Het strengste asielbeleid ooit dus, volgens Wilders. Er zijn dan ook geen andere landen in Europa met dusdanig strenge regels, stelt Bart Toemen, bestuurder van de Vereniging Asieladvocaten & -Juristen Nederland (VAJN). “Andere landen hebben het wel geprobeerd, maar zijn iedere keer teruggefloten door de Europese rechter. Dat zal bij Nederland ook gebeuren.”
RTL NIEUWS
ZO HAALBAAR EN WETTELIJK IS ”HET STRENGSTE ASIELBELEID
Waar Geert Wilders van de PVV spreekt over de zon die weer gaat schijnen, zijn verschillende migratie- en asielinstanties niet te spreken over de immigratieplannen van het nieuwe kabinet. Zo stelt VluchtelingenWerk Nederland dat de plannen ‘willens en wetens het asielsysteem ontwrichten’ en zet de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vraagtekens bij de uitvoerbaarheid. In hoeverre de plannen daadwerkelijk uitvoerbaar zijn, leggen we uit in dit artikel.
De PVV, NSC, BBB en VVD willen onder meer de spreidingswet intrekken en een ‘opt-out clausule’ voor het Europese asiel- en migratiebeleid. Ook willen ze een ‘asielbeslisstop’ en geen automatische gezinshereniging meer. Hoe PVV-leider Geert Wilders naar de plannen kijkt, zie je hier:
Het strengste asielbeleid ooit dus, volgens Wilders. Er zijn dan ook geen andere landen in Europa met dusdanig strenge regels, stelt Bart Toemen, bestuurder van de Vereniging Asieladvocaten & -Juristen Nederland (VAJN). “Andere landen hebben het wel geprobeerd, maar zijn iedere keer teruggefloten door de Europese rechter. Dat zal bij Nederland ook gebeuren.”
Partijleiders overtuigd, deskundigen niet
Op vragen over de juridische haalbaarheid van de immigratieplannen van het nieuwe kabinet, antwoorden de partijleiders optimistisch. “Ik ben ervan overtuigd, anders hadden we het ook niet opgeschreven natuurlijk”, antwoordt Wilders op vragen van RTL Nieuws.
Wat Toemen van de VAJN betreft, gaan de maatregelen op korte termijn niets oplossen. “Er zijn wel een heleboel dingen die de problemen in de asielopvang meteen verergeren, zoals het terugtrekken van de spreidingswet”, zegt de asieladvocaat. Ook de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, maakt zich hier zorgen om. De gemeente noemt het intrekken van de wet ‘onbegrijpelijk’.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (NVG) zegt dat het akkoord verwachtingen wekt, maar ook vragen oproept. Die vragen gaan met name over ‘de uitvoerbaarheid van de voorstellen over asiel en migratie’. De VNG vindt dat het betrekken van gemeenten bij de nadere uitwerking van het hoofdlijnenakkoord nodig is om er zeker van te zijn dat het beleid uit te voeren is en ook inwoners verder helpt.
Onder meer de opvang van vluchtelingen die al in Nederland zijn zal door de maatregelen extra onder druk komen te staan, stelt Toemen. “Die zit al overvol, het barst en piept aan alle kanten. Op korte termijn kan dit leiden tot mensen die op straat moeten leven.” Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) vreest dat het terugtrekken van de spreidingswet ‘het grasveld in Ter Apel weer heel dichtbij’ brengt. Vorig jaar sliepen veel vluchtelingen in Ter Apel buiten, omdat er niet genoeg opvangplekken waren.
De plannen om geen voorrang meer aan statushouders te geven bij de toewijzing van sociale huurwoningen, zal er volgens Toemen voor zorgen dat er ook geen uitstroom is bij opvangcentra.
Onrust en onduidelijkheid
De aangekondigde ‘asielbeslisstop’ zal volgens Toemen vooral voor onrust zorgen bij de vluchtelingen die al in Nederland zijn. Zo’n beslisstop is volgens Toemen ‘niet iets wat we kennen’. Het houdt in dat er gedurende een bepaalde periode geen beslissingen meer worden genomen in asielzaken. Met andere woorden: statusverzoeken en asielaanvragen zullen niet meer in behandeling worden genomen of jaren op de plank blijven liggen.
Dat zal er volgens de asieladvocaat met name voor zorgen dat de mensen die al in Nederland zijn en wachten op een beslissing over hun asielaanvraag nog langer moeten wachten, terwijl bij veel mensen de wettelijke beslistermijn van vijftien maanden al is overgeschreden. Wanneer de wettelijke beslistermijn overschreden wordt, is het mogelijk dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) een dwangsom opgelegd krijgt. “Mensen die zich nu aanmelden zullen geen enkele duidelijkheid krijgen over wanneer ze een beslissing kunnen verwachten.”
Geen invloed op instroom
Toemen denkt dat de regels in ieder geval geen (directe) invloed zullen hebben op de instroom van vluchtelingen in Nederland. Europa heeft immers open grenzen, dus iemand die via Italië Europa in komt, kan in principe doorreizen.
Bovendien kan de ‘opt-out clausule’ voor Europese wetgeving volgens de asieladvocaat niet worden ingezet bij al aangenomen wetten. De enige manier om je als land terug te trekken uit een Europese wet, is om daar unaniem met alle EU-landen voor te stemmen. “Eerder hebben Hongarije en Litouwen dat al geprobeerd, maar die zijn toen teruggefloten.”
Dus hoewel de partijleiders van PVV, NSC, BBB en VVD overtuigd zijn van de aangekondigde asielmaatregelen, zitten er haken en ogen aan. “In het Europees handvest van Justitie staat: het recht op asiel is een fundamenteel recht. Daar kun je niet aan komen”, concludeert Toemen.
EINDE
;;Faber sprak zelf van ‘maximale beperking’ van de instroom. ,,Dat gaat ook gewoon gebeuren. De kraan moet dicht.” Hoe zij die gaat dichtdraaien, zei Faber niet. ,,We hebben een mooi akkoord op hoofdlijnen en dat wordt omgezet in in beleid. Ik ga ervan uit dat we dat met Prinsjesdag beter kunnen gaan vertellen wat het gaat worden.”
De PVV-minister erkende dat het ‘tijd kost’. Zij ging niet in op de vraag hoe ze gaat voorkomen dat deze zomer, net als in 2022, weer asielzoekers buiten moeten slapen. ,,Het is niet zover. Dus ik ga ervan uit dat dat niet gebeurt.””
BN DE STEM
ASIELMINISTER FABER WACHT NIET OP INSTROOM
BEPERKING: ”SPREIDINGSWET GAAT INGETROKKEN WORDEN”
Eerste bezoek Ter ApelMinister Marjolein Faber van Asiel wacht niet tot de instroom van asielzoekers naar beneden is gebracht voordat ze de spreidingswet gaat intrekken. ,,Ik houd van parallelle processen, dus ik doe het tegelijk”, zei de PVV-bewindsvrouw na haar eerste bezoek aan Ter Apel.
Burgemeester Jaap Velema van Westerwolde deed in een kennismakingsgesprek met Faber juist een beroep op haar om de spreidingswet pas van tafel te halen nadat de instroombeperking een feit is. ,,Ze heeft beloofd haar uiterste best te doen om de asielinstroom te beperken”, zei ‘een positief-kritische’ Velema na afloop van zijn gesprek.
Faber sprak zelf van ‘maximale beperking’ van de instroom. ,,Dat gaat ook gewoon gebeuren. De kraan moet dicht.” Hoe zij die gaat dichtdraaien, zei Faber niet. ,,We hebben een mooi akkoord op hoofdlijnen en dat wordt omgezet in in beleid. Ik ga ervan uit dat we dat met Prinsjesdag beter kunnen gaan vertellen wat het gaat worden.”
De PVV-minister erkende dat het ‘tijd kost’. Zij ging niet in op de vraag hoe ze gaat voorkomen dat deze zomer, net als in 2022, weer asielzoekers buiten moeten slapen. ,,Het is niet zover. Dus ik ga ervan uit dat dat niet gebeurt.”
Hoofdlijnenakkoord
In het hoofdlijnenakkoord dat PVV, VVD, NSC en BBB in mei sloten werd al afgesproken dat de spreidingswet, die in januari na langdurig politiek gesteggel inging, weer zou verdwijnen. Maar tot de intrekking een feit is, geldt de wet wel, erkende Faber. ,,De wet is de wet. Daar hou ik me aan.”
Eén van de plannen van de nieuwe coalitie om de instroom in te perken, is het uitroepen van een ‘asielcrisis’. Zo wil het kabinet-Schoof een ‘asielbeslisstop’ van twee jaar invoeren. Maar zo’n opschorting van asielaanvragen kan niet, op basis van Europese asielrichtlijnen, waarschuwde de Europese Commissie woensdag. Ook klonk uit Brussel kritiek op het Nederlandse plan voor een asielcrisis.
Dat kan niet zomaar, stelde Eurocommissaris Ylva Johansson (Migratie). Nederland moet daarvoor ‘een goed onderbouwd’ verzoek indienen, schrijft zij, waarna dat door de commissie wordt beoordeeld. Zo moet Nederland eerst aantonen dat het genoeg heeft gedaan om de asielaanvragen en -opvang op orde te brengen.
Faber wil de woorden van Johansson ‘eerst eventjes nader onderzoeken’. ,,Ik laat me niet zo heel snel ontmoedigen, want ik ben niet het type dat zich aan de kant laat zetten. Als ik me ergens in vastbijt, ga ik ervoor. Zo sta ik bekend.”
Arnhem
Faber sprak naast haar bezoek aan het aanmeldcentrum in Ter Apel ook met lokale ondernemers. Zij hebben zorgen over overlast door het overvolle aanmeldcentrum in hun gemeente. ,,Ik moet zeggen: ze hebben ook een punt en ik deel hun zorgen.” Faber wil dat er meer aandacht komt ‘voor de leefbaarheid’ in het dorp Ter Apel.
Eerder op de dag bracht minister Faber al een bezoek aan de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch. Die stad kondigde in mei aan meer bedden voor asielzoekers te regelen dan van hen wordt verlangd op basis van de spreidingswet. Het is ook de stad waar Faber eerder demonstreerde tegen de komst van Marcouch als burgemeester. Zij hield toen samen met PVV-leider Geert Wilders een spandoek met ‘Geen Arnhemmistan’ omhoog. Volgens Marcouch was het ‘een zinnig en interessant gesprek’, Faber vond het ‘constructief, maar ook persoonlijk’ en bedankte Marcouch.
EINDE
RIJKSOVERHEID
MINISTER FABER: NEDERLAND KRIJGT STRENGSTE ASIELREGIME OOIT
Minister Faber: Nederland krijgt strengste asielregime ooit
Nieuwsbericht | 13-09-2024 | 14:00
Nederland kan de hoge aantallen migranten niet aan. De asielopvang zit overvol, procedures duren te lang en de kosten rijzen de pan uit. Bovendien leidt de aanhoudende asielinstroom tot problemen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg en onderwijs.
Om weer grip op de situatie te krijgen, komt dit kabinet met het strengste asielregime ooit, zo blijkt uit het vandaag gepubliceerde regeerprogramma. Via het beperken van de instroom, snelle procedures, lik op stuk richting overlastgevers, strenger grenstoezicht, beperken van nareis-mogelijkheden en stevig inzetten op terugkeer moet Nederland in Europa een koploper worden als het gaat om toelatingsregels.
Minister Faber (Asiel en Migratie): “De kiezer heeft een duidelijke opdracht gegeven. Het roer moet om en de instroom moet direct omlaag. We nemen maatregelen om Nederland zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor asielzoekers. En voor wie misbruik maakt van onze gastvrijheid, is hier geen plaats. Ik ga voor een veiliger Nederland.”
Asielcrisis
De minister van Asiel en Migratie en de minister-president activeren zo snel mogelijk het noodrecht. Zo kan het kabinet afwijken van de Vreemdelingenwet. Meerderjarige kinderen kunnen niet meer nareizen. Nieuwe feiten en omstandigheden bij herhaalde asielaanvragen worden strenger getoetst. Ook komt er een mogelijkheid om asielzoekers die niet op een zitting of afspraak verschijnen, af te wijzen.
Met een asielcrisiswet trekt het kabinet vervolgens de Spreidingswet in, komt er een beslisstop op asielaanvragen, wordt de opvang versoberd en worden mensen zonder verblijfstitel desnoods gedwongen uitgezet. Daardoor kan de situatie in de asielketen door de hoge instroom gelijk aangepakt worden.
Asielbeleid
De situatie in de asielketen moet ook structureel worden aangepakt. Er komen strenge voorwaarden op het gebied van gezinshereniging en een zo smal mogelijke invulling van het kerngezin. Gezinshereniging wordt voor het overgrote deel van de asielzoekers alleen mogelijk wanneer iemand een vaste woonruimte, een passend inkomen en minimaal 2 jaar een verblijfstatus heeft. De 1e wetswijzigingen gaan dit najaar naar de Raad van State.
Ook krijgen asielzoekers niet langer na 5 jaar automatisch een asielvergunning voor onbepaalde tijd. Dat betekent dat zij terug moeten naar het land van herkomst zodra het daar veilig is. De ongewenstverklaring wordt verruimd. Hiermee kunnen asielzoekers die misdrijven begaan sneller worden uitgezet.
Ook maakt dit kabinet zo snel mogelijk bij de Europese Commissie duidelijk dat Nederland een opt-out wil van het Europese asiel- en migratiebeleid. In de tussentijd trekt minister Faber in Europa op met gelijkgezinde landen en wordt het grenstoezicht versterkt.
Ten tweede komt er direct een tijdelijke Asielcrisiswet met crisismaatregelen om de acute
asielinstroom en -opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden, onder meer door intrekking van de
Spreidingswet. Op grond van deze Asielcrisiswet zullen de daarin opgenomen bevoegdheden ingezet
worden om voor de duur van maximaal twee jaar:
[pag. 4] – Registratie af te dwingen en de behandeling van asielaanvragen op te schorten (‘asielbeslisstop’), het recht op opvang zal gedurende de opschorting gedifferentieerd worden beperkt en sterk worden versoberd. – Mensen zonder een geldige verblijfstitel zo veel mogelijk, ook gedwongen, uitzetten. – Van de Huisvestingswet af te wijken door een verbod in te stellen op het geven van voorrang bij de toewijzing van sociale huurwoningen aan statushouders op grond van het feit dat zij statushouders zijn. In deze Asielcrisiswet worden waar mogelijk eerste stappen voor structurele maatregelen al getroffen, zoals versterking van grenscontroles en -bewaking, waaronder aanscherping van mobiel toezicht veiligheid (mtv), mede in relatie tot grenstoezicht op basis van de Schengengrenscode. De nationale asielketen wordt versterkt door deze onder eenduidige regie van de eerstverantwoordelijke bewindspersoon te brengen. Ten derde zal een opt-out clausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid zo snel mogelijk bij de Europese Commissie worden ingediend
KABINETSFORMATIE 2023
DOCUMENTEN/PUBLICATIES
HOOFDLIJNENAKKOORD TUSSEN DE FRACTIES VAN PVV,
VVD.NSC EN BBB
HOOP, LEF EN TROTS – Hoofdlijnenakkoord 2024 – 2028 van PVV, VVD, NSC en BBB
”Minister Marjolein Faber, van Asiel en Migratie, roept vandaag officieel een asielcrisis uit vanuit het kabinet-Schoof. En daarmee stuurt ze in de richting van een asielcrisiswet. Maar of Brussel daarmee akkoord gaat? En wat betekent een asielcrisis eigenlijk?”
Minister Marjolein Faber, van Asiel en Migratie, roept vandaag officieel een asielcrisis uit vanuit het kabinet-Schoof. En daarmee stuurt ze in de richting van een asielcrisiswet. Maar of Brussel daarmee akkoord gaat? En wat betekent een asielcrisis eigenlijk?
Gisteren werd bekend dat het aantal nareizigers, familieleden van asielzoekers die ergens in het buitenland wachten op bericht of ze ook naar Nederland mogen komen, op 40.000 staat. Ook in Vandaag Insidewerd het asielbeleid fel bekritiseerd. Dat aantal nareizigers is toegenomen. Het afgelopen jaar werden negen op de tien nareisverzoeken ingewilligd, schreef De Telegraaf.
Minister Marjolein Faber roept asielcrisis uit
Ook blijkt dat de opvang voor Oekraïners helemaal vol zit. Het aanmeldcentrum in de Utrechtse Jaarbeurs is gesloten, waardoor vluchtelingen op straat dreigen te belanden. Volgens de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma loopt het compleet vast in de Jaarbeurs. Hoewel vluchtelingen daar een paar dagen zouden blijven, stromen zij niet door en zitten Oekraïner soms weken of maanden in de Utrechtse Jaarbeurs. Volgens Dijksma moest het kabinet met een oplossing komen.
„Alles is bomvol” en we begeven ons in een crisissituatie, aldus de minister vandaag. Eerder beantwoordde Metro al vijf vragen over de spreidingswet.
Aansturen op nieuwe asielcrisiswet
Maar wat betekent dat eigenlijk, een asielcrisis? Dit betekent niet dat er van de een op de andere dag dingen drastisch veranderen. Maar de reden voor het uitroepen van een crisis is het aansturen op een nieuwe asielcrisiswet. Een wet die moet worden goedgekeurd door de Eerste en Tweede Kamer, maar die ook al in hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB is aangekondigd.
Die wet zorgt ervoor dat Faber de asielinstroom kan verminderen, grenscontroles worden aangescherpt en de Spreidingswet van tafel gaat. Ook komt er een ’asielbeslisstop’, zal het recht op opvang worden beperkt en ’sterk worden versoberd’ en worden mensen zonder geldige verblijfstitel ’zoveel mogelijk, ook gedwongen’ uit Nederland gezet.
In strijd met Europese regels
Zo’n wet kan een tijdje gelden, maar uiteindelijk moeten ook de Europese Commissie en een rechter zich daarover buigen. Want Brussel ziet een aanpak als die van Faber eigenlijk niet zitten. Volgens het EU-hoofdkwartier kun je alleen van een asielcrisis spreken als er allerlei pogingen zijn gedaan om de crisis op te lossen, deze niet werken en grote problemen aanhouden.
Nederland dient zich nu eenmaal aan de Europese regels te houden. En volgens die regels zijn bepaalde plannen van Faber niet mogelijk. Zo mag je gezinshereniging niet verbieden en kun je ook geen asielaanvragen weigeren. „Asielaanvragen komen voort uit het EU-recht. Dit zal ongetwijfeld met succes worden aangevochten bij de rechter”, sprak Mark Klaasen, universitair docent bij het Europa Instituut van de Universiteit Leiden tegen de krant. De kans dat rechters delen van het Nederlandse asielbeleid afkeuren is dan ook groot.
“Nederland, we zitten in een asielcrisis”, zei minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie woensdagochtend bij het Catshuis. Kamerleden van de PVV juichen het toe dat de bewindsvrouw en partijgenoot de asielcrisis zou ‘uitroepen’, maar Faber voegde er later op de dag aan toe dat zo’n crisis er niet wettelijk is. “Maar als ik dus kijk in de maatschappij, dan hebben we gewoon een crisis.”
Er wordt voorlopig nog niet gegrepen naar de tijdelijke asielcrisiswet die is aangekondigd in het coalitieakkoord, zo liet het ministerie van Faber al weten. Officieel is er dan ook niets uitgeroepen. Het gaat om een persoonlijke duiding van de minister. “Ik kan dat juridisch gaan uitroepen. Dan moet ik bepaalde juridische stappen nemen”, legt zij zelf uit. Er wordt op haar ministerie aan die plannen gewerkt. Rond Prinsjesdag wil zij met voorstellen hiertoe komen.
“De asielcrisiswet kost tijd. Dus dat gaat voor Prinsjesdag naar mijn overtuiging niet lukken”, zegt premier Dick Schoof hier later over. “We hebben daar echt even wat meer tijd voor nodig.”
In politiek Den Haag wordt de term asielcrisis sinds de zomer van 2022 weer geregeld gebruikt, omdat het aanmeldcentrum in Ter Apel toen al overvol was. Maar door de plannen uit het coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB krijgt de term wel een extra lading. De Europese Commissie heeft al eens gezegd dat het kabinet niet zomaar een asielcrisis kan uitroepen.
Aanleiding voor Faber om nu van een asielcrisis te spreken is een recent bericht van De Telegraaf over nareizigers. De krant berichtte dat er vorige maand bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) ruim 39.000 aanvragen voor nareis lagen. Hoeveel daarvan worden goedgekeurd is nog onduidelijk. “Alles zit bomvol”, reageert Faber. Wat ze gaat doen tegen de asielinstroom wilde de bewindsvrouw nog niet zeggen. Ze gaat er “zeker aan werken”, maar “ik zit aan de wet- en regelgeving nu vast”.
Met de asielcrisiswet zouden nieuwe asielaanvragen voorlopig niet in behandeling worden genomen, schreven de regeringspartijen eerder in hun hoofdlijnenakkoord. De opvang wordt “sterk versoberd”, afgewezen migranten worden sneller gedwongen uitgezet en de grensbewaking zou worden verscherpt.
Dat kan Nederland niet zomaar doen, waarschuwde de Europese Commissie vorige maand al. Daarvoor moet het kabinet aantonen dat het de opvangproblemen niet anders heeft kunnen oplossen, zegt de commissie, die toeziet op de Europese regels waaraan Nederland zich gebonden heeft.
Johan Derksen adviseerde Marjolein Faber onlangs bij Vandaag Inside Oranje om mee te gaan naar zijn haararchitect. Bekijk het in de video bovenaan deze pagina.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor Noten 12 en 13/Pittige Tijden
Zo’n wet kan een tijdje gelden, maar uiteindelijk moeten ook de Europese Commissie en een rechter zich daarover buigen. Want Brussel ziet een aanpak als die van Faber eigenlijk niet zitten. Volgens het EU-hoofdkwartier kun je alleen van een asielcrisis spreken als er allerlei pogingen zijn gedaan om de crisis op te lossen, deze niet werken en grote problemen aanhouden.
Nederland dient zich nu eenmaal aan de Europese regels te houden. En volgens die regels zijn bepaalde plannen van Faber niet mogelijk. Zo mag je gezinshereniging niet verbieden en kun je ook geen asielaanvragen weigeren. „Asielaanvragen komen voort uit het EU-recht. Dit zal ongetwijfeld met succes worden aangevochten bij de rechter”, sprak Mark Klaasen, universitair docent bij het Europa Instituut van de Universiteit Leiden tegen de krant. De kans dat rechters delen van het Nederlandse asielbeleid afkeuren is dan ook groot.”
”Met de asielcrisiswet zouden nieuwe asielaanvragen voorlopig niet in behandeling worden genomen, schreven de regeringspartijen eerder in hun hoofdlijnenakkoord. De opvang wordt “sterk versoberd”, afgewezen migranten worden sneller gedwongen uitgezet en de grensbewaking zou worden verscherpt.
Dat kan Nederland niet zomaar doen, waarschuwde de Europese Commissie vorige maand al. Daarvoor moet het kabinet aantonen dat het de opvangproblemen niet anders heeft kunnen oplossen, zegt de commissie, die toeziet op de Europese regels waaraan Nederland zich gebonden heeft.”
‘Er komt direct een tijdelijke asielcrisiswet met crisismaatregelen om de acute asielinstroom en opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden’, stelt het hoofdlijnenakkoord. Door een asielcrisis uit te roepen wil het kabinet bij de Europese Commissie in Brussel een uitzondering bepleiten voor Nederland om vervolgens twee jaar geen nieuwe asielzoekers op te hoeven nemen. ‘Kansloos’, zeggen talloze deskundigen, inclusief Grütters. ‘De kans dat dat verzoek wordt gehonoreerd is net zo groot als de kans dat het hier morgen 25 graden vriest.’
Om een crisis te mogen uitroepen moet Nederland bij de Europese Commissie aannemelijk maken dat wij heel veel meer asielverzoeken krijgen dan andere Europese landen en veel meer dan redelijk zou zijn.
Maar de asielinstroom is helemaal niet zo groot. Nederland kreeg in de afgelopen tien jaar zo’n 3,4 procent van alle eerste asielaanvragen in Europa. Daarmee zitten wij onder het EU-gemiddelde. Het aantal asielverzoeken is weliswaar in Europa gestegen maar in Nederland is juist een dalende tendens te zien.
‘Er is dus helemaal geen sprake van een crisis’, zegt Grütters. Griekenland heeft dat eerder geprobeerd bij de Europese Commissie. ‘Maar zelfs dat verzoek is afgewezen’, zegt hij. ‘De Commissie stelde onder meer dat Griekenland de crisis zelf had veroorzaakt door voor onvoldoende opvang te zorgen.’
Dat geldt ook voor Nederland. Wij hebben te maken met een opvangcrisis die is veroorzaakt door kortzichtig beleid; door te snel ontslaan van personeel bij de ind en het te vroeg sluiten van azc’s. Wat al jaren ontbreekt is een structureel opvangbeleid. Zo pleit Grütters ervoor dat elke gemeente naar rato plek heeft voor een x-aantal asielzoekers. ‘Structureel en kleinschalig, daarvoor is meer draagvlak. Die bedden blijven beschikbaar, ook als ze even leeg zijn.’ Het is een taak van het rijk om asielzoekers op te vangen en daar is nu minister Faber van de pvv verantwoordelijk voor.
‘Ook dit punt is een afleidingsmanoeuvre’, zegt Grütters. ‘Ferme taal uitslaan, maar de facto zal het geen enkel effect hebben op de werkelijke situatie. Wel kan het kabinet, lees de pvv, hierna zeggen: wij wilden wel minder asielzoekers, maar het mocht niet van Brussel.’
De mistige mengeling van meningen, fabels en leugens vertroebelt de asielwerkelijkheid. Daarom: een leeswijzer in tien punten.
door Irene van der Linde
Het kabinet-Schoof is begonnen. En het was minister Marjolein Faber (pvv) van Asiel en Migratie die afgelopen week de toon zette. Het begon met de elfjarige jongen Mikael die uitgezet dreigde te worden naar Armenië, voor wie ze zei niets te kunnen doen – niet waar, zie verderop bij punt 1 –, toen bleek dat hij via zijn vader een andere verblijfsvergunning ging aanvragen beloofde iets te gaan doen tegen dit ‘procedure op procedure stapelen’ – wat Mikael niet heeft gedaan, zie punt 2 – en sprak van een asielcrisis – hebben we niet, zie punt 3. Vervolgens gaf ze uitvoeringsorganisatie coa, waar ze zelf als minister verantwoordelijk voor is, er de schuld van dat Ter Apel nog steeds te vol is.
Aan de talkshowtafel, ook net begonnen, rolden de gasten alweer over elkaar heen om hun mening hierover te ventileren. ‘Waar komt die vader opeens vandaan?’ riepen ze bijna verontwaardigd over de zaak van de jonge Mikael aan tafel bij Jeroen Pauw in Bar Laat en schudden daarbij ongelovig – ‘Hier moet echt een einde aan komen’ – hun hoofden.
Zo draaide binnen een week de asieldynamiek alweer op volle toeren. Alsof asielzoekers het grootste probleem zijn van dit land. Maar deze mistige mengeling van meningen, fabels en leugens vertroebelt de asielwerkelijkheid. Het meeste dat wordt geroepen, is niet waar of klopt niet met de feiten. Hetzelfde geldt voor de zogenaamd ‘ferme’ plannen uit het hoofdlijnenakkoord van pvv, vvd, bbb en nsc met ‘het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit’.
Daarom een leeswijzer voor de komende week: politieke fabels en de feiten in tien punten.
1 Minister Faber ‘kan niets doen’ voor Mikael.
Marjolein Faber kan niets doen om de uitzetting van de elfjarige Mikael te verhinderen, zei haar woordvoerder nadat twee dagen eerder de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State oordeelde dat de in Nederland geboren Mikael en zijn Armeense moeder niet in aanmerking kwamen voor een verblijfsvergunning omdat ze ‘een te lange periode uit beeld zijn geweest bij de vreemdelingrechtelijke instanties’. De verantwoordelijkheid lag volgens de woordvoerder bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (ind).
Onjuist. In 2019 is weliswaar besloten om de ‘discretionaire bevoegdheid’, de mogelijkheid uitzonderingen te maken voor schrijnende gevallen in asielzaken, weg te halen bij de bewindspersoon. ‘Maar dat is geen wet’, zegt Carolus Grütters, onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Het is een uitvloeisel van politieke afspraken. Bewindslieden hebben nog steeds de algemene bevoegdheid om af te wijken van beleidsregels. Faber kan en mag dus besluiten Mikael een verblijfsvergunning te verstrekken. Het is een politieke keuze om dat niet te doen.’
2 De elfjarige Mikael stapelt ‘procedure op procedure’.
De woordvoerder van minister Faber noemde de situatie van Mikael ‘schrijnend’ en verwees naar het hoofdlijnenakkoord van pvv, vvd, nsc en bbb waarin het plan is opgenomen een einde te maken aan jarenlange procedures ‘waardoor je dit soort situaties creëert’. Dit stapelen van ‘procedure op procedure’ moet van de minister stoppen. ‘Dat kan natuurlijk niet zo doorgaan’, zei Faber tegen de nos, ‘want zo kun je ook geen beleid maken.’
‘Kletskoek’, zegt Grütters geïrriteerd. ‘Uit alle antwoorden van Faber kan ik afleiden dat ze niet van de hoed en de rand weet. Ze is geen juriste. Ze roept maar wat. En iedereen neemt dat vervolgens voetstoots aan.’ ‘Tenenkrommend’, noemde hij dan ook de uitzending van Bar Laat over Mikael. Het ‘sloeg de plank op alle fronten mis’, schreef hij in een post op LinkedIn. ‘Geen deskundigen en alleen maar speculaties.’
De migratiejurist vervolgt aan de telefoon: ‘Er wordt de suggestie gewekt dat er talloze procedures zijn gevoerd. Maar Mikael heeft om precies te zijn één verblijfsvergunning aangevraagd.’ Dat betrof een aanvraag voor een zelfstandig verblijfsrecht in het kader van de Afsluitingsregeling van het kinderpardon in 2019. Omdat hij aan niet alle voorwaarden voldeed – hij was elf maanden ‘buiten beeld’ geweest, alhoewel dat relatief is want hij ging gewoon naar school en was dus aantoonbaar in Nederland – werd die aanvraag afgewezen. Daarop ging hij naar de rechter. Die zei tegen de staat dat aan kinderen met soortgelijke dossiers wél een verblijfsvergunning was verstrekt. Dus de rechter verklaarde het beroep van Mikael gegrond.
‘Hier had de staatssecretaris het bij kunnen laten’, zegt Grütters. ‘Maar de staat ging in hoger beroep.’ Vervolgens lag dit ruim twee jaar op de plank van de Raad van State. ‘Twee jaar!’, zegt Grütters. ‘Voor een kind dat in onzekerheid leeft of hij wel of niet mag blijven, veroorzaakt dat veel stress, met alle gevolgen van dien voor zijn ontwikkeling.’ Hij noemt het een vorm van kindermishandeling en verwijst daarbij naar onderzoek van hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder.
De kern van het kinderpardon is dat het kind niet de dupe mag worden, noch van beslissingen van ouders, noch van vertragingen bij instanties. ‘Bij elke beslissing die het belang van het kind betreft’, zegt Grütters, ‘dient dit volgens het Kinderrechtenverdrag, dat ook door Nederland is geratificeerd, voorop te staan. Maar dit belang is hier geheel uit het oog verloren.’ Ook in de uitspraak van de Raad van State, die het beroep van de staatssecretaris gegrond verklaarde, is dat volgens Grütters niet meegewogen. ‘Het impliceert dat de uitspraak meer politiek is dan die zou mogen zijn.’
Hoe dan ook, Mikaels tweede, nu voorliggende aanvraag vanwege gezinsleven met vader, is een afhankelijke verblijfsvergunning. ‘Dat is heel iets anders’, benadrukt Carolus Grütters. ‘Veel mensen roepen nu: “O, er wordt gestapeld.” Stapelen is als je meerdere keren dezelfde aanvraag doet, voor hetzelfde loket. Dat is hier niet het geval.’
3 We hebben ‘een asielcrisis’.
‘Er komt direct een tijdelijke asielcrisiswet met crisismaatregelen om de acute asielinstroom en opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden’, stelt het hoofdlijnenakkoord. Door een asielcrisis uit te roepen wil het kabinet bij de Europese Commissie in Brussel een uitzondering bepleiten voor Nederland om vervolgens twee jaar geen nieuwe asielzoekers op te hoeven nemen. ‘Kansloos’, zeggen talloze deskundigen, inclusief Grütters. ‘De kans dat dat verzoek wordt gehonoreerd is net zo groot als de kans dat het hier morgen 25 graden vriest.’
Om een crisis te mogen uitroepen moet Nederland bij de Europese Commissie aannemelijk maken dat wij heel veel meer asielverzoeken krijgen dan andere Europese landen en veel meer dan redelijk zou zijn.
Maar de asielinstroom is helemaal niet zo groot. Nederland kreeg in de afgelopen tien jaar zo’n 3,4 procent van alle eerste asielaanvragen in Europa. Daarmee zitten wij onder het EU-gemiddelde. Het aantal asielverzoeken is weliswaar in Europa gestegen maar in Nederland is juist een dalende tendens te zien.
‘Er is dus helemaal geen sprake van een crisis’, zegt Grütters. Griekenland heeft dat eerder geprobeerd bij de Europese Commissie. ‘Maar zelfs dat verzoek is afgewezen’, zegt hij. ‘De Commissie stelde onder meer dat Griekenland de crisis zelf had veroorzaakt door voor onvoldoende opvang te zorgen.’
Dat geldt ook voor Nederland. Wij hebben te maken met een opvangcrisis die is veroorzaakt door kortzichtig beleid; door te snel ontslaan van personeel bij de ind en het te vroeg sluiten van azc’s. Wat al jaren ontbreekt is een structureel opvangbeleid. Zo pleit Grütters ervoor dat elke gemeente naar rato plek heeft voor een x-aantal asielzoekers. ‘Structureel en kleinschalig, daarvoor is meer draagvlak. Die bedden blijven beschikbaar, ook als ze even leeg zijn.’ Het is een taak van het rijk om asielzoekers op te vangen en daar is nu minister Faber van de pvv verantwoordelijk voor.
‘Ook dit punt is een afleidingsmanoeuvre’, zegt Grütters. ‘Ferme taal uitslaan, maar de facto zal het geen enkel effect hebben op de werkelijke situatie. Wel kan het kabinet, lees de pvv, hierna zeggen: wij wilden wel minder asielzoekers, maar het mocht niet van Brussel.’
4 Het kabinet gaat een opt-out-clausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid bij de Europese Commissie indienen.
Eveneens kansloos. Waarom zouden de andere EU-landen hiermee akkoord gaan? Alle Europese landen, inclusief Nederland, hebben samen afspraken gemaakt en ondertekend op het gebied van asiel en migratie. Het is geen dictaat dat zomaar uit de Brusselse hemel is komen vallen, zoals veel politici het graag doen geloven. Als Nederland zich niet meer aan de Europese afspraken houdt en bijvoorbeeld besluit geen asielzoekers meer op te nemen, dan zullen die naar Duitsland of België gaan. ‘Die zijn wel gek om hiermee in te stemmen’, zegt Grütters. ‘Ook zij zullen dan een opt-out willen. De anti-migratiewind waait immers ook in veel andere EU-landen. Dat betekent feitelijk dat de EU wordt opgeheven en dat we teruggaan naar de situatie van voor 1950.’
Maar voor de pvv is het gegarandeerd succes. Ook nu kunnen ze zeggen: wij hadden een ‘goede oplossing’, maar ‘het mocht niet van Brussel’. ‘Een valse-vlagoperatie’ noemde Gareth Davies, hoogleraar Europees recht aan de VU, dit onlangs in een opiniestuk in de NRC.
‘Vragen om een opt-out is dus een volstrekt logisch beleid, dat de economische doelen van de vvd en bbb dient en de politieke doelen van de pvv, juist omdat het geen kans van slagen heeft. Het is een beleid dat is ontworpen om strategisch te falen en daarbij politiek te winnen.’
5 De spreidingswet intrekken zal de opvangcrisis bestrijden.
‘Dit is net zoiets als zeggen: er is een fileprobleem in Nederland en als oplossing gaan we de autosnelwegen afschaffen, want dan heb je geen files meer’, zegt Carolus Grütters. ‘De spreidingswet afschaffen is geen oplossing, het zal het probleem van de ongelijkmatige opvang alleen maar verergeren.’
6 Het kabinet gaat de opvang van asielzoekers uit Europa afkopen.
Het EU-migratiepact waarmee de Raad in mei dit jaar instemde en dat in 2026 in werking moet gaan, heeft onder andere als doel vluchtelingen eerlijker over Europa te herverdelen en elk land naar rato een aantal vluchtelingen te laten opnemen. Onder druk van onder andere de Hongaarse premier Viktor Orbán is daarin ook de mogelijkheid geboden om deze plicht af te kopen voor 20.000 euro per vluchteling. Het kabinet kiest de laatste optie, maar heeft daar in de budgettaire onderbouwing geen post voor opgenomen. Sterker nog: het boekt bezuinigingen in op asiel.
7 Om de instroom terug te dringen zullen grenscontroles worden versterkt.
Het was een van de eerste mediamomenten van minister Faber na de zomer: begin augustus stond ze bij de grensovergang met Duitsland langs de A12 de media te woord. ‘Ik ben voor intensievere controles’, zei ze tegen de toegestroomde pers. Maar meer dan symbolisch is dit niet, want zelfs al wordt iemand door een vliegende brigade van de marechaussee onderschept, dan heeft die altijd het recht om asiel aan te vragen.
‘Het is bovendien buitengewoon discutabel’, zegt Grütters. ‘Je mag in de eerste plaats binnen de EU alleen incidenteel en steekproefsgewijs aan de binnengrenzen controleren. Bovendien is er een groot risico op discriminatie en racisme. Het gevaar dat de marechaussee zal controleren op basis van uiterlijke kenmerken is erg groot. De discriminatoire veronderstelling is namelijk dat je aan de buitenkant kunt zien of iemand een verblijfsrecht in Nederland dan wel de EU heeft. En dat kan niet.’
8 Het kabinet gaat de ‘asielvergunning voor onbepaalde tijd’ afschaffen.
Om ‘structureel tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels van Europa’ te gaan behoren, wil het kabinet de asielvergunning onbepaalde tijd – een permanente verblijfsvergunning zonder einddatum – afschaffen.
‘Juridisch gezien mag het’, schrijft Anna Chatelion Counet, jurist en buitenpromovendus bij de Vrije Universiteit, in de Verblijfblog. Maar de asielinstroom zal dar niet verminderen. ‘De kans dat een asielvergunning onbepaalde tijd kan worden ingetrokken is klein. Het internationaal recht verbindt strenge eisen aan het intrekken van asielvergunningen vanwege het belang van rechtszekerheid. De situatie in het land van herkomst moet ingrijpend en duurzaam gewijzigd zijn, er moet getoetst worden of er geen andere redenen zijn om asiel te verlenen of andere dwingende redenen om toch niet terug te kunnen keren. Het is daarnaast aan de ind om dit aan te tonen.’
Dat betekent dat de ind, die al jaren kampt met een immense achterstand, te maken zal krijgen met veel extra procedures, wat tijd en geld kost. ‘De vluchtelingen zullen bovendien een onzekere verblijfsstatus krijgen, wat niet bevorderlijk is voor hun integratie.’
9 Invoering van een ‘tweestatusstelsel’ zal de asielinstroom beperken.
‘Dit is het domste wat je kunt doet’, zegt Carolus Grütters van het Centrum voor Migratierecht. Vluchtelingen kunnen op basis van twee gronden asiel krijgen. Allereerst als iemand als individu gegronde vrees heeft voor vervolging, vanwege ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een sociale groep; dan valt zo iemand onder de definitie van vluchteling volgens het VN-Vluchtelingenverdrag. Of als iemand ernstig risico loopt op schade als gevolg van willekeurig geweld in een land, bijvoorbeeld door een oorlog; dan valt iemand onder subsidiaire bescherming.
Nu bestaat er in Nederland een eenstatusstelsel waardoor beide categorieën gelijke rechten hebben. Onder een tweestatusstelsel zouden verdragsvluchtelingen gunstiger behandeld kunnen worden dan mensen met subsidiaire bescherming. Bijvoorbeeld als het gaat om het moeilijker maken van nareisaanvragen voor hereniging met familieleden. ‘Maar dat gebeurt nu al’, zegt Grütters. ‘Op dit moment wordt een asielverzoek pas na twee jaar daadwerkelijk behandeld. Vervolgens duurt het nog eens twee jaar voordat het verzoek om gezinshereniging in behandeling wordt genomen. Moet je even bedenken: dan ben je al vier jaar gescheiden van je gezin. Om gek van te worden.’
Het meerstatusstelsel is in Nederland juist afgeschaft in 2001 omdat bijna iedereen doorprocedeerde voor een andere status, met een beter pakket aan rechten. Het opnieuw invoeren ervan zal leiden tot verlenging van de beslisprocedures van de ind, meer procedures bij de rechtbank en de Raad van State. Het zal daardoor ook het opvangprobleem alleen maar vergroten. ‘Een oproep voor de bühne’, noemt Grütters het dan ook. Het is volgens hem net als de nareis-op-nareis-leugen van vvd-leider Dilan Yeşilgöz. Duizenden mensen zouden zo hier komen, ze herhaalde het in talkshows en interviews. Het bleken er slecht tientallen te zijn. ‘Ze heeft uit haar nek staan kletsen om maar de horreur te schetsen.’
10 Nederland is té aantrekkelijk voor asielzoekers.
Nederland is een walhalla voor statushouders, schreef Geert Wilders, fractievoorzitter van de grootste partij in de Tweede Kamer afgelopen week op X: ‘Huis, inrichtingskrediet, uitkering, alles wordt voor ze geregeld. Walhalla Nederland.’ Faber beaamde dat na vragen van De Telegraaf. ‘Het is niet voor niets dat ze allemaal deze kant op komen. Ik heb het in Ter Apel gezien. Daar komen bussen aanrijden, stappen mensen uit met een koffer. Die zijn niet via Schiphol gekomen of via zeehavens, die zijn gewoon over land gekomen. Dan zijn ze vanaf de buitengrenzen van de Europese Unie over land hierheen gekomen en dan vraag ik mij wel af: waarom stop je niet veel eerder?’
Al meer dan veertig jaar roepen politici dat er een restrictief toelatingsbeleid moet worden gevoerd en Nederland ‘onaantrekkelijk’ moet worden gemaakt. Tal van ‘versoberingsmaatregelen’ en ‘strengere’ toelatingseisen zijn doorgevoerd, inclusief een poging om detentiecentra voor overlastgevende asielzoekers op te richten – wat mislukte omdat de rechter een streep zette door deze ‘procesbeschikbaarheidslocaties’ omdat het verschil met echte detentiecentra marginaal was. Allemaal zonder significant resultaat.
Steeds wordt geroepen dat Nederland te aantrekkelijk is, bijvoorbeeld omdat het te soepel zou zijn met het inwilligen van asielverzoeken. ‘Wederom grote kletskoek’, zegt Grütters. ‘Ons inwilligingspercentage lag even iets boven het gemiddelde in Europa omdat wij relatief veel mensen kregen uit onveilige landen, zoals Syrië en Eritrea. Maar dat is niet omdat het hier aantrekkelijker zou zijn. Bovendien kiest een asielzoeker geen bestemmingsland: dat doet de mensensmokkelaar op basis van wat de vluchteling te besteden heeft.’
Het punt met vluchtelingen is dat ze niet vrijwillig vertrekken uit hun land. Dus nog meer soberheid, nog meer restricties, nog langere wachttijden, nog hogere muren aan de buitengrens, nog meer ‘pushbacks’; het houdt mensen die een veilig heenkomen zoeken niet tegen. Wel zorgen die maatregelen voor veel persoonlijk leed, voor jarenlange juridische onzekerheid, voor meer trauma’s, en verspilde levenstijd.
Er is een ding waarin Nederland wél heel aantrekkelijk is: arbeid. Van alle migranten die naar Nederland komen, komt zo’n tien procent als vluchteling en negentig procent als arbeidsmigrant. Het draait, zoals migratiewetenschapper Hein de Haas schrijft in zijn boek Hoe migratie echt werkt, allemaal om de economie. De grootste drijfveer voor migratie is de vraag naar, veelal onderbetaalde, arbeid en die is in Nederland groot: in de kassen, in distributiecentra, slachthuizen, de bouw, de zorg, en ook bij hightechbedrijven als asml. Daarin zou het kabinet politieke keuzes kunnen maken waardoor daadwerkelijk het aantal immigranten afneemt. In het hoofdlijnenakkoord staan hierover nauwelijks plannen, het ligt met name bij de bbb-achterban gevoelig. Toch kwam de vvd vorige week met een visiestuk over arbeidsmigratie: Kiezen wie we echt nodig hebben. Hiermee ligt er een potentiële splijtzwam onder de coalitie.
Het kabinet-Schoof kan niet per direct een asielcrisis uitroepen, zoals het van plan is. Ook het opschorten van de behandeling van asielaanvragen is niet mogelijk. Dat schrijft Eurocommissaris Ylva Johansson van Migratie in antwoord op vragen hierover van Europarlementariër Sophie in ’t Veld.
“Als Nederland een asielcrisis wil uitroepen, moet het land een goed onderbouwd verzoek bij de Europese Commissie indienen”, aldus Johansson. Nederland moet daarin aantonen dat het stelsel om migranten op te vangen, ondanks een goede voorbereiding en genomen maatregelen, is vastgelopen.
Hoofdlijnenakkoord
In het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB staat dat het de bedoeling is om direct met een tijdelijke asielcrisiswet te komen, met daarin crisismaatregelen om de acute asielinstroom en -opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden.
Een van de onderdelen van de tijdelijke wet, die maximaal twee jaar moet gaan gelden, is het opschorten van de behandeling van asielaanvragen. Maar deze zogenoemde ‘asielbeslisstop’ mag niet volgens de Europese regels, schrijft Johansson.
Als Nederland zich niet aan deze regels houdt en toch een asielcrisis afkondigt, kan de Europese Commissie ingrijpen via een zogeheten inbreukprocedure. Die kan, na een waarschuwing dat Nederland zich aan de Europese regels moet houden, uiteindelijk leiden tot een rechtszaak bij het Europese Hof.
Ter Apel
Minister Faber van Asiel en Migratie bezocht vandaag het aanmeldcentrum in Ter Apel. Ze wilde nog niet reageren op het antwoord van de Europese Commissie. “Laten we dat eerst maar even afwachten en goed bestuderen”, zei ze tegen journalisten.
EINDE
”Toen het hoofdlijnenakkoord in mei werd gepresenteerd, plaatsten deskundigen direct al vraagtekens bij de voorgestelde asielmaatregelen: volgens hen kan asiel alleen als crisis worden bestempeld als er bijvoorbeeld een oorlog uitbreekt, niet als er al jaren een probleem is met de opvang van asielzoekers. Pas als er echt sprake is van overmacht, kan een regering van een EU-land zich volgens Europese wet- en regelgeving beroepen op een crisis.
Precies daarom zijn juristen op het gloednieuwe departement van Asiel en Migratie nu aan het kijken wat er wel mogelijk is, zegt een woordvoerder van minister Faber. “In hoeverre kunnen en mogen we van de Europese regels afwijken?”
Dat antwoord kan dus ook ‘niet’ zijn. De vraag is of minister Faber dat antwoord zal accepteren. Bewindspersonen van NSC zullen scherp meekijken, klinkt het al in de kringen van die partij: maatregelen die in strijd zijn met de rechtsstaat, zullen door de partij van Pieter Omtzigt niet worden gepruimd.”
Alle ronkende plannen uit het hoofdlijnenakkoord van de coalitie worden nu in detail uitgewerkt. Partijen kijken met argusogen naar elkaars teksten, zeker waar het gaat om asiel en landbouw. Vanaf dinsdag onderhandelen de ministers over de plannen. Wat staat de burger te wachten?
Het losse regeerprogramma is een nieuw aspect van de experimentele politieke samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Dinsdag vergaderen de ministers van het kabinet-Schoof voor het eerst over de gedetailleerde uitwerking van hun eerdere plannen.
In mei sloten de vier partijen een hoofdlijnenakkoord en nu moeten de ministers het eens worden over de uitwerking: hoe gaan we het doen en per wanneer? Dat is een nieuw proces en de betrokkenen hebben zelf nog amper vat op het traject. Eerst spreken de bewindspersonen in het Catshuis over wetgeving en nieuw beleid die door hun ambtenaren zijn voorbereid afgelopen zomer.
Een week voor Prinsjesdag – rond 10 september – moet het regeerprogramma gepresenteerd worden. Op wie wordt er vooral gelet en wat valt er te verwachten bij de grote thema’s?
Asiel en migratie: Faber verkent juridische randen
Voor geen enkel ander onderwerp werd in het hoofdlijnenakkoord zoveel ruimte genomen als voor asiel en migratie. In drieënhalve pagina schetsten PVV, VVD, NSC en BBB al hoe het ‘strengste asielbeleid ooit’ eruit moet zien. Zo wil het kabinet een ‘asielcrisis’ uitroepen en een asielcrisiswet invoeren. Met die wet wil het kabinet onder meer een asielbeslisstop afkondigen: vluchtelingen kunnen dan twee jaar lang wel asiel aanvragen, maar hun aanvragen zullen dan niet in behandeling worden genomen
Hoewel de coalitie alles in het hoofdlijnenakkoord nogal daadkrachtig verwoordde (met termen als ‘direct’ en ‘zo spoedig mogelijk’) is er tot nu toe nog niets gebeurd. Toch heeft asielminister Marjolein Faber (PVV) haar ambtenaren wel aan het werk gezet, ze vroeg hen alle mogelijk opties ten aanzien van asiel en migratie op een rijtje te zetten, hoelang die maatregelen duren en hoeveel werktijd erin zit. Daaruit wil de bewindsvrouw kunnen kiezen nu het kabinet zich buigt over de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord.
Vraag is wel hoe dit de opvangcrisis oplost: in die twee jaar moeten asielzoekers immers wél worden opgevangen, al heeft het kabinet beloofd dat hun onderkomen gedurende die tijd ‘sterk wordt versoberd’.
Toen het hoofdlijnenakkoord in mei werd gepresenteerd, plaatsten deskundigen direct al vraagtekens bij de voorgestelde asielmaatregelen: volgens hen kan asiel alleen als crisis worden bestempeld als er bijvoorbeeld een oorlog uitbreekt, niet als er al jaren een probleem is met de opvang van asielzoekers. Pas als er echt sprake is van overmacht, kan een regering van een EU-land zich volgens Europese wet- en regelgeving beroepen op een crisis.
Precies daarom zijn juristen op het gloednieuwe departement van Asiel en Migratie nu aan het kijken wat er wel mogelijk is, zegt een woordvoerder van minister Faber. “In hoeverre kunnen en mogen we van de Europese regels afwijken?”
Dat antwoord kan dus ook ‘niet’ zijn. De vraag is of minister Faber dat antwoord zal accepteren. Bewindspersonen van NSC zullen scherp meekijken, klinkt het al in de kringen van die partij: maatregelen die in strijd zijn met de rechtsstaat, zullen door de partij van Pieter Omtzigt niet worden gepruimd.
Ontwikkelingshulp: Klever heeft tijd nodig
PVV-minister Reinette Klever ( Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) leidt een van de grootste bezuinigingsoperaties van dit kabinet. Vanaf 2027 wil de coalitie jaarlijks 2,4 miljard euro minder aan ontwikkelingshulp uitgeven. De vraag is hoe Klever dit gaat doen.
Zal ze werkelijk het mes zetten in subsidies voor grote ontwikkelingsorganisaties of kiest ze een andere koers? Betrokkenen verwachten dat het antwoord op die vraag straks niet in het regeerprogramma zal staan. Het thema is nieuw voor Klever, eerst wil de voormalige omroepbestuurder zich goed in de materie inlezen. Pas bij de behandeling van haar eigen begroting, in het najaar, kan ze meer kleur bekennen.
Wel zullen Klever en NSC-minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) in het regeerprogramma iets meer prijsgeven over hun eigen accenten. Ook Veldkamp moet flink bezuinigen, een interne doorrekening van de coalitieplannen toonde dat er 34 Nederlandse ambassades in het buitenland moeten sluiten.
Dat gaat niet gebeuren, klinkt het rond de top van het ministerie van Buitenlandse Zaken ferm. Maar hoeveel minder het er dan wel worden, moet nog uitgediscussieerd worden met het ministerie van Financiën, dat toeziet op de besparingsplannen.
Oplettende lezers zullen ditmaal ook de passage over steun aan Oekraïne spellen. Dat thema was lang politiek onomstreden, maar de PVV roert zich steeds meer als criticaster van Kyiv. In een coalitie met de tot voor kort Ruslandvriendelijke PVV is het thema Oekraïne een explosief onderwerp.
Zo stelde PVV-leider Geert Wilders twee reeksen Kamervragen na onthullingen over Oekraïense betrokkenheid bij de aanslag op gaspijplijn Nord Stream. Ook lekte het voornemen van de Duitse regering uit om géén extra geld te reserveren voor hulp aan Oekraïne, maar de Duitse steun uitsluitend te betalen met de rente van bevroren Russische tegoeden.
Landbouw: Wiersma wil het anders doen dan Adema
De mestcrisis is acuut in Nederland. Daarom was landbouwminister Femke Wiersma (BBB) in haar eerste debat voor het zomerreces ferm: ze gaat er alles aan doen om boeren ‘uit de shit’ te helpen.
Omdat de Europese uitzonderingspositie voor Nederlandse boeren (de zogenoemde derogatie) stapsgewijs wordt afgebouwd, mogen boeren minder mest uitrijden op hun land. Hun mestkelders zitten daardoor overvol. Als de politiek niet snel iets doet, komen mogelijk tienduizend boerenbedrijven vanaf eind dit jaar in grote geldnood.
Wiersma’s voorganger Piet Adema heeft in april een plan gepresenteerd om de problemen op te lossen. Hij wilde miljarden euro’s uittrekken om een nieuwe uitkoopregeling voor boeren op te tuigen en een minimum aantal hectares grasland per dier in te stellen.
Bijna de gehele Tweede Kamer staat hierachter, maar de BBB, de partij van minister Wiersma, niet. Het plan leidt namelijk per definitie tot een krimp van de veestapel en dat wil de partij voorkomen.
Daarom komt Wiersma met een eigen, nieuw plan, dat tegelijkertijd met het regeerprogramma wordt gepresenteerd. Bronnen op het ministerie van Landbouw melden dat er ‘zeker elementen’ van het oorspronkelijke plan-Adema in zullen zitten. “Maar echt niet alles.”
De grote vraag de komende weken is dus of het Wiersma gaat lukken de mestproblemen op te lossen, zonder een opgelegde krimp van de veestapel. CDA-Kamerlid Eline Vedder (zelf melkveehouder) denkt niet dat dat mogelijk is: “De maatregelen van Adema zijn echt pittig, maar het alternatief is dat er een koude sanering over het platteland raast en dat we een ongekend slagveld aanrichten.”
Zorg: ook Agema kampt met personeelstekort
NSC-minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) moet aan de slag met nieuwe wetgeving voor werknemers die arbeidsongeschikt raken. Het huidige stelsel pakt slecht uit voor werknemers met lagere inkomens en dat moet anders. Adder onder het gras: een nieuw stelsel dat eerlijker uitpakt voor lagere inkomens kost heel veel geld. Tijdens de formatie werd niet over het onderwerp gesproken, maar in de eerste vergadering van het nieuwe kabinet kreeg Van Hijum alsnog twee miljard euro om een nieuw stelsel in te voeren de komende jaren.
Op het ministerie van Volksgezondheid buigen ze zich intussen over de vraag hoe alle wensen van de Tweede Kamer kunnen worden gecombineerd met de opdracht om niet te veel geld uit te geven. Deze zomer botste de minister van Volksgezondhetd, Fleur Agema (PVV), al op de grenzen van wat kan: de wens om het streekziekenhuis Zuyderland Ziekenhuis in Heerlen volledig open te houden, kan niet worden ingewilligd.
PVV en VVD willen hun stempel vooral op veiligheid drukken: het moet strenger, zwaarder en vooral ‘sober’. De vraag is of dat gaat lukken. Nu al lopen duizenden veroordeelden vrij rond omdat er te weinig gevangenispersoneel is. Het vorige kabinet wilde daarom meer taakstraffen, ook de nieuwe staatssecretaris, Ingrid Coenradie (PVV), is nog niet van die lijn afgeweken.
Ook kijkt ze naar ‘sobere’ gevangenissen met een lichter beveilingsregime. Dat klinkt niet ‘strenger en zwaarder’ en dus het is de vraag of en wat daarover in het regeerprogramma op papier komt. Ook de vraag wat met verwarde personen moet worden gedaan, is nog onbeantwoord. De politie is daar nu veel tijd aan kwijt, maar de coalitie bleef vaag over de vraag wie gaat het dan moet doen.
In de aanloop naar het regeerprogramma temperen betrokken ambtenaren de verwachtingen. Het zal niet in één klap antwoord bieden op duizend-en-een vragen van kiezers, journalisten en Kamerleden. Zoals vaker in Den Haag worden probleemdossiers in schijfjes gesneden en oplossingen over de tijd uitgesmeerd. Een nieuw kabinet dus, maar wel met een oude, vertrouwde salamitactiek als het moet.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor Noot 14/Pittige Tijden
Nederland is een van de dichtst bevolkte landen in Europa met een fors toegenomen en aanhoudend
stijgende (asiel-, arbeids-, kennis- en studie en gezins-) migratie, die hard drukt op wonen, zorg,
onderwijs en financiële middelen, en op de sociale samenhang in ons land. Beperking van de omvang
van en grip op alle soorten migratie naar Nederland, zo snel als mogelijk, is noodzakelijk, voor nu en
voor de langere termijn. Er worden concrete stappen gezet naar het strengste toelatingsregime voor
asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit.
Het hele asiel- en migratiestelsel wordt hervormd, de instroom gericht en maximaal teruggedrongen
met een breed pakket maatregelen zodat een oplossing wordt geboden voor de huidige acute
situatie, met plek voor wie hier echt mag blijven en draagvlak te behouden.
Ten eerste wordt de uitzonderingsbepaling van de Vreemdelingenwet 2000 (op grond van de
artikelen 110 en 111) zo spoedig mogelijk geactiveerd. In de daartoe benodigde algemene maatregel
van bestuur, dragend gemotiveerd, worden die bepalingen van de Vreemdelingenwet 2000 buiten
werking gesteld die in de weg staan om de acute noodsituatie, voor de asielinstroom in het algemeen
en de asielopvang in Ter Apel en de overige asielcentra in het bijzonder, direct aan te pakken, dan wel
die bepalingen te vervangen met het oog op het bereiken van dit doel.
Ten tweede komt er direct een tijdelijke Asielcrisiswet met crisismaatregelen om de acute
asielinstroom en -opvangcrisis voor de komende tijd te bestrijden, onder meer door intrekking van de
Spreidingswet. Op grond van deze Asielcrisiswet zullen de daarin opgenomen bevoegdheden ingezet
worden om voor de duur van maximaal twee jaar:
[pag. 4] – Registratie af te dwingen en de behandeling van asielaanvragen op te schorten (‘asielbeslisstop’), het recht op opvang zal gedurende de opschorting gedifferentieerd worden beperkt en sterk worden versoberd. – Mensen zonder een geldige verblijfstitel zo veel mogelijk, ook gedwongen, uitzetten. – Van de Huisvestingswet af te wijken door een verbod in te stellen op het geven van voorrang bij de toewijzing van sociale huurwoningen aan statushouders op grond van het feit dat zij statushouders zijn. In deze Asielcrisiswet worden waar mogelijk eerste stappen voor structurele maatregelen al getroffen, zoals versterking van grenscontroles en -bewaking, waaronder aanscherping van mobiel toezicht veiligheid (mtv), mede in relatie tot grenstoezicht op basis van de Schengengrenscode. De nationale asielketen wordt versterkt door deze onder eenduidige regie van de eerstverantwoordelijke bewindspersoon te brengen. Ten derde zal een opt-out clausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid zo snel mogelijk bij de Europese Commissie worden ingediend. Met gelijkgezinde en met omringende landen wordt intensief samengewerkt om in tijden van een gezamenlijke crisis door instroom adequaat op te kunnen treden (‘mini-Schengen’), in aanvulling op het structureel intensiveren van mobiel toezicht veiligheid. Ten vierde moet Nederland, om de asielinstroom te beperken, structureel tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels van Europa behoren. Daarom: – Verscherping toelatingsprocedure (aanpassing bewijslastverdeling, geen beloning voor opzettelijk identiteit niet aantonen, aanpassing en handhaving criteria veilig land en handhaving Dublin-verordening, uitlezen mobiele telefoons, beperking rechtsbijstand). – Structureel intensiveren in mobiel toezicht veiligheid, grenscontroles en grensbewaking. Irreguliere migranten aangetroffen bij deze controles aan de landsgrenzen direct terugsturen naar Duitsland en België, onder meer bij het ontbreken van een geldig identiteitsbewijs. – Het landenbeleid wordt fors aangepast. Nederland is op dit moment te aantrekkelijk voor asielzoekers; de inwilligingspercentages moeten van boven naar onder het Europees gemiddelde, onder meer door bewijslastomkering, zodat het niet aan de IND is om te bewijzen dat iemand geen recht heeft om hier te verblijven. – Invoering tweestatusstelsel met inbegrip van de instroom-reducerende beperkingen, waaronder: o geen automatische gezinshereniging van subsidiair beschermden, en o forse beperking na-reizigers, inclusief beperking tot het zogenaamde kerngezin met kinderen tot 18 jaar en langere termijnen voordat zulks überhaupt mogelijk is. – Er komt voor asiel beroep bij één rechterlijke instantie zonder hoger beroep. – Asielvergunning voor onbepaalde tijd wordt afgeschaft, die voor tijdelijk verblijf aangepast. – Opvang kansarme asielzoekers op aparte locaties met een zo veel mogelijk versoberd en deels gesloten regime; de rijksbijdrage aan de Landelijke Vreemdelingenvoorziening wordt beëindigd. – De rechtsbijstand bij asielaanvragen wordt zo veel mogelijk beperkt en bij herhaalde
asielaanvragen maximaal versoberd.
[pag. 5]
Pagina | 5 – Procedures worden verkort en versoberd, bijvoorbeeld door het verkorten van de beroepstermijn en beperking van de mogelijkheid tot herhaalde aanvragen. Dwangsommen wegens termijnoverschrijding worden afgeschaft of beperkt. – Harder optreden tegen overlastgevers. – Criminaliteit onder en van asielzoekers hard aanpakken, onder andere door: het direct aanpakken van daders, onder meer door uitplaatsing uit de opvanglocatie, het eerder stopzetten van de asielprocedure en het eerder vervallen verklaren van verblijfstitel, door het uitbreiden van de ongewenstverklaring en door verdere aanscherping van de ‘glijdende schaal’ zodat criminele vreemdelingen sneller kunnen worden uitgezet. In aanmeld- en opvanglocaties wordt strikt en streng opgetreden tegen geweld en overlast door asielzoekers, met name jegens vrouwelijke asielzoekers en asielzoekers met een LHBTIQ+ en/of christelijke achtergrond. – Het na definitieve afwijzing of verlies van een verblijfstitel niet-meewerken aan uitzetting wordt strafbaar. – De inzet op terugkeer wordt aangescherpt door onder andere uitzetting van asielzoekers die eerder in een andere EU-lidstaat zijn afgewezen, uitbreiding van vreemdelingenbewaring en – detentie en van de ongewenstverklaring en beperking gemeentelijke opvang (financiering) tot het meest basale. Het begrip veilig land wordt verruimd tot veilige delen van landen op basis van ambtsberichten; ambtsberichten worden in beginsel niet openbaar gemaakt. – Het EU-migratiepact met aangescherpte asielregels en toelatingsprocedures wordt, na vaststelling, zo snel mogelijk uitgevoerd, onder meer door bij herverdeling van asielzoekers te kiezen voor afkopen in plaats van opvangen. – Tegelijkertijd zet Nederland in op verdergaande aanscherpingen in de EU-regelgeving, onder andere op screening van kansarme asielzoekers en toewerken naar strikte procedures aan de buitengrenzen van de EU en akkoorden over terugkeer met derde landen. Nederland werkt met andere EU-lidstaten aan het opvangen in niet-EU-landen van migranten die de EU proberen te bereiken. – Mensenhandel, mensensmokkel en alle illegale immigratieroutes worden aangepakt, nationaal en Europees. – De eigen bijdrage aan opvang door ontheemden uit Oekraïne wordt verhoogd. – Maximale inzet op opvang in de regio en op migratiedeals daartoe. – Er zal een modernisering van het VN-Vluchtelingenverdrag bepleit worden tegen de achtergrond van het voorgaande en samenwerking met hierin gelijkgestemde lidstaten wordt gezocht om dit te bereiken bij de VN. Er wordt ingezet op aanpassing van de EU-regelgeving en -verdragen waar nodig.”
BRON
HOOP, LEF EN TROTS
HOOFDLIJNENAKKOORD 2024-2028 VAN PVV,VVD,NSC EN BBB
Nederland kan de grote instroom van asielzoekers niet aan. Aanvragen kunnen niet tijdig worden verwerkt en de asielopvang zit overvol. De mensen die recht hebben op bescherming kunnen niet doorstromen en van de asielzoekers die niet mogen blijven, vertrekt een deel niet uit Nederland. Een deel van de asielzoekers veroorzaakt grote overlast. De kosten voor de asielopvang stijgen exponentieel door allerlei vormen van noodopvang. Kortom: het Nederlandse asielsysteem is in de huidige vorm onhoudbaar. Daarom zet dit kabinet in op een breed pakket aan maatregelen om het asielstelsel ingrijpend te hervormen, de instroom te beperken en de asielketen per direct te ontlasten. Waar nodig zet het kabinet in op het hervormen van (Europese) regels en internationale verdragen.
1. Activeren van de uitzonderingsbepaling van de Vreemdelingenwet 2000
Op basis van artikel 110 van de Vreemdelingenwet 2000 (Vw) wordt op voordracht van de minister-president zo spoedig mogelijk een koninklijk besluit vastgesteld, waarmee artikel 111 Vw in werking wordt gesteld. Dit biedt de regering de mogelijkheid voor het geval van buitengewone omstandigheden regels te stellen die afwijken van bepalingen uit de hoofdstukken 1 tot en met 7 Vw. Na de inwerkingstelling moet volgens artikel 110, tweede lid, een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend over het voortduren van de werking van art. 111 Vw. Dit voortduringswetsvoorstel wordt zo snel mogelijk voorgelegd aan de Afdeling advisering van de Raad van State. Het kabinet vult vervolgens Algemene maatregelen van bestuur (amvb’s) met afwijkende regels. Het koninklijk besluit, het bijbehorende voortduringswetsvoorstel en de eerste amvb’s worden in 1 pakket voorgelegd aan de ministerraad, dragend gemotiveerd.
Voorbeelden van maatregelen die zich lenen om tijdelijk te worden geregeld in een amvb op basis van artikel 111 Vw zijn onder meer:
Het afschaffen van de asielvergunning voor onbepaalde tijd, vooruitlopend op structurele wijziging via het asielhervormingspakket;
Verruiming van de ongewenstverklaring om dit bij strafbare feiten vaker mogelijk te maken;
Schrappen van de voornemenprocedure;
Schrappen van de mogelijkheid tot nareis met meerderjarige kinderen;
Strengere toets nieuwe feiten en omstandigheden;
Verwijtbaarheidstoets bij opvolgende aanvragen;
Wettelijke mogelijkheid om aanvragen als kennelijk ongegrond af te wijzen als vreemdelingen niet op gehoor verschijnen.
2. Asielcrisiswet
Om geen tijd te verliezen start het kabinet tevens een traject voor een tijdelijke asielcrisiswet om de acute asielinstroom en opvangcrisis te bestrijden voor de duur van maximaal twee jaar, waarbij het kabinet eveneens maatregelen treft die buiten de bepalingen van de Vreemdelingenwet 2000 vallen, waaronder:
de intrekking van de spreidingswet;
het afdwingen van registratie;
het opschorten van de behandeling van asielaanvragen (asielbeslisstop);
het verder gedifferentieerd beperken en versoberen van opvang;
mensen zonder verblijfstitel zoveel mogelijk, ook gedwongen, uitzetten.
Waar mogelijk neemt het kabinet ook additionele maatregelen aan de grens. De nationale asielketen wordt versterkt door deze onder eenduidige regie van de eerstverantwoordelijke bewindspersoon te brengen.
3. Opt-outclausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid
Het kabinet maakt zo snel mogelijk in Brussel kenbaar dat Nederland een opt-out van Europese asiel- en migratieregelgeving wil. Zo lang Nederland geen opt-out heeft is de implementatie van het Europees Asiel- en Migratiepact essentieel voor het beperken van de instroom in Nederland. Bovendien zal met gelijkgezinde en met omringende landen intensief worden samengewerkt om in tijden van een gezamenlijke crisis door instroom adequaat op te kunnen treden, in aanvulling op het structureel intensiveren van mobiel toezicht veiligheid (‘mini-Schengen’).
4. Asielhervormingspakket
A. Structurele hervormingen
Het kabinet start tevens meteen met een asielhervormingspakket. Zo werkt het kabinet aan tijdelijke én structurele hervorming van de wet- en regelgeving en het stelsel. Het doel is extra bevoegdheden en maatregelen in te zetten om de asielinstroom te beperken en de asiel- opvangcrisis te bestrijden. Het kabinet start wetstrajecten om tot een structurele hervorming van het asielstelsel te komen:
Dit kabinet voert een tweestatusstelsel in met strikte voorwaarden op het gebied van gezinshereniging en een zo smal mogelijke invulling van het kerngezin. De hoofdregel voor subsidiair beschermden wordt dat gezinshereniging alleen mogelijk is wanneer de referent woonruimte, een stabiel en toereikend inkomen heeft en wanneer hij minimaal 2 jaar een verblijfstatus heeft. Dit betekent een beperking van het aantal mensen dat recht heeft om in te reizen. Een wetsvoorstel hiertoe zal in het najaar aan de Afdeling advisering van de Raad van State worden aangeboden.
Daarnaast schaft het kabinet de asielvergunning voor onbepaalde tijd af, zodat bij gewijzigde omstandigheden kan worden getoetst of bescherming nog noodzakelijk is of dat iemand weer terug kan naar het land van herkomst. Ook dit wetsvoorstel zal in het najaar aan de Afdeling advisering van de Raad van State worden aangeboden. Ook de tijdsduur van de asielvergunning voor bepaalde tijd wordt aangepast.
Het asielhervormingspakket bestaat verder ook uit wijzigingen van amvb’s (met name het Vreemdelingenbesluit), beleidswijzigingen en wijzigingen van werkinstructies, waaronder het afschaffen van de gunstigere voorwaarden tot gezinshereniging voor jongvolwassenen, en het afschaffen van het verplichte aanmeldgehoor en de standaard rust- en voorbereidingstermijn in de asielprocedure. Zo wordt de IND in staat gesteld om maatwerk te bieden: rust- en voorbereidingstijd voor wie dat nodig heeft, en een supersnelle procedure voor wie naar alle waarschijnlijkheid geen recht heeft op asiel. Startpunt voor de uitvoering voor het asielhervormingspakket is dat asielverzoeken van asielzoekers met kansarme aanvragen en overlastgevers die al in Nederland zijn zo snel mogelijk worden afgewezen. Deze groepen zullen daartoe met voorrang worden behandeld door de IND waarbij op aparte locaties met een zo veel mogelijk versoberd en deels gesloten regime wordt opgevangen en bij afwijzing van de aanvraag aansluitend wordt ingezet op vertrek, waar nodig gedwongen. Omdat asielzoekers met een kansarme aanvraag sterk zijn oververtegenwoordigd in de overlastcijfers, zal met deze inzet de overlast naar verwachting sterk kunnen afnemen.
Vooruitlopend op de invoering van het EU Asiel- en Migratiepact neemt dit kabinet maatregelen om striktere voorwaarden te stellen aan komst, verblijf en nareis. Opvang en bescherming die Europeesrechtelijk verplicht is moet worden geboden, maar Nederland zal structureel behoren tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels in de EU. De bewijslast om aan te tonen dat recht op asiel bestaat wordt maximaal bij de asielzoeker gelegd, zodat het niet aan de IND is om aan te tonen dat iemand geen recht heeft om hier te blijven. De mogelijkheden voor de IND om dit te weerleggen worden verruimd, onder meer door het mogelijk maken om telefoons en andere gegevensdragers uit te lezen. Het gaat hier ook om locatiegegevens. De rechtsbijstand bij asielaanvragen wordt zo veel mogelijk beperkt. Zo wordt aan de groep waarvan de aanvraag evident geen reële kans van slagen heeft, waarbij inbegrepen de groep mensen die een volgaanvraag indient, niet langer kosteloze bijstand geboden, dan wel worden de vergoedingen, in overeenstemming met het hoeveelheid werk dat met de zaak gemoeid is tot een minimum beperkt. Daarnaast wordt gekeken hoe de rechtspraak vereenvoudigd kan worden en hoe voor asiel het beroep bij 1 instantie kan plaatsvinden waarmee hoger beroep kan komen te vervallen. De asielprocedures worden verkort en versoberd tot het Europese minimum, bijvoorbeeld door het verkorten van de beroepstermijn. Dwangsommen wegens termijnoverschrijding worden afgeschaft of beperkt. De toelatingsprocedure wordt verscherpt door geen beloning voor opzettelijk identiteit niet aantonen, aanpassing en handhaving criteria veilig land en verruiming op basis van ambtsberichten, en handhaving van de Dublin-verordening. Het kabinet beziet of ambtsberichten en werkinstructies van de IND, in beginsel, niet openbaar gemaakt kunnen worden.
B. Lik op stuk voor overlastgevers
Daarnaast voert dit kabinet een lik op stuk aanpak op overlast, intimidatie en geweld. Wie misbruik maakt van onze gastvrijheid door bijvoorbeeld winkeldiefstallen te plegen, overlast te veroorzaken, of door vrouwen of meisjes lastig te vallen, zal dat merken ook. Voor hen is er geen plaats in Nederland. Daarom zal de glijdende schaal verder worden aangepast, de ongewenstverklaring worden uitgebreid en de lat voor verblijfsrechtelijke consequenties verlaagd, waardoor de vergunningen van criminele vreemdelingen kunnen worden ingetrokken en zij kunnen worden uitgezet.
Overlastgevers worden zo veel als mogelijk uit reguliere opvanglocaties gehouden en in ieder geval direct overgeplaatst naar een vrijheidsbeperkende locatie; afhankelijk van de zwaarte van de overlast in een handhavings- en toezicht of procesbeschikbaarheidslocatie. Daarnaast wordt speciale aandacht gegeven aan de veiligheid van kinderen, vrouwen en asielzoekers met een lhbtiq+ en/of christelijke achtergrond in aanmeld- en opvanglocaties.
C. Versterkte binnengrenscontroles
De inzet aan de grens wordt onder de eenduidige regie van de minister van Asiel en Migratie versterkt om illegale migratie en mensensmokkel tegen te gaan, zowel aan de Nederlandse binnengrenzen, de buitengrenzen als in Caribisch Nederland. Aan de Nederlandse grenzen zal de controle geïntensiveerd worden binnen de kaders van de Schengen-grenscode. Het investeren in grenstoezicht is noodzakelijk om Nederland en het Schengengebied veilig, open en welvarend te houden. Irreguliere migranten, waaronder migranten die zich niet kunnen identificeren, worden vervolgens waar mogelijk direct teruggestuurd.
Tegelijkertijd investeert het kabinet in datagedreven en informatiegestuurde grenscontroles, en zet in op innovaties zoals de invoering van nieuwe Europese systemen als het Europees Entry Exit System (EES) en het Europees reisinformatie en autorisatiesysteem (ETIAS). Controles aan de binnengrens worden geïntensiveerd door een aanscherping van het mobiel toezicht veiligheid en een verdere samenwerking met de buurlanden. Met het gebruik van sensoren (bijv. slimmere camera‘s, telefoongegevens, warmtebeelden) kan een beter situationeel beeld van de binnengrenzen worden opgemaakt, waardoor er gerichter kan worden geselecteerd.
Informatiegestuurd optreden bij intra-Schengen vervoersbewegingen wordt, conform Europese en nationale regelgeving, ingezet om tot een effectievere selectie te komen, waardoor met de schaarse capaciteit gerichter controles worden uitgevoerd. Met deze aanpak worden de rechtmatige reiziger en de transportsector ontzien en worden illegale migratiestromen en grensoverschrijdende criminaliteit aangepakt. Irreguliere migranten worden teruggestuurd naar het land waar zij Europa zijn binnengekomen. Het kabinet bestrijdt mensensmokkel daarbij stevig, en versterkt de nationale en internationale aanpak.
D. Opvang
Uitgangspunt is dat de instroom wordt beperkt en dat er tegelijkertijd voldoende sobere opvang voorhanden is. Het kabinet neemt verder meteen maatregelen om de opvanggemeenten en woningmarkt te ontlasten. Zonder af te doen aan de ruimte die gemeenten hebben voor kleinschalige opvanglocaties, kan de huidige opvangbehoefte niet ingevuld worden zonder een aantal grote locaties, waardoor de (kosten)efficiëntie toeneemt. Het kabinet zet daarom in op een aantal grote sobere opvanglocaties zodat andere gemeenten worden ontlast. Hiertoe wordt zo snel als mogelijk met alle verantwoordelijken gesproken. Dure noodopvanglocaties worden zo snel als mogelijk afgestoten. De gemeentelijke opvang (financiering) wordt beperkt tot het meest basale.
Statushouders houden op dit moment circa 25% van alle asielopvangplekken bezet. Om de druk op de woningvoorraad en de asielopvang te ontlasten, zetten we voor deze doelgroep onder meer in op onzelfstandige huisvesting, de verdere ontwikkeling van doorstroomlocaties en andere vormen van flexibele huisvesting. Om de druk op de woningmarkt te ontlasten, wordt de Huisvestingswet gewijzigd en stellen we een verbod op voorrang in voor statushouders bij de toewijzing van sociale huurwoningen op grond van het feit zij statushouder zijn. Statushouders moeten zo snel mogelijk productief worden op de arbeidsmarkt, bij voorkeur met een gerichte match van vraag en aanbod. Veel gemeenten kiezen ervoor om doorstroomlocaties ook voor eigen woningenzoekenden te kunnen inzetten, en soms om een verbinding te maken tussen tekorten op de arbeidsmarkt en het arbeidspotentieel van statushouders.
E. Sneller vertrek
Om te zorgen dat personen die niet mogen blijven echt vertrekken, wordt de terugkeerinzet over de hele linie versterkt, met prioriteit voor overlastgevers. Het kabinet maakt het niet meewerken aan terugkeer strafbaar en beperkt zoveel mogelijk de mogelijkheid tot herhaalde aanvragen. De rijksbijdrage aan de Landelijke Vreemdelingenvoorziening wordt beëindigd. Er wordt in overleg met gemeenten ingezet op aanpak van overlast en terugkeer van mensen zonder geldige verblijfstitel. Om (gedwongen) terugkeer fors te bevorderen wordt de beschikbare capaciteit voor vreemdelingenbewaring zo snel als mogelijk opgehoogd, waarbij rekening wordt gehouden met de algemene druk op de detentiecapaciteit. Verder trekt Nederland in Europa de kar om steun te krijgen voor het wijzigen van de Terugkeerrichtlijn, gericht op een efficiëntere terugkeerprocedure en het wegnemen van administratieve belemmeringen. Het frustreren van terugkeer door het stapelen van procedures zal met een pakket aan maatregelen, waaronder het tot een minimum beperken van de rechtsmiddelen, worden aangepakt. Via de Wet Terugkeer en vreemdelingenbewaring worden vreemdelingen verplicht medewerking te verlenen aan de voor terugkeer noodzakelijke presentatie bij de autoriteiten van het herkomstland.
F. Implementatie Asiel- en Migratiepact
De implementatie van het Europees Asiel- en Migratiepact is essentieel voor het beperken van de instroom in Nederland. De implementatie moet in de zomer van 2026 gereed zijn. Dit pact bevat cruciale elementen gericht op beperking van en grip op asielmigratie. Bij de implementatie van het pact wordt de nationale asielprocedure sterk vereenvoudigd en worden onverplichte procedurestappen geschrapt. Dit zal ook leiden tot minder momenten waarop (gefinancierde) rechtsbijstand hoeft te worden geboden. Bij de uitvoering van het pact kiest het kabinet voor afkopen in plaats van opvangen bij de herverdeling van asielzoekers. Ook worden de Europese buitengrenzen fors verstevigd door het invoeren van een screening van alle migranten en strikte asielgrensprocedures. Spoedige implementatie door alle lidstaten is essentieel. Het kabinet biedt buitengrensstaten daarbij desgewenst ondersteuning, bijvoorbeeld bij grensversterking. Naleving van de bestaande wetten zoals de Dublinverordening en de nieuwe regels van het pact geven de beste garantie op het terugdringen van irreguliere migratie naar Nederland. Uiteraard gaat het kabinet nu al aan de slag om wijzigingen die nu al gerealiseerd kunnen worden uit te voeren.
G. Partnerschappen: instroom en vertrek
Om de irreguliere migratie tegen te gaan en terugkeer en opvang in de regio te bevorderen zet het kabinet, ook in Europees verband, in op brede, strategische partnerschappen met relevante migratielanden, inclusief de aanpak van mensenhandel, mensensmokkel en irreguliere migratieroutes. Ook innovatieve vormen van migratiesamenwerking zijn hier onderdeel van. In dit verband loopt het kabinet voorop in het met gelijkgezinde lidstaten en de Europese Commissie verkennen van out-of-the-box oplossingen, binnen de kaders van het internationaal en Europees recht, zoals de afspraken die Italië met Albanië maakt of terugkeerhubs. Het kabinet benut het volledige instrumentarium en schuwt strategische maatregelen in Europees verband om samenwerking te bespoedigen niet. Nederland zet zich bovendien, waar mogelijk samen met gelijkgestemde EU-lidstaten, in voor aanpassingen van het VN-vluchtelingenverdrag.
Het kabinet richt, onder sturing van de (onder)Raad Asiel en Migratie, een interdepartementale taskforce Internationale Migratie op om de inzet van mensen en middelen samen te brengen, te coördineren en gericht in te zetten. Ook gaat het kabinet in dit kader op zoek naar gestructureerd overleg met maatschappelijke partners en de private sector.
5. Zelfredzaamheid en participatie Oekraïense ontheemden
Het kabinet blijft inzetten op zelfredzaamheid en participatie van Oekraïense ontheemden in Nederland. Daarom vindt het kabinet het van belang dat sinds deze zomer het leefgeld moet worden stopgezet bij voldoende inkomsten uit werk en dat ontheemden een financiële bijdrage leveren aan de kosten van de opvang. Het kabinet streeft naar een hogere bijdrage. Er wordt strikt toegezien op het voldoen aan de voorwaarden van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) en daaruit volgend recht op opvang en voorzieningen. Indien de ontheemden zich niet tijdig melden bij de IND (voor een check op de voorwaarden RTB), beëindigt de betreffende gemeente de opvang en voorzieningen. De betreffende gemeente moet dan opvang en voorzieningen beëindigen. Daarnaast optimaliseert het kabinet de regeling met betrekking tot asielzoekers en inkomen en worden de voorzieningen voor ontheemden hieraan gelijkgesteld.
6. Eisen naturalisatie aangescherpt
Wie in Nederland mag blijven, moet maximaal meedoen en bijdragen aan de maatschappij. Werk is de basis van integratie en het deelnemen van statushouders aan de arbeidsmarkt draagt bij aan de krapte op de Nederlandse banenmarkt. Het kabinet scherpt verder de voorwaarden voor het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit aan door de taaleis voor naturalisatie in beginsel voor iedereen te verhogen naar niveau B1.
Ook wordt de naturalisatietermijn verhoogd van 5 naar 10 jaar en is de inzet dat afstand wordt gedaan van de oorspronkelijke nationaliteit na verkrijging van het Nederlanderschap. Het Nederlanderschap wordt ingetrokken bij personen met meervoudige nationaliteit die onherroepelijk zijn veroordeeld voor een terroristisch misdrijf. Het kabinet onderzoekt daarbij de mogelijkheden tot uitbreiding van het intrekken van het Nederlanderschap naar andere ernstige misdrijven waarvoor het Europees Verdrag inzake Nationaliteit (EVN) dit toelaat. Waar nodig wordt ook bezien of wijziging van het EVN nodig is.
Reacties uitgeschakeld voor Noot 17/Pittige Tijden
De afgelopen tien jaar vormden asielzoekers gemiddeld 11 procent van de migranten die naar Nederland kwamen. Dat staat in de Staat van de Migratie 2023, een jaarlijks overzicht van de migratiecijfers van het ministerie van Justitie dat vandaag is verschenen.
In 2022 steeg het aantal immigranten met 61 procent ten opzichte van 2021. De ongebruikelijk hoge stijging komt met name door de komst van vluchtelingen uit Oekraïne (108.000 mensen). Ook het aantal kennismigranten en internationale studenten steeg, net als het aantal asielzoekers (die laatste groep met 33 procent, naar 49.000).
Het ging in 2022 in totaal om 403.000 immigranten. Daar stonden 179.000 mensen tegenover die Nederland verlieten, zodat er een zogenoemd positief migratiesaldo was van 224.000. Het ministerie spreekt van een “bewogen migratiejaar”.
29.000 woningen voor statushouders
De meeste mensen vertrekken op enig moment weer zelfstandig uit Nederland. Maar zeker niet allemaal: in 2022 kregen bijvoorbeeld 29.000 vluchtelingen met een asielstatus een corporatiewoning toegewezen.
Vandaag riep demissionair staatssecretaris Van der Burg provincies en gemeenten opnieuw op om extra opvangplaatsen voor asielzoekers te organiseren. Want weliswaar ligt het aantal asielaanvragen in Nederland dit jaar lager dan aanvankelijk werd verwacht, toch heeft opvangorganisatie COA niet genoeg plekken.
Meeste immigranten uit EU-landen
In de hele wereld is het aantal vluchtelingen de voorbije tien jaar opgelopen. Wereldwijd zijn er nu zo’n 108 miljoen mensen op de vlucht, van wie ruim de helft buiten het eigen land verblijft. De landen met de meeste ‘nieuwe’ vluchtelingen waren in 2022 Syrië, Oekraïne en Afghanistan.
Meer dan de helft van de nieuwe migranten in Nederland bestond in 2022 uit mensen uit andere EU-landen: 129.000. Zij kunnen zich binnen de Unie onder voorwaarden vrij bewegen om te werken of studeren. De grootste EU-groep in Nederland komt uit Polen.
Ongeveer een derde van de migranten die afgelopen jaar naar Nederland kwamen bestaat uit reguliere migranten van buiten de Europese Unie. Hoofdzakelijk gaat het om migranten die voor werk of studie naar Nederland komen of die zich hier bij hun gezin voegen.
EINDE
[19]
”Gemiddeld de grootste groep immigranten (53 procent) kwam de afgelopen tien jaar uit de Europese Unie. Om hier te werken, te studeren of voor gezinsvorming. De tweede groep (31 procent) bestaat uit migranten van buiten de EU. De derde groep (11 procent) bestaat uit asielmigranten.”
TROUW
FEIT VERSUS FICTIE: ZES BELANGRIJKE CIJFERS OVER MIGRATIE
Nu de verkiezingscampagne losbreekt vliegen in debatten en discussies over migratie allerlei cijfers voorbij. Feit en fictie zijn niet altijd van elkaar te onderscheiden, context en perspectief vervagen. Zes belangrijke migratiecijfers ontleed.
Grootste groep immigranten komt voor werk
“Er kwamen vorig jaar 400.000 mensen als immigrant naar Nederland. Dat zijn meer mensen dan er in Utrecht wonen. Dat kan zo niet. We moeten immigratie onder controle krijgen.”
Dit waren de woorden van oud-minister Henk Kamp (VVD), uitgesproken vlak na de kabinetsval in juli in Nieuwsuur. Kamp verdedigde de keuzes van premier Mark Rutte. “Dat probleem van die onbeheerste immigratie en het uit de hand gelopen asielbeleid, dat moet anders.”
Dat in de afgelopen decennia nooit eerder 400.000 immigranten naar Nederland kwamen, zei Kamp er niet bij. Het cijfer is een uitschieter, voor een aanzienlijk deel toe te wijzen aan de Russische invasie van Oekraïne. Ruim 108.000 Oekraïners vroegen vorig jaar om tijdelijke bescherming in Nederland.
Vorig jaar emigreerden er ook meer mensen dan in de afgelopen twintig jaar uit Nederland: bijna 180.000 Immigratie minus emigratie leidt tot het migratiesaldo, het aantal mensen dat er in Nederland in een jaar bij is gekomen. De tijd dat dit saldo rond de 0 schommelde ligt al even achter ons. Sinds 2012 neemt het migratiesaldo vrijwel onafgebroken toe, afgezien van de coronaperiode. Vorig jaar was het migratiesaldo ongeveer 224.000 mensen.
Gemiddeld de grootste groep immigranten (53 procent) kwam de afgelopen tien jaar uit de Europese Unie. Om hier te werken, te studeren of voor gezinsvorming. De tweede groep (31 procent) bestaat uit migranten van buiten de EU. De derde groep (11 procent) bestaat uit asielmigranten.
Welke nationaliteiten kwamen er vorig jaar naar Nederland? De grootste groep immigranten bestond uit Oekraïners. Op de tweede plaats, met 11 procent, kwamen immigranten uit… Nederland. Zij keerden na een eerder vertrek terug. De derde groep (7 procent) was Pools.
Asielzoeker draagt aanzienlijk bij aan groei bevolking
Er zijn meer perspectieven om naar migratie te kijken dan alleen de kale cijfers over immigratie en emigratie. Een belangrijke factor is de groei van de bevolking, en welke migrantengroepen hier het meest aan bijdragen. Juist mensen die zich in Nederland vestigen leggen voor langere tijd beslag op schaarse voorzieningen zoals woningen of energie, is de gedachte.
Er zijn vier primaire redenen waarvoor immigranten naar Nederland reizen: arbeid, gezin, studie en asiel. Uit een berekening van het Centraal Planbureau blijkt dat gezins- en asielmigranten relatief gezien het meeste bijdragen aan de groei van de Nederlandse bevolking.
Dat zit zo. Van alle arbeidsmigranten is na tien jaar bijna 75 procent weer weg uit Nederland. Meer dan acht op de tien studenten uit het buitenland zijn na tien jaar weer vertrokken. Maar van alle asielmigranten verblijft na tien jaar juist nog bijna driekwart in Nederland.
De conclusie dat asielmigratie de afgelopen tien jaar ‘slechts’ 11 procent van de totale immigratie besloeg, is dus maar een halve waarheid. Van de immigranten die na tien jaar nog steeds in Nederland aanwezig zijn, klopte ten minste een kwart als asielzoeker aan in Nederland.
Daar komen nareizigers nog bovenop. Dat zijn gezinsleden die erkende vluchtelingen naar Nederland mogen halen. Zij vallen in landelijke statistieken niet onder ‘asielmigranten’ maar onder ‘gezinsmigranten’.
Nareis van gezinsleden van asielzoekers nam de afgelopen jaren in aantallen toe en de verwachting is dat die stijging doorzet. Dat heeft deels te maken met de forse groei van het aantal alleenreizende minderjarige vluchtelingen dat in Nederland aanklopt voor asiel. Die groep, die in twee jaar tijd meer dan verdubbeld is, doet relatief vaak een nareisverzoek.
Nederlandse asielcijfers springen Europees niet uit de toon
Wie de debatten over migratie in de Tweede Kamer volgt, zou het gevoel kunnen bekruipen dat het gros van de mensen dat naar Europa vlucht, rechtstreeks naar het aanmeldcentrum in Ter Apel reist om in Nederland asiel aan te vragen.
Maar niets is minder waar. Het aantal asielaanvragen is hier juist bijzonder gemiddeld. Vorig jaar ontving Nederland twee asielaanvragen per duizend inwoners. Het EU-gemiddelde was ook precies twee asielaanvragen per duizend inwoners, blijkt uit cijfers van het Europese statistiekbureau. In de EU-rangschikking stond Nederland op de elfde plaats, achter bijvoorbeeld België, Duitsland, Oostenrijk en Luxemburg.
Het hoofdelijk gemiddelde is een belangrijke graadmeter in Europa, omdat het aantal inwoners in een land doorwerkt in de mate van voorzieningen die er aanwezig zijn. De statistiek wordt echter ook bekritiseerd omdat die geen rekening houdt met de bevolkingsdichtheid. Na Malta heeft Nederland de hoogste bevolkingsdichtheid van de EU. Nederland is vol, zeggen sommige politici.
Je kan daarom ook naar de absolute aantallen asielmigranten kijken. Dan ontstaat er een ander beeld: Nederland ontving vorig jaar 35.535 eerste asielaanvragen (exclusief herhaalde aanvragen en nareizigers) en nam daarmee een zesde plek in op de EU-rangschikking. De achterstand op Duitsland (217.780 aanvragen), Frankrijk (137.605) en Spanje (116.150) was wel groot.
Per vierkante kilometer landoppervlak ontving Nederland vorig jaar 1,05 asielaanvragen. Dat is vergelijkbaar met België (1,06), veel meer dan Duitsland (0,62) maar minder dan Oostenrijk (1,36).
Voorspelde explosieve groei van asielaanvragen blijft uit
Eind april werd Lelystad ongewild even lijdend voorwerp in het migratiedebat. ‘Dit jaar mogelijk 77.000 asielzoekers naar Nederland’ kopten verschillende media nadat staatssecretaris Eric van der Burg jaarlijkse prognoses van zijn ministerie naar buiten bracht. Vakkundig vergeleek weblog GeenStijl: ‘Een stad als Lelystad erbij.’
De ramingen van Van der Burg zorgden voor een schokgolf in politiek Den Haag. Tienduizenden asielaanvragen meer dan in 2022, het jaar waarin asielzoekers in Ter Apel op straat sliepen, dat was een brug te ver. Zelfs in 2015, toen Europa kampte met een vluchtelingencrisis, kwamen bij lange na niet zoveel asielzoekers naar Nederland.
De spanningen in het kabinet stegen tot een hoogtepunt. Met name de VVD-fractie eiste een afname van het aantal asielzoekers, en dreigde de stekker uit het kabinet te trekken als de coalitie er niet uit zou komen. De rest is geschiedenis.
Het is bijna een half jaar geleden dat staatssecretaris Van der Burg de explosieve voorspelling naar buiten bracht. Toen al fronsten deskundigen de wenkbrauwen: waar komen deze torenhoge cijfers vandaan? Tot dan toe hield het aantal asielaanvragen gelijke tred met een jaar eerder, toen (inclusief herhaalde aanvragen en nareizigers) de teller op 31 december stokte op ruim 49.000 aanvragen.
Met nog twee maanden voor de boeg komen er nog steeds niet meer asielzoekers naar Nederland dan vorig jaar. Het aantal aanvragen loopt nu ongeveer duizend achter bij de stand van eind oktober 2022. De kans dat de voorgestelde prognose uitkomt is nihil.
Dat wil niet zeggen dat het rustig is in de asielopvang. Ook als het aantal aanvragen gelijke tred houdt met vorig jaar is dat aantal vergeleken met het 10-jaars gemiddelde bijzonder hoog. Dat is goed te zien in het aanmeldcentrum in Ter Apel, dat weer bijna bezwijkt onder de asielaanmeldingen. Afgelopen weekend sliepen vreemdelingen weer op stoelen in de wachtruimte van de Immigratiedienst.
Gezin volgt vaker arbeidsmigrant
Gezinshereniging bleek het struikelblok voor het kabinet. Partijen konden het niet eens worden over de inperking van het recht op nareis van gezinsleden van erkende vluchtelingen, ook wel statushouders in jargon.
Het is de vraag hoeveel grip op migratie het kabinet had verkregen met het verhinderen van de nareis van vluchtelingen. Vorig jaar kwamen ongeveer 11.000 nareizigers naar Nederland en het beoogde maatregelenpakket had ongeveer de helft van die mensen direct geraakt: 5500. Dat is net iets meer dan 1 procent van de totale immigratie in 2022.
In de nasleep van de kabinetsval viel ook de term ‘nareis op nareis.’ Het stapelen van asielaanvragen waarbij overgekomen gezinsleden van vluchtelingen op hun beurt weer familieleden naar Nederland halen. Bewijs voor het bestaan van deze ‘asielstapeling’ is er nog niet. De Immigratiedienst (IND) zoekt sinds juli uit hoe vaak nareis op nareis voorkomt, maar heeft nog altijd geen antwoord.
Waar het minder vaak over gaat is dat gezinsmigratie vooral volgt op arbeidsmigratie. Vorig jaar kwamen er bijna 40.000 gezinsmigranten van buiten de EU naar Nederland, waarvan een kwart in het kader van gezinshereniging van vluchtelingen.
Voor elke kennismigrant komt gemiddeld één gezinslid mee, bleek afgelopen zomer uit stukken die werden vrijgegeven na de kabinetsval. Voor iedere tien (lager opgeleide) arbeidsmigranten komen 6 gezinsleden mee. Een groot gedeelte (76 procent) van deze gezinsleden werkt niet.
‘Het feit dat er veel gezinsmigranten meekomen met arbeidsmigranten is van belang voor het inschatten van de kosten en baten van arbeidsmigratie. Het aantrekken van arbeidsmigranten leidt door de meegekomen gezinsmigranten bijvoorbeeld tot een groter beslag op de schaarse woon-, zorg- en onderwijsvoorzieningen’, analyseerde Pieter van Winden recent in het economische vakblad ESB. Hij is hoge ambtenaar op het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid.
Uitzetten asielzoekers vaker wens dan realiteit
Op één migratie-onderwerp zijn politici van rechts tot links al jaren eensgezind: het uitzetten van afgewezen asielzoekers. ‘We trekken de haperende terugkeer van afgewezen asielzoekers vlot’, belooft bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA in zijn huidige programma. ‘Illegalen moeten worden vastgezet of uitgezet’, vindt de PVV. Coalitiepartijen VVD, D66, CDA en CU spraken in hun coalitieakkoord af dat ‘mensen die niet rechtmatig in Nederland mogen blijven, moeten terugkeren naar het land van herkomst’.
Dan de realiteit. Het terugsturen van vreemdelingen wordt juist steeds lastiger. Die boodschap bracht de verantwoordelijke Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) afgelopen juli nog naar buiten. Jaarlijks stuurt de dienst met succes enkele duizenden vreemdelingen terug, waarvan vaak niet meer dan tweeduizend gedwongen. Afgezet tegen de komst van honderdduizenden immigranten is dat slechts een fractie van het totaal.
Bij de grootste groep ‘uitstroom’ is het twijfelachtig of die mensen Nederland echt hebben verlaten. Zij zijn ‘zelfstandig zonder toezicht’ vertrokken. Dat wil zeggen: de vreemdeling is niet meer op het laatst bekende adres. Waar die naartoe is gegaan, is niet bekend.
Een gemakkelijke oplossing bestaat er niet omdat Nederland bij de terugkeer van migranten afhankelijk is van het land van herkomst. Exemplarisch is het voorbeeld van Marokko. Een deal met het land uit 2021 werd in politiek Den Haag verkocht als een ‘doorbraak’ voor het Nederlandse migratiebeleid. Eindelijk zouden Marokkanen gedwongen worden uitgezet. Maar na ruim anderhalf jaar stond de teller op 125 teruggekeerde Marokkanen. Het gros van die mensen keerde vrijwillig terug naar Marokko. Dat kon voor de ‘Marokko-deal’ werd gesloten, ook al.
Ook de terugkeer van migranten binnen Europa verloopt moeizaam. Volgens de zogeheten Dublinverordening moeten vreemdelingen vaak terugkeren naar het land waar ze de EU als eerste binnenkwamen. In de praktijk gebeurt dit amper. Vorig jaar werden 860 personen aantoonbaar overgedragen aan in totaal 23 EU-lidstaten. Politici beloven al jaren om de Dublinregeling te repareren. Daarin is nog niemand geslaagd.
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor Noten 18 en 19/Pittige Tijden
”Het is wel zo dat de kleine groep asielzoekers uit veilige landen in de asielopvang (circa 3%) relatief vaker betrokken is bij een incident dan de asielzoekers uit onveilige landen
COA
WAT IS WAAR OVER ASIELOPVANG?
HOEVEEL OVERLAST WORDT VEROORZAAKT DOOR ASIELZOEKERS UIT VEILIGE LANDEN?
De meeste overlast wordt veroorzaakt door vluchtelingen die niet uit een veilig land komen. Simpelweg omdat circa 97% van de azc-bewoners niet uit een veilig land komt. Klik hier om te zien welke landen als veilig worden beschouwd. Het is wel zo dat de kleine groep asielzoekers uit veilige landen in de asielopvang (circa 3%) relatief vaker betrokken is bij een incident dan de asielzoekers uit onveilige landen. Van de in totaal 8.730 incidenten die er in 2022 zijn geregistreerd, zijn er ruim 1.200 gepleegd door een bewoner uit een veilig land. Dat is ongeveer 14% van de incidenten. Overlastgevers zijn vaker betrokken bij meerdere incidenten. Je kunt dus zeggen: niet alle veiligelanders geven overlast en niet alle overlastgevers zijn veiligelanders.
[23]
TROUW
ZE BESTAAN NIET, DE DUIZENDEN VLUCHTELINGEN, DIE
VOLGENS VVD LEIDER YESILGOZ NAREIS OP NAREIS STAPELEN
Nieuwe cijfers ontkrachten claims over de massale stapeling van nareis op nareis door vluchtelingen. In werkelijkheid is deze groep erg beperkt.
Ze bestaan niet. De duizenden vluchtelingen die naar Nederland zouden komen op basis van nareis op nareis – zoals de gescheiden vader en diens nieuwe gezin – komen hier helemaal niet. Deze claim van VVD-leider Dilan Yesilgöz die een eigen leven ging leiden na de val van het kabinet, is ontkracht door cijfers.
De Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) had zeven maanden nodig om uit te vinden hoe vaak zogeheten gestapelde gezinshereniging voorkomt. Gebeurt het inderdaad ‘heel veel’, zoals Yesilgöz een dag na de val van het kabinet claimde aan tafel bij Op1? “Het gaat om nareis-op-nareis-op-nareis” zei ze. Daarom hechtte de VVD zoveel aan de beperking van gezinshereniging. Uiteindelijk brak hierop de coalitie in stukken.
‘Duizenden mensen’
Eindeloze gezinshereniging is fictie, counterde Vluchtelingenwerk Nederland een dag later nog. Maar cijfers waren er toen niet. Het verschijnsel kwam vervolgens in allerlei vormen voorbij in de verkiezingscampagne. Vier dagen voor de verkiezingen in november drukte Yesilgöz, minister op het departement dat gaat over asiel, alsnog een getal op het fenomeen: het zou gaan om duizenden mensen die via nareis-op-nareis naar Nederland komen, zei ze in een interview.
Feitelijk gaat het maar om tientallen mensen die op basis van gestapelde gezinshereniging naar Nederland mochten komen. Het ene jaar iets meer, het andere iets minder, blijkt uit de cijfers die de IND nu heeft gepubliceerd. Zo ging het (via de reguliere weg) om 130 mensen in 2021 en om 40 mensen in 2022. Over de afgelopen vijf jaar kwamen gemiddeld 70 vluchtelingen via nareis-op-nareis naar Nederland.
‘Nareis-op-nareis is ongewenst’
Dat werkt zo: een nareiziger van iemand die naar Nederland vluchtte heeft het recht om opnieuw het verzoek om nareis in te dienen. Bijvoorbeeld voor een zieke opa en oma of kinderen uit een nieuw gezin. Volgens de IND is dit ongewenst. Nareis is bedoeld voor ontwrichte gezinnen en niet voor mensen hierbuiten. Maar het verzoek is niet verboden.
Mits ingewilligd is er sprake van nareis op nareis. Zo’n verzoek kan via de reguliere weg worden ingediend maar ook op grond van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (8 EVRM). Meestal worden deze aanvragen echter niet ingewilligd door de IND. Zo vroegen er in vijf jaar tijd 1040 mensen via arikel 8 EVRM nareis op nareis aan. Hiervan werden 250 verzoeken ingewilligd, gemiddeld 50 per jaar.
‘Kwalijk en schadelijk’
Het aantal vluchtelingen dat een beroep doet op nareis-op-nareis valt in het niet bij gewone gezinshereniging. Per jaar ontvingen de afgelopen jaren meer dan tienduizend gezinsleden van vluchtelingen het recht op nareis. De afgelopen twee jaar lag het aantal aanvragen zelfs boven de twintigduizend per jaar. Veel aanvragen zijn nog niet behandeld.
Vluchtelingenwerk Nederland noemt het kwalijk en schadelijk voor het draagvlak dat het beeld van een exponentiële toename van nareizigers werd geschetst. ‘Onterecht ontstond het beeld dat nareis-op-nareis een groot probleem is’, aldus de organisatie.
EINDE ARTIKEL
IND
INFORMATIEBLAD ANALYSE GESTAPELDE GEZINSHERENIGING BIJ
De IND heeft onderzocht hoe vaak gestapelde gezinshereniging bij asielstatushouders de afgelopen jaren is voorgekomen.
Aanleiding
In de Stand van de Uitvoering beschreef de IND in mei 2023 knelpunten in de uitvoering.
Een van die knelpunten is het onbedoelde effect van wet- en regelgeving. Nareis op nareis werd als voorbeeld van dat knelpunt benoemd:
De nareisprocedure is bedoeld om leden van het kerngezin – vader, moeder en de kinderen – over te laten komen naar Nederland.
We zien dat de nareisprocedure ook wordt gebruikt om andere familieleden hiernaartoe te halen
Dat zijn bijvoorbeeld kinderen die wel bij het kerngezin horen, maar inmiddels op eigen benen staan en een eigen gezin hebben.
Het gebeurt dat deze familieleden stellen dat ze nog steeds afhankelijk zijn van het kerngezin.
Nadat de IND nareis heeft toegestaan en zij in Nederland zijn, vragen ze zelfstandig asiel aan. De nareisprocedure is hier niet voor bedoeld.
Nareis op nareis
Nareis op nareis is een vorm van gestapelde gezinshereniging.
Een asielstatushouder kan nareis aanvragen voor zijn of haar gezinsleden.
Het uitgangspunt is dat iemand tot één gezin behoort. Het komt echter voor dat een nareiziger na inreis in Nederland een zelfstandige asielvergunning aanvraagt. Het staat nareizigers immers vrij een zelfstandige asielaanvraag in te dienen
Vervolgens vraagt deze nareiziger zelf nareis aan voor andere gezinsleden: nareis op nareis.
Een voorbeeld is een jongvolwassen kind dat als nareiziger is overgekomen en in Nederland vervolgens een aanvraag voor een zelfstandige asielvergunning indient en nareis aanvraagt voor een eigen gezin
Tot 2020 behandelde de IND de aanvragen voor echtgenoten en partners in de reguliere gezinsherenigingsprocedure.
Na een uitspraak van de Afdeling in 2019 is besloten deze zaken niet meer door te verwijzen naar de reguliere gezinsherenigingsprocedure, maar in de nareisprocedure te behandelen.1
Onwenselijk, maar niet verboden
Nareis op nareis is onwenselijk, omdat nareis is bedoeld voor de hereniging van een gezin dat ontwricht is door de vlucht en niet voor de hereniging van opeenvolgende gezinnen. In de wet of het beleid is dit echter niet verboden.
Aangezien nareis op nareis meestal inhoudt dat de gezinsleden in de eerste nareisprocedure niet de waarheid hebben verteld, ziet de IND dit vaak als misbruik van deze eerste procedure.
Immers, als deze informatie bij de IND bekend was geweest, was geen nareis verleend
Nareis is bedoeld voor het herstellen van het kerngezin zoals dat bestond voor de vlucht, terwijl bij nareis op nareis één van de gezinsleden niet (meer) tot het kerngezin behoort en er blijkbaar meerdere gezinnen zijn. Ondanks dat de IND actief inzet op het voorkomen van nareis op nareis – bijvoorbeeld door middel van interviews met nareizigers – blijkt dit niet altijd vooraf te ondervangen.
Handhaving
De IND registreert of sprake is van nareis op nareis via handhavingssignalen. Een handhavingssignaal kan leiden tot het starten van een intrekkingsprocedure.
Bij nareis op nareis kan achteraf blijken dat de afgeleide asielvergunning (de eerste nareisvergunning) ten onrechte is afgegeven omdat het gezinslid geen deel (meer) uitmaakte van het eerste gezin.
De afgeleide asielvergunning kan dan worden ingetrokken. Soms heeft het gezinslid al een zelfstandige asielvergunning.
Als dat niet zo is, toetst de IND bij de intrekking alsnog of de vreemdeling hiervoor in aanmerking komt.
Omdat veel nareizigers uit risicovolle landen komen, is de kans op een zelfstandige asielvergunning groot. Het intrekken van de afgeleide vergunning heeft dan geen effect op de vreemdeling.
1 Uitspraak Raad van State van 31 oktober 2019.
BLADZIJDE 2
De aantallen in de tabellen zijn afgerond op tientallen en betreffen individuele aanvragen (dus 1 aanvraag betekent 1 persoon).
Alle cijfers zijn t/m 31 december 2023.
Hoe vaak is nareis op nareis aangevraagd?
2019 2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
180 120 290 110 170 880 Aanvragen nareis op nareis
Hoe vaak is nareis op nareis ingewilligd?
2019 2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
120 50 130 40 10 350* Inwilligingen nareis op nareis
* De IND heeft nog niet alle aanvragen beslist. Er staan nog 240 aanvragen open. In periode 2019 tot en met 2022 was ca. 1% van alle ingewilligde nareisaanvragen een ingewilligde nareis op nareisaanvraag.
Gestapelde gezinshereniging op grond van 8 EVRM
Naast nareis op nareis zijn er andere vormen van gestapelde gezinshereniging, zoals op grond van artikel 8 EVRM (recht op gezinsleven).
Dit gaat bijvoorbeeld om een minderjarige nareiziger die op aanvraag van één van de ouders, of van een broer of zus, naar Nederland is gekomen en daarna een 8 EVRM aanvraag indient voor de andere ouder die geen onderdeel meer uitmaakt van het gezin van de ouder in Nederland.
Dit zijn veelal kinderen uit gebroken gezinnen.
Vervolgens kan het kind ook een aanvraag doen voor de overige leden van het nieuwe gezin van die ouder.
Of de hertrouwde ouder vraagt zelf om overkomst van zijn of haar nieuwe gezin. Zo kunnen meerdere gezinnen via gestapelde gezinshereniging naar Nederland komen.
Voor gezinsherenigingsaanvragen op grond van artikel 8 EVRM is een zelfstandige asielvergunning niet vereist.
Als een gezinslid is ingereisd, kan wel alsnog zelfstandig asiel en vervolgens nareis worden aangevraagd.
Hoe vaak is gezinshereniging aangevraagd door nagereisde broers en zussen van een AMV?
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 <10 20 50 70 Aanvragen nareis door nagereisde broers en zussen van AMV
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 20 20 10 60 Aanvragen 8 EVRM door nagereisde broers en zussen van AMV
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
10 20 40 60 130
Hoe vaak is gezinshereniging van nagereisde broers en zussen van AMV ingewilligd?
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 <10 <10 <10 20 Inwilligingen nareis door nagereisde broers en zussen van AMV
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 <10 – <10 10 Inwilligingen 8 EVRM door nagereisde broers en zussen van AMV
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 <10 <10 <10 30* Eindtotaal
* De IND heeft nog niet op alle aanvragen beslist. Er staan nog 80 aanvragen open.
Hoe vaak is 8 EVRM na nareis aangevraagd?
2019 2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
330 180 230 180 120 1040
2
BLADZIJDE 3
Hoe vaak is 8 EVRM na nareis ingewilligd?
2019 2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
110 50 60 20 <10 250* Inwilligingen gezinshereniging na nareis
* De IND heeft nog niet op alle aanvragen beslist. Er staan nog 190 aanvragen open.
Hoe vaak is nareis na 8 EVRM (die na inreis zelfstandig asiel heeft aangevraagd) ingediend?
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 40 20 40 100 Aanvragen nareis na 8 EVRM
Hoe vaak is nareis na 8 EVRM (die na inreis zelfstandig asiel heeft aangevraagd) ingewilligd?
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
<10 20 – <10 20* Inwilligingen nareis na 8 EVRM
* De IND heeft nog niet op alle aanvragen beslist. Er staan nog 50 aanvragen open.
Hoe vaak is 8 EVRM na 8 EVRM bij een asielstatushouder ingediend?
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
110 70 40 20 240 Aanvragen 8 EVRM na 8 EVRM
Hoe vaak is 8 EVRM na 8 EVRM bij een asielstatushouder ingewilligd?
2020 2021 2022 2023 Eindtotaal
70 60 10 – 130* Inwilligingen 8 EVRM na 8 EVRM
* De IND heeft nog niet op alle aanvragen beslist. Er staan nog 30 aanvragen open.
Op 7 juli 2023 viel het kabinet-Rutte IV. VVD, D66, CDA en ChristenUnie konden het niet eens worden over de gezinshereniging van asielzoekers. Een dag later legde Dilan Yesilgöz, destijds minister van Justitie en onderhandelaar namens de VVD aan de asieltafel, bij praatprogramma Op1 verantwoording af. Althans, dat dacht iedereen.
Eén groot probleem voor de VVD waren de zogeheten gestapelde nareizigers. Yesilgöz gaf uitleg: als een vrouw naar Nederland komt met twee kinderen, kan de vader daarna ook komen. Maar die vader heeft een nieuwe vrouw en kinderen, en die reizen vervolgens ook deze kant op. Maar de ouders van de (nieuwe) vrouw zijn afhankelijk van de vrouw, dus ook zij steken de grens over.
Kortom, waar je denkt slechts één gezin te verwelkomen, blijken het al snel drie families te zijn. En Nederland laat het allemaal maar gebeuren. Geen wonder dat het zo’n bende is in Ter Apel – elke asielzoeker is een matroesjkapop met nog eens tien asielzoekers erin. ‘Het gaat over nareis op nareis op nareis’, concludeerde Yesilgöz op alarmerende toon, echt ‘heel veel’.
Niet dus.
In 2023 werden de asielaanvragen van in totaal tien (!) nareizigers van nareizigers ingewilligd, aldus een rapport dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) afgelopen vrijdag publiceerde. Daar kun je nog niet eens een voetbalteam mee vormen. In totaal hadden zich dat jaar 170 nareizigers van nareizigers aangemeld – waarmee het toelatingspercentage op een schamele 6 procent komt. En 2023 was geen uitzonderlijk jaar. In totaal willigde Nederland in vijf jaar tijd 350 van zulke gestapelde nareisverzoeken in.
Laat het even tot je doordringen: het kabinet is mede gevallen vanwege nareizigers op nareizigers, van wie nu blijkt dat ze… ongeveer net zo zeldzaam zijn als de korenwolf. Het verhaal van Yesilgöz was een overdrijving op overdrijving op overdrijving.
Nareis-op-nareis was een non-issue
De gevolgen reiken verder dan alleen een kabinetsval. In de beeldvorming was het machteloze midden de regie over onze grenzen kwijt, en was het ook nog eens te zwak om er samen uit te komen. De schipbreuk van Rutte IV zette de toon voor een campagne waarin migratie de hoofdrol kreeg.
Vier dagen voor de verkiezingen herhaalde Yesilgöz in de Volkskrant dat nareis-op-nareis gaat over ‘duizenden mensen’ – een overdrijving die experts en de IND zelf destijds al openlijk bekritiseerden. Een ‘non-issue’, stelden deskundigen; waarschijnlijk een heel kleine groep, aldus de IND. Maar de exacte cijfers waren niet bekend, dus een ware ontmaskering bleef uit. Niemand had zo veel baat bij Yesilgöz’ overdrijving als Geert Wilders, die met zijn anti-immigratieretoriek maar liefst 37 zetels won.
En één punt blijft hier nog onderbelicht. Zelfs als het uiteindelijk om de hele groep nareizigers ging – niet dat dat Yesilgöz’ verdraaiing van de waarheid zou rechtvaardigen – over welk deel van het immigratietotaal praten we dan eigenlijk? Nou, minder dan 3 procent van het totaal aantal immigranten in de afgelopen vier jaar. Een draai richting VVD-beleid op dit vlak zou op zijn best 0,1 procentpunt schelen. Het is onvoorstelbaar dat je daar een kabinet op laat vallen.
En nu? Yesilgöz hoeft vast niet af te treden als demissionair minister van Justitie en Veiligheid. Misschien wordt ze zelfs de volgende premier in een kabinet met PVV en BBB. De feiten zijn boven water, maar ze doen er blijkbaar nauwelijks nog toe.
Maar dat kunnen we niet laten gebeuren. ‘Als dit is hoe het werkt, dan kan elke politicus zomaar wat verzinnen en ermee wegkomen’, verzuchtte Martijn van der Linden, de persvoorlichter van VluchtelingenWerk, als reactie op het onderzoek van de IND.
Een geschonden norm is niet makkelijk hersteld
Van der Linden heeft gelijk. Of ze het nu leuk vinden of niet, kiezers zijn in hoge mate overgeleverd aan het fatsoen van politici. Dit gaat niet om regels, maar om normen. Zoals: je liegt niet over migratiecijfers om er electoraal beter van te worden. Eenmaal geschonden laten die normen zich niet eenvoudig herstellen. Yesilgöz heeft de boel besodemieterd, en de gevolgen voor het Nederlandse bestuur zijn nauwelijks te overzien.
Politici, journalisten en kiezers zouden Yesilgöz op z’n minst net zo lang moeten confronteren met haar asielverdraaiingen tot ze er zonder meel in de mond excuses voor aanbiedt. Het is immers al wrang genoeg dat centrumrechtse partijen
tegenwoordig de campagneboodschap van de PVV
uit te dragen zonder in te zien dat ze met hun bombastische paniekzaaierij en onhaalbare beloftes hun eigen graf graven.
Maar dat dit feitenvrij gebeurt is onacceptabel. Elke politicus heeft recht op zijn eigen mening, maar niet op zijn eigen fabels.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz imiteert de “feitenvrije onderbuikpolitiek” van populistische partijen als de PVV, vindt de jongerenvereniging van de liberalen. De JOVD is “geschokt” door de manier waarop Yeşilgöz cijfers over het aantal nareizigers van vluchtelingen die volgen op andere nareizigers “verzonnen” heeft, verwijzend naar berichtgeving van dagblad Trouw.
“Yeşilgöz moet met een eigen liberaal verhaal komen; niet het populistische trucje van Wilders over willen doen”, vinden de jongeren.
Het kabinet-Rutte 4 strandde vorig jaar toen de toenmalige coalitiepartners VVD, D66, CDA en ChristenUnie er niet uit kwamen over migratiebeperkende maatregelen. Een van de heikele punten was een door VVD gewenste beperking van het aantal gezinsleden dat overkomt om te worden herenigd met statushouders. Volgens Yeşilgöz stapelden zij regelmatig nareis op nareis en zou het hierbij gaan om duizenden mensen. Dit jaar meldde de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) dat het om een veel kleinere groep ging van enkele honderden in de periode van 2019 tot en met 2023.
Verbolgen reacties
Kamerleden van GroenLinks-PvdA, NSC, SP en Volt waren hier verbolgen over en stelden hierover Kamervragen aan Yeşilgöz, die behalve VVD-leider ook demissionair justitieminister is. Ze wilden weten hoe ze tot de uitspraak is gekomen dat duizenden mensen nareis op nareis hebben gestapeld. De minister verwijst in haar antwoord naar verschillende cijfers van de IND en door ambtenaren ingebrachte stukken en cijfers, zonder precies uit te leggen hoe ze tot het door haar genoemde cijfer is gekomen.
De JOVD herhaalt de conclusie uit het Trouw-artikel dat de cijfers verzonnen zijn. “Het imiteren van de populistische partijen met feitenvrije onderbuikpolitiek heeft er enkel toe geleid dat kiezers voor het origineel gaan, namelijk de PVV”, klaagt de voorzitter Mauk Bresser.
EINDE ARTIKEL
Reacties uitgeschakeld voor Noten 20 t/m 23/Pittige Tijden
Nederland kan de hoge aantallen migranten niet aan. De asielopvang zit overvol, procedures duren te lang en de kosten rijzen de pan uit. Bovendien leidt de aanhoudende asielinstroom tot problemen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg en onderwijs.
Om weer grip op de situatie te krijgen, komt dit kabinet met het strengste asielregime ooit, zo blijkt uit het vandaag gepubliceerde regeerprogramma. Via het beperken van de instroom, snelle procedures, lik op stuk richting overlastgevers, strenger grenstoezicht, beperken van nareis-mogelijkheden en stevig inzetten op terugkeer moet Nederland in Europa een koploper worden als het gaat om toelatingsregels.
Minister Faber (Asiel en Migratie): “De kiezer heeft een duidelijke opdracht gegeven. Het roer moet om en de instroom moet direct omlaag. We nemen maatregelen om Nederland zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor asielzoekers. En voor wie misbruik maakt van onze gastvrijheid, is hier geen plaats. Ik ga voor een veiliger Nederland.”
Asielcrisis
De minister van Asiel en Migratie en de minister-president activeren zo snel mogelijk het noodrecht. Zo kan het kabinet afwijken van de Vreemdelingenwet. Meerderjarige kinderen kunnen niet meer nareizen. Nieuwe feiten en omstandigheden bij herhaalde asielaanvragen worden strenger getoetst. Ook komt er een mogelijkheid om asielzoekers die niet op een zitting of afspraak verschijnen, af te wijzen.
Met een asielcrisiswet trekt het kabinet vervolgens de Spreidingswet in, komt er een beslisstop op asielaanvragen, wordt de opvang versoberd en worden mensen zonder verblijfstitel desnoods gedwongen uitgezet. Daardoor kan de situatie in de asielketen door de hoge instroom gelijk aangepakt worden.
Asielbeleid
De situatie in de asielketen moet ook structureel worden aangepakt. Er komen strenge voorwaarden op het gebied van gezinshereniging en een zo smal mogelijke invulling van het kerngezin. Gezinshereniging wordt voor het overgrote deel van de asielzoekers alleen mogelijk wanneer iemand een vaste woonruimte, een passend inkomen en minimaal 2 jaar een verblijfstatus heeft. De 1e wetswijzigingen gaan dit najaar naar de Raad van State.
Ook krijgen asielzoekers niet langer na 5 jaar automatisch een asielvergunning voor onbepaalde tijd. Dat betekent dat zij terug moeten naar het land van herkomst zodra het daar veilig is. De ongewenstverklaring wordt verruimd. Hiermee kunnen asielzoekers die misdrijven begaan sneller worden uitgezet.
Ook maakt dit kabinet zo snel mogelijk bij de Europese Commissie duidelijk dat Nederland een opt-out wil van het Europese asiel- en migratiebeleid. In de tussentijd trekt minister Faber in Europa op met gelijkgezinde landen en wordt het grenstoezicht versterkt.
Nederland kan de grote instroom van asielzoekers niet aan. Aanvragen kunnen niet tijdig worden verwerkt en de asielopvang zit overvol. De mensen die recht hebben op bescherming kunnen niet doorstromen en van de asielzoekers die niet mogen blijven, vertrekt een deel niet uit Nederland. Een deel van de asielzoekers veroorzaakt grote overlast. De kosten voor de asielopvang stijgen exponentieel door allerlei vormen van noodopvang. Kortom: het Nederlandse asielsysteem is in de huidige vorm onhoudbaar. Daarom zet dit kabinet in op een breed pakket aan maatregelen om het asielstelsel ingrijpend te hervormen, de instroom te beperken en de asielketen per direct te ontlasten. Waar nodig zet het kabinet in op het hervormen van (Europese) regels en internationale verdragen.
1. Activeren van de uitzonderingsbepaling van de Vreemdelingenwet 2000
Op basis van artikel 110 van de Vreemdelingenwet 2000 (Vw) wordt op voordracht van de minister-president zo spoedig mogelijk een koninklijk besluit vastgesteld, waarmee artikel 111 Vw in werking wordt gesteld. Dit biedt de regering de mogelijkheid voor het geval van buitengewone omstandigheden regels te stellen die afwijken van bepalingen uit de hoofdstukken 1 tot en met 7 Vw. Na de inwerkingstelling moet volgens artikel 110, tweede lid, een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend over het voortduren van de werking van art. 111 Vw. Dit voortduringswetsvoorstel wordt zo snel mogelijk voorgelegd aan de Afdeling advisering van de Raad van State. Het kabinet vult vervolgens Algemene maatregelen van bestuur (amvb’s) met afwijkende regels. Het koninklijk besluit, het bijbehorende voortduringswetsvoorstel en de eerste amvb’s worden in 1 pakket voorgelegd aan de ministerraad, dragend gemotiveerd.
Voorbeelden van maatregelen die zich lenen om tijdelijk te worden geregeld in een amvb op basis van artikel 111 Vw zijn onder meer:
Het afschaffen van de asielvergunning voor onbepaalde tijd, vooruitlopend op structurele wijziging via het asielhervormingspakket;
Verruiming van de ongewenstverklaring om dit bij strafbare feiten vaker mogelijk te maken;
Schrappen van de voornemenprocedure;
Schrappen van de mogelijkheid tot nareis met meerderjarige kinderen;
Strengere toets nieuwe feiten en omstandigheden;
Verwijtbaarheidstoets bij opvolgende aanvragen;
Wettelijke mogelijkheid om aanvragen als kennelijk ongegrond af te wijzen als vreemdelingen niet op gehoor verschijnen.
2. Asielcrisiswet
Om geen tijd te verliezen start het kabinet tevens een traject voor een tijdelijke asielcrisiswet om de acute asielinstroom en opvangcrisis te bestrijden voor de duur van maximaal twee jaar, waarbij het kabinet eveneens maatregelen treft die buiten de bepalingen van de Vreemdelingenwet 2000 vallen, waaronder:
de intrekking van de spreidingswet;
het afdwingen van registratie;
het opschorten van de behandeling van asielaanvragen (asielbeslisstop);
het verder gedifferentieerd beperken en versoberen van opvang;
mensen zonder verblijfstitel zoveel mogelijk, ook gedwongen, uitzetten.
Waar mogelijk neemt het kabinet ook additionele maatregelen aan de grens. De nationale asielketen wordt versterkt door deze onder eenduidige regie van de eerstverantwoordelijke bewindspersoon te brengen.
3. Opt-outclausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid
Het kabinet maakt zo snel mogelijk in Brussel kenbaar dat Nederland een opt-out van Europese asiel- en migratieregelgeving wil. Zo lang Nederland geen opt-out heeft is de implementatie van het Europees Asiel- en Migratiepact essentieel voor het beperken van de instroom in Nederland. Bovendien zal met gelijkgezinde en met omringende landen intensief worden samengewerkt om in tijden van een gezamenlijke crisis door instroom adequaat op te kunnen treden, in aanvulling op het structureel intensiveren van mobiel toezicht veiligheid (‘mini-Schengen’).
4. Asielhervormingspakket
A. Structurele hervormingen
Het kabinet start tevens meteen met een asielhervormingspakket. Zo werkt het kabinet aan tijdelijke én structurele hervorming van de wet- en regelgeving en het stelsel. Het doel is extra bevoegdheden en maatregelen in te zetten om de asielinstroom te beperken en de asiel- opvangcrisis te bestrijden. Het kabinet start wetstrajecten om tot een structurele hervorming van het asielstelsel te komen:
Dit kabinet voert een tweestatusstelsel in met strikte voorwaarden op het gebied van gezinshereniging en een zo smal mogelijke invulling van het kerngezin. De hoofdregel voor subsidiair beschermden wordt dat gezinshereniging alleen mogelijk is wanneer de referent woonruimte, een stabiel en toereikend inkomen heeft en wanneer hij minimaal 2 jaar een verblijfstatus heeft. Dit betekent een beperking van het aantal mensen dat recht heeft om in te reizen. Een wetsvoorstel hiertoe zal in het najaar aan de Afdeling advisering van de Raad van State worden aangeboden.
Daarnaast schaft het kabinet de asielvergunning voor onbepaalde tijd af, zodat bij gewijzigde omstandigheden kan worden getoetst of bescherming nog noodzakelijk is of dat iemand weer terug kan naar het land van herkomst. Ook dit wetsvoorstel zal in het najaar aan de Afdeling advisering van de Raad van State worden aangeboden. Ook de tijdsduur van de asielvergunning voor bepaalde tijd wordt aangepast.
Het asielhervormingspakket bestaat verder ook uit wijzigingen van amvb’s (met name het Vreemdelingenbesluit), beleidswijzigingen en wijzigingen van werkinstructies, waaronder het afschaffen van de gunstigere voorwaarden tot gezinshereniging voor jongvolwassenen, en het afschaffen van het verplichte aanmeldgehoor en de standaard rust- en voorbereidingstermijn in de asielprocedure. Zo wordt de IND in staat gesteld om maatwerk te bieden: rust- en voorbereidingstijd voor wie dat nodig heeft, en een supersnelle procedure voor wie naar alle waarschijnlijkheid geen recht heeft op asiel. Startpunt voor de uitvoering voor het asielhervormingspakket is dat asielverzoeken van asielzoekers met kansarme aanvragen en overlastgevers die al in Nederland zijn zo snel mogelijk worden afgewezen. Deze groepen zullen daartoe met voorrang worden behandeld door de IND waarbij op aparte locaties met een zo veel mogelijk versoberd en deels gesloten regime wordt opgevangen en bij afwijzing van de aanvraag aansluitend wordt ingezet op vertrek, waar nodig gedwongen. Omdat asielzoekers met een kansarme aanvraag sterk zijn oververtegenwoordigd in de overlastcijfers, zal met deze inzet de overlast naar verwachting sterk kunnen afnemen.
Vooruitlopend op de invoering van het EU Asiel- en Migratiepact neemt dit kabinet maatregelen om striktere voorwaarden te stellen aan komst, verblijf en nareis. Opvang en bescherming die Europeesrechtelijk verplicht is moet worden geboden, maar Nederland zal structureel behoren tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels in de EU. De bewijslast om aan te tonen dat recht op asiel bestaat wordt maximaal bij de asielzoeker gelegd, zodat het niet aan de IND is om aan te tonen dat iemand geen recht heeft om hier te blijven. De mogelijkheden voor de IND om dit te weerleggen worden verruimd, onder meer door het mogelijk maken om telefoons en andere gegevensdragers uit te lezen. Het gaat hier ook om locatiegegevens. De rechtsbijstand bij asielaanvragen wordt zo veel mogelijk beperkt. Zo wordt aan de groep waarvan de aanvraag evident geen reële kans van slagen heeft, waarbij inbegrepen de groep mensen die een volgaanvraag indient, niet langer kosteloze bijstand geboden, dan wel worden de vergoedingen, in overeenstemming met het hoeveelheid werk dat met de zaak gemoeid is tot een minimum beperkt. Daarnaast wordt gekeken hoe de rechtspraak vereenvoudigd kan worden en hoe voor asiel het beroep bij 1 instantie kan plaatsvinden waarmee hoger beroep kan komen te vervallen. De asielprocedures worden verkort en versoberd tot het Europese minimum, bijvoorbeeld door het verkorten van de beroepstermijn. Dwangsommen wegens termijnoverschrijding worden afgeschaft of beperkt. De toelatingsprocedure wordt verscherpt door geen beloning voor opzettelijk identiteit niet aantonen, aanpassing en handhaving criteria veilig land en verruiming op basis van ambtsberichten, en handhaving van de Dublin-verordening. Het kabinet beziet of ambtsberichten en werkinstructies van de IND, in beginsel, niet openbaar gemaakt kunnen worden.
B. Lik op stuk voor overlastgevers
Daarnaast voert dit kabinet een lik op stuk aanpak op overlast, intimidatie en geweld. Wie misbruik maakt van onze gastvrijheid door bijvoorbeeld winkeldiefstallen te plegen, overlast te veroorzaken, of door vrouwen of meisjes lastig te vallen, zal dat merken ook. Voor hen is er geen plaats in Nederland. Daarom zal de glijdende schaal verder worden aangepast, de ongewenstverklaring worden uitgebreid en de lat voor verblijfsrechtelijke consequenties verlaagd, waardoor de vergunningen van criminele vreemdelingen kunnen worden ingetrokken en zij kunnen worden uitgezet.
Overlastgevers worden zo veel als mogelijk uit reguliere opvanglocaties gehouden en in ieder geval direct overgeplaatst naar een vrijheidsbeperkende locatie; afhankelijk van de zwaarte van de overlast in een handhavings- en toezicht of procesbeschikbaarheidslocatie. Daarnaast wordt speciale aandacht gegeven aan de veiligheid van kinderen, vrouwen en asielzoekers met een lhbtiq+ en/of christelijke achtergrond in aanmeld- en opvanglocaties.
C. Versterkte binnengrenscontroles
De inzet aan de grens wordt onder de eenduidige regie van de minister van Asiel en Migratie versterkt om illegale migratie en mensensmokkel tegen te gaan, zowel aan de Nederlandse binnengrenzen, de buitengrenzen als in Caribisch Nederland. Aan de Nederlandse grenzen zal de controle geïntensiveerd worden binnen de kaders van de Schengen-grenscode. Het investeren in grenstoezicht is noodzakelijk om Nederland en het Schengengebied veilig, open en welvarend te houden. Irreguliere migranten, waaronder migranten die zich niet kunnen identificeren, worden vervolgens waar mogelijk direct teruggestuurd.
Tegelijkertijd investeert het kabinet in datagedreven en informatiegestuurde grenscontroles, en zet in op innovaties zoals de invoering van nieuwe Europese systemen als het Europees Entry Exit System (EES) en het Europees reisinformatie en autorisatiesysteem (ETIAS). Controles aan de binnengrens worden geïntensiveerd door een aanscherping van het mobiel toezicht veiligheid en een verdere samenwerking met de buurlanden. Met het gebruik van sensoren (bijv. slimmere camera‘s, telefoongegevens, warmtebeelden) kan een beter situationeel beeld van de binnengrenzen worden opgemaakt, waardoor er gerichter kan worden geselecteerd.
Informatiegestuurd optreden bij intra-Schengen vervoersbewegingen wordt, conform Europese en nationale regelgeving, ingezet om tot een effectievere selectie te komen, waardoor met de schaarse capaciteit gerichter controles worden uitgevoerd. Met deze aanpak worden de rechtmatige reiziger en de transportsector ontzien en worden illegale migratiestromen en grensoverschrijdende criminaliteit aangepakt. Irreguliere migranten worden teruggestuurd naar het land waar zij Europa zijn binnengekomen. Het kabinet bestrijdt mensensmokkel daarbij stevig, en versterkt de nationale en internationale aanpak.
D. Opvang
Uitgangspunt is dat de instroom wordt beperkt en dat er tegelijkertijd voldoende sobere opvang voorhanden is. Het kabinet neemt verder meteen maatregelen om de opvanggemeenten en woningmarkt te ontlasten. Zonder af te doen aan de ruimte die gemeenten hebben voor kleinschalige opvanglocaties, kan de huidige opvangbehoefte niet ingevuld worden zonder een aantal grote locaties, waardoor de (kosten)efficiëntie toeneemt. Het kabinet zet daarom in op een aantal grote sobere opvanglocaties zodat andere gemeenten worden ontlast. Hiertoe wordt zo snel als mogelijk met alle verantwoordelijken gesproken. Dure noodopvanglocaties worden zo snel als mogelijk afgestoten. De gemeentelijke opvang (financiering) wordt beperkt tot het meest basale.
Statushouders houden op dit moment circa 25% van alle asielopvangplekken bezet. Om de druk op de woningvoorraad en de asielopvang te ontlasten, zetten we voor deze doelgroep onder meer in op onzelfstandige huisvesting, de verdere ontwikkeling van doorstroomlocaties en andere vormen van flexibele huisvesting. Om de druk op de woningmarkt te ontlasten, wordt de Huisvestingswet gewijzigd en stellen we een verbod op voorrang in voor statushouders bij de toewijzing van sociale huurwoningen op grond van het feit zij statushouder zijn. Statushouders moeten zo snel mogelijk productief worden op de arbeidsmarkt, bij voorkeur met een gerichte match van vraag en aanbod. Veel gemeenten kiezen ervoor om doorstroomlocaties ook voor eigen woningenzoekenden te kunnen inzetten, en soms om een verbinding te maken tussen tekorten op de arbeidsmarkt en het arbeidspotentieel van statushouders.
E. Sneller vertrek
Om te zorgen dat personen die niet mogen blijven echt vertrekken, wordt de terugkeerinzet over de hele linie versterkt, met prioriteit voor overlastgevers. Het kabinet maakt het niet meewerken aan terugkeer strafbaar en beperkt zoveel mogelijk de mogelijkheid tot herhaalde aanvragen. De rijksbijdrage aan de Landelijke Vreemdelingenvoorziening wordt beëindigd. Er wordt in overleg met gemeenten ingezet op aanpak van overlast en terugkeer van mensen zonder geldige verblijfstitel. Om (gedwongen) terugkeer fors te bevorderen wordt de beschikbare capaciteit voor vreemdelingenbewaring zo snel als mogelijk opgehoogd, waarbij rekening wordt gehouden met de algemene druk op de detentiecapaciteit. Verder trekt Nederland in Europa de kar om steun te krijgen voor het wijzigen van de Terugkeerrichtlijn, gericht op een efficiëntere terugkeerprocedure en het wegnemen van administratieve belemmeringen. Het frustreren van terugkeer door het stapelen van procedures zal met een pakket aan maatregelen, waaronder het tot een minimum beperken van de rechtsmiddelen, worden aangepakt. Via de Wet Terugkeer en vreemdelingenbewaring worden vreemdelingen verplicht medewerking te verlenen aan de voor terugkeer noodzakelijke presentatie bij de autoriteiten van het herkomstland.
F. Implementatie Asiel- en Migratiepact
De implementatie van het Europees Asiel- en Migratiepact is essentieel voor het beperken van de instroom in Nederland. De implementatie moet in de zomer van 2026 gereed zijn. Dit pact bevat cruciale elementen gericht op beperking van en grip op asielmigratie. Bij de implementatie van het pact wordt de nationale asielprocedure sterk vereenvoudigd en worden onverplichte procedurestappen geschrapt. Dit zal ook leiden tot minder momenten waarop (gefinancierde) rechtsbijstand hoeft te worden geboden. Bij de uitvoering van het pact kiest het kabinet voor afkopen in plaats van opvangen bij de herverdeling van asielzoekers. Ook worden de Europese buitengrenzen fors verstevigd door het invoeren van een screening van alle migranten en strikte asielgrensprocedures. Spoedige implementatie door alle lidstaten is essentieel. Het kabinet biedt buitengrensstaten daarbij desgewenst ondersteuning, bijvoorbeeld bij grensversterking. Naleving van de bestaande wetten zoals de Dublinverordening en de nieuwe regels van het pact geven de beste garantie op het terugdringen van irreguliere migratie naar Nederland. Uiteraard gaat het kabinet nu al aan de slag om wijzigingen die nu al gerealiseerd kunnen worden uit te voeren.
G. Partnerschappen: instroom en vertrek
Om de irreguliere migratie tegen te gaan en terugkeer en opvang in de regio te bevorderen zet het kabinet, ook in Europees verband, in op brede, strategische partnerschappen met relevante migratielanden, inclusief de aanpak van mensenhandel, mensensmokkel en irreguliere migratieroutes. Ook innovatieve vormen van migratiesamenwerking zijn hier onderdeel van. In dit verband loopt het kabinet voorop in het met gelijkgezinde lidstaten en de Europese Commissie verkennen van out-of-the-box oplossingen, binnen de kaders van het internationaal en Europees recht, zoals de afspraken die Italië met Albanië maakt of terugkeerhubs. Het kabinet benut het volledige instrumentarium en schuwt strategische maatregelen in Europees verband om samenwerking te bespoedigen niet. Nederland zet zich bovendien, waar mogelijk samen met gelijkgestemde EU-lidstaten, in voor aanpassingen van het VN-vluchtelingenverdrag.
Het kabinet richt, onder sturing van de (onder)Raad Asiel en Migratie, een interdepartementale taskforce Internationale Migratie op om de inzet van mensen en middelen samen te brengen, te coördineren en gericht in te zetten. Ook gaat het kabinet in dit kader op zoek naar gestructureerd overleg met maatschappelijke partners en de private sector.
5. Zelfredzaamheid en participatie Oekraïense ontheemden
Het kabinet blijft inzetten op zelfredzaamheid en participatie van Oekraïense ontheemden in Nederland. Daarom vindt het kabinet het van belang dat sinds deze zomer het leefgeld moet worden stopgezet bij voldoende inkomsten uit werk en dat ontheemden een financiële bijdrage leveren aan de kosten van de opvang. Het kabinet streeft naar een hogere bijdrage. Er wordt strikt toegezien op het voldoen aan de voorwaarden van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) en daaruit volgend recht op opvang en voorzieningen. Indien de ontheemden zich niet tijdig melden bij de IND (voor een check op de voorwaarden RTB), beëindigt de betreffende gemeente de opvang en voorzieningen. De betreffende gemeente moet dan opvang en voorzieningen beëindigen. Daarnaast optimaliseert het kabinet de regeling met betrekking tot asielzoekers en inkomen en worden de voorzieningen voor ontheemden hieraan gelijkgesteld.
6. Eisen naturalisatie aangescherpt
Wie in Nederland mag blijven, moet maximaal meedoen en bijdragen aan de maatschappij. Werk is de basis van integratie en het deelnemen van statushouders aan de arbeidsmarkt draagt bij aan de krapte op de Nederlandse banenmarkt. Het kabinet scherpt verder de voorwaarden voor het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit aan door de taaleis voor naturalisatie in beginsel voor iedereen te verhogen naar niveau B1.
Ook wordt de naturalisatietermijn verhoogd van 5 naar 10 jaar en is de inzet dat afstand wordt gedaan van de oorspronkelijke nationaliteit na verkrijging van het Nederlanderschap. Het Nederlanderschap wordt ingetrokken bij personen met meervoudige nationaliteit die onherroepelijk zijn veroordeeld voor een terroristisch misdrijf. Het kabinet onderzoekt daarbij de mogelijkheden tot uitbreiding van het intrekken van het Nederlanderschap naar andere ernstige misdrijven waarvoor het Europees Verdrag inzake Nationaliteit (EVN) dit toelaat. Waar nodig wordt ook bezien of wijziging van het EVN nodig is.
Reacties uitgeschakeld voor Noot 25/Pittige Tijden
