NOTEN 21 T/M 60
NOTEN 21 T/M 22
NOTEN 23 T/M 27
NOTEN 28 T/M 30
NOOT 31
NOTEB 32 T/M 36
NOTEN 37 T/M 39
NOTEN 40 T/M 43
NOTEN 44 T/M 48
NOOT 49
NOTEN 50 EN 51
NOTEN 52 T/M 55
NOTEN 56 T/M 60
Maandelijks archief: december 2022
NOTEN 21 T/M 60/Onschuldig tot schuld bewezen
Reacties uitgeschakeld voor NOTEN 21 T/M 60/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
NOTEN 1 T/M 20/Onschuldig tot schuld bewezen
NOTEN 1 T/M 20
NOOT 1
NOOT 2
NOTEN 3 EN 4
NOTEN 5 T/M 8
NOOT 9
NOTEN 10 T/M 14
NOTEN 15 EN 16
NOTEN 17 T/M 20
Reacties uitgeschakeld voor NOTEN 1 T/M 20/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noot 1/Onschuldig tot schuld bewezen
NOS
ANGSTCULTUUR BIJ DWDD, OMROEP GREEP NIET
FUNDAMENTEEL IN
19 NOVEMBER 2022
Achter de schermen van het programma De Wereld Draait Door (DWDD) was sprake van een angstcultuur en structureel grensoverschrijdend gedrag. Dat concludeert de Volkskrant na gesprekken met ruim zeventig oud-medewerkers van de populaire talkshow. De omroep die het programma uitzond, de VARA en later BNNVARA, greep volgens de krant nooit fundamenteel in.
Zo’n vijftig oud-werknemers van DWDD zeggen dat presentator Matthijs van Nieuwkerk en enkele eindredacteuren grensoverschrijdend gedrag vertoonden, zoals extreme woedeaanvallen en publieke vernederingen. Daardoor werd een angstcultuur gekweekt onder de medewerkers van het programma, dat tussen 2005 en 2020 een zeer groot publiek trok.
“Lang bij DWDD werken was het ultieme recept voor een burn-out”, zegt een van hen tegen de Volkskrant. Uit gespreksverslagen met hulpverleners die de krant inzag, blijkt dat sommige oud-medewerkers burn-outs opliepen of te maken kregen met mentale problemen. Een aantal van hen kampte met symptomen van een posttraumatische stressstoornis (ptss).
Meerdere oud-medewerkers die de Volkskrant sprak worstelen nog steeds met angstgevoelens. Enkelen zijn nog altijd verminderd inzetbaar, schrijft de krant.
Twee reacties Van Nieuwkerk
Volgens de krant wilde Van Nieuwkerk aanvankelijk niet reageren op de aantijgingen, maar kwam hij op de dag van publicatie alsnog met een reactie. Daarin betuigde hij geen spijt.
Korte tijd later stuurde de presentator een nieuwe reactie, waarin hij zegt: “Dat we kennelijk toch niet iedereen een veilig en prettig gevoel hebben kunnen geven en dat het zelfs collega’s ziek heeft gemaakt, dat spijt me enorm.”
Er zijn “een aantal ongemakkelijke gedane zaken”, zegt de presentator verder in de Volkskrant. “Die nemen helaas geen keer, maar stemmen wel tot nadenken. Deze spiegel blijft in mijn kamer hangen.” Tegelijkertijd zegt Van Nieuwkerk dat de weergave in de Volkskrant van de situatie bij DWDD “een draconische karikatuur” is waarin hij “gemakshalve [is] teruggevouwen tot een Eeuwige Driftbui”.
Het management van de presentator wil verder niet inhoudelijk reageren.
‘Indringende gesprekken’
Het bestuur van BNNVARA zegt dat de afgelopen maanden “indringende gesprekken” zijn gevoerd met Van Nieuwkerk. Daarin zou hij hebben erkend dat hij “in zijn streven naar het hoogst haalbare ook over grenzen van mensen is gegaan”.
Volgens het omroepbestuur doen de twee verschillende reacties die de presentator heeft gegeven geen recht aan de gesprekken die met hem zijn gevoerd. “Wij zijn daar teleurgesteld over. Dat dwingt ons tot beraad en we gaan hierover met Matthijs in gesprek.”
Impact onderschat
De Volkskrant schrijft dat de directie van de VARA, later BNNVARA, meerdere malen door de afdeling personeelszaken is gealarmeerd over de onveilige werksituatie en het hoge verloop bij DWDD. Daarna zijn onder meer extra medewerkers aangenomen om de werkdruk te verlichten.
Mirjam de Klerk, die vijftien jaar lang verantwoordelijk was voor de personeelszaken van het programma, zegt tegen de krant spijt te hebben dat ze de impact op medewerkers heeft onderschat. “Ik heb het altijd gezien als de prijs voor het succes, die we met z’n allen hadden vastgesteld: de NPO, de directie van BNNVARA, de eindredacteur en ik”, zegt ze.
Ook voormalig VARA-directeur Frans Klein, die nu directeur is bij de NPO, zegt dat er “in retrospectief” te weinig is gedaan. Hij was naar eigen zeggen niet op de hoogte van het grensoverschrijdende gedrag.
‘Pijnlijk voor oud-collega’s’
In een verklaring zegt BNNVARA nu dat Van Nieuwkerk en de eindredactie van het programma op hun gedrag en de cultuur op de redactie aangesproken hadden moeten worden. “Dat dit destijds niet is gebeurd, is pijnlijk voor de (oud-)collega’s die dit aangaat.” Volgens de omroep was de cultuur te veel gericht op het eindresultaat en te weinig op het proces van samenwerken.
BNNVARA roept (oud-)werknemers die te maken hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag op om daarover in gesprek te gaan. Dat kan direct bij de omroep zelf, maar ook bij een externe partij die BNNVARA heeft ingeschakeld. “Wij willen leren van het verleden, om het beter te doen in de toekomst”, aldus de omroep.
De NPO, waar BNNVARA onder valt, laat weten “enorm geschrokken” te zijn van het verhaal van de Volkskrant. “Dit had nooit mogen gebeuren.”
Reacties uitgeschakeld voor Noot 1/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noot 2/Onschuldig tot schuld bewezen
[2]
HET GERUCHTMAKENDE VOLKSKRANT ARTIKEL
OVER ANGSTCULTUUR DWDD
ZIE EERST LINK ASTRID ESSED
HET ORIGINELE ARTIKEL
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
Vijftien jaar lang geniet een miljoenenpubliek van De Wereld Draait Door. Maar wat de kijker niet ziet, is dat achter de schermen een angstcultuur heerst. Tientallen medewerkers werden ziek. Omroep BNNVara greep niet in. ‘Het was alsof de duivel in hem kroop.
Vragend kijkt presentator Matthijs van Nieuwkerk om zich heen. Het is 21 november 2019, iets voor achten, als tijdens de uitzending van De Wereld Draait Door onverwachts zijn eigen stem uit de luidsprekers galmt. Aan tafel zitten journalist Ruben Terlou, tafeldame Femke van der Laan, presentator Menno Bentveld en twee vogelexperts. Ze praten over de verkiezing van de vogel van het jaar.
Door een technische fout was een flard van de repetitie te horen. ‘Ik heb geen enkel idee wat hier gebeurde’, zegt Van Nieuwkerk snel. ‘Was ik de enige die het hoorde?’
De vogelexpert maakt er een grap over. ‘Geheime opnamen!’, roept ze. Alle gasten lachen. (Het incident wordt later uit de online-versie van de uitzending geknipt.)
Even lijkt er niets aan de hand.
Maar direct na de uitzending beent Van Nieuwkerk met grote passen de trap op naar de ruimte boven de studio. Daar wachten redacteuren, gastvrouwen, de regisseur, de eindredacteur. Zeven getuigen verklaren tegenover de Volkskrant wat er dan gebeurt.
‘Wíé is hier verantwoordelijk voor?’, schreeuwt Van Nieuwkerk.
Even later staat hij tegenover een geluidsman. Hun hoofden zijn dicht bij elkaar. ‘Wat stá je daar nou man?’, schreeuwt Van Nieuwkerk.
Dan begint hij te razen. Zijn woede is zo extreem dat velen het zich drie jaar na dato nog herinneren. ‘Het was’, zegt een redacteur, ‘alsof de duivel in hem kroop.’ Medewerkers gooien snel de deuren dicht: niemand mag dit zien of horen.
De geluidsman probeert wat terug te zeggen, maar hij komt niet boven de presentator uit. ‘Het is meneer Van Nieuwkerk voor jou’, horen aanwezigen hem schreeuwen.
‘Jij!’, schreeuwt de presentator volgens meerdere getuigen. ‘Jij had hier op je knieën moeten zitten, en moeten zeggen: sorry.’
Onthutst kijken mensen naar wat hier gebeurt.
‘Zeg sórry meneer Van Nieuwkerk’, roept de presentator. Om hen heen is het doodstil.
En dan doet de man wat hij zegt. ‘Sorry meneer Van Nieuwkerk’, brengt hij uit.
Zijn woorden gaan bij sommigen door merg en been. ‘Als ik hier aan terugdenk, krijg ik nog steeds kippevel’, zegt een redacteur. ‘Ik schaamde me kapot.’ ‘We waren allemaal in shock. Dit ging over alle grenzen heen’, zegt een ander, ‘het ging zó ver dat ik heb besloten dat ik nooit meer met Matthijs wil werken.’
Sommige getuigen voelen zich schuldig. ‘Ik heb hier naderhand lang over nagedacht’, zegt een van hen. ‘Niemand deed iets. Waarom deed ik niets?’
Vijftien jaar lang staat De Wereld Draait Door (DWDD) op eenzame hoogte op de Nederlandse tv. Het is het paradepaardje van de Vara en later BNNVara: het heeft jarenlang meer dan een miljoen kijkers per dag en wint alle belangrijke televisieprijzen. Vrijwel alles wat het programma aanraakt, verandert in goud. Veel bekende Nederlanders danken hun carrière aan de talkshow. Iedereen wil dáár zijn. Bij Matthijs aan tafel.
Het programma bezorgt de omroep miljoenen euro’s aan reclamegelden. Directieleden komen regelmatig naar de studio en proosten met leidinggevenden op de kijkcijfers.
Maar dit programma had een schaduwzijde.
De afgelopen maanden deed de Volkskrant onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag achter de schermen van De Wereld Draait Door en naar de rol van de omroep hierin. De laatste uitzending van DWDD was weliswaar twee jaar geleden, ook werd er ruim tien jaar geleden al in de media geschreven over de harde werksfeer bij het programma, toch besloot de redactie tot een onderzoek, omdat uit verhalen van oud-medewerkers bleek dat de angstcultuur en de gevolgen ervan langduriger, veelomvattender en ernstiger waren dan tot nu toe bekend. Daarnaast publiceerde de Raad voor Cultuur in juni een rapport waarin geconstateerd werd dat dergelijk gedrag in de mediasector een ‘hardnekkig en urgent’ probleem vormt, waarvan nu alleen ‘het topje van de ijsberg’ zichtbaar is.
In totaal sprak de Volkskrant met meer dan zeventig oud-medewerkers uit de vijftien jaar dat het programma liep. Ruim vijftig van hen stellen dat achter de schermen bij DWDD sprake was van structureel grensoverschrijdend gedrag.
Uit de verhalen blijkt dat Van Nieuwkerk extreme woede-uitbarstingen had. Vele medewerkers werden door de presentator ten overstaan van anderen op centimeters afstand toegeschreeuwd, vernederd en geïntimideerd. Medewerkers beschreven aan de Volkskrant tientallen van zulke incidenten, slechts enkele daarvan zijn opgenomen in dit verhaal. Meerdere eindredacteuren – de eindverantwoordelijken voor de redactie – werkten hier volgens bronnen aan mee. Het veroorzaakte bij velen stress en een permanent gevoel van onveiligheid. De top van BNNVara werd herhaaldelijk gewaarschuwd voor de situatie op de werkvloer, maar greep niet in.
Tientallen medewerkers kregen als gevolg hiervan burn-outs, ernstige psychische klachten zoals angst- en paniekaanvallen, of raakten anderszins beschadigd. De krant sprak met mensen die zeggen hier tot op de dag van vandaag last van te hebben. Sommigen zijn nog steeds verminderd inzetbaar of kampen nog altijd met angstgevoelens, nachtmerries of andere klachten die hen belemmeren in hun werk. Tientallen mensen hebben de televisiewereld hierdoor definitief verlaten. De krant beschikt over vertrouwelijke mails, berichten uit appgroepen, medische dossiers, contracten, vaststellingsovereenkomsten en communicatie met advocaten, die de verklaringen ondersteunen.
Omdat de meeste leidinggevenden uit die tijd ook nu nog invloedrijke posities bekleden in Hilversum of elders in de media, willen de meeste oud-medewerkers alleen op anonieme basis praten. Een deel is zelf nog actief in de mediawereld, vaak met korte contracten, en vreest voor hun carrière. Niettemin deelden tientallen mensen hun verhaal. Sommige vragen houden hen nog altijd bezig. Waarom deed BNNVara, de omroep die staat voor een ‘gelijkwaardige en rechtvaardige samenleving’ en die dit jaar het veelbesproken programma Boos! uitzond over grensoverschrijdend gedrag bij The Voice, niets? Waarom werd de presentator nooit gecorrigeerd?
Ging het succes boven alles?
EINDE DEEL ARTIKEL
2005 – 2008De onervaren presentator spat van het scherm
Het succes van DWDD begint in 2005, als ‘architect’ en eindredacteur Ewart van der Horst het format in een paar weken tijd uit de grond stampt. Niemand geeft er vooraf een stuiver voor, maar al snel valt één ding op: presentator Matthijs van Nieuwkerk, dan 45 jaar, spat van het scherm. Hij is eloquent, creatief, slim, charmant, scherp, razendsnel. En nooit saai.
Op de redactie houdt Van Nieuwkerk zich dan nog afzijdig. Hij leunt sterk op eindredacteur Van der Horst. ‘Matthijs luisterde naar hem’, zegt een redacteur. ‘Als Matthijs om 4 uur zei dat hij toch geen zin had in een onderwerp, dan zei Ewart: om 1 uur hebben we besloten dit te gaan doen, dus dan doen we dat ook.’
Van der Horst fungeert als de buffer tussen hem en de redactie. Hij schermt de presentator af, houdt hem uit de wind. Van Nieuwkerk houdt zich in die tijd meestal gedeisd, zegt een redacteur. ‘Als ik een onderwerp met hem doornam, vroeg hij: vind je het goed als ik het iets anders formuleer?’
‘Mensen waren in die tijd vooral bang voor Ewart’, vertelt een redacteur. ‘Die stoof razend en tierend over de redactie. ‘Kutonderwerp’, riep hij dan, terwijl hij een prullenbak omver schopte. Collega’s krompen ineen als hij langskwam.’
Van der Horst, die nu verantwoordelijk is voor de talkshows Jinek, Beau, Humberto en Renze, is een keiharde televisiemaker, zeggen bronnen. Maar hij heeft wel twee kanten. ‘Hij kon net zo goed schreeuwen: ‘Welke idioot heeft dit filmpje gemaakt?’, als ‘Jezus, dit is het beste filmpje dat ik ooit heb gezien’’, vertelt een geluidstechnicus.
Van der Horst zegt nooit enige wanklank te hebben vernomen, ook niet van de Vara. Misschien, zo zegt hij in een reactie, dat hij ‘imponerend was vanwege mijn staat van dienst, maar zeker niet intimiderend’.
De redacteuren zijn jong, veelal in de 20, ze werken non-stop, onder hoge druk. Maar ze voelen dat ze deel uitmaken van iets bijzonders. De kijkcijfers schieten de lucht in. ‘DWDD straalde op je af’, zegt een redacteur. ‘Het opende deuren. Bij concerten, festivals, boekpresentaties – overal stonden we op de gastenlijst. We konden met vijftien man naar het Boekenbal.’ Er ontstaan vriendschappen voor het leven. ‘Ons hele bestaan was DWDD’, zegt een redacteur. ‘Ook als we vrij waren. We stonden dag en nacht aan.’
EINDE DEEL ARTIKEL
2008 – 2016De maestro voert de druk op, falen is geen optie
‘We spelen Champions League’, zegt Van Nieuwkerk vaak. Nadat eindredacteur Van der Horst in 2008 is vertrokken, laat hij zich steeds vaker gelden. ‘De maestro’, zoals Van Nieuwkerk wordt genoemd, is extreem perfectionistisch. En dat verwacht hij ook van anderen. Voor middelmaat is geen plaats. Iedere uitzending voelt hij opnieuw dat hij kan falen.
‘Mijn kop ligt op het hakblok’, schreeuwt hij geregeld. Hij is bang voor verslapping. De druk moet maximaal zijn. Altijd. Tot het einde toe.
Deadlines, gasten afbellen, uitzendingen omgooien, fouten, teleurstellingen, ruzies, gesnauw, geschreeuw – het hoort bij een talkshow. Maar wat hier gebeurt, is anders, zeggen medewerkers.
De presentator is onberekenbaar, onvoorspelbaar en kan zomaar in woede ontvlammen. ‘Kun je dan niks?’, roept hij. Of: ‘Wie uit 2 mavo heeft dit gemaakt?’ Of: ‘Jij bent níéts waard.’
‘Elke dag kwam Matthijs rond een uur of 1 de redactie op’, zegt een redacteur. ‘Dan gluurden we van achter onze computer gespannen naar zijn gezicht. Keek hij boos? Hoe liep hij? Maakt hij een praatje? Uit alles probeerde ik af te lezen wat voor een dag het zou worden. Iedereen was voortdurend aan het aftasten. Het was zenuwslopend.’
Er ontstaat een werksfeer waarin verbale agressie, dreigen en intimideren wordt ingezet in een poging om prestaties te verbeteren. En waarin iedereen probeert zijn eigen hachje te redden, de woede te ontlopen.
Het zwaarste moment van de dag is de repetitie. Elke middag om vijf uur gaat de redactie naar de studio. Aan tafel ‘spelen’ redacteuren dan de gast die ze hebben voorbereid, terwijl Van Nieuwkerk hen interviewt. Collega’s kijken met klamme handen mee.
‘Tijdens de repetitie waagde ik het om hem tegen te spreken’, vertelt een redacteur. ‘Ik had een verhaal dat niet zo in elkaar zat als hij hoopte. Daarop explodeerde Matthijs. Hij was zo boos dat hij met zijn hand op tafel sloeg en begon te schreeuwen: ‘Luister jij óóit naar wat ik zeg?’ Ik keek naar de samensteller (een leidinggevende die verantwoordelijk is voor de uitzenddag, red.), die ook aan tafel zat. Die wist precies hoe het verhaal in elkaar zat. Maar die zei ijskoud tegen me: ‘Hoe kun je dat nou doen?’ Die liet me keihard vallen, terwijl ze zelf met dit slechte onderwerp was gekomen. Later gaf de samensteller me op mijn kop dat ik Matthijs had tegengesproken. Ze zei: wat denk je nou?’
Als er iets misgaat, vraagt Van Nieuwkerk zich volgens vele bronnen meestal maar een ding af: wie heeft dit gedaan?
‘Het was jóúw fout, jóúw schuld’, zegt een andere redacteur. ‘Daardoor ging je enorm aan jezelf twijfelen. Na een uitzending kwam hij naar me toe in de redactieruimte en ging vlak voor me staan. Ten overstaan van de redactie werd ik minutenlang met de grond gelijk gemaakt. ‘Je bent waardeloos!’, schreeuwde hij. Het was enorm intimiderend. Toen ik iets terug zei, ging Matthijs nog eens over me heen. En nog eens. Na die tirade liep hij naar de bar. Hij dronk een glas wijn en toen leek het van hem af te vallen. Ik heb me in mijn hele leven nog nooit zo klein gevoeld. Ik ken niemand die verbaal sterker is dan hij. Voor mezelf heb ik daarna besloten: als iemand ooit nog zo tegen me tekeergaat, dan laat ik me dat niet meer gebeuren. Het werken met Matthijs heeft me beschadigd; ik heb constant het gevoel dat ik op mijn hoede moet zijn. Matthijs leek zich totaal niet bewust van de ravage die hij aanrichtte.’
Vanaf 2008 is Dieuwke Wynia de eindredacteur van DWDD – ze zal acht jaar lang de redactie leiden (deze functie wordt later afwisselend eind- en hoofdredacteur genoemd, red.). Voor die tijd werkt ze er al als samensteller en wordt ze omschreven als bevlogen, aardig, betrokken en gevoelig. Maar als eindredacteur ondergaat ze een ‘bizarre transformatie’, stellen oud-medewerkers: ze ontwikkelt zich tot het verlengstuk van Van Nieuwkerk. ‘Als Matthijs iets niet goed vond, kwam zij schreeuwend de redactie op’, zegt een samensteller.
Wynia jaagt mensen op, stellen medewerkers. Ze noemt redacteuren ‘ambtenaren’ en ‘zombies’ en beticht hen van luiheid, terwijl ze 70 tot 80 uur per week werken. Redacteuren geven inzage in berichten, die aangeven dat ze waardeloze prestaties leveren. Een redacteur vertelt hoe Wynia eerst dreigt met ontslag en pas veel later zegt: ‘Waarom moet ik jou eerst helemaal afbranden voordat je je best gaat doen?’
‘Dieuwke liet twee redacteuren met elkaar strijden om een plek in het volgende seizoen’, zegt een redacteur. ‘Soms leek het een soort Expeditie Robinson.’ Sommige redacteuren zeggen door Wynia meer te zijn beschadigd dan door Van Nieuwkerk.
De cultuur van angst en wantrouwen infecteert ook de rest van de redactie. Op de werkvloer zijn de banden onderling hecht en proberen mensen elkaar te helpen, maar er is een probleem: zodra een collega uit de gratie valt bij Van Nieuwkerk of Wynia, raakt hij ‘besmet’ en gaan onderwerpen steeds vaker niet door. ‘Dan hoorde je: Matthijs vertrouwt hem of haar niet meer’, zegt een medewerker. Op de redactie, waar iedereen van elkaar afhankelijk is, zorgt dat ervoor dat anderen zich min of meer gedwongen voelen om om de besmette persoon heen te werken, vertellen bronnen. Waardoor die steeds verder geïsoleerd raakt, en steeds meer het gevoel krijgt niets goed te kunnen doen.
In die tijd vertrekken of knakken tientallen mensen. Sommigen stappen naar personeelszaken of de bedrijfsarts. ‘We voelden een continue dreiging’, zegt een medewerker. ‘We hadden geen idee meer wat normaal was. Een van mijn collega’s – een superintelligente, leuke, boomlange vent – was in een paar maanden tijd veranderd in een trillend rietje. De angst stond in zijn ogen. Hij stapte midden in zijn werkdag op. Eigenlijk hadden we hem applaus moeten geven. Maar in plaats daarvan zeiden we collectief: wat doet híj nou? Dat is het erge. Je gaat je allemaal zo gedragen. Dat doet een angstcultuur met mensen.’
De betrokken medewerker wil niet reageren. Drie getuigen bevestigen de gang van zaken.
Wynia verzet zich ten overstaan van de redactie niet tegen de presentator. Integendeel. Een redacteur vertelt hoe Wynia haar filmpje goedkeurt, maar hoe Van Nieuwkerk daarna uitvalt. ‘Hij zei: ‘Dit is zó slecht gemaakt. Hoe kán dit?’ Vervolgens deed Dieuwke alsof ze het voor het eerst zag, sloeg haar hand voor haar mond en zei: ‘Oh, nee, néééé.’’
‘Dat mechanisme maakte mensen gek’, vertelt de redacteur. ‘Het betekende dat je haar oordeel als leidinggevende nooit kon vertrouwen.’
‘Onze vrienden dachten dat wij de leukste baan van de wereld hadden’, zegt een redacteur. ‘Maar ik maakte geregeld mee dat ik na een werkdag naar buiten liep en dat er iemand bij zijn fiets stond te huilen.’
EINDE DEEL ARTIKEL
Signalen van grensoverschrijdend gedrag stapelen zich op
In de jaren 2010 en 2011 komt er een reeks alarmsignalen binnen bij de top van de omroep over de angstcultuur en over grensoverschrijdend gedrag van Van Nieuwkerk. Deze belanden veelal bij de toenmalige Vara-mediadirecteur Frans Klein, nu een van de machtigste mannen binnen Hilversum: als NPO-directeur is hij verantwoordelijk voor de televisieprogrammering van alle publieke zenders.
De eerste die bij hem aan de bel trekt is Wim van Klaveren. Hij werkte jarenlang als eindredacteur voor talkshows als Sonja en Vara Laat en is niet bang. In 2010 slaat hij alarm over DWDD, waar hij dan net is gestopt. ‘Ik heb Frans Klein gezegd dat hij moest ingrijpen’, zegt Van Klaveren. ‘Dat het zo niet langer kon. Dat redacteuren het slachtoffer werden van de grillen van Van Nieuwkerk en Wynia.’
Maar hij wordt naar eigen zeggen afgescheept. ‘Frans zei: ‘Als we ingrijpen, dan moet het programma misschien stoppen. Weet je om hoeveel arbeidsplaatsen dat gaat?’
‘Dan sta je met je bek vol tanden’, zegt Van Klaveren.
In datzelfde jaar volgt nog een andere waarschuwing, wanneer medewerkers lekken naar Nieuwe Revu. Het blad schrijft over een ‘dictatorschap van angst’ bij DWDD. Maar mediadirecteur Klein bagatelliseert de situatie. ‘Ik ben juist trots op die mentaliteit’, reageert hij in het artikel. ‘Dit programma is topsport op het scherpst van de snede.’ De omroep komt niet in actie. Klein onderzoekt niet wat er waar is van de aantijgingen. Er verandert niets.
Het is maart 2011 als een derde waarschuwing volgt. Ditmaal van Janine Abbring, die het niet meer pikt. De afgelopen jaren maakte Abbring naam als interviewer bij Zomergasten en als eindredacteur van de shows met Arjen Lubach.
In die tijd is ze een van de Jakhalzen, de verslaggevers die dagelijks brutale of grappige reportages maken. Midden op de redactievloer vindt een harde aanvaring plaats tussen haar en eindredacteur Wynia over een al dan niet spontane polonaise die PvdA-lijsttrekker Job Cohen tijdens verkiezingstijd in een tv-programma inzette en waarover Abbring niet tijdig zou hebben verteld, al stelt Abbring zelf dat Wynia niet wilde luisteren. ‘Dieuwke was ziedend’, zegt een collega. ‘Ze zei dat ze ervoor zou zorgen dat Janine nooit meer aan de bak zou komen in Hilversum.’
Wynia doet wat ze wel vaker doet: ze stuurt een mail naar vrijwel de hele redactie waarin ze genadeloos uithaalt naar Abbring. In de mail, in bezit van deze krant, spreekt ze over ‘een ernstig ongeluk’, en een ‘enorme blunder’ waarvoor geen verzachtende omstandigheden zijn. ‘ALS JE OP NIEUWS STUIT, MELD HET!’, staat er.
De volgende dag belandt er om 12.02 uur een reply van Abbring in ieders mailbox. Het onderwerp: ‘Jakhals wordt weer een visje’. Beste Dieuwke, staat er. ‘Het is nogal wat, om iemand in een mail volkomen neer te sabelen (…) Om dit te bestempelen als de grootste (gemiste) primeur sinds Watergate vind ik schromelijk overdreven.’ Ze bekritiseert de manier waarop ze is ‘behandeld, toegemaild en toegeschreeuwd/gild’ vanuit verschillende ruimtes in het gebouw. ‘Ik vond en vind dat absurd, respectloos en onbeschoft. Iemand zei gisteren tegen me: ‘If you want to swim with the sharks, you have to become one.’ Maar ik ben eigenlijk liever gewoon een aardige vis in plaats van een haai(baai). Vandaar dat ik heb besloten te stoppen als Jakhals.’ Ze bedankt de rest van de redactie. ‘Ik vind jullie de bom’, schrijft ze.
Op de redactie kijken mensen verbijsterd naar hun scherm. Voor het eerst komt een van hen openlijk in opstand.
‘Ik dacht: dit is groots verzet’, zegt een redacteur.
Toch veroorzaakt de brief slechts een rimpeling in de vijver: het haalt niets uit. Desgevraagd reageert Abbring schriftelijk: ‘Het klopt dat ik ooit ontslag heb genomen bij DWDD vanwege de mijns inziens onacceptabele manier waarop er door de eindredacteur van dat programma met mensen werd omgegaan. In mijn ontslagmail, die buiten mijn weten om door iemand naar de Volkskrant is gestuurd, gaf ik aan dat ik de managementstijl van deze eindredacteur ervoer als grensoverschrijdend (ook al heb ik toen andere woorden gebruikt, want die term kende ik nog niet). Ik voel me, elf jaar na dato, niet genoodzaakt in te gaan op gebeurtenissen en details, omdat de mail voor zich spreekt. We zijn inmiddels meer dan een decennium verder, situaties veranderen, mensen veranderen.’
‘Ik heb bij DWDD geleerd’, aldus Abbring, ‘hoe ik vind dat een redactie niet moet worden geleid.’
Wynia, die nu als freelance programmamaker in de tv-wereld werkt, erkent achteraf dat ze dit anders had moeten aanpakken. Ze zegt dat ze Abbring eerder probeerde te beschermen, toen Van Nieuwkerk haar niet zag zitten. ‘Ik had eerder met haar in gesprek moeten gaan en het er niet zo op aan moeten laten komen’, zegt Wynia. Ze stuurde de mail van Abbring naar eigen zeggen door naar de Vara-directie. ‘Voor hulp.’ Daar werd niet op gereageerd, stelt ze.
Aan de reeks waarschuwingen voegt de afdeling personeelszaken van de Vara eind 2011 een vierde alarmsignaal toe. Daar groeien de zorgen over de ongezonde werkomstandigheden bij DWDD. Personeelsadviseur Mirjam de Klerk, die de talkshow onder haar hoede heeft, hoort steeds meer verhalen van medewerkers die last hebben van mentale klachten. De Klerk voelt zich genoodzaakt een waarschuwing te sturen aan mediadirecteur Frans Klein. Ze laat hem weten dat de situatie ‘uit de hand dreigt te lopen’, zegt ze achteraf tegen de Volkskrant.
In december 2011 komt daar nóg een signaal overheen, ditmaal in Privé. Vier pagina’s lang publiceert het blad over de ‘studioterreur’ bij DWDD. Van Nieuwkerk zou medewerkers ‘op ongelooflijke wijze’ schofferen en al negentien medewerkers hebben ontslagen. Twaalf van hen worden met naam en toenaam genoemd. ‘Draait Matthijs nu zelf doorrr?’, staat er op de cover. Meestal haalt het roddelblad het bureau van mediadirecteur Frans Klein niet, maar nu wel. Het blijft zelfs een aantal dagen liggen, aldus een insider.
In 2011 vindt er intern beraad plaats bij de Vara over de toestand bij DWDD. Mediadirecteur Klein en hoofd personeelszaken Anjes van der Linden besluiten de taken te verdelen. Klein spreekt samen met personeelsadviseur De Klerk met Wynia, Van der Linden gaat met Van Nieuwkerk praten. Ze kiezen voor een zalvende toon.
Het verandert weinig.
Op dat moment kraakt niet alleen de redactie. Ook presentator Van Nieuwkerk wankelt. Op 5 december 2011, vlak voor de Privé-publicatie, begint hij op tv ineens te hakkelen en te haperen. Hij voelt zich niet goed. Af en toe hapt hij naar adem. Een aantal keer grijpt hij naar zijn borst. Hij denkt dat hij een hartaanval heeft. Nadien gaat hij naar het ziekenhuis, maar het blijkt niet ernstig. Hij zou te hard hebben gewerkt.
Van Nieuwkerk verkeert dan al jaren aan de top. Medewerkers vragen zich geregeld af in hoeverre het verantwoord is dat iemand zo lang onder zo’n zware druk verkeert. De presentator schermt zichzelf in de loop der tijd steeds meer af van de buitenwereld. Interviews doet hij uiteindelijk alleen nog maar schriftelijk. Er zijn maar weinig mensen die hij in zijn privéleven toelaat. Van Nieuwkerk, die zichzelf ‘een mozaïek van angsten en fobieën’ noemt, kan niet meer over straat zonder herkend te worden. Iedereen houdt hem in de gaten, iedereen wil iets van hem.
Het artikel in de Privé schaadt zijn positie niet. Maar het kost wel iemand anders de kop.
Jelleke van Rijsoort is al negen jaar een van de vaste visagisten van Van Nieuwkerk. Zelfs in haar vakantie wordt ze gebeld door zijn assistent voor fotoshoots. ‘Ik liep al jaren op mijn tenen door de angstcultuur achter de schermen – net als iedereen daar’, zegt ze. ‘Maar als zzp’er was ik zo afhankelijk dat ik er niets van durfde te zeggen.’
Haar einde begint maanden voor de publicatie in Privé, als ze uit het niets bericht krijgt. ‘Matthijs wilde mijn föhn zien’, zegt Van Rijsoort. ‘Hij dacht dat mijn föhn niet goed was, omdat hij vond dat zijn haar niet goed zat.’ De visagiste besluit te doen wat hij zegt. ‘Zijn haar zat net als anders, maar ik ging erin mee omdat ik mijn baan wilde houden.’ Het wordt een vreemd gesprek. ‘Hij wilde weten wat de kracht van mijn föhn was. Onzin natuurlijk. Ik voelde dat ik richting de uitgang zou gaan, zonder dat ik wist waarom.’
Kort daarop hoort ze dat hij ‘haar niet meer wil zien’. Ze mag alleen de gasten blijven doen, maar Van Nieuwkerk kijkt haar niet meer aan.
Vlak na de publicatie in Privé werkt ze op een dag in december bij Van Nieuwkerks tv-programma over de Top 2000. ‘De producer zei: er is heel veel spanning, loop even naar Matthijs.’ Op de vloer kreeg ik de volle laag. En plein public schreeuwde hij dat ik verantwoordelijk was voor dat Privé-stuk, terwijl ik er niets mee te maken had. Ik moest weg.’
Huilend verlaat ze de studio. Ze staat per direct op straat. Het betekent dat ze haar hoofdinkomen kwijt is.
Later biedt de Vara onder druk van haar advocaat een ‘schamele vergoeding’, stelt ze. De Vara-jurist sommeert haar ‘intern en extern’ te ‘zwijgen’ over de kwestie.
‘Ik heb hier tot op de dag van vandaag last van’, zegt Van Rijsoort. ‘Het heeft me beschadigd. Ik kreeg zelfs paniekaanvallen. Ik had daar zo lang gewerkt, en ineens werd ik zó aan de kant gezet. Niemand bij BNNVara, met uitzondering van één persoon, heeft ooit nog contact met me opgenomen. Ik bestond gewoon niet meer.’
EINDE DEEL ARTIKEL
Iedereen weet het. Waarom doet niemand iets?
Op de redactie maken medewerkers zich na alle door de omroep genegeerde signalen dan geen illusies meer. Redacteuren realiseren zich dat BNNVara er kennelijk voor heeft gekozen om de giftige werkcultuur te accepteren. ‘John de Mol had het na de onthullingen over The Voice over loketten. Maar wij hadden geen loketten. Frans Klein was heel dik met Matthijs en Dieuwke. Dus je liet het wel uit je hoofd om naar hem toe te gaan.’
‘Iedereen wist dit’, zegt een collega, ‘maar er werd gewoon weggekeken. BNNVara deed alles voor het succes. Zo lang het zo goed ging, konden ze doen wat ze wilden. Ik verwijt mezelf en mijn collega’s dat we hebben gezwegen in angst.’
Eindredacteur Dieuwke Wynia verdedigde de harde cultuur bij DWDD in 2015 in de Volkskrant nog zonder een spoor van twijfel. Ze vergeleek het programma met een sportwedstrijd. ‘Wie niet presteert, krijgt dat meteen te horen of wordt gewisseld’, zei ze destijds.
Maar de afgelopen jaren heeft ze nagedacht. Ze erkent nu dat ze ‘bot’ en ‘te weinig invoelend’ is geweest. ‘Daar heb ik spijt van.’ In een schriftelijke reactie vertelt ze dat ze jarenlang klem heeft gezeten tussen Van Nieuwkerk en de redactie. ‘Ik worstelde met Matthijs’, zegt ze. ‘Zijn woede-aanvallen waren heftig, hij leek op zulke momenten een ander persoon.’ Ze stelt dat de presentator haar op cruciale momenten in de steek liet en het haar alleen liet opknappen. Zo ‘stopte ze de samenwerking’ met meerdere mensen nadat Van Nieuwkerk had aangegeven ‘klaar’ te zijn met hen. ‘Ik besef nu dat ik het niet zo ver had moeten laten komen.’
Dat ze tijdens repetities soms van standpunt veranderde en daarmee redacteuren afviel, had te maken met Van Nieuwkerk, zegt ze. ‘Matthijs had een scherp oog en kon zeer overrompelend zijn. Niet alleen voor redacteuren, maar ook voor mij.’
‘Als we het hebben over daders en slachtoffers, dan zit ik in een grijs gebied’, zegt Wynia. ‘Ik heb Matthijs zo vaak proberen aan te spreken op zijn gedrag, hem zo vaak gevraagd zich anders op te stellen tegenover mensen. Als hij was uitgevallen, dan belde ik hem ’s avonds. Soms ging hij dan gewoon nóg een keer los tegenover mij. Hij was niet te bereiken, niet te sturen. Mijn positie was eenzaam. En mijn rol was zo complex. De redactie had vaak geen idee dat ik dit deed. Ik kon ook niet alles doorbrieven, want ik kon mijn vertrouwensband met Matthijs ook niet zomaar schenden. Ik moest hem als presentator ook veiligheid bieden.’
‘Aan het eind van mijn hoofdredacteurschap ging ik steeds vaker verdrietig naar huis. Ik ben vooral vanwege Matthijs weggegaan bij DWDD.’
Wynia zegt regelmatig met Frans Klein gesprekken te hebben gevoerd over het gedrag van Van Nieuwkerk. ‘Matthijs was het probleem. Frans wist van het ingewikkelde karakter van Matthijs. Dat werd als een vervelende bijwerking beschouwd. Maar uiteindelijk werd niet ingegrepen. Nooit is er actieve bekommernis geweest over de veiligheid of de mentale staat van de redactie. De directie koesterde het succes.’
Achteraf voelt ze zich in de steek gelaten door de omroeptop, zegt ze. ‘Frans Klein zei een keer: ‘Er is er maar één die de grenzen kan aangeven, dat ben jij. Doe dat dus ook, want anders creëer je een monster.’ Klein had moeten ingrijpen. Iedereen wist het. Ook alle directeuren die na hem kwamen. Zij hadden mij moeten beschermen. Je kunt wel luisteren, maar je moet ook iets doen. Niemand van hen vroeg aan mij: wat heb jij nodig?’
‘Ik hoop dat we hier lessen uit trekken’, zegt ze. ‘We moeten ons realiseren dat presentatoren die dag in dag uit op tv komen, vervormd raken. We moeten ervoor zorgen dat zij niet onaantastbaar worden.’
Volgens Klein heeft hij wel degelijk ingegrepen toen ‘na vier of vijf seizoenen’ bleek dat de verloopcijfers hoger waren dan bij andere programma’s. ‘In de loop van de tijd hebben we bewust de redactie vergroot. En iemand van personeelszaken dichter op het programma gezet.’
Klein erkent dat hij ‘zag dat het heftig was’. ‘Natuurlijk liepen we het risico dat sommige mensen iets te veel vermalen raakten in deze situatie. Daar hebben we op onze manier aandacht aan proberen te besteden.’ In retrospectief was dat volgens hem ‘misschien onvoldoende’.
Zijn opvolger in 2014, Robert Kievit, zegt van Klein geen overdrachtsdossier te hebben gekregen. Ook hij voorkomt niet dat in zijn periode redacteuren zich onveilig blijven voelen. ‘Achteraf gezien hadden we daar als bestuur, en ik als mediadirecteur, alerter op moeten zijn’, laat hij schriftelijk weten.
EINDE DEEL ARTIKEL
2016 – 2019Het patroon van wegkijken verzekert het voortbestaan
Bij DWDD ontstaat in de loop der jaren een patroon van wegkijken waardoor het programma kan voortbestaan, ondanks de angstcultuur: BNNVara bagatelliseert het probleem om het paradepaard in de lucht te houden, de eindredacteur voert de opdrachten van Van Nieuwkerk rücksichtslos uit en schaadt daarmee medewerkers. De redacteuren durven er bijna nooit iets van te zeggen. De kortlopende arbeidscontracten die gebruikelijk zijn in de talkshowwereld, maken hun positie kwetsbaar.
Er is ook een kleine groep medewerkers die stelt dat de ‘harde sfeer’ juist nodig was om zo’n goed programma te maken. Ze zeggen dat sommige mensen daar minder goed mee om konden gaan en daarmee ‘ongeschikt’ waren om voor een dagelijkse talkshow te werken. Dat dit er veel meer waren dan bij andere programma’s, komt volgens hen doordat niets kon tippen aan DWDD.
Medewerkers die zich ziek of overspannen bij BNNVara-bedrijfsarts Hein Hendriks, in dienst bij de Arbo Unie, of p&o-adviseur Mirjam de Klerk melden, krijgen daar te horen dat ze niet de enigen zijn. ‘Toen ik bij de bedrijfsarts kwam’, vertelt een redacteur, ‘pakte hij mijn hand en zei: je bent nummer zoveel al, we gaan je helpen.’ Ook De Klerk reageert vaak begripvol, zeggen mensen. ‘Ik heb Mirjam alles verteld en ze gaf het ook toe’, zegt een redacteur. ‘Ze zei: we weten wat daar gebeurt, maar het is wél DWDD.’ In gesprekken met de Volkskrant steekt De Klerk de hand in eigen boezem. ‘Ik moest mensen soms echt oplappen’, zegt ze. ‘Achteraf denk ik dat ik te veel een fixer ben geweest, te veel gericht op het oplossen van individuele problemen en te weinig op het aanpakken van de oorzaken.’
Personeelszaken probeert mensen door te sluizen binnen de omroep naar radioprogramma’s zoals De Nieuws BV of naar tv-quizzen, waar ze kunnen bijkomen. Anderen vertrekken met een vaststellingsovereenkomst, een afspraak om het dienstverband te beëindigen. ‘Mirjam zei: ‘We zaten aan dit bedrag te denken.’ Ik zei: okay’, vertelt een redacteur.
Het lukt personeelszaken niet om structureel iets aan de ongezonde situatie op de werkvloer te veranderen, wel stuurt zij medewerkers die in de knel komen naar een coach. Op die manier moeten ze weerbaarder gemaakt worden tegen de situatie op de werkvloer en hoopt p&o dat het ze duidelijk wordt dat het niet aan hen ligt. Sommigen krijgen zelfs coaching nadat ze al zijn vertrokken. ‘Ik heb daar echt wat aan gehad’, zegt een medewerker. ‘Maar het idee was: jíj moet veranderen, jíj moet je aanpassen. Dat werd volstrekt normaal gevonden.’
De Arbo Unie laat in een reactie weten dat het de taak is van een bedrijfsarts om toe te zien op de veiligheid op de werkvloer en signalen hierover te melden bij de directie. Of Hendriks dat heeft gedaan, wil de Arbo Unie niet zeggen. Ook op andere vragen wil de organisatie geen antwoord geven.
Het seizoen 2016/2017 is een van de ergste uit de laatste periode van DWDD. In dat seizoen vallen volgens insiders zo’n tien mensen uit – doordat ze eruit worden gewerkt, door burn-out, door overplaatsing. In oktober vertrekt Wynia en wordt ze opgevolgd door een nieuwe eindredacteur:
Marco Versluis, tegenwoordig directeur tv bij productiebedrijf Medialane, waar Van Nieuwkerk ook aan verbonden is.
Onder leiding van Versluis blijft Van Nieuwkerk tekeergaan, de eindredacteur weet diens emoties niet te dempen. Zo ontslaat hij op Goede Vrijdag 2017 een samensteller op staande voet na een woede-uitbarsting van Van Nieuwkerk. ‘We hebben haar nooit meer teruggezien’, zegt een redacteur die het ontslag van een afstand zag gebeuren. ‘Dat zou ik nu anders hebben gedaan’, zegt Versluis in een reactie.
Versluis voorkomt ook niet dat Van Nieuwkerk een van zijn meest ervaren redacteuren vernedert. Het gebeurt in het ‘hok’, zijn kantoor midden op de redactie. ‘Iedereen wist dat die redacteur op omvallen stond’, zegt een medewerker. ‘Hij kreeg een onderwerp opgedragen dat hij zelf twijfelachtig vond, maar daarna werd het hém verweten. In het hok begon Matthijs te schreeuwen. ‘Deze tekst stelt geen reet voor’, riep hij, ‘iedereen zapt weg als ik dit uitspreek.’ Toen de redacteur wat terugzei, ontplofte Matthijs. Hij schreeuwde: ‘O ja, vind jij dít een goede opzet?’ Hij hield de tekst omhoog en riep: ‘Dan doen we het toch op jouw manier? Kóm dan, pak hem dan, kom hem dan halen?’ Die redacteur stond aan de grond genageld. Uiteindelijk liep hij er op af. Maar net toen hij zijn blaadje wilde pakken, gooide Matthijs het voor zijn ogen in de prullenbak. Daarna is die redacteur het hok uitgelopen. Huilend ging hij naar huis. Matthijs schreeuwde: ‘Haal hem terug!’ Daarop heeft Marco hem meegedeeld dat hij terug moest komen. De volgende dag werd er koeltjes over gesproken door Marco. O ja, werd er gezegd, die komt niet meer.’
De betreffende redacteur bevestigt het incident maar zegt dat het te gevoelig ligt om hierop te reageren. Ook andere redacteuren bevestigen de gang van zaken.
Achteraf zegt eindredacteur Versluis dat hij grenzen heeft overschreden. ‘Ik erken dat in mijn eerste jaar als hoofdredacteur het maken van het programma ook bij mij vóór alles ging. Ik wilde primair het allerbeste programma maken en daarin ben ik soms over mijn eigen grenzen heen gegaan. Dat zag ik ook bij anderen gebeuren. Pas gaandeweg besefte ik dat het ook anders kon, en dat ik het anders wilde. We zijn, door onze drang naar continuïteit van het succes, tekortgeschoten.’
De woede van de presentator zorgt ervoor dat medewerkers geen enkel risico meer nemen. Als een gast ‘niet levert’ worden zij afgebrand, weten ze. Bij twijfel richten ze zich daarom op zijn lievelingsgasten: Sywert van Lienden, Hugo Borst, Jort Kelder, Alexander Klöpping. ‘Bel Sywert maar, vraag maar wat Sywert ervan vindt’, zei Matthijs dan. Daarom hadden we zo vaak dezelfde gasten.’
EINDE DEEL ARTIKEL
Als je ziek wordt van de stress heb je niet ‘het juiste dna’
In documenten van psychologen, psychiaters en de bedrijfsarts die in bezit zijn van de Volkskrant, staat dat medewerkers last hebben van psychische klachten, burn-outs, angst- en paniekaanvallen, slaapproblemen, hyperventilatie, duizelingen, buikpijn en emotionele uitputting. Sommige medewerkers zeggen ptss-achtige klachten te hebben. Meerdere mensen zeggen nog altijd met klachten te kampen, zoals overmatige gevoeligheid voor stress en overbelasting, angst voor conflicten of fouten, en het gevoel dat ze altijd tekortschieten. Een psychiater concludeert expliciet dat de onveilige en onberekenbare manier waarop de leidinggevenden bij DWDD omgingen met werknemers de oorzaak is van het ontstaan van een burn-out bij zijn cliënt.
‘Ik heb meerdere vrienden – vier, inclusief mezelf – over wie hun therapeut zegt dat ze kenmerken vertonen van ptss’, vertelt een andere redacteur. ‘Ze staan altijd aan, zijn constant alert. Ze zijn continu aan het scannen hoe de sfeer ergens is. Want ze weten dat de situatie in één klap om kan slaan.’
Verschillende medewerkers zeggen hun eindredacteur om hulp te hebben gevraagd, omdat ze voelden dat ze ziek werden van de werksfeer. Volgens de medewerkers werden hun noodsignalen genegeerd.
Over redacteuren die weg moeten wordt door leidinggevenden gezegd dat ze niet het ‘juiste dna’ hebben of ‘van een andere bloedgroep’ zijn. Ze worden buiten de groep geplaatst. Voor begeleiding van mensen zou geen tijd zijn geweest.
Een jonge redacteur vertelt hoe ze plotseling een kantoor in wordt gevraagd en wordt ontslagen. ‘Mirjam de Klerk van p&o zei: ‘Nou, je voelt het al aankomen.’ De eindredacteur zei: ‘We gaan niet met je verder.’ Ik mocht kiezen: mijn dag afmaken of meteen vertrekken. Ik was in tranen. Mirjam vroeg: ‘Ben je opgelucht?’ Alsof ze mij een gunst bewees. Ik heb nadien maandenlang op bed gelegen met de gordijnen dicht. Ik deed niets meer, kon niets meer. Ik had nachtmerries. Achteraf denk ik dat je dit een depressie kunt noemen. De eindredacteur (Versluis, red.) beweerde dat ik niet geschikt was voor dit soort werk. Ik weet nu dat dit niet waar was, maar de woorden zijn altijd blijven hangen in mijn hoofd. De impact was enorm. Ik raakte al mijn ambitie kwijt, wilde niets meer, dacht dat het aan mij lag. Ik heb nooit meer iets van iemand gehoord. Daarna heb ik jarenlang onder mijn niveau gewerkt. Ik neem het BNNVara en Marco Versluis nog steeds kwalijk dat ik zo lang onnodig heb stilgestaan.’
Sindsdien is ze op haar hoede. ‘Op mijn werk kijk ik altijd: hoe zijn de verhoudingen, wie is bevriend met wie? Als iemand ‘even met me wil praten’, dan schrik ik nog steeds.’
‘Ik heb zoveel mensen van de ene op de andere dag zien verdwijnen’, zegt een medewerker. ‘Over hen werd vaak met dedain gepraat. Het verhaal was altijd dat ze niet functioneerden. Dat ze gewoon niet goed genoeg waren. Ik heb hier nachten van wakker gelegen, trillend in mijn bed. Zelf ben ik er bijna aan onderdoor gegaan. Ik zat vaak huilend op de wc. Ik merkte dat ik er zelf ook snauwerig van werd. Dat is het erge: je gaat eraan meedoen. Ik begon anderen af te blaffen. Uiteindelijk ben ik zelf opgestapt.’
Toch blijft een deel van de redacteuren er jarenlang werken, ondanks de cultuur van angst. Waarom?
‘Ik zat er zó in verstrikt’, zegt een redacteur. ‘Alle mensen die onder onze ogen verbrokkelden – daar wilde ik gewoon niet bij horen. Ik wilde niet falen. Ik zat op de rand van een burn-out, maar het kwam niet in me op om te stoppen of grenzen te stellen. Ik stoomde gewoon door. Terwijl ik voelde dat het misging.’
Wat het voor medewerkers met een jaarcontract ook lastig maakt, is dat ze vaak een fors bedrag moeten betalen om tijdens een lopend seizoen weg te mogen bij DWDD. Doordat medewerkers (tot 2018) in de zomer drie maanden vrijaf hebben maar wel doorbetaald worden, bouwen sommigen van hen een ‘schuld’ op aan vrije dagen. Een schuld die tijdens een seizoen makkelijk te compenseren is met alle gemaakte overuren, maar die zij bij een tussentijds vertrek moeten terugbetalen – soms tot een bedrag van wel twee maandsalarissen. ‘Veel twintigers zonder vast contract konden zich dat niet veroorloven’, zegt een medewerker.
Het is bovendien niet altíjd verschrikkelijk bij DWDD, benadrukken vrijwel alle bronnen. ‘Een slechte dag, dat was het ergste dat je mee kon maken’, zegt een redacteur. ‘Maar een goede dag, dat was de beste dag uit je leven.’ Op die momenten is de stemming euforisch, is Van Nieuwkerk uitermate charmant en geeft hij vrouwelijke redacteuren een kus op hun voorhoofd of aait hij mannelijke redacteuren door hun haar. ‘Pico bello’, zegt hij dan. ‘Als hij zoiets tegen je zei, dan kon je daar wekenlang op teren’, zegt een redacteur.
Allerlei redacteuren vertellen dat DWDD van hen geweldige televisiemakers heeft gemaakt en hun carrières heeft geholpen. Maar soms verscholen ook zij zich in ruimtes zoals het montagehok om te ontsnappen aan de spanningen. ‘Ik ging twijfelen. Aan mezelf, aan alles’, zegt een van hen. ‘Ik heb er een ongezonde relatie met mijn werk aan over gehouden. Ik krijg snel last van stress en leg de lat altijd heel erg hoog. Het is nooit goed genoeg. Het heeft meer dan twee jaar geduurd en ik heb een tiental bezoeken aan een psycholoog afgelegd voordat ik weer normaal aan een live-uitzending kon werken.’
EINDE DEEL ARTIKEL
2019 – 2020Het laatste seizoen, een ‘dream team’ treedt aan
Pas in het laatste seizoen verandert er iets. De nieuwe eindredacteur Cécile Koekkoek heeft meer oog voor de redactie dan haar voorgangers, en verdedigt hen tegenover de presentator.
Koekkoek, voormalig hoofdredacteur van de Varagids en tegenwoordig werkzaam bij katern V van de Volkskrant, is door Van Nieuwkerk zelf gevraagd. Hij spreekt over een ‘dream team’. Aanvankelijk loopt dit goed en grijpt Koekkoek een aantal keer in als situaties dreigen te escaleren. Toch zien medewerkers dat ze uiteindelijk op hetzelfde probleem stuit als haar voorgangers: het is bijna onmogelijk om én de redactie te beschermen én Van Nieuwkerk tevreden te houden.
In dit seizoen vindt in december 2019 het incident met de geluidsman plaats, de gebeurtenis waar dit verhaal mee begon. De geluidsman werd ten overstaan van collega’s door Van Nieuwkerk met de grond gelijkgemaakt. De dag daarna gebeurt er iets opmerkelijks.
Het is rond twee uur in de middag als Van Nieuwkerk met een grote, bordeauxrode wollen muts de redactie van DWDD op loopt. Op de vloer roept hij iedereen bij elkaar.
Hij zegt dat eindredacteur Koekkoek hem heeft aangesproken op zijn gedrag. ‘Gisteren is er iets niet goed gegaan’, aldus Van Nieuwkerk. ‘Ik ben te ver gegaan, en ik zie nu in dat dat niet kon.’ Hij vertelt dat hij zojuist zijn excuses heeft gemaakt aan de geluidsman.
Van Nieuwkerk huilt. Hij zegt dat het hem soms zwart voor zijn ogen wordt en dat dit iets is waar hij niet trots op is. Hij vertelt dat hij ‘gif’ in zijn hoofd heeft. Dat hij in therapie zou moeten.
Hij heeft hulp nodig, zegt hij.
Verbijsterd kijken de medewerkers naar de presentator. Zo zien ze hem nooit.
Het is een van de weinige keren dat de presentator zich tegenover medewerkers verontschuldigt voor een woedeaanval. De geluidsman zelf wilde aanvankelijk tegenover de Volkskrant niet inhoudelijk op het incident ingaan. Wel zegt hij over ‘de woede-uitbarsting’ dat die ‘extreem’ was, al zegt hij zich niet te kunnen herinneren dat Van Nieuwkerk zei dat hij op zijn knieën had moeten zitten. Hij neemt Van Nieuwkerk niks meer kwalijk, omdat die hem ‘heel oprecht’ zijn excuses heeft aangeboden in een lang telefoongesprek ‘van zestigers onder elkaar’. Zo is het ‘uitstekend opgelost’ in zijn ogen. ‘Ik voel me geen slachtoffer.’
Voor zijn werkgever, productiebedrijf NEP, is het incident niettemin zo ernstig dat twee leidinggevenden verhaal halen bij de programmaleiding van DWDD én de directie van BNNVara. De toenmalig directeur van het bedrijf bevestigt dat tegenover de Volkskrant.
Even lijkt het alsof de houding van Van Nieuwkerk na zijn excuses aan de redactie verandert. Meerdere medewerkers bedanken Koekkoek voor haar handelen.
Maar uiteindelijk gaat het alsnog fout. Als Koekkoek het bij nieuwe incidenten opnieuw opneemt voor de redactie, zien mensen hoe Van Nieuwkerk zich tegen haar keert. Hij negeert en kleineert haar en houdt tirades. ‘Er waren incidenten waarbij Matthijs in het hok tegen Cécile schreeuwde en met zijn vuisten op tafel sloeg’, vertelt iemand. ‘Mijn collega zei: Moeten we iets doen? Ik ben bang voor haar veiligheid.’’
‘Ik herken me in het hier geschetste beeld’, zegt Koekkoek. ‘De cultuur bij DWDD en de structurele passieve houding van de directie zijn de redenen geweest voor mijn vertrek bij de omroep.’
Op 27 maart 2020 wordt in de studio het scherm achter Van Nieuwkerk zwart en is alleen zijn silhouet nog zichtbaar. ‘Tot zover’, staat er. Het is de laatste aflevering.
EINDE DEEL ARTIKEL
Het laatste sprankje hoop wordt de grond ingeboord
Uit correspondentie blijkt dat Koekkoek na afloop van het seizoen met de directie van BNNVara heeft besproken wat eigenlijk iedereen al weet, en wat al die tijd is gedoogd. De directie is volgens haar ‘al jaren op de hoogte’ van het feit dat Van Nieuwkerk ‘een cultuur creëert van angst en intimidatie’. ‘De bestuurders hebben dat laten gebeuren zonder daar iets aan te doen’, en zij hebben daarmee ‘de facto hun fiat gegeven voor een onveilige werkplek waar zeer veel werknemers aan zijn en nog zullen worden opgeofferd’.
De reactie van BNNVara past naadloos in de traditie van de vijftien jaar ervoor. ‘Het maken van een dagelijks programma als DWDD is als topsport: de lat ligt hoog en de druk is groot’, aldus de omroep. ‘Dat geldt voor de makers maar nog veel meer voor de presentator. Die vraagt daarom veel van zijn team, gaat tot het uiterste en verwacht een onvoorwaardelijk commitment van zijn eindredacteur.’ De omroeptop denkt dat ‘de DWDD-redactie zich altijd voldoende gezien, gehoord en gesteund heeft gevoeld door de directie.’
Nu, twee jaar na dato, staat de BNNVara-directie er radicaal anders in. ‘Deze reactie is een verkeerde inschatting geweest’, zegt Suzanne Kunzeler, sinds begin dit jaar directeur content bij die omroep.
De afgelopen maanden voerde de directie gesprekken met een aantal oud-medewerkers van DWDD, en andere hoofdrolspelers rond het programma, om erachter te komen wat er precies is gebeurd. Volgens Kunzeler bevestigen deze mensen het beeld van de Volkskrant. ‘Het raakt mij heel erg’, zegt ze.
Ook met Van Nieuwkerk zijn meerdere ‘zeer indringende’ gesprekken gevoerd. Volgens de directie waren dat ‘ook goede’ gesprekken. Maar ingewijden zeggen dat hij zijn rol aanvankelijk ontkende en het grensoverschrijdende gedrag bagatelliseerde.
BNNVara, dat met Matthijs Gaat Door, Chansons en The Connection nog steeds de programma’s van Van Nieuwkerk uitzendt, laat weten dat het voor hen ‘van essentieel belang is dat hij onderkent dat hij grenzen over is gegaan’. Dat zou Van Nieuwkerk volgens hen in de interne gesprekken van de afgelopen maanden ook hebben gedaan.
In een eerste reactie die Matthijs van Nieuwkerk gaf op dit artikel was van onderkenning van grensoverschrijdend gedrag geen sprake. Vijf kwartier later stuurde Van Nieuwkerk na druk van BNNVara de reactie die hieronder is te lezen.
De verdediging dat dergelijk gedrag destijds niet als grensoverschrijdend werd bestempeld, omdat de tijdgeest toen anders was, verwerpt Kunzeler. ‘Ik keur dit gedrag nu af, en ik had dat in die tijd ook afgekeurd. Wij vinden dat deze cultuur nooit meer mag plaatsvinden. Met ‘nooit’ in kapitalen.’
Wilt u in contact komen met de auteurs of heeft u informatie over grensoverschrijdend gedrag in de mediawereld: onderzoek@volkskrant.nl
EINDE DEEL ARTIKEL
REACTIE MATTHIJS VAN NIEUWKERK
REACTIE MATTHIJS VAN NIEUWKERK
Het raakt me te lezen dat redacteuren van DWDD zich angstig hebben gevoeld. We zijn niet op de wereld om elkaar bang of ongelukkig te maken. Ik ook niet. DWDD was godbetert zo’n beetje opgericht als een medicijn tegen angst en lelijkheid. Dat we kennelijk toch niet iedereen een veilig en prettig gevoel hebben kunnen geven en dat het zelfs collega’s ziek heeft gemaakt, dat spijt me enorm.
We hebben het succes van DWDD jarenlang uitbundig gevierd, met iedereen, tot bij het afscheid eervolle aandacht in kranten en journaals aan toe.
Maar dat was toen. Nu zitten we met een aantal ongemakkelijke gedane zaken. Die nemen helaas geen keer, maar stemmen wel tot nadenken. Deze spiegel blijft in mijn kamer hangen.
Tegelijkertijd is dit artikel ook een draconische karikatuur van vijftien jaar DWDD. Zeker, ik was fanatiek, eigenwijs en streng. En ik kon af en toe lelijk uit mijn slof schieten. Waardeloos. Maar ik ben nu gemakshalve teruggevouwen tot een Eeuwige Driftbui. En dat was ik dacht ik niet.
Ik heb eigenlijk een eenvoudige vraag: zou er in deze geschetste inktzwarte modderpoel ooit een succesvol dagelijks programma vol levenslust, optimisme en verbeelding hebben kunnen bloeien? Een wieg bovendien van de vele tv-colleges, een museum, festivals, concerten? Ik zeg niks nieuws: televisie is een meedogenloze, competitieve arena. Er waren redacteuren bij wie deze grote uitdaging in goede handen was, en met wie ik heel lang heb gewerkt, en trouwens nog werk. En er waren redacteuren voor wie dat minder gold, of ging gelden. En voor hen had ik helaas weinig tijd. Laat staan voor eventuele nazorg. Maar ik realiseer me nu beter dan toen dat ook bij al die redacteuren verwachtingen, dromen en ambities hoorden over een spannende baan bij de televisie. Daar had ik met een milder oog naar moeten kijken. Zeker op dagen dat de lieve vrede het verloor van de uitzending. Nooit persoonlijk trouwens, alles voor het beste tussen zeven en acht. De vraag die ook uit het stuk opstijgt, is of ik eigenlijk wel goed bij mijn hoofd was. Ik weet het eerlijk gezegd niet. Jarenlang elke dag met deze drift en onder grote verwachtingen een talkshow maken, is misschien gekkenwerk. Het zal niet overal goed voor zijn. Maar er was altijd weer frisse energie door onze nieuwe ideeën, de prijzen, de cijfers en de zoete woorden van kijkers die om ons heen bleven vlinderen.
Tijden zijn nu aan het veranderen. Er worden nu vragen gesteld die in vijftien jaar DWDD niet of nauwelijks zijn gesteld. Dat is goed. Grenzen zijn er om te respecteren. Wat de winst van dit ethisch reveil ongetwijfeld is; ik blijf trots op DWDD, op de ontelbare feestdagen die we met z’n allen hebben meegemaakt, en op iedereen die er heeft gewerkt en die ervoor heeft gezorgd dat het een onvergetelijk programma is geworden.
EINDE REACTIE MATTHIJS VAN
NIEUWKERK
VERANTWOORDING VOLKSKRANT ARTIKEL
ARTIKEL
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
VERANTWOORDING
Sinds 17 oktober heeft de redactie getracht om met presentator Matthijs van Nieuwkerk in contact te komen over de beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag achter de schermen bij De Wereld Draait Door. De verslaggevers hebben die dag bij Van Nieuwkerk zelf en zijn agent Julia Wolff een verzoek ingediend voor een gesprek over zijn visie op de cultuur bij DWDD. Zijn agent deelde meteen mee dat hij daartoe niet bereid was, en dat Van Nieuwkerk vragen van de Volkskrant schriftelijk wenste te beantwoorden.
Op 3 november, toen het onderzoekswerk was afgerond, heeft de krant een uitgebreide lijst met 27 vragen voor wederhoor per e-mail toegestuurd en Van Nieuwkerk een week de tijd te geven om daarop te reageren. Op 10 november mailde Wolff, nadat de deadline voor de beantwoording van de vragen al was verstreken, dat Van Nieuwkerk geen vragen wilde beantwoorden. Hij wilde ‘het stuk’ lezen om vervolgens zelf een verklaring te schrijven.
Dat leidde tot een journalistiek dilemma. Voor de totstandkoming van artikelen is het van belang dat mensen open in gesprek gaan met de krant, of tenminste (schriftelijk) vragen beantwoorden. Op die manier kunnen we een evenwichtig verslag doen. Het is vanwege de zuiverheid van de journalistieke procedure ongebruikelijk dat een van de betrokkenen het conceptartikel mag lezen alvorens vragen te beantwoorden. Het protocol van de Volkskrant schrijft dat ook niet voor.
Vanwege de aard en omvang van de beschuldigingen was de Volkskrant toch bereid Van Nieuwkerk in zijn verzoek tegemoet te komen. Wel verbond de krant daar voorwaarden aan, om te voorkomen dat het concept of passages daaruit zouden uitlekken, of bronnen na lezing in verlegenheid te brengen. Van Nieuwkerk stelde als voorwaarde dat zijn reactie integraal zou worden opgenomen op papier. Dat is een eis waaraan de Volkskrant op voorhand nooit kan voldoen: de krant blijft te allen tijde verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen.
Pas op donderdag besloot Van Nieuwkerk die eis te laten varen. Op donderdagavond kreeg hij de tekst. Vrijdagmiddag om half 3 volgde een verklaring; om kwart voor 4 werd die verklaring nog gewijzigd door Van Nieuwkerk.
Marije Randewijk,
adjunct-hoofdredacteur
de Volkskrant
EINDE
Reacties uitgeschakeld voor Noot 2/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noten 3 en 4/Onschuldig tot schuld bewezen
[3]
WIKIPEDIA
MATTHIJS VAN NIEUWKERK
[4]
GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG
GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG
Er is sprake van grensoverschrijdend gedrag wanneer één van de partijen niet (vrijwillig) instemt met uitingen of gedragingen van een ander. Wat verstaan we hier precies onder? En hoe vaak komt seksueel grensoverschrijdend gedrag voor in Nederland? Lees verder voor uitleg, voorbeelden en advies.
WAT IS GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG?
Grensoverschrijdend gedrag is een moeilijk te definiëren begrip. Het gaat om gedragingen waar een van de partijen niet (vrijwillig) mee instemt. Bijvoorbeeld op fysiek, emotioneel, seksueel of financieel vlak. Soms met grote gevolgen voor het slachtoffer. Het komt zowel offline als online voor en treft alle lagen van de bevolking. In veel gevallen, maar niet altijd, is er sprake van machtsmisbruik. Dit maakt jonge mensen (tot 25 jaar) en mensen met een licht verstandelijke beperking kwetsbaarder dan andere groepen. Helaas is het daarom niet zeldzaam dat grensoverschrijdend gedrag in de zorg voorkomt.
Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag zijn:
- intimiderend gedrag zoals overmatige controle uitoefenen, onder druk zetten of bang maken;
- discriminatie;
- racisme;
- pesten;
- uitsluiten;
- fysiek geweld;
- seksuele intimidatie, en
- seksueel misbruik.
Dit soort gedragingen kunnen voor een slachtoffer heel onprettig en soms zelfs traumatisch zijn. Als slachtoffer kun je te maken krijgen met angst, wantrouwen, schaamte, woede, slapeloosheid, concentratieproblemen, stress, PTSS en andere traumaklachten. Komt grensoverschrijdend gedrag zoals seksuele intimidatie op het werk voor? Dan kan het leiden tot een burn-out. Soms zien we dat slachtoffers zich zelf ook grensoverschrijdend gaan gedragen, vaak omdat zij denken dat dit normaal gedrag is.
SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG
62% van de vrouwen (6 op de 10), en 19% van de mannen (1 op de 5) maakt weleens seksueel grensoverschrijdend gedrag mee. Hierbij kun je denken aan ongewenste intimiteiten zoals ongewenste aanrakingen, seksuele intimidatie en seksueel misbruik. Maar ook een aanranding valt hieronder. Of een seksueel grensoverschrijdende gedraging strafbaar is, hangt af van de ernst en de aard van de handeling(en).
VOORBEELDEN VAN SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG
Voorbeelden van seksueel grensoverschrijdende gedragingen zijn o.a.:
• een ongepaste dubbelzinnige of flirterige opmerking;
• een ongepaste uitnodiging of een oneerbaar voorstel, bijvoorbeeld voor een intiem afspraakje;
• ongewenst aandringen op seksueel contact of op een relatie;
• ongewenst intieme vragen stellen;
• ongewenste seksuele insinuaties;
• ongepaste grappen maken;
• opdringerige uitlatingen doen over iemands seksuele geaardheid of uiterlijk;
• gluren;
• nafluiten op straat;
• intimiderend en ongepast staren;
• het ongewenst gebruiken van bijnamen;
• opdringerige en/of ongewenste seksuele gedragingen;
• ongewenst confronteren met seksueel getint materiaal;
• ongewenst berichten sturen van seksuele aard;
• ongepaste vormen van toenadering via social media (waaronder grooming);
• exhibitionisme;
• (pogingen tot) ongewenste aanrakingen zoals een arm om de schouder leggen, knijpen, omhelzen of zoenen;
• aanranding, en
• verkrachting.
OMGAAN MET SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDENDE HANDELINGEN
Heb je te maken met gedragingen van deze aard? Weet dat jij hier nooit schuldig aan bent en dat je je niet hoeft te schamen. Het kan zijn dat je niet weet hoe je moet reageren op het moment dat je ermee te maken hebt. Dit is heel normaal. Toch is het goed om te proberen duidelijk jouw grenzen aan te geven. Vind je dit lastig, of weet je niet hoe je dit het beste kunt doen? Maak het dan bespreekbaar en zoek hulp bij iemand die jij vertrouwt. Als je het niet met een naaste durft te bespreken, kun je ook anoniem met een hulpverlener in contact komen. Je staat er niet alleen voor.
Als slachtoffer kun je o.a. terecht bij Centrum Seksueel Geweld. Hier staan professionals dag en nacht klaar om jou te helpen, ook als het seksueel misbruik lang geleden plaatsvond. Bel 0800–0188 of chat anoniem met een van hun medewerkers. Ook bij Fier kun je terecht, bijvoorbeeld voor anonieme hulp via de chat of voor opvang en traumabehandeling. Heb jij te maken gehad met online seksueel misbruik zoals grooming, shame sexting of kinderporno? Dan kun je voor een melding, informatie en hulp terecht bij Helpwanted.
Als het om een strafbare handeling gaat, kun je overwegen om aangifte te doen. De politie heeft speciale zedenrechercheurs in dienst waarmee je de situatie kunt bespreken. Neem contact op met de politie via 0900-8844 en vraag naar de afdeling Zedenzaken in jouw regio. Weet dat je ook na zo’n gesprek niet direct aangifte hoeft te doen, als dit niet prettig voelt. Je kunt het ook houden op een (eventueel anonieme) melding.
Kom je er als ouder achter dat jouw kind te maken heeft met seksueel misbruik? Hier lees je hoe je hem of haar kunt steunen.
EINDE ARTIKEL
Reacties uitgeschakeld voor Noten 3 en 4/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noten 5 t/m 8/Onschuldig tot schuld bewezen
[5]
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
ZIE OOK
[6]
HET GERUCHTMAKENDE VOLKSKRANT ARTIKEL
OVER ANGSTCULTUUR DWDD
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
ZIE OOK
[7]
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
ZIE OOK
[8]
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
ZIE OOK
Reacties uitgeschakeld voor Noten 5 t/m 8/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noot 9/Onschuldig tot schuld bewezen
[9]
NOS
”ANGSTCULTUUR BIJ DWDD, OMROEP GREEP NIET
FUNDAMENTEEL IN”
18 NOVEMBER 2022
‘Angstcultuur bij DWDD, omroep greep niet fundamenteel in’
Achter de schermen van het programma De Wereld Draait Door (DWDD) was sprake van een angstcultuur en structureel grensoverschrijdend gedrag. Dat concludeert de Volkskrant na gesprekken met ruim zeventig oud-medewerkers van de populaire talkshow. De omroep die het programma uitzond, de VARA en later BNNVARA, greep volgens de krant nooit fundamenteel in.
Zo’n vijftig oud-werknemers van DWDD zeggen dat presentator Matthijs van Nieuwkerk en enkele eindredacteuren grensoverschrijdend gedrag vertoonden, zoals extreme woedeaanvallen en publieke vernederingen. Daardoor werd een angstcultuur gekweekt onder de medewerkers van het programma, dat tussen 2005 en 2020 een zeer groot publiek trok.
“Lang bij DWDD werken was het ultieme recept voor een burn-out”, zegt een van hen tegen de Volkskrant. Uit gespreksverslagen met hulpverleners die de krant inzag, blijkt dat sommige oud-medewerkers burn-outs opliepen of te maken kregen met mentale problemen. Een aantal van hen kampte met symptomen van een posttraumatische stressstoornis (ptss).
Meerdere oud-medewerkers die de Volkskrant sprak worstelen nog steeds met angstgevoelens. Enkelen zijn nog altijd verminderd inzetbaar, schrijft de krant.
Twee reacties Van Nieuwkerk
Volgens de krant wilde Van Nieuwkerk aanvankelijk niet reageren op de aantijgingen, maar kwam hij op de dag van publicatie alsnog met een reactie. Daarin betuigde hij geen spijt.
Korte tijd later stuurde de presentator een nieuwe reactie, waarin hij zegt: “Dat we kennelijk toch niet iedereen een veilig en prettig gevoel hebben kunnen geven en dat het zelfs collega’s ziek heeft gemaakt, dat spijt me enorm.”
Er zijn “een aantal ongemakkelijke gedane zaken”, zegt de presentator verder in de Volkskrant. “Die nemen helaas geen keer, maar stemmen wel tot nadenken. Deze spiegel blijft in mijn kamer hangen.” Tegelijkertijd zegt Van Nieuwkerk dat de weergave in de Volkskrant van de situatie bij DWDD “een draconische karikatuur” is waarin hij “gemakshalve [is] teruggevouwen tot een Eeuwige Driftbui”.
Het management van de presentator wil verder niet inhoudelijk reageren.
‘Indringende gesprekken’
Het bestuur van BNNVARA zegt dat de afgelopen maanden “indringende gesprekken” zijn gevoerd met Van Nieuwkerk. Daarin zou hij hebben erkend dat hij “in zijn streven naar het hoogst haalbare ook over grenzen van mensen is gegaan”.
Volgens het omroepbestuur doen de twee verschillende reacties die de presentator heeft gegeven geen recht aan de gesprekken die met hem zijn gevoerd. “Wij zijn daar teleurgesteld over. Dat dwingt ons tot beraad en we gaan hierover met Matthijs in gesprek.”
Impact onderschat
De Volkskrant schrijft dat de directie van de VARA, later BNNVARA, meerdere malen door de afdeling personeelszaken is gealarmeerd over de onveilige werksituatie en het hoge verloop bij DWDD. Daarna zijn onder meer extra medewerkers aangenomen om de werkdruk te verlichten.
Mirjam de Klerk, die vijftien jaar lang verantwoordelijk was voor de personeelszaken van het programma, zegt tegen de krant spijt te hebben dat ze de impact op medewerkers heeft onderschat. “Ik heb het altijd gezien als de prijs voor het succes, die we met z’n allen hadden vastgesteld: de NPO, de directie van BNNVARA, de eindredacteur en ik”, zegt ze.
Ook voormalig VARA-directeur Frans Klein, die nu directeur is bij de NPO, zegt dat er “in retrospectief” te weinig is gedaan. Hij was naar eigen zeggen niet op de hoogte van het grensoverschrijdende gedrag.
‘Pijnlijk voor oud-collega’s’
In een verklaring zegt BNNVARA nu dat Van Nieuwkerk en de eindredactie van het programma op hun gedrag en de cultuur op de redactie aangesproken hadden moeten worden. “Dat dit destijds niet is gebeurd, is pijnlijk voor de (oud-)collega’s die dit aangaat.” Volgens de omroep was de cultuur te veel gericht op het eindresultaat en te weinig op het proces van samenwerken.
BNNVARA roept (oud-)werknemers die te maken hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag op om daarover in gesprek te gaan. Dat kan direct bij de omroep zelf, maar ook bij een externe partij die BNNVARA heeft ingeschakeld. “Wij willen leren van het verleden, om het beter te doen in de toekomst”, aldus de omroep.
De NPO, waar BNNVARA onder valt, laat weten “enorm geschrokken” te zijn van het verhaal van de Volkskrant. “Dit had nooit mogen gebeuren.”
Reacties uitgeschakeld voor Noot 9/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noten 10 t/m 14/Onschuldig tot schuld bewezen
[10]
WIKIPEDIA
FRANS KLEIN (OMROEPDIRECTEUR)
”Klein was indertijd als mediadirecteur bij de VARA, later BNNVARA, tot 2014 verantwoordelijk voor de werkomstandigheden bij DWDD”
NOS
NPO-DIRECTEUR VIDEO FRANS KLEIN LEGT TAKEN NEER
NA ONTHULLINGEN DWDD
NPO-directeur video Frans Klein legt taken neer na onthullingen DWDD
NPO-directeur Frans Klein treedt tijdelijk terug, meldt de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Hij legt zijn werkzaamheden neer in afwachting van het onderzoek dat de NPO doet naar de werkomstandigheden bij het BNNVARA-programma De Wereld Draait Door (DWDD).
“Om te voorkomen dat er discussie kan ontstaan over de onafhankelijkheid van het onderzoek, heeft Frans Klein aangegeven tijdelijk zijn functie neer te leggen in afwachting van de uitkomsten van het onderzoek”, schrijft de NPO in een verklaring. Kleins woordvoerder zegt dat Klein “ruim baan” wil geven aan het onderzoek. De directeur wilde niet zelf reageren.
Klein was indertijd als mediadirecteur bij de VARA, later BNNVARA, tot 2014 verantwoordelijk voor de werkomstandigheden bij DWDD. Daarnavertrok hij naar de NPO waar hij directeur video werd. DWDD was vijftien jaar lang op tv te zien, en stopte in 2020.
Grensoverschrijdend gedrag
Achter de schermen van het succesvolle tv-programma was sprake van een angstcultuur en structureel grensoverschrijdend gedrag, bracht de Volkskrant vrijdag naar buiten. De krant sprak met tientallen voormalige medewerkers, die vertelden over extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen door presentator Matthijs van Nieuwkerk en eindredacteuren van het programma.
De Volkskrant schrijft dat de directie van de VARA, later BNNVARA, meerdere malen door de afdeling personeelszaken is gealarmeerd over de onveilige werksituatie en het grote verloop bij DWDD. Daarna zijn onder meer extra medewerkers aangenomen om de werkdruk te verlichten.
Klein zei in de krant dat er “in retrospectief” te weinig is gedaan. Hij was naar eigen zeggen niet op de hoogte van het grensoverschrijdende gedrag.
Excuses aan oud-medewerkers
Van Nieuwkerk maakte gisteren bekend per direct te stoppen bij BNNVARA, waar hij nog meerdere programma’s maakte. “Het feit dat mijn werkgever openlijk twijfelt aan mijn oprechtheid, maakt een verdere samenwerking onmogelijk”, schreef hij in een korte verklaring. Later die dag bood BNNVARA-directeur Suzanne Kunzeler namens de omroep excuses aan voor de werkomstandigheden bij DWDD.
[11]
NOS
VAN NIEUWKERK IN KORTE VERKLARING: ”IK VERBREEK MIJN
BANDEN MET BNNVARA”
Van Nieuwkerk in korte verklaring: ‘Ik verbreek mijn banden met BNNVARA’
Matthijs van Nieuwkerk stopt per direct bij BNNVARA. “Het feit dat mijn werkgever openlijk twijfelt aan mijn oprechtheid, maakt een verdere samenwerking onmogelijk”, schrijft hij in een korte verklaring die naar verschillende media is gestuurd.
Aanleiding is een artikel van de Volkskrant van vrijdagavond. Daaruit kwam naar voren dat de presentator zich bij het tv-programma De Wereld Draait Door jarenlang schuldig maakte aan grensoverschrijdend gedrag. De krant sprak met tientallen voormalige medewerkers, die het hadden over extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen.
BNNVARA zegt het besluit van Van Nieuwkerk te respecteren. De omroep wil een veilige werkomgeving voor iedereen die er werkt. Om dat voor elkaar te krijgen worden de gebeurtenissen van de afgelopen tijd meegenomen, zegt een woordvoerder. “We moeten en gaan het beter doen.”
De omroep zei vrijdag in een persverklaring al dat er “indringende gesprekken” zijn gevoerd met Van Nieuwkerk over zijn tijd bij DWDD. De omroep was naar eigen zeggen teleurgesteld over de schriftelijke statements over de kwestie die de presentator had opgesteld.
Bezinning
De 62-jarige Van Nieuwkerk vat dat op als openlijke twijfel, blijkt uit zijn verklaring. “Ik verbreek mijn banden met BNNVARA”, schrijft hij. “Ik zal de komende periode gebruiken om tot bezinning te komen en daarna hoop ik weer van me te laten horen.”
De presentator toont zich in zijn nieuwe, korte verklaring aangeslagen. “Ik merk dat er veel emoties om de voorrang strijden: schaamte voor de angst die redacteuren hebben gevoeld, spijt dat ik een – letterlijk – blinde ambitie had en daardoor over grenzen ben gegaan, verdriet over dat DWDD, toch mijn levenswerk, wankelt.”
Van Nieuwkerk was het meest beeldbepalende gezicht van BNNVARA en presenteerde De Wereld Draait Door van 2005 tot en met 2020. Hij maakte voor de omroep ook programma’s als Matthijs Gaat Door en Chansons!
[12]
BNNVARA
REACTIE BNNVARA OP ARTIKEL VOLKSKRANT
18 NOVEMBER 2022
Reactie BNNVARA op artikel Volkskrant
DWDD was 15 jaar lang een van de meest toonaangevende programma’s op de Nederlandse televisie. Het werd niet alleen door de kijkers hoog gewaardeerd; ook een groot deel van het redactieteam kijkt met plezier en trots terug op hun tijd achter de schermen van het programma. Maar daarnaast bestond er ook een ander beeld. Een beeld dat door de gesprekken die de huidige directie de afgelopen periode heeft gevoerd verder is ingekleurd en wordt versterkt door het uitgebreide onderzoek dat De Volkskrant heeft gedaan.
Een aantal (oud-)collega’s geeft in niet mis te verstane woorden aan dat er over hun grenzen gegaan is. Daar zijn we van geschrokken en dat gaat ons aan het hart, want dit past niet bij het veilige werkklimaat dat we bij BNNVARA willen bieden. De cultuur op de redactie was duidelijk te veel gericht op het eindresultaat en te weinig op het proces van samenwerken. Maar de druk om een mooi programma te maken mag nooit ten koste gaan van onze medewerkers.
Binnen BNNVARA was bekend dat die druk om te presteren op de redactie van DWDD hoog was. De signalen die er toen waren – de doorstroom van mensen en uitval door ziekte – werden door de toenmalige directies beoordeeld als het gevolg van de druk die komt kijken bij het maken van een dagelijks programma dat de lat hoog legt. De oplossingen die destijds zijn geboden, bestonden met name uit het toevoegen van extra mensen aan het team. Voor de veiligheid op de werkvloer zijn deze oplossingen achteraf niet voldoende en passend geweest. De signalen hadden aanleiding moeten zijn om het gesprek aan te gaan met medewerkers. De eindredactie en presentator hadden op hun gedrag aangesproken moeten worden. Dat dit destijds niet is gebeurd, is pijnlijk voor de (oud-)collega’s die dit aangaat.
We bieden (oud-)collega’s die hiermee te maken hebben gehad en die we nog niet hebben gesproken de mogelijkheid contact met ons op te nemen, zodat we ook met hen in gesprek kunnen. We begrijpen dat het een hoge drempel kan zijn om dit direct bij BNNVARA te doen, daarom is er ook de mogelijkheid dit te doen via een externe partij die we hiervoor in de arm hebben genomen.
We willen leren van het verleden, om het beter te doen in de toekomst. BNNVARA zet al sinds twee jaar stappen op het gebied van sociale veiligheid en dat zetten we ook voort. Iedere collega moet zich veilig voelen, zichzelf kunnen zijn en met respect feedback kunnen geven en ontvangen. Dat gaat niet vanzelf; we zijn ons er ten volle van bewust dat we hard moeten blijven werken om die veilige werkomgeving voor iedereen te kunnen realiseren. Wij willen dat er nooit meer een cultuur kan ontstaan waarin dit soort gedrag geaccepteerd wordt.
De huidige directie heeft in dit kader indringende gesprekken gevoerd met Matthijs over de tijd bij DWDD. Daarin heeft hij erkend dat hij in zijn streven naar het hoogst haalbare ook over grenzen van mensen is gegaan. En hij gaf aan dat hij de stappen die BNNVARA zet op het gebied van sociale veiligheid onderschrijft. Vandaag kregen wij echter twee verschillende statements van Matthijs onder ogen, die geen recht doen aan de gesprekken die we met hem voerden. Wij zijn daar teleurgesteld over. Dat dwingt ons tot beraad en we gaan hierover met Matthijs in gesprek.
EINDE ARTIKEL
NOS
BNNVARA-DIRECTEUR BIEDT EXCUSES AAN VOOR WERKOMSTANDIGHEDEN DWDD
BNNVARA-directeur biedt excuses aan voor werkomstandigheden DWDD
De directeur van BNNVARA, Suzanne Kunzeler, biedt redacteuren en medewerkers van De Wereld Draait Door excuses aan voor de werkomstandigheden op de werkvloer van het televisieprogramma. “Ik hecht eraan om een diepgevoelde spijtbetuiging te doen”, zei Kunzeler in Nieuwsuur.
Ze richtte haar woorden aan “al die mensen, al die oud-collega’s en collega’s die nog steeds bij BNNVARA werken, die hier soms de dupe van zijn geworden, die in angst hebben gewerkt”. “Die verdriet hebben moeten meemaken, die dat leed hebben moeten ervaren. Dat is echt verschrikkelijk. Ik vind het echt niet normaal dat mensen in angst werken. Ik vind dat nu niet normaal, maar ik had dat destijds ook echt niet getolereerd.”
Kunzeler, sinds mei 2022 directeur content bij BNNVARA, zegt afgelopen tijd veel “indringende gesprekken” te hebben gevoerd over de situatie bij DWDD. Het was voor de omroep van belang dat presentator Matthijs van Nieuwkerk zou erkennen dat hij grenzen over is gegaan en dat hij spijt zou betuigen. “Dat heeft hij in gesprekken naar ons wel gedaan, maar dat moest ook naar alle oude en huidige collega’s die daar jarenlang de dupe van zijn geworden (…)”.
Van Nieuwkerk kwam dit weekend in opspraak na een publicatie in de Volkskrant over de angstcultuur die heerste op de redactie van De Wereld Draait Door. In het artikel werd beschreven hoe de presentator en meerdere eindredacteuren zich jarenlang schuldig hadden gemaakt aan intimiderend en grensoverschrijdend gedrag. Tientallen voormalige medewerkers vertelden onder meer over extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen
De eerste verklaring die Van Nieuwkerk verstrekte viel niet in goede aarde bij de omroep, zegt Kunzeler. “In de eerste verklaring was geen sprake van erkenning of excuses. Dat hij daarna, nadat wij hem hadden aangesproken, met een tweede verklaring is gekomen, vinden wij erg ingewikkeld. Want we wisten wat er eerst in stond. Daarom gingen we twijfelen.”
Contact
Meerdere (oud-)werknemers zeggen dat BNNVARA geen contact met ze heeft opgenomen naar aanleiding van de omstandigheden op de werkvloer. Ook daar biedt Kunzeler haar excuses voor aan. “We hebben rond de twintig mensen gesproken, ook mensen die zijn genoemd in het artikel. Maar we hebben te weinig mensen gesproken, en dat spijt me. We gaan nog meer mensen benaderen en uitnodigen voor een gesprek.”
Kunzeler zegt nog zo’n honderd mensen te willen benaderen.
Toenmalig BNNVARA-directeur Frans Klein zei tegen De Volkskrant dat hij “nooit had gedacht” dat er sprake was van een misstand. Kunzeler noemt dat nu een “naar” interview. “In dit gesprek zet hij ook een aantal mensen weg, zoals Wim van Klaveren.” Van Klaveren trok in 2010 als eerste aan de bel over de werkomstandigheden, maar hij werd naar eigen zeggen door Klein afgescheept. Volgens Kunzeler mag dit “absoluut niet”. “Maar ik kan alleen maar spreken van wat ik in die tijd had gedaan, en ik was er toen niet. Maar we staan ervoor dat het in de toekomst anders moet gaan.”
‘Onderzoek niet onder vlag van de NPO’
De NPO kondigde eerder vandaag aan een extern onafhankelijk onderzoek te starten en dat nog wordt overlegd over de formele opdrachtgever. Kunzeler zegt dat dat onderzoek “zeker niet” onder vlag van de NPO moet gebeuren, omdat Klein nu de NPO-directeur is. “Voor mij is het logisch dat er geen onderzoek gedaan kan worden door de NPO, vanwege de betrokkenheid van Frans Klein.” Over de toekomst van zijn carrière wil ze geen uitspraken doen.
Dat de harde werkcultuur wordt weggezet als topsport, vindt Kunzeler onjuist. “Er had veel meer gedaan moeten worden. Ook Matthijs had begeleid moeten worden, mensen hadden hierover moeten kunnen praten. Ik geloof oprecht dat DWDD ook een prachtig programma had kunnen zijn zonder die angstcultuur.”
Kunzeler noemt de hele situatie “buitengewoon treurig”. “Ik mag hopen dat we hiermee de bodem hebben bereikt en dat we de onderste steen boven krijgen.”
[13]
VOLKSKRANT
DIT ”TV BEEST” HEEFT DE MEESTE MACHT IN HILVERSUM-
HIJ KAN CARRIERES MAKEN EN BREKEN
8 DECEMBER 2017
De hoogste baas van de publieke omroep, Frans Klein, maakt en breekt tv-carrières. Wie is die man, die het liefst niet opvalt, maar wel de meeste macht heeft in Hilversum?
Hij maakte een eind aan de uitzendingen van 24 uur met…, Man bijt hond en 5 jaar later, zette het vrouwenvoetbal met recordkijkcijfers op de kaart en wordt gezien als de vader van het succes van Matthijs van Nieuwkerk en Eva Jinek. Sinds de politiek bepaalde dat niet langer de publieke omroepen beslissen wat er ’s avonds bij hen is te zien, maar de televisiedirecteur van de NPO, is hij officieel de hoogste baas in Hilversum.
En dat terwijl hij zijn opleiding niet afmaakte, vertelt de Indische man met muts in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Hij wil het interview graag in een inspirerende omgeving doen en deze plek staat voor hem symbool voor zijn honger naar kennis.
‘Die is misschien aangewakkerd door mijn afgebroken studie’, zegt hij op de roltrap langs etages vol boeken. Als hij in het derde jaar zit van de HES, de Hogeschool voor Economische Studies, krijgt zijn broer maagkanker. ‘Dat kon mijn moeder niet aan’, vertelt Frans Klein (52), wiens moeder na de dood van haar man er alleen voorstond in het gezin met veertien kinderen. ‘Dus toen heb ik mijn studie afgebroken en heb ik, waar ik kon, mijn moeder bijgestaan. Vanuit die situatie ben ik gaan werken.’
Als broekie komt hij terecht op de financiële afdeling van de Vara. Dan is hij in elk geval binnen, want televisie heeft altijd gelonkt. Hij blijkt er een neus voor te hebben, want klimt van jongste bediende op tot grote baas. ‘Hij is origineel in het Hilversumse’, zegt Matthijs van Nieuwkerk, ‘er komt met hem een heel rare snuiter binnen.’ Die rare snuiter weet van NPO1 weer een geduchte tegenstander van RTL te maken. ‘We hebben het afgelopen jaar meer kijkers dan ooit getrokken in een televisiemarkt die terugloopt’, zegt hij niet zonder trots. Klein, die in Hilversum samenwoont met zijn man Bavo, verklaart zijn succes vooral uit zijn gedurfde keuzes. Verder is het ’30 procent inzicht, 30 procent hard werken en 30 procent geluk.’
Je grootste succes lijkt De Wereld Draait Door. Matthijs van Nieuwkerk, die jou de zonnekoning van Hilversum noemt, vertelde dat jij vanaf het begin riep dat het een legendarisch programma zou worden. Om vervolgens bij elke prijs die hij later kreeg ‘zie je!’ te zeggen. Hoe voorzag je dat?
‘Ja, al in het begin zei ik: ‘Matthijs, wij gaan televisiegeschiedenis schrijven.’ Natuurlijk kunnen mensen dan denken: ja, ja, die peptalk die ken ik, I’ll bet you say that to all the guys. Maar dat is niet zo. Ik zag gewoon al snel dat dit spectaculair goed zou worden. Ik had gezien hoe Matthijs eerder het mediaprogramma De Gids presenteerde en dacht meteen: dat is een natuurtalent. Hoe hij de taal beheerst, wat een makkelijk, bijna poëtisch vocabulaire hij heeft, dat was nog niet eerder vertoond.
‘Ik was net programmadirecteur bij de Vara en ik weet nog dat ik een gesprek had met Vera Keur, die toen voorzitter was. Ik vertelde haar dat ik dacht dat B&W (met Sonja Barend & Paul Witteman, red.) op zijn eind liep. Ze vroeg nog: ‘Weet je het zeker? Want er is een grote fanbase van B&W.’ Daarvoor in de plaats programmeerde ik DWDD. In het begin presenteerde Matthijs nog om en om met Francisco van Jole, maar dat werkte niet, hun presentatie-kwaliteit was te ongelijk. Ik kreeg het hele publiek over me heen, dat ik voor dit programma B&W van de televisie had gehaald! Ik was net begonnen, en meteen die bak gif over me heen. In die tijd deed ik elke dag een schietgebedje: lieve Heer, laat alsjeblieft de kijkcijfers stijgen. Want je wil toch niet dat je eerste wapenfeit mislukt. Uiteindelijk moest ik tegen Francisco zeggen dat hij weg moest bij DWDD, maar ik wist ook zeker: met Matthijs gaan we tv-geschiedenis schrijven. Dit was de biotoop waarin hij zou floreren.’
Heb je er ook wel eens enorm naast gezeten, terwijl je zeker wist dat een bepaald programma zou aanslaan?
‘Natuurlijk heb ik er wel eens fors naast gezeten, vaak genoeg zelfs. Het programma Uitgesproken VARA bijvoorbeeld, dat na Nova en voor Nieuwsuur kwam, is echt mislukt. Maar als er niks misgaat, durf je te weinig.’
Hoe kwam je erop om dit jaar een eind te maken aan het programma 5 jaar later van Jeroen Pauw?
‘Ten eerste zag ik dat het verrassingseffect eraf was. En ik vond de aanwas van goede personen en verhalen opdrogen. Je moet altijd scherp blijven kijken. Over welk programma wordt nog gesproken, wat heeft echt impact op de samenleving? 5 jaar later had zijn werk gewoon gedaan.’
Zag je er tegenop Jeroen het slechte nieuws te vertellen?
‘Nee, ik ben inmiddels 52. Twintig jaar geleden, toen ik net leiding ging geven, moest ik onderhandelen met Midas Dekkers over zijn contract en dat deed ik met overslaande stem. Maar ervaring maakt je wijzer en zekerder.’
Hoe reageerde Jeroen Pauw?
‘Deels met begrip, deels blijft zo’n programma een kind van de maker. Dat maakt het altijd ingewikkeld en pijnlijk. Vroeger bleef ik iemand dan overtuigen van mijn gelijk, inmiddels weet ik dat je dat niet krijgt. Dus het is soms koorddansen boven een afgrond.’
Soms is het voor de kijker ook pijnlijk, zoals toen Sesamstraat of Lingo stopte.
‘Ja. Mensen gaan me bellen, me stalken, dat gebeurt vaak. Of het programma nou Man bijt hond heet of B&W, dit soort programma’s zijn als huisvrienden. Als je daar aankomt, is het bijna alsof je het meubilair uit iemands woning haalt. Vergis je niet, we doen veel onderzoek. Bij Sesamstraat bleek dat het merendeel van de kinderen het op een zelfgekozen moment op de iPad keek. Dus het was een afgewogen beslissing. Maar als er ergens een relletje is, vinden de media het prachtig dat vuurtje op te stoken. Op het moment dat Aart Staartjes zegt dat we een moord plegen op Sesamstraat, heb je alle media op je dak. Probeer dan nog maar eens het rationele verhaal te vertellen. En er hoeft, zoals bij Lingo, maar een premier Balkenende op te staan en er ontstaat een heel andere dynamiek. Als we alles in de programmering hadden laten staan waarvan mensen hielden, keken we nu nog naar Swiebertje.’
Is dat het grote verschil met RTL? Die programmeert al tientallen jaren All you need is love, want waarom iets van tv halen wat goed scoort?
‘Vernieuwing is voor mij geen doel op zich. Per seconde wijzer, dat al tweehonderd jaar loopt, vervult nog altijd met veel elan een rol in de programmering, dan voel ik geen enkele aanvechting om dat te stoppen. Dat programma blijft vernieuwen. Het gaat om programma’s die sleets worden, die nog worden geserveerd terwijl ze bij wijze van spreken al klinisch dood zijn.’
Had jij RTL Late Night al van de buis gehaald?
‘Het is in elk geval gezapig, niet zo verrassend meer. Er wordt te weinig aan de boom geschud, dat denk ik te zien. Zo verraderlijk kan tv zijn. In het begin was het the talk of the town, maar als ik nu kijk, denk ik: ze hebben zitten slapen. Ze hebben te lang gedacht: dit werkt blijkbaar, niks meer aan doen.’ Twijfelt even. ‘Ik ga er toch iets over zeggen: je weet dat Matthijs met DWDD teruggaat van tien naar zes maanden. Ik heb me afgevraagd of Humberto geen rol zou kunnen spelen op die plek. Dus het is niet zo dat ik denk dat hij is afgeschreven. Ik denk wel dat hij, zoals mijn moeder zou zeggen, uit een ander vaatje moet gaan tappen.’
Heb je hem een concreet aanbod gedaan?
‘Nee, ik heb een tijdje terug in het voorbijgaan met hem gesproken, maar hij heeft mij duidelijk gemaakt dat hij voorlopig nog een contract bij RTL heeft. Daarmee is het voor mij klaar. Ik ga geen bommen onder contracten leggen.’
Vind je dat er bij De Wereld Draait Door nog genoeg aan de boom wordt geschud?
‘Ja, er zit daar een enorme drift. Als het om reacties gaat, hebben zij natuurlijk ook met golven te maken. Het ene moment zijn die himmelhoch jauchzend en op andere momenten heet Matthijs een veeleisende tiran. Maar de rode draad is uiteindelijk dat DWDD tot het gaatje gaat. Matthijs is daarin soms gekmakend, zeg ik maar even op basis van wat ik soms van dichtbij heb gezien. Maar dat is ook wat ik altijd heb gesteund. Ik zou bijna zeggen: dat heeft wel iets van een band doen ontstaan.’
Heb jij ooit tegen iemand moeten zeggen: het is klaar?
‘De allerbesten trekken zelf die conclusie, zelfs als ze in mijn ogen nog niet klaar zijn. Zoals Sonja. Maar er zijn genoeg presentatoren tegen wie je uiteindelijk moet zeggen dat we andere dingen gaan doen.’
Kun je een voorbeeld noemen?
‘Jörgen Raymann. Dat leidde tot best eh… gevoelige gesprekken. Hij zei: ‘Ik ben altijd loyaal aan de publieke omroep geweest, waardoor ik in het verleden andere aanbiedingen heb afgeslagen.’ Waarop ik zei: ‘Ja, maar luister, we hebben je echt kansen gegeven, maar die heb je niet in alle opzichten gepakt en benut.’ Ik heb ook gezegd dat hij soms te gemakzuchtig was. Zo van: ik ben toch de grote ster, ik weet hoe ik mijn ding moet doen. Natuurlijk werd ik daar om verguisd, maar vaak komt het inzicht later alsnog.’
Eva Jinek heeft best een lange aanloop gehad. Voorzag je dat zij toch als heldin uit de strijd ging komen?
‘Succes heeft vele vaders. Iedereen claimt nu het succes van Eva, iedereen heeft het ineens altijd al geweten. Ik geloof dat de meesten die daarover gingen wel zagen dat Eva een groot talent was, alleen het probleem was een plek voor haar te vinden waarop ze echt kon schitteren. Uiteindelijk hebben we toen de eerste serie van De Verenigde Staten van Eva bedacht. We zeiden: we willen minder Jinek en meer Eva zien. Dat is de taal die je gebruikt om duidelijk te maken dat het persoonlijker moet. En dat is buitengewoon goed gelukt: je kreeg een andere Eva te zien. En we namen in het jaar dat Eva nog slecht presteerde toch het besluit de zendtijd tussen Eva en Jeroen fiftyfifty te verdelen. Want ik geloofde erin, en dan moet je iemand ook vertrouwen geven.’
Matthijs van Nieuwkerk zei dat het hem ingewikkeld lijkt dat jij eigenlijk geen vrijblijvend contact meer met mensen kunt hebben. Iedereen wil iets van je, iedereen ziet in elke frons of in elk schouderklopje een teken.
‘Ja, dat knaagt soms. Maar ik houd mezelf altijd voor ogen dat het over de rol gaat die ik speel, het gaat niet over Frans. Ook als veel mensen aardig tegen me doen, gaat het niet over Frans. Je moet goed opletten dat je niet in je eigen macht gaat geloven. Maar je raakt natuurlijk enigszins beïnvloed doordat mensen zich op een bepaalde wijze gedragen om bij je in het gevlij te komen. Ik zou bijna zeggen: dat raakt aan #MeToo. Als je je niet realiseert dat mensen zich vleiend gedragen vanwege je machtspositie, ga je wellicht over de grens. Ik zeg vaak tegen mezelf: Frans, let op, beslis niet vanuit arrogantie.’
Want dat ligt op de loer?
‘Ja. Van de duizend voorstellen die wij jaarlijks krijgen, kunnen we er ongeveer vijf selecteren bij de NPO. We zijn makelaars in teleurstellingen. Die psyche moet je elke dag trainen. Mijn moeder zei altijd tegen me: ‘Negeren is een onderschatte kwaliteit.’ Zo is het, soms je moet je dingen negeren in het mijnenveld dat Hilversum is. Ik negeer mijn eigen ijdelheid ook trouwens. Ik heb aanvragen voor interviews als deze altijd afgewezen.’
Maar je bent evenmin de bescheidenheid zelve, toch?
‘Misschien is dat waar, maar ik zit er niet op te wachten om op de cover van Volkskrant Magazine te staan. Zo belangrijk is Frans Klein niet. En dat meen ik oprecht. Dat ik mijn ijdelheid negeer, heeft er stiekem ook wel mee te maken dat ik denk dat ik effectiever ben als ik geen al te uitgesproken profiel heb. Haha, een enorme bekentenis is dit. Ik denk dat ik onder de radar moet blijven om dingen te kunnen veranderen. Als ik belangrijker word dan de presentatoren of de omroepen, komt er een moment dat ze je te weinig meer gunnen. Ik heb trouwens nagedacht wat een goede kop voor dit artikel zou zijn en toen leek ‘Stille kracht’ me wel wat.’
Aan vakgenoten gaat je succes niet voorbij. Je partner, Bavo, zei dat je al een paar keer bent benaderd door commerciële partijen.
‘Ja. Shula (Rijxman, NPO-voorzitter, red.) zegt ook: ‘Je kunt op veel plekken aan de slag.’ Maar toen ik tien jaar geleden directeur werd bij de Vara, zei ik: ‘Jongens, we moeten minder vertellen wát mensen moeten denken, maar dát mensen moeten denken’, en dat uitgangspunt leidt ertoe dat ik me bij de NPO erg op mijn plek voel. En ik ben nog niet klaar. Mijn ambitie is om meer programma’s met publieke waarde uit te zenden, programma’s die groepen in de samenleving verbinden.’
Het doet me denken aan wat jouw broer vertelde. Na het overlijden van jullie vader ontstond er een soort twee-deling in jullie grote gezin. Van de jongste groep van zeven was jij, zoals je zelf zei, de generaal.
‘Ja, haha.’
Je leerde ze thuis lezen en schrijven, jij ging met je moeder mee naar school om over ieders studieresultaten te praten. De jongste zeven hebben uiteindelijk allemaal gestudeerd, de oudste zeven niet.
‘Ja.’
Waarom deed je dat?
‘Misschien zat het verheffingsideaal er al vroeg in. Kijk, ik was 9 toen mijn vader overleed en hoewel mijn oma een belangrijke rol speelde, stond mijn moeder er alleen voor met tien zonen en vier dochters. Als ik het romantisch inkleur, weet ik zeker dat zij al snel dacht: die Frans is een pienter ventje, die kan me helpen. Ik deed al vroeg de administratie en ging inderdaad mee naar ouderavonden. Mijn moeder was een echte Indische vrouw, ze kon met haar charme veel voor elkaar krijgen. Ze sprak Nederlands, maar vroeg als het om schoolkeuzen of vakkenpakketten ging toch of ik alles wilde vertalen. Dus al jong werd een beroep gedaan op mijn verantwoordelijkheidsgevoel. Daardoor ontfermde ik me over mijn jongste broertjes en zusjes. Toen ik ging puberen, was ik daar best verdrietig over. Ik heb een deel van het kind-zijn gemist. Dat gevoel kun je moeilijk uitleggen. Maar dat krijg je als je van je 9de tot je 16de met veel gezinssores zit en je studie moet stoppen omdat je broer ziek is. Ik pakte die rol, maar vond het ook heftig dat dat van me werd gevraagd.’
Kon je wel enige tijd verdrietig om je vader zijn of schoot je gelijk in die verantwoordelijke rol?
‘Dat laatste. Ik zal niet zeggen dat iedereen in paniek was, maar wel ontredderd, we moesten meteen uitvinden hoe we verder moesten. Maar laten we eerlijk zijn, ik ben ook een mannetje. Ik ben er niet trots op, maar ik ben een dominant, dwingend iemand. Dat kun je met charme en glimlachen doen, maar ik weet wel wat ik wil. En ik zie graag dat de dingen gaan zoals ik denk dat ze moeten gaan. Ik heb ook bewijsdrang, anders zou ik niet op deze plek terecht zijn gekomen. Tegelijkertijd heb ik een enorm relativeringsvermogen. Er zijn genoeg momenten dat ik mensen moet opzwepen tot maximale prestatie, maar er zijn ook momenten dat ik mensen duidelijk maak dat het maar een programma is. Het gaat niet om leven of dood. Dat register bespeel ik goed. Dat kun je een talent noemen, maar het is bij mij eerder een natuurlijke reflex.’
Bavo denkt dat in de periode na het overlijden van je vader de basis is gelegd voor de rest van je leven.
‘Ja. Er komt opeens zo’n harde knip in je leven als je vader doodgaat. En dan ben je 9. Voor een deel achtervolgt je dat je leven lang. Mijn onbevangenheid was ik meteen kwijt, dat krijg je als je zo jong met de dood wordt geconfronteerd.’
Ging je vader abrupt dood?
‘Ja. Een hartaanval. Ik heb zelf ook twee hartaanvallen gehad, ik ben erfelijk belast. Maar ik ben nu al tien jaar symptoomvrij door goede medicijnen.’
Zowel je collega Shula Rijxman als je man Bavo maken zich weleens zorgen om je gezondheid. Meerdere hartaanvallen, meerdere keren gedotterd, zwakke aderen. Het zit in de familie, maar volgens Bavo heeft het ook met stress te maken dat de problemen zich bij jou zo vroeg aandienden.
‘Ik kan wel zeggen dat ik leef voor mijn werk. Mijn leven is mijn werk en mijn werk is mijn leven. Ik ben een tv-beest. Als kind wist ik al dat ik bij de televisie wilde werken. Ik was en ben er verliefd op. Op een bepaalde manier heb ik er zelfs mijn coming-out aan te danken. Ik vond het best een ding om uit de kast te komen. Niet alleen vanwege mijn Indische roots, ook vanwege dat gezin, mijn broers waren redelijk macho, zeg maar. Doordat ik zag hoe open er bij de talkshow van Sonja Barend over dit soort dingen werd gesproken, durfde ik ook uit de kast te komen, al heeft het lang geduurd. Sonja Barend was vroeger een heldin voor mij. Wat zij allemaal durfde te bespreken! De hele wereld zat daar aan tafel, verschillen werden er overbrugd. Het ging niet over goed of slecht, zonder oordeel werd gesproken over wat er speelde in de samenleving. Ik dacht: als iets ertoe doet in het leven, dan is het wel die tafel van Sonja. Daar wilde ik bij betrokken zijn. Dat was voor mij een belangrijke reden om bij de tv te willen werken. In alle eerlijkheid: er schuilt een kleine wereld-verbeteraar in mij, haha. Kijk, wij zijn halfbloedjes, we moesten harder werken dan anderen voor onze plek in de samenleving. Dat hield mijn moeder ons voor. Mijn ouders zijn gevlucht uit Indonesië in de jaren vijftig omdat Soekarno zei: jullie zijn niet Nederlands, niet Indonesisch, gooi jezelf maar in zee, jullie horen nergens bij. Het gevolg was een opvoeding waarin gezegd werd dat we beter ons best moesten doen dan anderen, altijd bewijzen dat we minstens even goed waren. Daaraan heb ik, denk ik, mijn drive overgehouden om voor verbinding te willen zorgen; niemand verdient het gevoel er niet bij te horen.’
Je wordt een familieman genoemd. Werk je ook zo hard omdat je zelf geen gezin hebt?
‘Ik vind het heel jammer dat ik door mijn homoseksualiteit geen vader ben geworden. Mijn beste vriend, van de lagere school, heeft gelukkig drie kinderen en die beschouw ik als surrogaatkinderen.’
Komt je drive ook voort uit een gevoel van revanche?
‘Niet zozeer revanche, maar misschien wel een diep gevoel van verwondering dat ik dit mag doen voor zo’n belangrijke instituut als de NPO. Misschien dat Mark Rutte het vanzelfsprekend vindt dat hij premier is, dat het hem toekomt, maar ik heb die verbazing nog elke dag. Ik ben wel een beetje van een dubbeltje een kwartje geworden.’
Je zat op een school met veel schorriemorrie, vertelde je broer. Anderen kwamen in de criminaliteit terecht.
‘Als mensen me vragen waar ik vandaan kom, zeg ik: uit een volkswijk. Daar heb ik nooit afstand van genomen. Van binnen ben ik nog steeds dat dubbeltje. Als ik mensen wil shockeren, noem ik het een achterbuurt, een asowijk. Dan kijken ze me vertwijfeld aan en zeg ik: ‘Ja, en?’ Het grappige is dat we bij de NPO zeggen dat we van en voor iedereen zijn, maar er is een enorme kracht in Hilversum om vooral van en voor Ons Soort Mensen te willen zijn. We willen best reportages maken over mensen in een achterbuurt, maar niet een van hen zíjn. Ik ben er trots op dat ik dat dubbeltje ben. Maar ik ben geen dubbeltje met een minderwaardigheidscomplex. Ik heb onzekerheden genoeg hoor, maar niet in dit spectrum, haha.’
Op welk gebied liggen die onzekerheden dan? Had je qua looks graag op Arie Boomsma geleken?
‘Bij mijn vrienden maak ik weleens de grap dat als ik op Arie Boomsma had geleken, ik met mijn drift allang dood was geweest. Ik had me in elk feestje gestort. Je kent toch René Klijn, die bij Paul de Leeuw te gast was en vertelde over zijn aids? Zo’n mooie jongen die alles heeft gedaan wat God verboden heeft en daardoor veel te vroeg is doodgegaan. Ik vind mezelf geen mooie man, zeker niet, maar dat beheerst me niet. Ik was wel graag niet kaal geworden. Dat is echt een frustratie. Als ik mannen zie met goed haar, fascineert me dat. Sommige mannen hebben zulk mooi haar! Helemaal dichtbegroeid. Ik heb mezelf weleens de vraag gesteld: wat zou ik er voor over hebben om…’
Een Gerard Jolinkje te doen, zo’n haartransplantatie?
‘Ja. Ik denk alleen niet dat het bij mij werkt, anders had ik het misschien wel gedaan. Al heb ik het idee nog niet helemaal afgezworen, hoor.’
Nog even, waarom was je al dood geweest als je er als Arie Boomsma had uitgezien? Had je je te pletter gewipt?
‘Haha, dat is nog net een beschaafd woord. Maar dat vermoed ik wel. Ik heb een rijke fantasie en als ik me voorstel dat ik zo goed geschapen was, dan had ik er ook wat mee moeten doen. Dit is vast een typische nichtenconclusie, maar dan ga je toch geen boek lezen of tv-kijken?’
EINDE ARTIKEL
VOLKSKRANT
NPO DIRECTEUR FRANS KLEIN
”MENSEN HADDEN HET TEGEN ME KUNNEN ZEGGEN, ALS ZE ERGENS
MEE ZATEN”
18 NOVEMBER 2022
Negen jaar lang was NPO-directeur Frans Klein namens omroep Vara nauw betrokken bij de opmars van De Wereld Draait Door. Van grensoverschrijdend gedrag achter de schermen zegt hij, ondanks interne en externe waarschuwingen, niets te hebben geweten. ‘Ik heb nooit gedacht: hier is sprake van een misstand.’
In een zaaltje op het Hilversumse mediapark begint Frans Klein zich te ergeren. Het gesprek over grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer van De Wereld Draait Door is halverwege, als hij, directeur video bij de publieke omroep en daarmee een van de invloedrijkste mensen in de televisiewereld, uithaalt naar oud-collega’s.
Zijn irritatie komt door Dieuwke Wynia, tussen 2008 en 2016 hoofdredacteur van DWDD, die hem verwijt dat hij haar noodsignalen over Van Nieuwkerk negeerde. Door de personeelsafdeling van de omroep, die zegt hem meermaals te hebben gewaarschuwd voor de onveilige situatie op de redactie. En door de huidige directie van BNNVara, die afstand neemt van het grensoverschrijdende gedrag van toen.Allemaal te gemakkelijk, vindt Klein, ‘om nu in retrospectief te zeggen: wij staan wel aan de goede kant. DWDD is na mijn vertrek nog zes jaar doorgegaan, met veel van de mensen die nu zeggen dat ze het toen al veroordeelden of mij gewaarschuwd zouden hebben.’
Tientallen mensen vertrokken met burn-outs of werden ziek door de werkomstandigheden bij De Wereld Draait Door. Een aantal heeft er tot op de dag van vandaag last van. Is dat een acceptabele prijs voor het succes?
‘Wij hadden de opdracht om de beste, meest relevante, creatiefste, origineelste programma’s te maken. Dat was ik aan het aanduwen. Mogen zoveel mensen daar dan de rekening voor betalen? Het antwoord is natuurlijk nee. Dat was niet de inzet, niet de bedoeling.’
Klein heeft ingestemd met het gesprek om de resultaten van een onderzoek van de Volkskrant te horen. De krant sprak de afgelopen maanden ruim zeventig oud-medewerkers van DWDD. Meer dan vijftig van hen spreken over grensoverschrijdend gedrag, vaak van presentator Matthijs van Nieuwkerk.
Klein schrikt van die cijfers. ‘Ik kan niet anders dan spijt hebben’, zegt hij. ‘Anders zou ik opgesloten moeten worden.’
U bent als mediadirecteur van de Vara meermaals gewaarschuwd voor de situatie op de werkvloer bij DWDD. Hoe kan het dat u niet heeft ingegrepen?
‘Op een gegeven moment, na vier of vijf seizoenen, hebben we gesproken over de verloopcijfers, die hoger waren dan bij andere programma’s. Wat is hier aan de hand? Misschien waren er te veel jonge medewerkers. Misschien paste het programma niet bij bepaalde mensen. In de loop van de tijd hebben we bewust de redactie vergroot. En iemand van personeelszaken dichter op het programma gezet.’
Medewerker Wim van Klaveren vroeg u in te grijpen, er verschenen ontluisterende artikelen in Nieuwe Revu en Privé, zelfs uw eigen afdeling personeelszaken waarschuwde u. Heeft u nooit gedacht: ik moet de redactie beter beschermen?
‘Jullie noemen Revu en Privé, dat waren nou niet bepaald de meest betrouwbare bronnen. En ik weet niet hoe goed jullie Wim van Klaveren kennen? Ik heb inderdaad wel met hem gesproken, en gedacht: dit programma is inderdaad niks voor Wim.’
Hij waarschuwde niet voor zichzelf, hij was al weg bij DWDD toen hij met u sprak.
‘Er waren ook genoeg mensen op de redactie die zeiden: die hitte van het programma, dat maakt het zo goed. Mensen waren trots dat ze bij DWDD werkten. Laat ik het wat breder stellen: ik heb nooit een gesprek gehad met een klokkenluider. Er was ook genoeg jalousie de métier bij veel partijen. Dat moest ik ook een beetje wegen.’
Klopt het dat u niets heeft gedaan toen eindredacteur Dieuwke Wynia vroeg om hulp met Van Nieuwkerk?
‘Daar heb ik echt een ander beeld van. Het klopt dat Dieuwke en ik elkaar spraken over de heftigheid op de redactie, en ook over Matthijs. Ik zei dan: ‘Dieuwke, jij bent de eindredacteur. Je bejubelt me omdat ik jullie veel vrijheid geef. Maar als jij denkt: dit kan niet, of hier ligt de grens, geef dat dan bij Matthijs aan.’’
Volgens Wynia zei u: geef de grenzen bij hem aan, of je creëert een monster.
‘Ik weet niet of ik dat gezegd heb. Maar als dat zo is, dan weet ik niet of ik het monster Matthijs of het monster Dieuwke bedoelde.’
U heeft nooit het idee gehad dat die hitte, zoals u het noemt, een onveilige situatie voor de redactie opleverde waarbij u als directeur moest ingrijpen?
‘Natuurlijk denk ik nu wel: is het op sommige punten niet te ver gegaan? Maar er is toen niet een moment gekomen waarvan ik denk: mensen ervaren dit zo, met de ernstige gevolgen die daarbij horen. Mensen hadden het tegen me kunnen zeggen.’
Medewerkers hebben dat ook overwogen. Maar toen u in de publicatie van Revu over de angstcultuur zei ‘juist trots te zijn op de mentaliteit’ bij het programma, en ook niet bij de redactie kwam vragen wat er speelde, zakte de moed hun in de schoenen. Begrijpt u dat?
‘Ten dele. Maar ik was vaak genoeg op de redactie, ik was er voor mijn gevoel ontvankelijk voor.’
Wist u van de extreme woede-uitbarstingen van Matthijs van Nieuwkerk?
‘Ik wist niet of het extreme uitbarstingen waren. Ik sprak Matthijs gisteren, voor het eerst sinds maanden, op een borrel. Hij zei: Frans, ja, het was ongetwijfeld vaak genoeg scherp, boos, woedend. Allemaal in dienst van het programma. Allemaal omdat er ook aanleiding toe was. Niet met de bedoeling om mensen weg te zetten of te pesten.’
En zo zag u het ook?
‘Ik zag dat het heftig was. Natuurlijk liepen we het risico dat sommige mensen iets te veel vermalen raakten in deze situatie. Daar hebben we op onze manier aandacht aan proberen te besteden. In retrospectief misschien onvoldoende. Ik denk dat we toen bereid waren ver te gaan vanwege de personality, degene die het programma droeg. Zo van: we bouwen een programma om jou heen waarbij jij je maximaal senang voelt.’
Een goede presentator is niet per se goed achter de schermen.
‘Had hij die woede-uitbarstingen moeten hebben? Nee, ik denk het niet. Ik denk niet dat het voor hem verstandig was. En het was zeker niet verstandig voor de redactie. Maar ik had niet het beeld van een losgeslagen iemand. Wel dat hij af en toe stevig was en woede-uitbarstingen had. En ja, misschien heb ik dat verkeerd gewogen. Of het grensoverschrijdend was weet ik niet, dat is ook hoe mensen het beleven.’
Als je 20 centimeter voor iemand staat en schreeuwt: ‘Klootzak, je bent niets waard!’ Of als je zegt: ‘Je zou hier voor me op je knieën moeten gaan zitten om sorry te zeggen!’
‘Ja, dat gaat te ver. Maar ik ga het toch zeggen: misschien vonden wij dat heftige gedrag op heel veel plekken in de mediawereld normaal. Ik ben er niet trots op hè, ik vind het niet fraai – maar die werkcultuur was op veel plekken in Hilversum zo hard. Ik ben zelf opgegroeid in de Vara-omgeving. Ik ben niet altijd een grote Frans Klein geweest, ik was ook een kleine Frans Klein. Er was ontzag, stevigheid, er waren directe confrontaties. Ik denk dat ik met het vocabulaire van nu zou zeggen: er was een angstcultuur.’
U zegt dus: het was de tijdgeest. Maar de huidige directie van BNNVara neemt hier uitdrukkelijk afstand van. Zij zeggen: we vinden dat gedrag nu niet normaal, en we hadden dat toen ook niet normaal gevonden.
‘Dat is wel bijzonder, want de huidige algemeen directeur van BNNVara (Lonneke van der Zee, red.) zat er destijds ook al als bestuurssecretaris.’
Sprak u Van Nieuwkerk wel aan op zijn gedrag?
‘Ja, ik sprak hem erop aan. Als het inhoudelijk niet goed ging. Of als het signaal was: de redactie heeft het echt zwaar. Dan zei ik: Matthijs, je moet ook wel een beetje zorgen voor je redactie. Maar als je vraagt of ik het idee had dat ik Matthijs wezenlijk kon veranderen? Dan is het antwoord: nee.’
DWDD was een iconisch programma, dat onder uw hoede tv-geschiedenis heeft geschreven. Heeft het voor uw verdere carrière veel betekend?
‘O mijn hemel, gaan we die kant op? Nee, zeker niet. Er werd natuurlijk heel stevig aan Matthijs getrokken, met veel geld. Er is Matthijs vaak kwalijk genomen dat hij te veel verdiende bij de publieke omroep, terwijl ik wist dat hij elders ook het driedubbele kon verdienen. Het was de kunst van de Vara en van mij om hem de redactionele vrijheid, de creatieve vrijheid en de ruimte te geven om te creëren wat hij elders niet kon. Hij koos voor de publieke omroep vanwege die mogelijkheden. Dat ik hem op die manier kon behouden voor de publieke omroep, dat sprak voor mij. Maar als je daaruit het beeld wil destilleren dat ik mijn opgang heb gemaakt over de ellende van deze mensen, dan zou ik dat jammerlijk vinden.’
[14]
VOLKSKRANT
NPO DIRECTEUR FRANS KLEIN LEGT FUNCTIE TIJDELIJK NEER OM
ONDERZOEK NAAR MISSTANDEN DWDD NIET IN DE WEG TE ZITTEN
22 NOVEMBER 2022
NPO-directeur Frans Klein legt functie tijdelijk neer om onderzoek naar misstanden DWDD niet in de weg te zitten
Frans Klein legt zijn functie als NPO-directeur tijdelijk neer. Dat heeft de publieke omroep dinsdagmiddag bekendgemaakt. Na de onthullingen over De Wereld Draait Door was Klein onder vuur komen te liggen, omdat hij, destijds namens de Vara, nauw betrokken was bij de talkshow.
De NPO kondigde maandagmiddag een onafhankelijk onderzoek aan naar de werkcultuur bij DWDD. Dat gaat over wat er precies is gebeurd achter de schermen, welke signalen over misstanden er zijn geweest en wat er met die signalen is gedaan. Klein wil ‘voorkomen dat er discussie kan ontstaan over de onafhankelijkheid van het onderzoek’, schrijft de NPO in een persbericht. In afwachting van de uitkomsten legt hij daarom zijn functie neer.
Sinds 2014 is Klein directeur video bij de NPO, en daarmee eindverantwoordelijk voor de tv-programmering van de publieke omroep. Dat maakt hem feitelijk de belangrijkste man van de NPO en een van de machtigste bestuurders in Hilversum. Voor zijn overstap naar de NPO was hij jarenlang verbonden aan de Vara, waar hij geleidelijk opklom in de hiërarchie. Klein kwam in 1988 binnen op de financiële afdeling en verliet de omroep als mediadirecteur, na de fusie met BNN te hebben begeleid.
Onder Kleins leiding verscheen De Wereld Draait Door in 2005 op tv. Het besluit dat programma te gaan maken werd, tot voor kort in elk geval, gezien als een van Kleins belangrijkste verdiensten. DWDD heeft Klein en Van Nieuwkerk nader tot elkaar gebracht, vertelde Klein in 2017 aan de Volkskrant: ‘De rode draad is uiteindelijk dat DWDD tot het gaatje gaat. Matthijs is daarin soms gekmakend, zeg ik maar even op basis van wat ik soms van dichtbij heb gezien. Maar dat is ook wat ik altijd heb gesteund. Ik zou bijna zeggen: dat heeft wel iets van een band doen ontstaan.
Ook NTR en Van Nieuwkerk breken
Vrijdag trad de Volkskrant naar buiten met een onderzoek naar de vergiftigde werkomgeving bij DWDD. Uit gesprekken met tientallen voormalige medewerkers van het programma bleek dat achter de schermen sprake was van structureel grensoverschrijdend gedrag, onder anderen door de 62-jarige presentator Matthijs van Nieuwkerk. Tientallen werknemers vielen ziek uit vanwege de werkomstandigheden.
Van Nieuwkerk legde maandag zijn werkzaamheden bij BNNVara (voorheen de Vara) neer. Dinsdag werd ook bekend dat twee televisieprogramma’s die Van Nieuwkerk voor de omroep NTR maakt – de Top 2000 Quiz en de Top 2000 à Go-Go – dit jaar niet met hem als presentator uitgezonden zullen worden. Dat besluit nam de NTR in samenspraak met Van Nieuwkerk.
In een eerdere versie van dit artikel stond dat de Top 2000 Quiz en de Top 2000 à Go-Go dit jaar niet uitgezonden zouden worden. De programma’s komen echter mogelijk wel op televisie, maar dan zonder presentator Van Nieuwkerk.
NOS
NPO-DIRECTEUR VIDEO FRANS KLEIN LEGT TAKEN NEER
NA ONTHULLINGEN DWDD
NPO-directeur video Frans Klein legt taken neer na onthullingen DWDD
NPO-directeur Frans Klein treedt tijdelijk terug, meldt de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Hij legt zijn werkzaamheden neer in afwachting van het onderzoek dat de NPO doet naar de werkomstandigheden bij het BNNVARA-programma De Wereld Draait Door (DWDD).
“Om te voorkomen dat er discussie kan ontstaan over de onafhankelijkheid van het onderzoek, heeft Frans Klein aangegeven tijdelijk zijn functie neer te leggen in afwachting van de uitkomsten van het onderzoek”, schrijft de NPO in een verklaring. Kleins woordvoerder zegt dat Klein “ruim baan” wil geven aan het onderzoek. De directeur wilde niet zelf reageren.
Klein was indertijd als mediadirecteur bij de VARA, later BNNVARA, tot 2014 verantwoordelijk voor de werkomstandigheden bij DWDD. Daarnavertrok hij naar de NPO waar hij directeur video werd. DWDD was vijftien jaar lang op tv te zien, en stopte in 2020.
Grensoverschrijdend gedrag
Achter de schermen van het succesvolle tv-programma was sprake van een angstcultuur en structureel grensoverschrijdend gedrag, bracht de Volkskrant vrijdag naar buiten. De krant sprak met tientallen voormalige medewerkers, die vertelden over extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen door presentator Matthijs van Nieuwkerk en eindredacteuren van het programma.
De Volkskrant schrijft dat de directie van de VARA, later BNNVARA, meerdere malen door de afdeling personeelszaken is gealarmeerd over de onveilige werksituatie en het grote verloop bij DWDD. Daarna zijn onder meer extra medewerkers aangenomen om de werkdruk te verlichten.
Klein zei in de krant dat er “in retrospectief” te weinig is gedaan. Hij was naar eigen zeggen niet op de hoogte van het grensoverschrijdende gedrag.
Excuses aan oud-medewerkers
Van Nieuwkerk maakte gisteren bekend per direct te stoppen bij BNNVARA, waar hij nog meerdere programma’s maakte. “Het feit dat mijn werkgever openlijk twijfelt aan mijn oprechtheid, maakt een verdere samenwerking onmogelijk”, schreef hij in een korte verklaring. Later die dag bood BNNVARA-directeur Suzanne Kunzeler namens de omroep excuses aan voor de werkomstandigheden bij DWDD.
Reacties uitgeschakeld voor Noten 10 t/m 14/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noten 15 en 16/Onschuldig tot schuld bewezen
[15]
NOS
NPO LAAT EXTERN EN ONAFHANKELIJK ONDERZOEK DOEN
NAAR DWDD
21 NOVEMBER 2022
NPO laat extern en onafhankelijk onderzoek doen naar DWDD
De NPO stelt een extern en onafhankelijk onderzoek in naar de werkomstandigheden bij het BNNVARA-programma De Wereld Draait Door. Dat heeft de NPO vanmiddag laten weten aan staatssecretaris Uslu (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap).
Het onderzoek moet gaan over “wat er precies is gebeurd achter de schermen bij DWDD, welke signalen er zijn geweest en wat er met die signalen is gedaan”. Dit houdt concreet in dat zal worden gekeken naar de rol van “alle verantwoordelijken, dus ook de directieleden”, zegt een woordvoerder van de NPO. Ook komt er een actieplan waarin de NPO en de verschillende omroepen samen bepalen wat nodig is om een veilige werkomgeving te creëren.
Oud-DWDD-presentator Matthijs van Nieuwkerk kwam dit weekend in opspraak na een publicatie in de Volkskrant. Hierin stond dat de presentator en een aantal eindredacteuren zich bij het tv-programma jarenlang schuldig hadden gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. De krant sprak met tientallen voormalige medewerkers, die vertelden over extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen.
Externe partij
De NPO zal de staatssecretaris eind deze week laten weten hoe de aanpak van het volledige proces wordt georganiseerd. Het onderzoek moet voor het einde van het eerste kwartaal van 2023 zijn afgerond. Ook moet het actieplan dan af zijn.
Een actiepunt dat volgens NPO-voorzitter Frederieke Leeflang moet worden opgenomen in het plan is “betere begeleiding van presentatoren, eindredacteuren en redactieleden die bij het maken van de programma’s onder hoge druk moeten presteren”.
Ook is het volgens Leeflang belangrijk dat er minder met kortlopende contracten gewerkt gaat worden. “Het is onze verantwoordelijkheid om samen met de omroepen te zorgen voor het gedrag en de cultuur die horen bij een veilige werkomgeving voor iedereen die bij of voor de publieke omroep werkt.”
De beslissing van Van Nieuwkerk om te stoppen bij BNNVARA zegt Leeflang te “respecteren”
[16]
”Tegenwoordig wordt de term ostracisme gebruikt om een vorm van sociale uitsluiting aan te duiden waarbij door de gezamenlijke leden van een groep contact met een individu of een minderheidsgroep wordt vermeden en waarbij deze bewust geweerd wordt uit de (meerderheids)groep.”
WIKIPEDIA
OSTRACISME
Reacties uitgeschakeld voor Noten 15 en 16/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers
Noten 17 t/m 20/Onschuldig tot schuld bewezen
[17]
NOS
NPO LAAT EXTERN EN ONAFHANKELIJK ONDERZOEK DOEN
NAAR DWDD
21 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 15
[18]
NOS
NTR STOPT MET TOP 2000-PROGRAMMA’S MET
VAN NIEUWKERK
NTR stopt met Top 2000-programma’s met Van Nieuwkerk
Er komt dit jaar geen Top 2000 quiz en Top 2000 a gogo met Matthijs van Nieuwkerk. Naar aanleiding van het Volkskrant-artikel over de angstcultuur bij DWDD is zowel de NTR als Van Nieuwkerk tot de conclusie gekomen dat het niet mogelijk is om de geplande opnamen te laten doorgaan, meldt de omroep in een korte verklaring.
NTR-directeur Francissen zegt: “Ondanks dat de situatie bij de Top 2000 niet te vergelijken is met die van De Wereld Draait Door heeft het debat dat nu gevoerd wordt naar aanleiding van de publicaties ook impact op het team van de Top 2000 en de uitstraling van het programma.”
De NTR houdt de mogelijkheid open dat de Top 2000-programma’s met een andere presentator worden gemaakt. Dat wordt onderzocht en is onderwerp van gesprek met de NPO.
Woede-uitbarstingen
Gisteren maakte Van Nieuwkerk zelf bekend dat hij naar aanleiding van het Volkskrant-artikel opstapt bij BNNVARA, de omroep waarvoor hij behalve DWDD ook programma’s als Matthijs Gaat Door en Chansons! maakte. “Het feit dat mijn werkgever openlijk twijfelt aan mijn oprechtheid, maakt een verdere samenwerking onmogelijk”, verklaarde de 62-jarige presentator. BNNVARA zei daarop het besluit van Van Nieuwkerk te respecteren.
Uit het Volkskrant-onderzoek kwam naar voren dat de presentator zich bij De Wereld Draait Door jarenlang schuldig maakte aan grensoverschrijdend gedrag. De krant sprak met tientallen voormalige medewerkers, die vertelden over extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen.
[19]
”Er komt dit jaar geen Top 2000 quiz en Top 2000 a gogo met Matthijs van Nieuwkerk. Naar aanleiding van het Volkskrant-artikel over de angstcultuur bij DWDD is zowel de NTR als Van Nieuwkerk tot de conclusie gekomen dat het niet mogelijk is om de geplande opnamen te laten doorgaan, meldt de omroep in een korte verklaring.”
NOS
NTR STOPT MET TOP 2000-PROGRAMMA’S MET
VAN NIEUWKERK
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 18
[20]
VOLKSKRANT
IN DE SUCCESVOLLE TV MACHINE VAN DWDD WERD MENIG
REDACTEUR VERMALEN
18 NOVEMBER 2022
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 2
Reacties uitgeschakeld voor Noten 17 t/m 20/Onschuldig tot schuld bewezen
Opgeslagen onder Divers