samen met 32 anderen op het vliegveld Soesterberg geëxecuteerd.
Brief uit de gevangenis van Willem Kaan, 30 november 1941.
Bericht van executie, 9 december 1942.
AFSCHEIDSBRIEF VAN WILLEM KRAAN VOOR ZIJN EXECUTIE DOORDE DUITSERS.GESCHREVEN OP 19 NOVEMBER 1942, DAG VAN ZIJN EXECUTIE/WILLEM KRAAN WAS EEN VAN DE INITIATIEFNEMERS VAN DEFEBRUARISTAKING/HIJ LIET ZIJN VROUW [BETS] EN DOCHTERTJE TRIENI] ACHTER/NAZI BRIEF
https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/nieuws/willem-kraan/
ARRESTATIE NAAR NEDERLAND GEVLUCHTE DUITSEJODEN IN JUNI 1940http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
PROTESTEERT TEGEN DE AFSCHUWELIJKEJODENVERVOLGINGEN ! ! !
De Nazi’s hebben Zaterdag en Zondag, en Maandag is dit voortgezet, als beesten in de wijken met veel Joodse bevolking huisgehouden.
Honderden Grüne Feldpolizei kwamen zwaar bewapend plotseling de oude binnenstad en andere wijken binnenvallen. Razend, tierend, ranselend en schietend stortten zij zich met hun bewapende overmacht op de weerloze mannen, vrouwen en kinderen.
Honderden jonge Joden werden met ruw geweld en volkomen willekeurig van de straat in arrestantenwagens gesmakt en weggevoerd naar een onbekend verschrikkingsoord.
D A T I S D E N A Z I – W R A A K
Voor de kloeke zelfverdediging, die de W-A. pogromhelden 2 weken geleden deed afdruipen en waarbij de W.A.-bandiet Koot als terrorist het leven liet.
Dat is het ploertige antwoord op de massa-verontwaardiging en de massa-protest-demonstratie van het Amsterdamse volk tegen de Joden-pogrom.
Dat is vooral het gevolg van de groot-kapitalistische “bemiddeling” van Asscher, Saarlouis en Cohen, die kruiperig de schuld der Joden aanvaardden en verdere krachtige verdedidingsmaatregelen en strijd de kop poogden in te drukken door het voor te stellen, dat nu weer “rust” zou intreden. Deze groot-kapitalisten zijn bang voor het opleggen van een zoengeld en hun duiten zijn hun liever dan het Joodse werkende volk!
De, ook door de Duitse soldaten, gehate S.S. en Grüne Feldpolizei verrichten dit smerige werk met ware wellust. Hier was het uitschot en het scrapuul van het Duitse volk aan het werk. De laffe W.A. slungels het uitschot van ons volk, die nu ontbraken, moeten van dit gespuis leren, hoe de terreur tegen het werkende volk moet worden toegepast.
| Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk ! ! ! | |
| Zij zijn een inzet voor een verder te verscherpen onderdrukking en terreur ! ! ! Zij moeten de weg effenen voor de machtsgreep van de door elke Nederlander gehate Mussert ! ! ! | |
| WERKEND VOLK VAN AMSTERDAM, KUNT GIJ DIT DULDEN ?? | |
| N e e n , d u i z e n d m a a l N E E N ! ! ! | |
| HEBT GIJ DE MACHT EN DE KRACHT DEZE AFSCHUWELIJKE TERREUR VERDER TE VERHINDEREN ?? | |
| J a , d a t h e b t g i j ! ! ! |
De Amsterdamse metaalbewerkers hebben getoond hoe het moet. Zij staakten eensgezind tegen hun gedwongen uitzending naar Duitsland. En de dwang van de Duitse militaire macht moest het tegen dit verzet afleggen!
In één dag behaalden de metaalarbeiders de overwinning!!
LAAT U DUS DOOR DE PLOMPE DUITSE SOLDATENLAARS NIET INTIMIDEREN !!
ORGANISEERT IN ALLE BEDRIJVEN DE PROTEST-STAKING ! ! !
VECHT EENSGEZIND TEGEN DEZE TERREUR ! ! !
EIST DE ONMIDDELLIJKE VRIJLATING VAN DE GEARRESTEERDE JODEN ! ! !
EIST DE ONTBINDING VAN DE W.A-TERREURGROEPEN ! ! !
ORGANISEERT IN DE BEDRIJVEN EN IN DE WIJKEN DE ZELFVERDEDIGING ! ! !
WEEST SOLIDAIR MET HET ZWAAR GETROFFEN JOODSE DEEL VAN HET WERKENDE VOLK ! ! !
ONTTREKT DE JOODSE KINDEREN AAN HET NAZI-GEWELD, NEEMT ZE IN UW GEZINNEN OP ! ! ! !B E S E F T D E E N O R M E K R A C H T V A N U W E E N S G E Z I N D E D A A D ! ! ! ! ! Deze is vele malen groter dan de Duitse militaire bezetting! Gij hebt in Uw verzet ongetwijfeld een groot deel van de Duitse arbeiders-soldaten met u ! ! ! !STAAKT !!! STAAKT !!! STAAKT !!! Legt het gehele Amsterdamse bedrijfsleven één dag plat, de werven, de fabrieken, de ateliers, de kantoren en banken, gemeente-bedrijven en werkverschaffingen ! !Dan zal de Duitse bezetting moeten inbinden! Dan hebt gij een slag toegebracht aan het monsterachtig plan, Mussert aan de macht te helpen! Dan verhindert ge een verdere leegplundering van ons land!! Dan krijgt ge de kans Woudenberg uit het N.V.V. te jagen ! ! !
STELT OOK OVERAL UW EISEN VOOR VERHOGING VAN LOON EN STEUN ! !W E E S T E E N S G E Z I N D ! ! W E E S T M O E D I G ! ! !STRIJDT FIER VOOR DE VRIJMAKING VAN ONS LAND ! ! ! !
| KAMERADEN, Geeft dit manifest na gelezen te hebben verder door! Plakt het op waar gij kunt doch d o e h e t v o o r z i c h t i g ! |
REEDS TOONDEN DE GEMEENTE- EN ANDERE GROTE BEDRIJVEN HOE HET MOET ! ! !V O L G T A L L E N H U N V O O R B E E L D ! ! ! !MANIFEST FEBRUARISTAKINGhttp://www.go2war2.nl/artikel/1378/Manifest-Februaristaking-24-02-1941.htm
STANDBEELD DE DOKWERKER, TER HERDENKING AAN DEDAPPERE FEBRUARISTAKERS, DIE IN GEWEER KWAMENTEGEN DE ANTI JOODSE MAATREGELEN VAN DE DUITSENAZI BEZETTER
82 JAAR HERDENKING FEBRUARISTAKING/HERDENKING STAKING TOEN/STRIJD NU!
LEZERS!
Ik heb het hier over de door de toenmalige CPN [CommunistischePartij Nederland] georganiseerde tweedaagse staking tegen de Duitse Nazi Bezetter. [1]
Een moedige staking van Amsterdamse arbeiders tegen de beginnende Jodenvervolging, een staking, die later door anderen werd overgenomen en zich uitbreidde naar andere steden.
De staking duurde twee dagen [25 en 26 februari] voordat de door de staking verraste Duitsers en hun handlangers met grof geweld ingrepen.
Aanleiding dus:
Het begin van de Jodenvervolging.
Razzia’s tegen de Joodse bevolking. [2]Het was het GVB personeel [trampersoneel], dat begon.Gaandeweg breidde de staking zich als een olievlek uit inAmsterdam en ook in de Zaanstreek en andere steden werd gestaakt. [3]
STA STILBIJ DE TEKST VAN HET STAKINGSMANIFESTLEZERS, LAAT HET OP U INWERKEN!
”De Nazi’s hebben Zaterdag en Zondag, en Maandag is dit voortgezet, als beesten in de wijken met veel Joodse bevolking huisgehouden.
Honderden Grüne Feldpolizei kwamen zwaar bewapend plotseling de oude binnenstad en andere wijken binnenvallen. Razend, tierend, ranselend en schietend stortten zij zich met hun bewapende overmacht op de weerloze mannen, vrouwen en kinderen.
Honderden jonge Joden werden met ruw geweld en volkomen willekeurig van de straat in arrestantenwagens gesmakt en weggevoerd naar een onbekend verschrikkingsoord.
D A T I S D E N A Z I – W R A A K
Voor de kloeke zelfverdediging, die de W-A. pogromhelden 2 weken geleden deed afdruipen en waarbij de W.A.-bandiet Koot als terrorist het leven liet.
Dat is het ploertige antwoord op de massa-verontwaardiging en de massa-protest-demonstratie van het Amsterdamse volk tegen de Joden-pogrom.
Dat is vooral het gevolg van de groot-kapitalistische “bemiddeling” van Asscher, Saarlouis en Cohen, die kruiperig de schuld der Joden aanvaardden en verdere krachtige verdedidingsmaatregelen en strijd de kop poogden in te drukken door het voor te stellen, dat nu weer “rust” zou intreden. Deze groot-kapitalisten zijn bang voor het opleggen van een zoengeld en hun duiten zijn hun liever dan het Joodse werkende volk!
De, ook door de Duitse soldaten, gehate S.S. en Grüne Feldpolizei verrichten dit smerige werk met ware wellust. Hier was het uitschot en het scrapuul van het Duitse volk aan het werk. De laffe W.A. slungels het uitschot van ons volk, die nu ontbraken, moeten van dit gespuis leren, hoe de terreur tegen het werkende volk moet worden toegepast.
Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk ! ! !
Zij zijn een inzet voor een verder te verscherpen onderdrukking en terreur ! ! !
Zij moeten de weg effenen voor de machtsgreep van de door elke Nederlander gehate Mussert ! ! !
WERKEND VOLK VAN AMSTERDAM, KUNT GIJ DIT DULDEN ??
N e e n , d u i z e n d m a a l N E E N ! ! !
HEBT GIJ DE MACHT EN DE KRACHT DEZE AFSCHUWELIJKE TERREUR VERDER TE VERHINDEREN ??
J a , d a t h e b t g i j ! ! !
De Amsterdamse metaalbewerkers hebben getoond hoe het moet. Zij staakten eensgezind tegen hun gedwongen uitzending naar Duitsland. En de dwang van de Duitse militaire macht moest het tegen dit verzet afleggen!
In één dag behaalden de metaalarbeiders de overwinning!!
LAAT U DUS DOOR DE PLOMPE DUITSE SOLDATENLAARS NIET INTIMIDEREN !!”
ZIE NOOT 4
ACHTERGROND/HET BEGIN
Vanaf de Duitse nazi bezetting van Nederland werden langzaam, maar zeker steeds meer anti Joodse maatregelen ingevoerd [5], waarbij de nazi’s in hun terreur tegen de Joden werden geholpen door de WA, de paramilitaire knokploeg van de pro Duitse NSB. [6]
Deze WA terroriseerde en intimideerde Joden, sloeg ze in elkaar en intimideerde weigerachtige niet Joodse winkeliers, het door de bezetter verplichte bord ´´Voor Joden verboden´´op te hangen. (7)
Maar de Joden en niet Joodse solidaire mensen, vooral communisten en hun organisaties (stevig in het verzet geworteld)kwamen in het geweer en richtten zelfverdedigingsgroepen op, die de strijd met deze gangsters aangingen. [8]Dat escaleerde vanwege de toenemende WA provocaties(vaak geholpen door Duitse militairen), waarbij een WA man, Koot, om het leven kwam. (9)
Deze dood werd door de Duitse bezetter aangegrepen om de anti Joodse maatregelen te intensiveren.
De Joodse buurt in Amsterdam werd op 12 februari 1941 hermetisch van de buitenwereld afgesloten [10] (een dag na de confrontatie tussen WA gangsters en de Joodse en door hen gesteunde communistische verdedigingsploegen, waarbij Koot om het leven kwam) en onder druk van de bezetter werd de Joodse Raad opgericht, die in feite het vuile werk van de bezetter moest opknappen. (11)
Bij een Duitse inval in een door Duits-Joodse vluchtelingen gedreven ijssalon Koco, waarbij behoorlijk werd gevochten, werden de eigenaren en enkele verdedigers van de ijssalon gearresteerd. [12]
Dit was voor de bezetter aanleiding, helemaal los te gaan.
De mensenjacht begon.
Op 22 en 23 februari werden de eerste twee grote razzia´s onder
de Joodse bevolking gehouden, waarbij 427 Joodse mannen werden opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. [13]
FEBRUARISTAKINGSTAAKT! STAAKT! STAAKT!
En toen was de maat vol!
De door de bezetter illegaal verklaarde CPN [Communistische Partij Nederland] besloot in actie te komen en de staking, die toch al gepland was [maar niet doorgegaan op 18 februari] nu massaal op te zetten, om zo te protesteren tegen de Jodenvervolgingen. Het landelijke partijbestuur en het bestuur van het District Amsterdam besloten vervolgens over te gaan tot een staking op 25 en 26 februari 1941.
‘
Ter voorbereiding op de staking organiseerde de ondergrondse CPN op 24 februari een korte openluchtvergadering van ongeveer 400 Amsterdamse leidinggevende verzetsfunctionarissen op de Noordermarkt in de Jordaan.
Stratenmaker Willem Kraan verkondigde hier het besluit tot staken, wat werd ondersteund door mede initiatiefnemers tot destaking, de verzetsmannen Piet Nak en Dirk van Nimwegen .[14]
Massale steun kreeg deze staking, die begon met het Openbaar Vervoer en de Gemeentereiniging en oversloeg naar andere sectoren. [15]
Van Amsterdam sloeg de staking over naar Zaandam, Haarlem, Velsen, Hilversum (waar werknemers van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek het voortouw namen), Bussum, Weesp, Muiden en de stad Utrecht. [16]
Ze hebben het twee volle dagen opgenomen tegen de bezetter.Toen werd de staking met geweld neergeslagen, vooral CPN’ers[die een groot aandeel in de staking hadden] vervolgd, gearresteerden een aantal geexecuteerd. [17]
Ze streden tegen antisemitisme, racisme en de uitsluitingvan mensen op grond van hun afkomst.
HULDE!
TOEN EN NU
Hulde dus aan de dapperen, die zich niet neerlegden bij rassenwaan, vervolging en tirannie.
Maar waarom MEER dan herdenken?
Moeilijk te beantwoorden is die Vraag niet.
Omdat het fascisme weer hard om zich heen grijpt, in Europa
[met hier een verwijzing naar Italie [18], maar en daar gaat het hier meer om, ook in Nederland.
De bedreiging is niet dagelijks te zien, maar is er wel degelijk!
Ik hoef maar te wijzen op het grote aantal fascistenzetels in
de Tweede Kamer [PVV, JA 21, Forum voor Democratie [19]
En voor wie niet gelooft, dat PVV en Forum voor Democratie fascistische
partijen zijn, leze noot 20!
[Over JA 21 kom ik nog te schrijven]
Ik hoef maar te wijzen op de haatpropaganda van genoemde
partijen [waarbij de PVV de kroon spant] [21], zonder veel
weerwerk uit de Tweede Kamer en zeker niet van de voorzitter [22],
de aanvallen op Moskeeen met termen als ”Adolf Hitler leeft nog” [23],
vluchtelingen, die ”testosteronbommen” worden genoemd en met dieren worden vergeleken [24], weer
door diezelfde PVV, die gewoon in het Nederlandse Parlement zit.
Is het dan verbazingwekkend, dat met al die kwaadaardige opstokerij,
noodopvangen met vluchtelingen worden aangevallen door
allerlei Geteisem, dat zich gesterkt voelt door politieke
opstokerij? [25]
IN ACTIE EN HERDENKING
Daarom moeten we niet alleen herdenking, maar de strijdbijl
tegen fascisten en hun fellow travellers opnemen, in woord en daad.
Want als we dat niet doen, neemt de dreiging toe en kunnen
we het Kwaad niet meer verdrijven
En zijn de Helden van toen vergeefs gestorven
HERDENKT DE FEBRUARISTAKING TOEN
VERZET U TEGEN FASCISME NU!
ASTRID ESSED
NOTEN
NOTEN 1 EN 2
NOTEN 3 EN 4
NOOT 5
NOTEN 6 T/M 8
NOOT 9
NOTEN 10 T/M 12
NOTEN 13 T/M 17
NOOT 18
NOOT 19
NOOT 20
NOTEN 21 T/M 23
NOTEN 24 T/M 25