Nadat ik heb nagedacht over, hulde betuigd aan en heb geschreven over de Februaristaking [1], stond ik,
zoals altijd rond deze Tijd tot de 4 Mei Herdenking,
extra stil bij WO II en de vernietigende gevolgen voor
hen, die door de nazi-rassenwaan waren uitgesloten en
vervolgd:
Niet alleen de Joden, maar ook zigeuners, homosexuelen,
uiteraard socialisten/communisten [als eerste in concentratiekampen gestopt en geliquideerd],Jehova’s Getuigen [die militaire dienst weigerden], geestelijk
gehandicapten en ga zo maar met het trieste rijtje door.
Hierbij stuitte ik ook op het magistrale Werk van de joodse
historicus J. Presser [2], ”Ondergang, de vervolging en
verdelging van het Nederlandse Jodendom, 1940-1945”
[3]
Iedereen aan te bevelen, maar zoals in de aard der
Zaak huiveringwekkend
Een Aftelsom van vernietiging
In dit boek vond ik een aangrijpend gedicht, over iemand,
die de verschrikkingen van WO II had overleefd, maar zijn
jonge vrouw niet
Het bleek een gedicht van J Presser zelf [onder pseudoniem J. van Wageningen, uit zijn dichtbundel
”Orpheus en Ahasverus” [4]
en ik wil u dit Gedicht niet ontzeggen, lezers
Zie dit voor mij onvergetelijke Gedicht
Daaronder het Notenapparaat
En laten wij, aan de hand hiervan, nooit vergeten,
Naar aanleiding van de oproep om foto’s en documenten van Februaristakers heeft het Stadsarchief veel reacties ontvangen. Zo kwam er in april een schenking binnen met stukken van en over stakingsleider Willem Kraan (1909-1942). Kraan was stratenmaker bij de dienst Publieke werken. Dit dossier bevat onder andere foto’s van Willem Kraan, een ontroerende brief aan zijn gezin die hij op 30 november in gevangenschap heeft geschreven en het bericht van zijn executie.
De ouders van Willem Kraan woonden bij de Nieuwmarkt, vlak bij de Jodenbuurt. Op zondag 23 februari was Willem Kraan daar juist op bezoek toen de Duitsers met grof geweld joden begonnen op te pakken. Huilend vertelde hij zijn vriend Piet Nak later die dag wat hij gezien had. Samen beraamden zij toen het plan voor een proteststaking. De twee fietsten de hele stad door om collega’s op de been te krijgen. Ze wilden eerst de tram, de Stadsreiniging of zelfs de hele dienst Publieke Werken plat krijgen. Dan zou de rest van Amsterdam vanzelf volgen. Ze overlegden ook met de Communistische Partij. Willem Kraan en Piet Nak waren zelf allebei lid van de partij, die door de Duitsers verboden was. Ook na de staking bleef Kraan actief in het verzet. Op zestien november 1941 werd hij gearresteerd. Een jaar later werd hij samen met 32 anderen op het vliegveld Soesterberg geëxecuteerd.
Brief uit de gevangenis van Willem Kaan, 30 november 1941.
Bericht van executie, 9 december 1942.
AFSCHEIDSBRIEF VAN WILLEM KRAAN VOOR ZIJN EXECUTIE DOORDE DUITSERS.GESCHREVEN OP 19 NOVEMBER 1942, DAG VAN ZIJN EXECUTIE/WILLEM KRAAN WAS EEN VAN DE INITIATIEFNEMERS VAN DEFEBRUARISTAKING/HIJ LIET ZIJN VROUW [BETS] EN DOCHTERTJE TRIENI] ACHTER/NAZI BRIEF https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/nieuws/willem-kraan/
PROTESTEERT TEGEN DE AFSCHUWELIJKEJODENVERVOLGINGEN ! ! !
De Nazi’s hebben Zaterdag en Zondag, en Maandag is dit voortgezet, als beesten in de wijken met veel Joodse bevolking huisgehouden. Honderden Grüne Feldpolizei kwamen zwaar bewapend plotseling de oude binnenstad en andere wijken binnenvallen. Razend, tierend, ranselend en schietend stortten zij zich met hun bewapende overmacht op de weerloze mannen, vrouwen en kinderen. Honderden jonge Joden werden met ruw geweld en volkomen willekeurig van de straat in arrestantenwagens gesmakt en weggevoerd naar een onbekend verschrikkingsoord.
D A T I S D E N A Z I – W R A A K
Voor de kloeke zelfverdediging, die de W-A. pogromhelden 2 weken geleden deed afdruipen en waarbij de W.A.-bandiet Koot als terrorist het leven liet. Dat is het ploertige antwoord op de massa-verontwaardiging en de massa-protest-demonstratie van het Amsterdamse volk tegen de Joden-pogrom. Dat is vooral het gevolg van de groot-kapitalistische “bemiddeling” van Asscher, Saarlouis en Cohen, die kruiperig de schuld der Joden aanvaardden en verdere krachtige verdedidingsmaatregelen en strijd de kop poogden in te drukken door het voor te stellen, dat nu weer “rust” zou intreden. Deze groot-kapitalisten zijn bang voor het opleggen van een zoengeld en hun duiten zijn hun liever dan het Joodse werkende volk!
De, ook door de Duitse soldaten, gehate S.S. en Grüne Feldpolizei verrichten dit smerige werk met ware wellust. Hier was het uitschot en het scrapuul van het Duitse volk aan het werk. De laffe W.A. slungels het uitschot van ons volk, die nu ontbraken, moeten van dit gespuis leren, hoe de terreur tegen het werkende volk moet worden toegepast.
Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk ! ! !
Zij zijn een inzet voor een verder te verscherpen onderdrukking en terreur ! ! ! Zij moeten de weg effenen voor de machtsgreep van de door elke Nederlander gehate Mussert ! ! !
WERKEND VOLK VAN AMSTERDAM, KUNT GIJ DIT DULDEN ??
N e e n , d u i z e n d m a a l N E E N ! ! !
HEBT GIJ DE MACHT EN DE KRACHT DEZE AFSCHUWELIJKE TERREUR VERDER TE VERHINDEREN ??
J a , d a t h e b t g i j ! ! !
De Amsterdamse metaalbewerkers hebben getoond hoe het moet. Zij staakten eensgezind tegen hun gedwongen uitzending naar Duitsland. En de dwang van de Duitse militaire macht moest het tegen dit verzet afleggen! In één dag behaalden de metaalarbeiders de overwinning!! LAAT U DUS DOOR DE PLOMPE DUITSE SOLDATENLAARS NIET INTIMIDEREN !!
ORGANISEERT IN ALLE BEDRIJVEN DE PROTEST-STAKING ! ! ! VECHT EENSGEZIND TEGEN DEZE TERREUR ! ! ! EIST DE ONMIDDELLIJKE VRIJLATING VAN DE GEARRESTEERDE JODEN ! ! ! EIST DE ONTBINDING VAN DE W.A-TERREURGROEPEN ! ! ! ORGANISEERT IN DE BEDRIJVEN EN IN DE WIJKEN DE ZELFVERDEDIGING ! ! ! WEEST SOLIDAIR MET HET ZWAAR GETROFFEN JOODSE DEEL VAN HET WERKENDE VOLK ! ! ! ONTTREKT DE JOODSE KINDEREN AAN HET NAZI-GEWELD, NEEMT ZE IN UW GEZINNEN OP ! ! ! !B E S E F T D E E N O R M E K R A C H T V A N U W E E N S G E Z I N D E D A A D ! ! ! ! ! Deze is vele malen groter dan de Duitse militaire bezetting! Gij hebt in Uw verzet ongetwijfeld een groot deel van de Duitse arbeiders-soldaten met u ! ! ! !STAAKT !!! STAAKT !!! STAAKT !!! Legt het gehele Amsterdamse bedrijfsleven één dag plat, de werven, de fabrieken, de ateliers, de kantoren en banken, gemeente-bedrijven en werkverschaffingen ! !Dan zal de Duitse bezetting moeten inbinden! Dan hebt gij een slag toegebracht aan het monsterachtig plan, Mussert aan de macht te helpen! Dan verhindert ge een verdere leegplundering van ons land!! Dan krijgt ge de kans Woudenberg uit het N.V.V. te jagen ! ! !
STELT OOK OVERAL UW EISEN VOOR VERHOGING VAN LOON EN STEUN ! !W E E S T E E N S G E Z I N D ! ! W E E S T M O E D I G ! ! !STRIJDT FIER VOOR DE VRIJMAKING VAN ONS LAND ! ! ! !
KAMERADEN, Geeft dit manifest na gelezen te hebben verder door! Plakt het op waar gij kunt doch d o e h e t v o o r z i c h t i g !
82 JAAR HERDENKING FEBRUARISTAKING/HERDENKING STAKING TOEN/STRIJD NU!
LEZERS!
Ik heb het hier over de door de toenmalige CPN [CommunistischePartij Nederland] georganiseerde tweedaagse staking tegen de Duitse Nazi Bezetter. [1]
Een moedige staking van Amsterdamse arbeiders tegen de beginnende Jodenvervolging, een staking, die later door anderen werd overgenomen en zich uitbreidde naar andere steden.
De staking duurde twee dagen [25 en 26 februari] voordat de door de staking verraste Duitsers en hun handlangers met grof geweld ingrepen. Aanleiding dus:
Het begin van de Jodenvervolging.
Razzia’s tegen de Joodse bevolking. [2]Het was het GVB personeel [trampersoneel], dat begon.Gaandeweg breidde de staking zich als een olievlek uit inAmsterdam en ook in de Zaanstreek en andere steden werd gestaakt. [3]
STA STILBIJ DE TEKST VAN HET STAKINGSMANIFESTLEZERS, LAAT HET OP U INWERKEN!
”De Nazi’s hebben Zaterdag en Zondag, en Maandag is dit voortgezet, als beesten in de wijken met veel Joodse bevolking huisgehouden.
Honderden Grüne Feldpolizei kwamen zwaar bewapend plotseling de oude binnenstad en andere wijken binnenvallen. Razend, tierend, ranselend en schietend stortten zij zich met hun bewapende overmacht op de weerloze mannen, vrouwen en kinderen. Honderden jonge Joden werden met ruw geweld en volkomen willekeurig van de straat in arrestantenwagens gesmakt en weggevoerd naar een onbekend verschrikkingsoord. D A T I S D E N A Z I – W R A A K
Voor de kloeke zelfverdediging, die de W-A. pogromhelden 2 weken geleden deed afdruipen en waarbij de W.A.-bandiet Koot als terrorist het leven liet. Dat is het ploertige antwoord op de massa-verontwaardiging en de massa-protest-demonstratie van het Amsterdamse volk tegen de Joden-pogrom. Dat is vooral het gevolg van de groot-kapitalistische “bemiddeling” van Asscher, Saarlouis en Cohen, die kruiperig de schuld der Joden aanvaardden en verdere krachtige verdedidingsmaatregelen en strijd de kop poogden in te drukken door het voor te stellen, dat nu weer “rust” zou intreden. Deze groot-kapitalisten zijn bang voor het opleggen van een zoengeld en hun duiten zijn hun liever dan het Joodse werkende volk! De, ook door de Duitse soldaten, gehate S.S. en Grüne Feldpolizei verrichten dit smerige werk met ware wellust. Hier was het uitschot en het scrapuul van het Duitse volk aan het werk. De laffe W.A. slungels het uitschot van ons volk, die nu ontbraken, moeten van dit gespuis leren, hoe de terreur tegen het werkende volk moet worden toegepast. Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk ! ! ! Zij zijn een inzet voor een verder te verscherpen onderdrukking en terreur ! ! ! Zij moeten de weg effenen voor de machtsgreep van de door elke Nederlander gehate Mussert ! ! ! WERKEND VOLK VAN AMSTERDAM, KUNT GIJ DIT DULDEN ??
N e e n , d u i z e n d m a a l N E E N ! ! ! HEBT GIJ DE MACHT EN DE KRACHT DEZE AFSCHUWELIJKE TERREUR VERDER TE VERHINDEREN ??
J a , d a t h e b t g i j ! ! !
De Amsterdamse metaalbewerkers hebben getoond hoe het moet. Zij staakten eensgezind tegen hun gedwongen uitzending naar Duitsland. En de dwang van de Duitse militaire macht moest het tegen dit verzet afleggen! In één dag behaalden de metaalarbeiders de overwinning!! LAAT U DUS DOOR DE PLOMPE DUITSE SOLDATENLAARS NIET INTIMIDEREN !!”
ZIE NOOT 4
ACHTERGROND/HET BEGIN
Vanaf de Duitse nazi bezetting van Nederland werden langzaam, maar zeker steeds meer anti Joodse maatregelen ingevoerd [5], waarbij de nazi’s in hun terreur tegen de Joden werden geholpen door de WA, de paramilitaire knokploeg van de pro Duitse NSB. [6]
Deze WA terroriseerde en intimideerde Joden, sloeg ze in elkaar en intimideerde weigerachtige niet Joodse winkeliers, het door de bezetter verplichte bord ´´Voor Joden verboden´´op te hangen. (7)
Maar de Joden en niet Joodse solidaire mensen, vooral communisten en hun organisaties (stevig in het verzet geworteld)kwamen in het geweer en richtten zelfverdedigingsgroepen op, die de strijd met deze gangsters aangingen. [8]Dat escaleerde vanwege de toenemende WA provocaties(vaak geholpen door Duitse militairen), waarbij een WA man, Koot, om het leven kwam. (9)
Deze dood werd door de Duitse bezetter aangegrepen om de anti Joodse maatregelen te intensiveren.
De Joodse buurt in Amsterdam werd op 12 februari 1941 hermetisch van de buitenwereld afgesloten [10] (een dag na de confrontatie tussen WA gangsters en de Joodse en door hen gesteunde communistische verdedigingsploegen, waarbij Koot om het leven kwam) en onder druk van de bezetter werd de Joodse Raad opgericht, die in feite het vuile werk van de bezetter moest opknappen. (11)
Bij een Duitse inval in een door Duits-Joodse vluchtelingen gedreven ijssalon Koco, waarbij behoorlijk werd gevochten, werden de eigenaren en enkele verdedigers van de ijssalon gearresteerd. [12]
Dit was voor de bezetter aanleiding, helemaal los te gaan.
De mensenjacht begon.
Op 22 en 23 februari werden de eerste twee grote razzia´s onder
de Joodse bevolking gehouden, waarbij 427 Joodse mannen werden opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. [13]
FEBRUARISTAKINGSTAAKT! STAAKT! STAAKT!
En toen was de maat vol!
De door de bezetter illegaal verklaarde CPN [Communistische Partij Nederland] besloot in actie te komen en de staking, die toch al gepland was [maar niet doorgegaan op 18 februari] nu massaal op te zetten, om zo te protesteren tegen de Jodenvervolgingen. Het landelijke partijbestuur en het bestuur van het District Amsterdam besloten vervolgens over te gaan tot een staking op 25 en 26 februari 1941.
‘
Ter voorbereiding op de staking organiseerde de ondergrondse CPN op 24 februari een korte openluchtvergadering van ongeveer 400 Amsterdamse leidinggevende verzetsfunctionarissen op de Noordermarkt in de Jordaan.
Stratenmaker Willem Kraan verkondigde hier het besluit tot staken, wat werd ondersteund door mede initiatiefnemers tot destaking, de verzetsmannen Piet Nak en Dirk van Nimwegen .[14]
Massale steun kreeg deze staking, die begon met het Openbaar Vervoer en de Gemeentereiniging en oversloeg naar andere sectoren. [15]
Ze hebben het twee volle dagen opgenomen tegen de bezetter.Toen werd de staking met geweld neergeslagen, vooral CPN’ers[die een groot aandeel in de staking hadden] vervolgd, gearresteerden een aantal geexecuteerd. [17]
Ze streden tegen antisemitisme, racisme en de uitsluitingvan mensen op grond van hun afkomst.
HULDE!
TOEN EN NU
Hulde dus aan de dapperen, die zich niet neerlegden bij rassenwaan, vervolging en tirannie.
Maar waarom MEER dan herdenken?
Moeilijk te beantwoorden is die Vraag niet.
Omdat het fascisme weer hard om zich heen grijpt, in Europa
[met hier een verwijzing naar Italie [18], maar en daar gaat het hier meer om, ook in Nederland.
De bedreiging is niet dagelijks te zien, maar is er wel degelijk!
Ik hoef maar te wijzen op het grote aantal fascistenzetels in
de Tweede Kamer [PVV, JA 21, Forum voor Democratie [19]
En voor wie niet gelooft, dat PVV en Forum voor Democratie fascistische
partijen zijn, leze noot 20!
[Over JA 21 kom ik nog te schrijven]
Ik hoef maar te wijzen op de haatpropaganda van genoemde
partijen [waarbij de PVV de kroon spant] [21], zonder veel
weerwerk uit de Tweede Kamer en zeker niet van de voorzitter [22],
de aanvallen op Moskeeen met termen als ”Adolf Hitler leeft nog” [23],
vluchtelingen, die ”testosteronbommen” worden genoemd en met dieren worden vergeleken [24], weer
door diezelfde PVV, die gewoon in het Nederlandse Parlement zit.
Is het dan verbazingwekkend, dat met al die kwaadaardige opstokerij,
noodopvangen met vluchtelingen worden aangevallen door
allerlei Geteisem, dat zich gesterkt voelt door politieke
opstokerij? [25]
IN ACTIE EN HERDENKING
Daarom moeten we niet alleen herdenking, maar de strijdbijl
tegen fascisten en hun fellow travellers opnemen, in woord en daad.
Want als we dat niet doen, neemt de dreiging toe en kunnen
Brandstichting bij een moskee in aanbouw in Gouda, shockerende en grievende dreigbrieven in de brievenbus bij een flink aantal islamitische gebedshuizen verspreid over het hele land en onvervalste doodsbedreigingen aan het adres van de bezoekers van moskee Omar Ibn Al Khattab in Almere. Begin april tekent zich een nieuwe piek van gewelddadige anti-islam voorvallen in Nederland af. Roemer van Oordt deed een rondje langs de velden en schetst de achtergronden.
1) Waarom nu? Een ingewikkelde vraag. Vaak zijn pieken in (gewelddadige) discriminatoire voorvallen bij moskeeën terug te leiden naar specifieke gebeurtenissen. In Nederland was het bijvoorbeeld flink raak na de moord op Theo van Gogh in 2004 en als reactie op een reeks internationale aanslagen uit naam van de islam in 2015 en 2016. Maar daar is momenteel geen sprake van. Soms gaat het om zogenaamd Copycat gedrag. Aandacht in de media voor anti-islamacties in Europa of elders lokt een andere daad uit. Ook daarvan nu geen spoor. Het zou kunnen dat er een verband is met aandacht voor de islam in verband met de aanvang van de voor moslims bijzonder betekenisvolle maand Ramadan, maar dat blijft gissen.
2) Waar en wat? Nu verspreid over het hele land. In de praktijk gaat het vaak om doelwitten die herkenbaar zijn als moskee, dus met minaretten en koepels. Ook zijn moskeeën in aanbouw regelmatig de klos, zoals bij de brandstichting op 3 april in Gouda. Gelukkig voorkwam een passerende taxichauffeur die getuige was van het voorval erger door direct de brandweer te bellen. De materiële schade valt in het niet bij de zware aantasting van het gevoel van veiligheid bij bestuur en bezoekers.
De eind maart en begin april breed gedeelde dreigbrief werd onder meer afgeleverd bij moskeeën in Amsterdam. Rotterdam, Culemborg, Deventer, Vaassen, Enschede, Utrecht, IJmuiden, Groningen, Almere, Leeuwarden, Apeldoorn, Steenwijk en Middelburg, Dat zijn gebedshuizen die daar direct, via hun koepelorganisatie of in de loop van de afgelopen week bij navraag door mij mee naar buiten zijn gekomen.
De brief bevatte een luier met daarop de tekst ‘Paascadeau voor de jankerds in onze maatschappij!!’ In de envelop zaten verder zowel een afbeelding van de profeet Mohamed met een hoofddeksel in de vorm van een brandende bom vergezeld van het opschrift ‘Muhammed terrorist’ als versnipperde bladzijden uit de Koran.
Deze vorm van hatecrime herinnert aan de meest recente Nieuwjaarswens in de vorm van een puzzel van de extreemrechtse formatie Pegida die in de brievenbus viel bij een groot aantal moskeeën, waarop een dameshak een Koran doorboort en de tekst ‘NO ISLAM JUST FREEDOM’ valt te lezen.
Opvallend daarbij is dat door Pegida en andere extreemrechtse splinters nooit verwezen wordt naar (individuele) moslims maar altijd naar de islam (als religie). Dat is niet zomaar. Hoe schokkend, kwetsend en beledigend ook, als er niets gezegd wordt over de aanhangers van de islam (moslims), maar alleen over de islam zelf is dat volgens het Openbaar Ministerie (OM) geen groepsbelediging of discriminatie en dus niet strafbaar.
Dat geldt dus nadrukkelijk niet voor de anonieme dreigbrief die moskee Omar Ibn Al Khattab ontving. Zoals bestuurslid Fariz Akkouh mij telefonisch liet weten: ‘daar zit geen woord Chinees bij’.
3) Daders? Dit keer anoniem, dus niet opgeëist door georganiseerde verbanden. De dreigbrieven werden gelet op de poststempels verstuurd vanuit een tweetal grote steden. De opgepakte brandstichter in Rotterdam is volgens de politie ‘een verwarde man’. Het moskeebestuur gelooft daar geen snars van, net zomin als de bonte reeks bestuurders en vertegenwoordigers van islamitische (koepel)organisaties die ik er naar vroeg. Steevast is hun antwoord iets in de trend van: ‘als een moslim betrokken is bij een gewelddadig voorval is het een terrorist, niet-moslims zijn op een of andere manier altijd verward’.
Extreemrechts Anders dan nu, wordt de afgelopen jaren veel van de hatecrime tegen moskeeën uitgevoerd of opgeëist door de kleine harde kernen van Pegida Nederland en andere radicaal- en extreemrechtse formaties in Nederland, waaronder Rechts in Verzet en Identitair Verzet. Zij kiezen bewust en gericht voor maximale media-exposure. Tekenend is verder dat doelen die worden uitgekozen meestal al onder het kritische vergrootglas van politiek en samenleving liggen. Er wordt daarbij handig ingespeeld op de sterk gepolitiseerde en versimplificeerde discussie over zaken als salafisme, opruiend prekende imams, buitenlandse financiering van moskeeën en ‘de lange arm van Ankara’. Hiermee proberen ze de aandacht af te leiden van hun ideologische drijfveren en achtergronden, die inmiddels vooral sterk islamofoob en xenofoob zijn, maar hun oorsprong meer dan eens vinden in het antisemitisme. Vaak refereren ze aan het breder levende idee over de onmacht en het gebrek aan daadkracht bij de politiek. ‘De tijd van toekijken is afgelopen en hopen op doortastende daden van onze politici is voorbij….Wij stappen in waar de overheid faalt’, of ‘Dit is nog maar het begin, we beginnen klein, wij trappen af, u hoort nog vaker van ons en wij gaan hier een verzetsvoorbeeld voor Nederland neerzetten’, zijn veelgebruikte teksten bij hun acties tegen (de bouw van) moskeeën.. Ook wanneer er openlijk gedreigd wordt met dit soort heftigere en meeromvattende herhaling van de acties, blijft het OM bij het standpunt dat er geen sprake is van strafbare feiten. De doelen die deze extreemrechtse organisaties nastreven staan haaks op onze grondwet en beperken de rechten van bijna een miljoen Nederlanders, waaronder geloofsvrijheid en het recht om instituties op te zetten om het geloof te belijden. Ondanks hun geringe actieve aanhang, dragen ze met deze strategie wel fors bij aan het voeden van anti-islam en xenofoob sentiment in de Nederlandse samenleving.
4) Melden en de publiciteit zoeken of juist niet? Wat is er zichtbaar? Bij afwegingen om hatecrime al dan niet te melden of aan te geven spelen bij nogal wat plaatselijke moskeebestuurders angst voor represailles, groeiende gevoelens van onveiligheid onder de bezoekers, slechte ervaringen met de politie of andere betrokken instanties en het idee dat er toch niets mee gebeurt of dat het inmiddels ‘gewoon’ wordt gevonden een belangrijke rol. Wat we te horen en te zien krijgen is dus zonder twijfel slechts een beperkt deel van het verhaal. Dat maar een zeer beperkt deel van de aangiftes door het OM in behandeling werd genomen, helpt daarbij ook niet. Maar het moet gezegd dat bij een ander deel van de bestuurders de meldings- en aangiftebereidheid – al dan niet ingegeven door een uniforme beleidslijn van koepelorganisaties of door materiële afwegingen (waaronder verzekeringsclaims) – aanzienlijk hoger ligt.
Afhankelijk van eerdere ervaringen zoeken moskeeën (pro)actief naar aandacht van de media. Op de onderliggende vraag om dat wel of niet te doen is moeilijk eenduidig antwoord te geven. Aan de ene kant kan je beweren dat media-aandacht precies is wat de daders willen en dat je zeker de kleine, harde kern van georganiseerd extreemrechts daarmee in de kaart speelt. Anderzijds is aandacht voor het onderwerp nodig om het blijvend en met prioriteit op de politieke agenda te krijgen. Soms wordt in overleg met de politie in verband met het onderzoek besloten om af te zien van media-aandacht of om daar juist gebruik van te maken.
En ook nu blijken de meningen daarover verdeeld. Sommige bestuurders die ik de afgelopen dagen sprak zijn voor. Bijvoorbeeld Fariz Akkouh van moskee Omar Ibn Alkhattab:
De kans op herhaling is dan volgens mij kleiner. Ze hebben het nieuws gehaald met hun actie en zullen geen aanleiding hebben om het nog een keer te doen. Als er niets over naar buiten komt is hun doel niet bereikt en slaan ze mogelijk op nieuw toe.
In dezelfde stad deed Hassan Fadili, voorzitter van moskee Abou Baker Assadik, het niet:
We hebben dit keer besloten de media er niet bij te halen. Je geeft de daders dan toch de aandacht die ze niet verdienen. En voorbeeld doet volgen. Aangifte doen bij de politie van de ontvangen dreigbrief vonden we genoeg. En natuurlijk nemen we al tijden lang onze eigen veiligheidsmaatregelen. Het was wel vervelend dat het via andere kanalen toch nog voordat wij zelf onze bezoekers over het voorval hadden kunnen informeren bij de media belandde.
Dit zijn overigens mannen die weten waar ze het over hebben. Ze waren naast ontvangers van doorlopende hatemails – die ze naar eigen zeggen al lang van zich af laten glijden – eerder respectievelijk onder meer doelwit van bezoekjes van Geert Wilders en demonstraties en acties van Rechts in Verzet.
Naast het landelijke Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) treden ook diverse (Neder) Turkse en Marokkaanse islamitische koepelorganisaties naar aanleiding van deze nieuwe piek aan voorvallen actief naar buiten. De net aangetreden woordvoerder Ömer Karaca van Milli Görüş Noord-Nederland lichtte mij zondag tijdens een training die ik gaf aan het nieuwe, en zo bleek op alle fronten door vrouwen gedomineerde, niet-gescheiden om de vergadertafel gepositioneerde federatiebestuur het beleid toe.
Vanaf nu is de regel om bij vermoeden van hatecrime tegen onze instituties altijd aangifte te doen bij te politie en ook publiek te gaan. We zorgen er voor dat alles gedeeld wordt met de politie en met gremia die bovenop dit soort zaken zitten, zoals Republiek Allochtonië. We adviseren ook alle andere religieuze organisaties met klem om aangifte te doen bij vernieling en bedreiging, ongeacht de grootte van de materiële en immateriële schade.
Bij de aan de koepel verbonden Westermoskee in Amsterdam ging op 15 december 2020 een steen door een ruit. Aanvankelijk dacht het moskeebestuur dat het om vandalisme ging, maar nadat camerabeelden uitwezen dat de vermoedelijke dader een nazigroet uitbracht, gaat men er vanuit dat de vernieling in hun woorden ‘een haatdragend en islamofoob karakter heeft’. Een persbericht volgde, waarin werd aangegeven dat het een maand eerder al raak was in Utrecht en Zaandam.
Regionale koepels, zoals de Raad van Marokkaanse Moskeeën Noord-Holland, kwamen ook naar buiten met een persbericht. Daarin worden de autoriteiten op milde toon aangezet om nog meer actie te ondernemen. De secretaris van de koepel, Mohamed El Fakiri van moskee Al Mohsinien uit Langedijk is wel wat gewend. Hij heeft inmiddels maar liefst 22 camera’s aangeschaft om de zaak onder controle te houden. Dat heeft gewerkt, merkt hij:
We hebben geen last meer. Vroeger was het steeds raak. Stenen door ruiten, poging tot brandstichting, bekladding. Het ging vooral om extreemrechtse jongens bij ons uit de buurt. Die hebben we jaren geleden samen met de politie een keer uitgenodigd om te praten. Ook dat heeft wel geholpen denk ik.
Een van de bij de Noord-Hollandse Raad aangesloten moskeeën ontving onlangs de envelop met luier en hatepost. De altijd goedlachse voorzitter Lahcen Farah van de duidelijk als zodanig te herkennen moskee El Oumma in Amsterdam somt de reeks haat- en dreigbrieven en mails van het afgelopen jaar nog even rustig op. ‘We doen altijd aangifte, maar horen of zien er helaas weinig van terug’.
5) Impact en maatregelen Niet alleen in Rotterdam, maar ook in Almere zit de schrik er flink in. Bestuurder Fariz Akkouh van moskee Omar Ibn Al Khattab lichtte te bezoekers zelf in:
Ze zijn natuurlijk heel erg geschrokken van de inhoud van de brief, maar vragen zich vooral ook af wat er mogelijk verder gaat gebeuren. Het zijn nogal heftige dreigementen. Het is voor ons daarom ook moeilijk te vatten dat de politie na de aangifte niet regelmatig patrouilleert bij onze moskee. Gewoon bijvoorbeeld tijdens het vrijdaggebed even laten zien dat er op onze veiligheid gelet wordt, dat ze het serieus nemen. We hebben de woordvoerder van de burgemeester gesproken. Die vindt het ook allemaal heel erg, maar verder horen we niets meer.
Stadsgenoot Hassan Fadili van moskee Abou Bakr Assadik valt hem bij:
We verwachten meer van de lokale autoriteiten. Van de burgemeester en van zijn ambtelijk apparaat. Ze moeten de juiste ondersteuning bieden, en onze veiligheid beschermen door meer zichtbaar te zijn in de omgeving van de moskeeën.
Belangrijk probleem blijft dat dit soort acties doorgaans zowel politiek als maatschappelijk worden beoordeeld als incidenten en niet gezien worden als onderdeel van een breder fenomeen dat vraagt om beleid. Naast het ontbreken van strafrechtelijke veroordelingen is er tegen deze trend weinig weerwoord van bijvoorbeeld bestuurders en politici. In de praktijk is slechts mondjesmaat sprake van consequente, unanieme en onvoorwaardelijke veroordelingen van discriminatoire, beledigende, intolerante en gewelddadige handelingen en uitingen tegen moslims of islamitische instituties.
De politieke ambities op dat vlak zijn niet alleen beperkt, maar ook nog eens voorwaardelijk. Ze worden doorgaans in één adem genoemd met de aanpak van – al dan niet veronderstelde – problemen binnen ‘de moslimgemeenschap’. Teken aan de want: sinds 9/11 is er in Den Haag honderden keren gesproken over moskeeën, waarbij het bijna altijd ging over de moskee als potentiële bron van dreiging en radicalisering en zelden of nooit over de moskee als doelwit van geweld. In de optiek van veel slachtoffers en hun vertegenwoordigers gaat het weldegelijk om een georganiseerde, vaak door extreemrechts geclaimde trend, waarvan de impact op de gemeenschap groot is.
Muhsin Köktas, voorzitter van het CMO, overlegde mij gisteren een lijst van incidenten die de afgelopen 2 jaar werden gemeld door de ruim 150 moskeeën die aangesloten zijn bij de Islamitische Stichting Nederland (ISN). Dat zijn er nogal wat.
We drukken alle moskeeën op het hart niet alleen bij ons te melden maar vooral ook aangifte te doen. Maar dat gaat niet altijd naar wens. Politie, justitie en politiek moeten actiever worden. Deze trend vraagt om meer bescherming, aangiftes moeten prioriteit krijgen en daders moeten gevonden, vervolgd en bestraft worden
Saïd Bouharrou van de Landelijke Raad van Marokkaanse Moskeeën vindt het eng dat je niet weet of het één mafketel is of een gecoördineerde actie. Net als Köktas pleit hij voor de aanstelling van een coördinator die moslimgerelateerde haatincidenten onderzoekt. Ook wil hij dat er voorrang wordt gegeven aan aanvallen en bedreigingen op moskeeën die gebaseerd zijn op moslimhaat en stelt hij zwaardere straffen voor, om het signaal af te geven dat het niet wordt getolereerd. Bouharrou acht het gezamenlijk met de overheid opgestelde veiligheidsprotocol voor moskeeën (Handreiking Veilige Moskee; RvO) ontoereikend. ‘We moeten niet wachten tot er doden vallen’, zegt hij bij de NOS
Per app laat Saïd Bouharrou mij weten:
Als samenleving zien we veiligheid als een grondrecht maar gaan eraan voorbij dat dit niet in de grondwet is verankerd. Misschien wordt het tijd om veiligheid wel expliciet te verankeren in de grondwet zodat een burger of gemeenschap zo nodig daarop een beroep kan doen richting de overheid. Het kabinet doet te weinig als het gaat om het waarborgen van de veiligheid van Nederlandse moslims en hun moskeeën. We hebben verschillende voorstellen aangedragen. Maar de overheid is aan zet. En hard gaat het niet helaas.
6) Hoe verder? Veel steunbetuigingen uit joodse hoek De bestuurders die ik de afgelopen week sprak zijn alles behalve jankerds, klagers of mensen die in een slachtofferrol kruipen. Maar teleurstelling en onbegrip over het uitblijven van concrete actie druipt er wel van af. In eerder onderzoek concludeerde Ineke van der Valk al dat veel moskeeën weliswaar melding doen bij de politie, maar over het algemeen teleurgesteld zijn over de bagatelliserende en depolitiserende reactie van politie en overheden.
Gelukkig is het niet allemaal kommer en kwel. Naast nare berichten op Facebook ontving de moskee in aanbouw Assalam (Vrede) in Gouda donaties en steunbetuigingen van alle kanten. De Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam stak een hart onder riem van alle getroffen moskeeën en hun bezoekers met een mooie en krachtige steunbetuiging. Ook het Centraal Joods Overleg (CJO) spreekt in een brief aan CMO-voorzitter Muhsin Köktas nadrukkelijk afschuw uit over de bedreiging van islamitische instellingen. Er gaat vanuit de joodse gemeenschap een petitie ter ondertekening rond onder de titel ‘Geen ruimte voor islamofobie’. Daarin worden maatschappelijke organisaties, de politiek, actiegroepen, en individuen opgeroepen om zich uit te spreken tegen moslimhaat en de bedreigingen en geweld tegen de islamitische gemeenschap in Nederland af te keuren. Ook het Veiligheidspact tegen Discriminatie, kwam met een verklaring die bestuurders en politici oproept de vrijheden, rechten en veiligheid van moslims en hun instituties actief te beschermen. Het Pact bezoekt binnenkort een van de getroffen moskeeën in Amsterdam.
Die inlevende reacties zijn mooi. Maar de aanpak van dit maatschappelijke probleem vraag om veel meer en dat wordt door slechts enkele politici structureel geagendeerd.
Mohamed Atrar van de koepel Moskee Alert in Amsterdam is zoals altijd klip en klaar:
We vragen niet veel, niet om een uitzonderingspositie, we vragen om gelijke behandeling. En dus om meer aandacht en vooral actie van lokale en nationale overheden als het gaat om al die narigheid tegen moskeeën. En dan is er nog heel veel wat niet naar buiten komt. Maar wat we vooral ook willen is om een keer te horen dat de islam, moslims en hun organisaties, hun moskeeën horen bij dit land en er onderdeel van zijn….
Deze maand verschijnt van de hand van Ineke van de Valk, Ewoud Butter en mijzelf de 4e Monitor Moslimdiscriminatie. Speciale aandacht is er voor discriminatie van moslims op de arbeidsmarkt, maar er wordt zoals altijd ook uitgebreid ingegaan op hatecrime tegen moskeeën en op radicaal- en extreemrechts in Nederland.
Sinds 2010 houd ik op Republiek Allochtonië een lijst bij met haatincidenten gericht tegen moskeeën. In dit artikel geef ik een update van deze lijst naar aanleiding van de recente brandstichting afgelopen week in Gouda en de dreigbrieven die moskeeën met pasen in Alkmaar, Culemborg, Deventer, Enschede, Almere, Amsterdam en Rotterdam ontvingen.
Korte historische schets
In 1976 werd voor de eerste keer in Nederland een moskee in brand gestoken. Begin jaren ’90 waren er incidenten na het uitbreken van de Eerste Golfoorlog (1990-1991). In 1992 was er sprake van een forse toename. Het Parool publiceerde op 12 november 1993 het artikel ‘Twaalf maanden racisme’, waarin gemeld werd dat de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) van 1 januari 1992 tot juli 1993 337 politiemeldingen had genoteerd van acties die gericht waren tegen Nederlanders met een migratieachtergrond. Hieronder viel ook geweld gericht tegen moskeeën: zo waren moskeeën in Vaassen, Utrecht, Sliedrecht, Huizen en meerdere moskeeën in Rotterdam doelwit geweest van vandalisme en bekladding met racistische leuzen, was er sprake van vernielingen bij moskeeën in Nijkerk, Arnhem en IJmuiden, van brandstichting in een toekomstige moskee in Nijmegen en van een bommelding bij een moskee in Maastricht.
Aan het begin van deze eeuw was er tot twee keer toe een forse toename van het aantal haatincidenten gericht tegen moslims en moskeeën: na de aanslagen van 11 september 2001 en na de moord op Theo van Gogh (2004). In het najaar van 2001 waren moskeeën volgens onderzoekster Ineke van der Valk vijftig keer doelwit geweest van verschillende vormen van geweld. Na de moord op Theo van Gogh op 2 november 2004 was er opnieuw sprake van een enorme toename van geweld gericht tegen enkele kerken, maar vooral tegen islamitische scholen en moskeeën. Alleen al tussen 2 november 2004 (de dag dat Van Gogh vermoord werd) en 30 november 2004 registreerde de Monitor Racisme en Extreemrechts 174 incidenten waarbij in 106 gevallen sprake was van islamofoob geweld dat in 47 gevallen gericht was tegen een moskee.
Update van de lijst met haatincidenten gericht tegen moskeeen
Deze lijst publiceer ik, sinds maart 2010. De lijst is samengesteld op grond van vooral mediaberichten en eerdere blogs op Republiek Allochtonië, Frontaal Naakt (t/m 2009) en de database van Rechtspraak.nl.
Vooral sinds 2015 krijg ik zo nu en dan ook rechtstreeks meldingen van onderzoekers (Ineke van der Valk), individuen, moskeeen of moskeekoepels. Iedere lezer wordt van harte uitgenodigd te aanvullingen of correcties te mailen.
Op de lijst plaats ik anti-islam incidenten met een duidelijk gewelddadig karakter (brandstichting, molotovcocktails, berdreiging e.d.) en incidenten die bedoeld zijn om de bezoekers van een moskee te belemmeren in het recht dat ze hebben om gebruik te maken van hun godsdienstvrijheid. Incidenten die duidelijk gerelateerd zijn aan conflicten tussen Turkse politieke/religieuze stromingen of Turks-Koerdische conflicten beschouw ik niet als anti-islam maar (meestal) anti Turkse regering. Inhoudelijke kritiek op de islam mag en komt niet in aanmerking voor deze lijst. Het plaatsen van varkenskoppen of het bekladden of besmeuren van een moskee beschouw ik echter niet als een serieuze bedoelde vorm van islamkritiek of een poging daartoe en komt wel op de lijst.
Wat betreft demonstraties van extreemrechtse organisaties: met de nationale ombudsman Reinier van Zutphen (zie de Volkskrant) vind ik dat iedere groep het recht heeft om te demonstreren. En net als Berend Roorda van de Rijksuniversiteit Groningen vind ik dat ook‘ shockeren onder het recht op demonstreren valt. (in de Volkskrant). Hoewel de demonstraties van extreemrechtse organisaties geregeld binnen de kaders van de wet vallen, neem ik ze meestal toch op. Reden hiervoor is dat de doelen die deze extreemrechtse organisaties nastreven haaks staan op de grondwet zoals de beperking van rechten, waaronder de geloofsvrijheid, van een deel van de bevolking. Pegida is helder over haar doel:
Pegida is niet de enige extreemrechtse organisatie die, in de woorden van de NCTV, ‘intimiderende protestacties’ organiseert bij moskeeen. Ook andere extreemrechtse organisaties als Voorpost, Identitair Verzet en Rechts in Verzet lieten de afgelopen jaren van zich horen. Met deze acties maken deze organisaties gebruik van een politiek klimaat waarin het niet meer uitzonderlijk is geworden om ervoor te pleiten elementaire grondrechten aan een specifieke groep Nederlanders (moslims) te ontzeggen. Ze proberen op deze manier ook sahlonfähig te worden.
Topje van de ijsberg
De lijst hieronder is bij lange na niet compleet. Heel veel incidenten halen namelijk nooit de media. Daarnaast hebben verschillende moskeeën het beleid, soms in overleg met de politie, om met dergelijke incidenten niet naar buiten te treden. De gedachte hierachter is dat de daders met media-aandacht krijgen wat ze zoeken. Ook bestaat de angst dat het tot kopieergedrag en dus tot meer bedreigingen of geweld leidt. En verder spelen angst voor onrust bij de achterban, gebrek aan vertrouwen in instanties zoals de politie en het OM en gewenning een rol. In eerder onderzoek concludeerde Ineke van der Valk al dat veel moskeeën weliswaar melding doen bij de politie, maar over het algemeen teleurgesteld zijn over de bagatelliserende en depolitiserende reactie van politie en overheden.
Lijst met incidenten
2001
In het najaar van 2001 waren moskeeën volgens onderzoekster Ineke van der Valk vijftig keer doelwit van verschillende vormen van geweld (Van der Valk (2012), Islamofobie en Discriminatie. Amsterdam: Pallas)
22 oktober 2016: graffiti op de muur van moskee in Dongen
1 november 2016: Moskeeen in Alblasserdam (HDV Yunus Emre Camii), Almelo (HDV Yunus Emre Camii), Doesburg (HDV Anadolu Camii), Maassluis (HDV Yeni Camii), Groningen (HDV Eyüp Sultan Camii) en Ijmuiden (HDV Kuba Camii) hebben een brief met anti islamitische/moslim en anti Erdogan uitspraken ontvangen (meldingen moskeeen bij iSN)
8 april 2019: Moskee mikpunt van racistische aanval; De daders, een vader en zijn zoon, zouden een racistisch motief hebben gehad voor hun aanval. Bron: AD/Groene Hart via Nexis
26 juni 2019: Vlak na aanslag in Utrecht belt Cornelis H. met Ulu-moskee: ‘Zat die Turk bij jullie? Jullie zullen branden’ (artikel in AD over veroordeling man die Ulu moskee in Utrecht bedreigde)
De Partij voor de Vrijheid (PVV) is een populistische partij, met zowel conservatieve, ‘rechtse’ als ‘linkse’ standpunten. De PVV is op 22 februari 2006 geregistreerd bij de Kiesraad door Geert Wilders, na zijn vertrek bij de VVD. Hij is sindsdien ook de politiek leider.
De PVV heeft sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 17 zetels in de Tweede Kamer. De partij heeft 5 zetels in de Eerste Kamer en 0 zetels in het Europees Parlement.
De PVV is onderdeel van de oppositie en is dat, met uitzondering van de periode 2010-2012 waarin het het kabinet Rutte I gedoogde, altijd geweest.
”De fractie van Forum voor Democratie (FVD) had sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 acht leden. Na een afsplitsing in mei 2021 zijn dat er vijf. In de periode 2017-2021 had de fractie twee leden.”
Zondag gaat Italië naar de stembus. Grote favoriet voor de eindzege is Giorgia Meloni, leider van de extreemrechtse partij Fratelli d’Italia. Haar politiek cv is gerust ongebruikelijk te noemen. Ze was in haar jeugd actief voor de jongerenafdeling van de neofascistische Movimento Sociale Italiano, in 1946 opgericht door aanhangers van Mussolini
In een video uit 1996, waar ze inmiddels afstand van heeft genomen, zien we een jonge Meloni op de Franse televisie verklaren dat Mussolini een goede politicus was, die altijd in het belang van Italië heeft gehandeld. Dergelijke positieve uitlatingen over Mussolini, waarin hij in verband wordt gebracht met betere tijden, zijn in Italië niet zeldzaam. Historicus Francesco Filippo noemt het een voorbeeld van historische amnesie. Volgens hem zou het accurater zijn Mussolini te beschrijven als ‘de grootste slager uit de geschiedenis van Italië’.
Behoud van cultuur
Nu rijst natuurlijk de vraag waarom een partij als Fratelli d’Italia, die openlijk flirt met het fascisme van Mussolini, het zo ver kan schoppen in een democratisch systeem. Volgens de peilingen is de partij op dit moment goed voor ongeveer een kwart van de stemmen. Bij de vorige verkiezingen, in 2018, bleef Fratelli d’Italia nog op een schamele 4,4 procent steken. Terwijl andere partijen onder premier Mario Draghi een coalitie van nationale eenheid vormden, bleef Meloni’s partij altijd oppositie voeren
In een tijd waarin de crises elkaar opvolgen, biedt haar partij veel Italianen kennelijk een aantrekkelijk alternatief. Tegelijkertijd past de populariteit van Fratelli d’Italia in een bredere Europese trend. Denk bijvoorbeeld aan de recente winst van de Zweden Democraten en de historisch hoge score van Marine Le Pen tijdens de Franse presidentsverkiezingen van dit jaar.
Betekent dit dan een grote ommezwaai voor het Italië dat de afgelopen jaren door voormalig EU-bankier Draghi werd geleid? Volgens specialisten ligt een anti-EU-koers niet voor de hand, niet in het minst omdat Italië grote sommen geld ontvangt uit de Europese coronafondsen. Meloni’s nationalisme lijkt dan ook niet zozeer politiek of economisch van aard – hoewel ze wel voorstander is van lagere belastingen voor bedrijven – maar richt zich vooral op het behoud van de Italiaanse cultuur.
Onder druk
In dat opzicht is Meloni’s discours niet heel anders dan dat van bijvoorbeeld Le Pen. Meloni verdedigt de traditionele Italiaanse familie, waarmee ze zichzelf als vrouw en als moeder identificeert en is tegen de uitbreiding van LHBT-rechten en ‘genderideologie’. Christelijke waarden spelen in haar definitie van de Italiaanse cultuur een centrale rol, zo is zij ook tegen het recht op abortus en euthanasie.
Het is een nostalgisch nationalisme dat verlies van culturele waarden en tradities wil voorkomen. De Italiaanse identiteit staat volgens Meloni en haar partij onder druk door de toestroom van niet-westerse immigranten, moslims, de verregaande invloed van de Europese Unie en de wereldwijde ideologie van het zogenaamde ‘wokisme’.
Die visie op nationale cultuur is vergelijkbaar met die van andere extreemrechtse partijen in Europa, zoals bijvoorbeeld ons eigen Forum voor Democratie. Maar wat mogelijk zorgelijker is, is dat dergelijke ideeën ook steeds meer hun weg vinden naar de verkiezingsprogramma’s van middenpartijen.
Wokisme
Het idee van het Italiaanse volk dat in de verdrukking komt verschilt niet zo veel van het discours van de Franse centrumrechtse partij Les Républicains. In hun laatste verkiezingsprogramma stelden zij onder andere geboortepremies voor, om zo Franse gezinnen te stimuleren meer kinderen te krijgen.
Dit valt rechtstreeks te linken aan de omvolkingstheorie van filosoof Renaud Camus, die stelt dat de Franse bevolking uiteindelijk zal worden verdreven door immigranten, die gemiddeld gezien meer kinderen krijgen dan Fransen zonder migratieachtergrond.
In Nederland sprak VVD-minister Dilan Yesilgöz zich onlangs uit tegen het ‘wokisme’, dat zij bestempelde als een van de grote bedreigingen van de rechtsstaat. Daarnaast wordt op dit moment met belastinggeld een omroep gefinancierd die zich herhaaldelijk openlijk racistisch uitlaat op de nationale televisie.
Deze voorbeelden laten zien dat extreemrechts gedachtengoed allang salonfähig is: cultureel nationalisme manifesteert zich ook in Nederland bij mainstreampartijen, in de media en in de publieke ruimte.
Geen vertrouwen
Het moge duidelijk zijn dat een discours dat er enkel op is gericht warme, nostalgische gevoelens over het eigen volk aan te wakkeren en anderen uit te sluiten, niet opgewassen zal zijn tegen de actuele politieke en economische uitdagingen. Anderzijds, een politiek verhaal dat voorbijgaat aan de emoties en reële zorgen van de bevolking zal nooit het vertrouwen van de meerderheid krijgen.
Dit werd afgelopen dinsdag nog pijnlijk duidelijk uit cijfers die onderzoeksbureau I&O Research publiceerde: zo’n 80 procent van de Nederlanders heeft geen vertrouwen in het kabinet-Rutte IV. Waar rechtspopulisme een verdeling creëert tussen wij en zij op basis van een culturele definitie van het authentieke volk, ontstaat er in de Nederlandse politiek een steeds grotere afstand tussen politiek en burgers.
Dan rest de vraag of er een alternatief bestaat voor bovenstaande politieke ontwikkelingen. Een deel van de oplossing ligt ongetwijfeld in het realiseren van meer direct contact tussen bestuurders en burgers. Als cultuur- en letterkundige zou ik daarnaast willen pleiten voor een alternatief cultureel verhaal.
Niet Meloni’s simplistische en reductionistische interpretatie die de Italiaanse cultuur beperkt tot de landsgrenzen, maar cultuur als het resultaat van eeuwenlang menselijk contact en samenleven, ook (juist!) buiten de huidige landsgrenzen om. Een cultuur die zich isoleert, is gedoemd te mislukken.
EINDE ARTIKEL
Reacties uitgeschakeld voor Noot 18/Februaristaking/Herdenking toen/Verzet nu
”De Duitse bezetter vond in de onrust die rondom de rellen en Koots dood ontstond, voldoende aanleiding om op 22 en 23 februari 1941 grote razzia’s te houden onder de Joodse bevolking in de Jodenbuurt. De razzia’s vonden plaats onder leiding van Obersturmbannführer Friedrich Knolle. Op bevel van Himmler, Seyss-Inquart en Rauter werden 427 Joodse mannen tussen de 20 en 35 jaar gearresteerd en samengebracht op het Jonas Daniël Meijerplein.”
”De opgepakte Joden werden naar Kamp Schoorl bij Alkmaar gebracht en van daaruit naar het concentratiekampMauthausen gedeporteerd. De omstandigheden in het werkkamp Mauthausen waren erbarmelijk en na enige tijd werden er overlijdensberichten naar Amsterdam verstuurd”
”Ter voorbereiding op de staking organiseerde de ondergrondse CPN op 24 februari een korte openluchtvergadering van ongeveer 400 Amsterdamse leidinggevende verzetsfunctionarissen op de Noordermarkt in de Jordaan. Stratenmaker Willem Kraan verkondigde hier het besluit tot staken. De merendeels communistische aanwezigen werden ook tot staken aangespoord door Piet Nak en Dirk van Nimwegen en stemden in met de plannen”
”Op de ochtend van 25 februari 1941 stonden de trams stil in Amsterdam. Tezelfdertijd verspreidden aanhangers van de CPN het manifest ‘Staakt, staakt, staakt!!!’ onder Amsterdamse bedrijven. De staking breidde zich als een olievlek uit over de stad. Rond het middaguur van de 25e was de algemene staking een feit, eerder dan de organisatoren hadden verwacht en anders dan zij hadden voorzien.
”Van Amsterdam sloeg de staking over naar Zaandam, Haarlem, Velsen, Hilversum (waar werknemers van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek het voortouw namen), Bussum, Weesp, Muiden en de stad Utrecht”
Vandaag is het 75 jaar geleden dat er door middel van de Februaristaking actie werd gevoerd tegen de Duitse bezetting, en de opkomende Jodenhaat in het bijzonder. De Februaristaking was een staking op 25 en 26 februari 1941 die begon in Amsterdam en zich uitbreidde naar de Zaanstreek, Haarlem, Velsen, Hilversum en de stad Utrecht en directe omgeving. Het was de eerste grootschalige verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in heel bezet Europa.
In februari 1941 overwoog de Communistische Partij van Nederland (CPN) om actie te voeren tegen een mogelijke Mussert-regering van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Op 17 februari 1941, toen de metaalstaking in Amsterdam-Noord op haar hoogtepunt was (als gevolg van – toen al – mogelijke gedwongen tewerkstelling van arbeiders in Duitsland) besprak de partijleiding van de CPN de mogelijkheden om voor de volgende dag een algemene staking uit te roepen. Omdat de Duitse bezetter zwichtte voor de eis om de uitzending naar Duitsland van Nederlandse metaalarbeiders te staken, verviel de aanleiding voor de staking.
Vanaf de winter ’40/’41 vielen leden van de nationaalsocialistische weerbaarheidsafdeling van de NSB Joden lastig in de Amsterdamse Jodenbuurt. Ze vernederden de Joodse bewoners en stalen hun spullen. De bewoners van de Jodenbuurt – een overwegend arme buurt – verzetten zich tegen de NSB’ers en vormden knokploegen. Ze werden in hun verzet gesteund door andere – niet-Joodse – Amsterdammers, vooral bewoners van de Jordaan en de Oostelijke Eilanden.
De weerbaarheidsafdeling trachtte caféhouders die niet van plan waren de toen net uitgevaardigde bordjes met teksten als ‘Voor Joden verboden’ of ‘Joden niet gewenscht’, te bewegen deze borden wél op te hangen. Dit leidde tot diverse opstootjes in de omgeving van het Rembrandtplein. Op 9 februari 1941 drongen NSB’ers, bijgestaan door Duitse militairen, op het Thorbeckeplein het café-cabaret ‘Alcazar’ binnen omdat daar nog Joodse artiesten optraden. Dit leidde tot een vechtpartij waarbij 23 mensen gewond raakten.
Hanns Albin Rauter, Generalkommissar für das Sicherheitswesen in Nederland, rapporteerde de zaak Koco op 20 februari 1941 aan Heinrich Himmler. Hij schetste daarbij een voor de Joden zo ongunstig mogelijke weergave van de feiten, waarbij geschetst werd dat er een moedwillige aanslag door de eigenaren van Koco op de manschappen van de Sicherheitspolizei was gepleegd. Volgens Rauter moest er eindelijk eens iets gebeuren tegen de Joden en hun wreedheden. Als represaille voor de gebeurtenissen in ijssalon Koco vonden op zaterdag 22 februari en zondag 23 februari 1941 in de Jodenbuurt razzia’s plaats onder leiding van Obersturmbannführer Friedrich Knolle. Op bevel van Himmler, Seyss-Inquart en Rauter werden 427 Joodse mannen tussen 20 en 35 jaar opgepakt en – naar later bleek – naar het concentratiekamp Mauthausen afgevoerd.
Zondag 23 februari was het zondagsmarkt in de Jodenbuurt, daardoor waren vele niet-Joodse Amsterdammers getuige van de razzia. De Nederlandse politie was niet op de hoogte gesteld van de razzia en was volledig overstuur. Ook de Amsterdammers waren verbijsterd en hun woede over het optreden van de Duitsers was groot.
De CPN zag door deze razzia een kans om de staking die op 18 februari niet was doorgegaan, alsnog uit te voeren. De CPN zag voldoende aanleiding “om de gehele massa te mobiliseren, daar de gehele massa tegen deze antisemitische actie was”. De CPN greep zodoende niet slechts terug op het idee van een staking die ze al op 17 februari overwogen had, maar gebruikte ook ongeveer dezelfde motivering: de dreigende machtsovername van de NSB door middel van de Jodenvervolging moest worden voorkomen. Wellicht zou de Duitse bezetter door een algemene staking in gaan zien dat de Jodenvervolging in Nederland een doodlopende weg was en zeker geen middel om de NSB aan de macht te brengen. Het landelijke partijbestuur en het bestuur van het District Amsterdam besloten vervolgens over te gaan tot een staking op 25 en 26 februari 1941.
Ter voorbereiding op de staking organiseerde de ondergrondse CPN op 24 februari een korte openluchtvergadering van ongeveer 400 Amsterdamse leidinggevende verzetsfunctionarissen op de Noordermarkt in de Jordaan. Stratenmaker Willem Kraan verkondigde hier het besluit tot staken. De merendeels communistische aanwezigen werden ook tot staken aangespoord door Piet Nak en Dirk van Nimwegen en stemden in met de plannen. Ze ontvingen pakken met manifesten en moesten proberen de arbeiders in de bedrijven tot staking te bewegen. De bedoeling was dat er twee dagen zou worden gestaakt: dinsdag zo veel mogelijk bij de overheidsbedrijven en woensdag een algemene staking, dus inclusief het bedrijfsleven.
Op de ochtend van 25 februari 1941 stonden de trams stil in Amsterdam. Tezelfdertijd verspreidden aanhangers van de CPN het manifest ‘Staakt, staakt, staakt!!!’ onder Amsterdamse bedrijven. De staking breidde zich als een olievlek uit over de stad. Rond het middaguur van de 25e was de algemene staking een feit, eerder dan de organisatoren hadden verwacht en anders dan zij hadden voorzien.
Van Amsterdam sloeg de staking over naar Zaandam, Haarlem, Velsen, Hilversum (waar werknemers van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek het voortouw namen), Bussum, Weesp, Muiden en de stad Utrecht. De communistische Vonkgroep deed ook een poging om de februaristaking uit te breiden tot Den Haag; pamfletten met een stakingsoproep werden uitgereikt bij de tramremise, maar er was geen stakingsbereidheid bij het personeel van de HTM.
De Duitsers braken de staking met geweld, intimidatie en meedogenloos ingrijpen. Hierbij vielen negen doden en 24 zwaargewonden en talloze stakers werden gevangengenomen. Na twee dagen was de staking ten einde. Dit was een gevolg van de combinatie van enkele factoren: het Duitse ingrijpen, de stakingsparolen van de CPN (de staking mocht slechts twee dagen duren) en de druk van het Amsterdamse gemeentebestuur om het werk te hervatten.
De steden die hadden meegedaan aan de staking kregen van de Duitsers hoge boetes opgelegd. Amsterdam moest 15 miljoen gulden betalen, Zaandam een half miljoen en Hilversum 2,5 miljoen. Omdat er in Hilversum, net als in Amsterdam, ook was betoogd was de boete daar relatief hoog.
De Februaristaking wordt jaarlijks herdacht bij het beeld van De Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein. Het bronzen beeld, dat een staker voorstelt, werd in 1952 gemaakt door Mari Andriessen. De Dokwerker staat symbool voor het verzet van ‘de kleine man’ tegen een grote macht. Het verhaal wil dat arbeiders spontaan in verzet kwamen omdat zij het lijden van hun Joodse medeburgers niet aan konden zien. Dat het initiatief voor de staking van de zijde van de CPN kwam, is bij velen niet bekend. Ook het verhaal van de ijssalon – aanleiding voor de razzia’s – kennen de meeste mensen niet.
Aan de zuidzijde van de Noorderkerk is een plaquette aangebracht die herinnert aan de verboden openbare bijeenkomsten op de Noordermarkt. Gedurende vele jaren waren de communistische organisatoren van de staking niet welkom bij de officiële herdenking, daarom hielden de communisten jarenlang een aparte herdenking. Op initiatief van Harry Verheij en Ed van Thijn werden beide herdenkingen vanaf 1968 samengevoegd.
”Naar aanleiding van de gebeurtenissen op 9 en 11 februari 1941 liet Hans Böhmcker, Beauftragte van Amsterdam, op 12 februari om zes uur in de ochtend de Jodenbuurt volledig afsluiten door de Ordnungspolizei”
Bij de organsatie van de jodenvervolging door de Duitsers was een belangrijke maatregel de instelling van Joodse Raden.
Aanvankelijk, in februari 1941, kwam er alleen een Joodse Raad in Enschede, opgericht.
Na de oorlog is er felle kritiek geweest op de Joodse Raad en zijn voorzitters. Ze zijn afgeschilderd als een willoos werktuig in handen van de bezetters.
Bij vrijwel alle dilemma’s waar ze voor kwamen te staan, kozen ze ervoor de Duitse bevelen op te volgen, omdat de gevolgen voor de joodse gemeenschap anders nóg ernstiger zouden zijn.
In andere landen zijn weigerachtige of tegenstribbelende leiders van Joodse Raden steeds direct vervangen door anderen – op dat punt kenden de nazi’s geen scrupules.
Bronnen: *H. Knoop, ‘De Joodse Raad, Het drama van Abraham Asscher en David Cohen’ (Amsterdam, 1983) *W. Lindwer, ‘Het fatale dilemma’ (Den Haag, 1995) *G. Meershoek, ‘Dienaren van het gezag. De Amsterdamse politie tijdens de bezetting’ (Amsterdam, 1999) *J. Presser, ‘Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945’ (2 delen – 1965
[12]
”Sinds november 1940 zijn er onlusten in Amsterdam tussen Duitsers, de WA (Weerafdeling van de NSB), de politie en (Joodse) knokploegen. Op 11 februari 1941 raakt de WA-man Koot bij een straatgevecht dodelijk gewond.”
Sinds november 1940 zijn er onlusten in Amsterdam tussen Duitsers, de WA (Weerafdeling van de NSB), de politie en (Joodse) knokploegen. Op 11 februari 1941 raakt de WA-man Koot bij een straatgevecht dodelijk gewond. Hierop reageren de Duitsers met een serie maatregelen waaronder de tijdelijke afsluiting van de Joodse wijk. Ook worden arrestaties verricht. Dit roept veel weerstand op. Centraal punt voor de protesten is ijssalon Koco in de Van Woustraat, gedreven door twee Duits-Joodse emigranten, de heren Cahn en Kohn. De salon wordt druk bezocht door Joden en niet-Joden en vormt het mikpunt van de nazi’s in deze buurt. Een aantal vaste klanten besluit in actie te komen. Ze organiseren zich, schaffen zaklantaarns aan en maken wapens wapens (beklede gaspijpjes met riempjes) en ook van buiten krijgen ze hulp. De eigenaar van Koco in de Van Woustraat brengt een metalen fles van 50 cm lengte in zijn zaak aan, gevuld met ammoniakgas, om eventuele aanvallers te kunnen verrassen. Enige kleine successen op Nederlandse nazi’s vergroten het zelfvertrouwen dusdanig dat veel leden van de knokploeg onvoorzichtig en overmoedig worden. Voor vele jeugdige deelnemers voelt het als een Wild-West-avontuur. Op 15 februari worden de ruiten van de ijssalon in de Van Woustraat kapotgeslagen, het is onbekend door wie. Een patrouille van de Grüne Polizei is op 19 februari toevallig in de buurt en gaat de ijssalon Van Woustraat 149 binnen om een kijkje te nemen. Vervolgens krijgen de agenten de bijtende vloeistof over zich heen. Het is onduidelijk of dit opzet is of dat de installatie per ongeluk afgaat.
De Duitsers lossen schoten en arresteren Cahn, Kohn en enkele andere Joden. Ernst Cahn, een man van ruim 51 jaar, wordt op 3 maart 1941 door een vuurpeloton doodgeschoten. Tijdens het voorafgaande verhoor en martelingen weigert hij de naam te verraden van de monteur die de installatie heeft bevestigd. Ernst Cahn is de eerste burger die in de Tweede Wereldoorlog in Nederland voor een vuurpeloton stierf.
EN NIEMAND DOET IETS, KAN IETS DOEN…
T.M. Sjenitzer-van Leening
Rauter laat vervolgens op zaterdag 22 en zondag 23 februari 400 Joodse mannen tussen de 20 en 35 jaar oppakken. Via kamp Schoorl worden ze afgevoerd naar Mauthausen waar de meesten sterven door de ondraaglijke omstandigheden in het kamp. Deze gebeurtenissen vormen de aanleiding voor de februaristakingen.
Een van de bekendste ijssalons van Amsterdam is IJssalon Koco op de Van Woustraat 149. In de Tweede Wereldoorlog kwam het hier tot een confrontatie tussen het Joodse verzet en de NSB. Het was niet de eerste keer, ook voor de oorlog was er een confrontatie.
De ijssalon was van Ernst Cahn (Remagen, 27 juli 1889 – Waalsdorpervlakte, 3 maart 1941) en Alfred Kohn (Berlijn, 8 april 1890 – Auschwitz, april 1945). Er was ook een vestiging op de Rijnstraat 71-73, de vestiging waar Anne Frank in haar dagboek over verhaalt Ernst en Alfred waren in de jaren dertig Duitsland ontvlucht. De ijssalon was heel populair bij de buurtbewoners. Deze ijssalons waren onderdeel van een kleine keten met winkels in de Van Woustraat 149, Rijnstraat 71-73, Reguliersbreestraat en Jan Evertsenstraat 64.
Alfred Kohn Alfred Kohn was getrouwd en scheidde in Berlijn op 6 maart 1933 waarna hij in dat jaar naar Nederland vluchtte. Ernst woonde op verschillende plaatsen in de stad. Rond de oorlog zijn de volgende adressen bekend: 31 december 1938 Amstelkade 23-1, 3 april 1940 Van Woustraat 149-1, 22 augustus 1940 Pieter Aertszstraat 95hs en 31 december 1940 Van Woustraat 149-1.
De houding en pesterijen van de bezetter en de NSB leidden tot irritaties en Kahn en Cohn vormden met een aantal vaste klanten een knokploeg. De Grüne Polizei werd door hen op woensdag 19 februari 1941 met ammoniakgas bespoten, nadat deze op 15 februari de ruiten van deze ijssalon had ingeslagen. Cahn en Kohn werden gearresteerd en Cahn werd de eerste Jood en verzetsman die tijdens de bezetting in Nederland terecht werd gesteld (Waalsdorpervlakte, 3 maart 1941). Kohn werd veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf en kwam terecht in Auschwitz, waar hij in april 1945 werd vermoord. Kort na de arrestatie vonden op 22 en 23 februari 1941 de eerste razzia’s in Amsterdam plaats. Er werden toen 425 Joden opgepakt en via Schoorl afgevoerd naar Mauthausen. De razzia’s vormden de aanleiding tot de Februaristaking.
Ernst Cahn Ernst was sinds 25 februari 1914 gehuwd met Ursula Adolfine Theresia Hoffmann (Aken, 20 februari 1891 – Kfar Yehoshua, 24 mei 1974). Zij hadden twee dochters, Helga en Inge. Ernst en Ursula kwamen in januari 1936 naar Nederland en woonden vanaf 14 september 1938 in Naarden op de Schoonderberglaan 14. Ursula verhuisde in september 1941 naar de Amstelkade 145-3. Zij maakte in 1951 alijah (emigreerde naar Israël).
De film “De IJssalon” is gebaseerd op deze gebeurtenis. Deze film is geen historische verfilming, maar heeft eigen hoofdpersonen. Sinds 1992 is er een plaquette aangebracht op Van Woustraat 149 ter herinnering aan deze gebeurtenis.
Herinnering “Groot is moeders verdriet als de Duits-Joodse eigenaars van ijssalon Koco in de Van Woustraat met vitriool uit hun zaak worden gespoten. Vaak had ik er ijs mogen halen. Wij vonden het het lekkerste ijs uit de hele buurt. Eigenaars, personeel en bezoekers worden door de Duitsers meegenomen. De winkel wordt leeggeroofd. Later horen we dat Cahn en Kohn zijn doodgeschoten. Moeder huilt en kan nauwelijks door vader getroost worden.”
Archief van de politie Amsterdam In het archief van de politie wordt deze gebeurtenis op 19 februari 1941 beschreven: “Rapport Bj. Erntzen dat circa 10 uur door Duitsche politie een inval is gedaan in perceel Van Woustraat 149hs, ijssalon “Coco”, eigenaar Alfred Kohn, 50 jaar, woont Van Woustraat 149-1. Volgens verklaring dezer politie werd uit het perceel op hen geschoten en werden zij bij binnentreden met ammoniak bespoten. Door de Duitsche politie werden enige schoten gelost, niet alleen in de richting van het perceel, maar ook naar andere richtingen. Annie Voorzanger, 16 jaar, woont Kerkstraat 357hs alhier, die bij haar zuster, woont Van Woustraat 149-2 alhier, op visite was kreeg een kogelwondje aan haar arm terwijl zij op laatstgenoemd perceel in de kamer zat. Door ap. Kluft – 1366 – is zij naar de G.G. & G. D. overgebracht en na behandeling naar haar woning vervoerd. Door Duitsche politie zijn vier arrestanten uit de ijssalon gehaald en medegenomen. Op last van deze autoriteiten moeten, totdat zij een nader onderzoek hebben ingesteld, drie ap’s in de salon en een ap op de kamer van Kohn blijven.”september 1939
Enkele dagen eerder, op 16 februari 1941, waren er ook ongeregeldheden bij de ijssalon. Het politierapport meldt: “10.15. Rapporteren de a.p.’s Van der Moren (619) en Van Maare (1640) dat zij te plm. 10 uur namiddag in de Pieter Aertzstraat bij de Van Woustraat surveilleerden. Zij hoorden op dat moment gegil en glasgerinkel. Het bleek hun bij onderzoek, dat de winkelruit van ijssalon de “Coco” gevestigd Van Woustraat 149 was stukgeslagen. Ook in de ijssalon was één klein ruitje stukgeslagen. De dader(s) daarvan zijn onbekend gebleven. Niemand kon eenige aanwijzingen geven. De eigenaar Alfred Kohn, oud 50 jaar, woont Van Woustraat 149-1 alhier, is Israëliet en statenloos. Rapporteur Van Maare zag, dat enkele personen uit het publiek rapporteur Van der Moren wilden vastpakken waarop hij (v. Maare) twee schoten uit zijn dienstpistool heeft gelost, waarop het publiek weg vluchtte. Niemand is hierbij getroffen. Afschrift gezonden aan H. B. kamer 42.” en
“Rapporteeren de a.p.’s Hansen (482) en Filbri (598) dat een ruit van een leegstaand winkelhuis Van Woustraat 147 is vernield. Oorzaak onbekend, doch staat waarschijnlijk in verband met de vernieling genoemd in bovenstaande mutatie. De eigenaar van het perceel is onbekend, doch de makelaar Denik, Reguliersgracht, heeft dit perceel in behandeling. Hij is gewaarschuwd. Van politieke richting eigenaar niets bekend. Afschrift gezonden aan H. B. kamer 42.”
In 1939 was de ijssalon al doelwit van antisemitisch geweld. Lees verder.
bron: Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Alfred Kohn Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 442 Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Ursula Hoffmann Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 351 Stadsarchief Amsterdam, Politierapporten ’40-’45 Amsterdam 1950, archiefnummer 5225, inventarisnummer 6647 Stadsarchief Amsterdam, Politierapporten ’40-’45 Amsterdam 1950, archiefnummer 5225, inventarisnummer 6647 Anco Mali: Margot Frank en de anderen (Soesterberg 2005) “Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1939/09/13 00:00:00, p. 20. Geraadpleegd op Delpher op 27-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874589:mpeg21:p020
Reacties uitgeschakeld voor Noten 10 t/m 12/Februaristaking/Herdenking toen/Verzet nu
”Sinds november 1940 zijn er onlusten in Amsterdam tussen Duitsers, de WA (Weerafdeling van de NSB), de politie en (Joodse) knokploegen. Op 11 februari 1941 raakt de WA-man Koot bij een straatgevecht dodelijk gewond.”
Sinds november 1940 zijn er onlusten in Amsterdam tussen Duitsers, de WA (Weerafdeling van de NSB), de politie en (Joodse) knokploegen. Op 11 februari 1941 raakt de WA-man Koot bij een straatgevecht dodelijk gewond. Hierop reageren de Duitsers met een serie maatregelen waaronder de tijdelijke afsluiting van de Joodse wijk. Ook worden arrestaties verricht. Dit roept veel weerstand op. Centraal punt voor de protesten is ijssalon Koco in de Van Woustraat, gedreven door twee Duits-Joodse emigranten, de heren Cahn en Kohn. De salon wordt druk bezocht door Joden en niet-Joden en vormt het mikpunt van de nazi’s in deze buurt. Een aantal vaste klanten besluit in actie te komen. Ze organiseren zich, schaffen zaklantaarns aan en maken wapens wapens (beklede gaspijpjes met riempjes) en ook van buiten krijgen ze hulp. De eigenaar van Koco in de Van Woustraat brengt een metalen fles van 50 cm lengte in zijn zaak aan, gevuld met ammoniakgas, om eventuele aanvallers te kunnen verrassen. Enige kleine successen op Nederlandse nazi’s vergroten het zelfvertrouwen dusdanig dat veel leden van de knokploeg onvoorzichtig en overmoedig worden. Voor vele jeugdige deelnemers voelt het als een Wild-West-avontuur. Op 15 februari worden de ruiten van de ijssalon in de Van Woustraat kapotgeslagen, het is onbekend door wie. Een patrouille van de Grüne Polizei is op 19 februari toevallig in de buurt en gaat de ijssalon Van Woustraat 149 binnen om een kijkje te nemen. Vervolgens krijgen de agenten de bijtende vloeistof over zich heen. Het is onduidelijk of dit opzet is of dat de installatie per ongeluk afgaat.
De Duitsers lossen schoten en arresteren Cahn, Kohn en enkele andere Joden. Ernst Cahn, een man van ruim 51 jaar, wordt op 3 maart 1941 door een vuurpeloton doodgeschoten. Tijdens het voorafgaande verhoor en martelingen weigert hij de naam te verraden van de monteur die de installatie heeft bevestigd. Ernst Cahn is de eerste burger die in de Tweede Wereldoorlog in Nederland voor een vuurpeloton stierf.
EN NIEMAND DOET IETS, KAN IETS DOEN…
T.M. Sjenitzer-van Leening
Rauter laat vervolgens op zaterdag 22 en zondag 23 februari 400 Joodse mannen tussen de 20 en 35 jaar oppakken. Via kamp Schoorl worden ze afgevoerd naar Mauthausen waar de meesten sterven door de ondraaglijke omstandigheden in het kamp. Deze gebeurtenissen vormen de aanleiding voor de februaristakingen.
Reacties uitgeschakeld voor Noot 9/Februaristaking/Herdenking toen/Verzet nu
.jpg)
september 1939